Search

Bu çalışmada, normal ve engelli çocuğa sahip annelerin çocuklarına kitap okuma alışkanlıkları ve kitap okuma sırasında çocuklarını etkileşime katarak konuşmaya cesaretlendirme davranışları incelenmektedir. Bu amaçla, 38 normal çocuk sahibi anne ve 38 engelli çocuk sahibi olmak üzere toplam 76 anneden hazırlanan anket aracılığı ile görüşleri alınmıştır., This study investigates mother’s (who has normal child and handicapped child)reading habits and mother’s behavior to encourage child to conversation. For this reason,38 mothers who has normal child and 38 mothers who has handicapped child perceptionswere elicited by questionnaire.Key words: Reading story, handicapped child, mother-child interaction

Children with learning disability usually have some mistakes in their written expression. These mistakes origins of their difficulties on writing process. Writing process is consists of five stages, these are; prewriting, writing/drafting, revising, publishing and sharing with audience. Learning disabled children show a lot of struggles all of this stages. Prewriting has probably been most neglected stage in the writing process. Writer must choose a topic, consider purpose, form, audience, and generate and organize ideas for writing in the prewriting stage. Writers note their ideas on the paper in the second stage of writing process. Activities in this stage are; writing a rough draft, writing leads, emphasizing content not mechanics. Revising might be done more than one time and might be done different kind of corrections at every times. Activities in the revising stage are; rereading the rough draft, sharing the rough draft in a writing group, revising on the basis of feedback received from the writing group. Editing is putting the piece of writing into its final form. Until this stage, the focus has been primarily on the content of students writing. Once the focus changes to mechanics, student polishes their writing by correcting spelling and other mechanical error. In the final stage of writing process, students publish their writing and share it with an appropriate audience.Key words: Learning disabled children, writing process, revising, editing, Öğrenme güçlüğü olan çocukların yazılı anlatımlarında genellikle hatalar vardır. Bu hatalar bu öğrencilerin yazma sürecinde yaşadıkları güçlüklerden kaynaklanmaktadır. Yazma süreci, “yazma öncesi hazırlıklar”, “yazma ya da taslak hazırlama”, “gözden geçirme”, “düzeltme” ve basım ve okuyucu kitlesiyle paylaşma” olmak üzere beş aşamadan oluşmaktadır. Öğrenme güçlüğü olan öğrenciler bu süreci her aşamasında çeşitli zorluklar yaşamaktadırlar. Yazma öncesi aşama, yazma sürecinin belki de en çok ihmal edilen aşamasıdır. Yazma öncesi hazırlıklar aşamasında yazarın konusunu seçmesi, yazma amacını, okuyucu kitlesini ve yazı türünü belirlemesi, bilgi ve/veya düşünceleri toplayıp düzenlemesi gerekmektedir. Yazma sürecinin ikinci aşamasında yazar düşüncelerini kağıt üzerine kaydeder. Bu aşamadaki etkinlikler; kaba taslağın yazılması, başlangıç cümlelerinin yazılması ve içeriğin vurgulanması’dır. Gözden geçirme bir çok kere tekrarlanabilir ve bu tekrarlanmalarda yazının farklı boyutları ile ilgili düzeltmeler yapılabilir. Gözden geçirme aşamasındaki etkinlikler, taslağın yeniden okunması, taslağın bir grupla paylaşılması, gruptan alınan geribildirimlere dayanarak yazılı anlatımın gözden geçirilmesinden oluşur. Düzeltme, yazının bölümlerini son hali için hazırlamaktır. Bu aşamaya kadar birincil odak öğrencinin yazısının içeriği idi. Bundan sonra ise odak mekaniklere çevrilir ve öğrenci yazım ve noktalama hatalarını düzelterek çalışmasını süsler. Yazma sürecinin final aşamasında öğrenciler yazılarını yayımlar ve uygun bir okuyucu kitlesiyle paylaşırlar.

Tez (doktora) - Anadolu Üniversitesi, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Özel Eğitim Anabilim Dalı, Kayıt no: 163942, Bu araştınnanın amacı, tüm dil yaklaşımına göre öğretim programını düzenleyen bir öğretmenin betimsel yazı çalışmasında kullandığı stratejilerin öğrenme güçlüğü olan öğrencinin yazmasını etkiiemesini betimlemektir. Araştırmanın deseni, "tek katılanIı niteliksel vak'a çalışmasıdır". Araştırmaya katılanlar, bir beşinci sınıf öğretmeni, öğrenme güçlüğü olan bir öğrenci ve yirmi üç kişiden oluşan 5-A sınıfı öğrencileridir. Araştırma verileri, saha notları, görüşmeler, odyo ve video teyp kayıtlan ile toplanmıştır. Video teyp kayıtlannın analizinde mikro etnografik analitik teknikler kullanılmıştır. Doğal sınıf ortamında betimsel yazı yazma çalışması sırasında video teyp çekimleri yapılarak analiz edilmiştir. Betimsel yazı yazma çalışması günümüzde normal ve öğrenme güçlüğü olan çocukların öğretiminde etkililiği araştırmalarla kanıtlanmış olan "Yazılı Anlatım Öğretim Modeli" çerçevesinde incelenmiştir. Yazılı Anlatım Öğretim Modeli'ne göre; öğretmenin yazılı anlatım çalışması sırasındaki öğretim ortamının düzenlenmesi betimlenmiş; bu çalışma öğretim programının içeriği öğeleri bakımından ele alınmış; ve öğretmenin kullandığı öğretim stratejileri, yazma süreci içinde gerçekleşen etkinlikler sırasındaki sözel etkileşim kalıplarına dayalı olarak incelenmiştir. Araştırma verileri incelendiğinde, araştırmaya katılan öğretmenin yazılı anlatım çalışmasını düzenlerken dahil olma, gösterim, katılım, beklenti, sorumluluk, tahmin etme, kullanım ve yanıt özellikleri gösteren bir ortam oluşturduğu gözlenmiştir. Araştırma bulgularına göre öğretmenin yazma sürecinde yoğun olarak 10 yazma stratejisi kullandığı belirlenmiştir. Bunlar; soru sorma, geçmiş bilgilerin harekete geçirilmesi, özetleme/netleştinne, görselleştinne, değerlendinne, ilişkilendinne, anlamı gözden geçinne, iletişimi kontrol etme, yazıyı düzeltme, yazmaya model olmadır. Yazma süreci içinde öğretmenin kullandığı öğretim stratejileri, model olmak, yüksek sesle düşünmek, ip ucu vennek, etkinliklerin zorluk derecesini düzenlemek ve öğrenci hatalan üzerinde durn1aktır. Bunlar, öğretmen ile öğrenci arasında gerçekleşen etkileşim kalıplarına dayalı olarak yazma öncesi ve yazma sonrası ana başlıklan altında verilmiştir. Yazma öncesinde kullanılan sözel etkileşim kalıplan "betimsel yazı türünü tanıtım sohbeti" ve "öğretmenin insan betimlemesi yazmaya model olması sırasındaki sohbet" konu başlıkları altında verilmiştir. Yazma sonrasında kullanılan sözel etkileşim kalıplan ise "yazılı ürünlerin sınıfla paylaşılması ve düzeltme yapılması sırasındaki sohbet" ve "odak öğrencinin yazısını okuması ve arkadaşlarının eleştiri ve düzeltme önerisi getirmesi sırasındaki sohbet" konu başlıklan altında verilmiştir. Ayrıca, bu sınıf ortamında öğrenim gören öğrenme güçlüğü olan bir öğrencinin yazılı anlatımının nasıl etkilendiği de betimlenmiştir. Sonuç olarak, bu araştırma bulgulanna göre, öğretmenin yazılı anlatım öğretiminde Tüm Dil yaklaşımını uygulanmasının öğrenme güçlüğü olan öğrencilerin yazılı anlatımlannın gelişmesine katkıda bulunduğu söylenebilir.

İçinde bulunduğumuz çağ, sürekli değişim ve gelişimi gerekli kıldığından, çağa ayak uydurabilmek, bireylerin sorunlara farklı çözüm yolları getirebilmesiyle mümkündür. Bireyin farklı çözümlere ulaşabilmesi ise, yaratıcı düşüncesini geliştirmesiyle olur. Günümüzde mimarlıktan tıbba, güzel sanatlardan eğitim bilimlerine kadar bir çok alanda "yaratıcılık" ve "yaratıcı insan" kavramları oldukça sık kullanılmaktadır.

57 ÖZET Bu araştırma, ilkokul birinci sınıfa devam eden öğrencilerde okuma becerisinin kazanılmasında görsel algı gelişiminin etkisini incelemek özere planlanmıştır. İlkokul birinci sınıfa devam eden öğrenciler arasından ikinci dönemde bulunmasına rağmen okumayı sökememiş öğrencilerden 30'u denek grubunu, aynı sınıflara devam eden okumayı sökmüş öğrencilerden 30'u da kontrol grubunu oluşturmak üzere toplam 60 birinci sınıf öğrencisi araştırmanın örneklemini oluşturmuştur. Veri toplamada öğrencilerin okuma düzeylerin tespit etmek için kabaca bir değerlendirme yolu olan `okuma hızı`nın değerlendirilmesi yoluna gidilmiştir. Örneklemi oluşturan öğrencilerin zeka düzeylerini tespit etmek için de WISC-R zeka testi kullanılmıştır. Görsel algı gelişimini değerlendirmek üzere Frostig gelişimsel görsel algı testi, Bender-Gestalt görsel motor test, Gessel figürleri kullanılmıştır. Öğrencilerin sınıf içi davranış özelliklerin değerlendirmek için de Öğrenci Davranışını Değerlendirme ölçeği kullanılmıştır. Toplanan verilerin analizi Farkların Anlamlılığı (t testi), Ki-kare Bağımsızlık testi ve Çok Değişkenli Hipotez testi ile değerlendirilerek sonuçlar yorumlanmıştır. Araştırma sonucu elde edilen bulgulara göre okuma becerisinin kazanılmasında görsel algı gelişiminin etkili oluduğu bulunmuştur. Araştırma sonuçları değerlendirilerek, ailelerin ve eğitimle ilgili öğretmen ve uzmanların okumayı öğrenmekte güçlük çeken çocuklarla karşılaştıklarında, çocuğu kabaca değerlendirdikten sonra hak etmediği bir şekilde etiketlemek yerine, sorunun okuma süreciyle ilgili psikolojik süreçlerden de kaynaklanabileceğinin farkında olması gereğini vurgulamıştır. ABSTRACT This study has been planned to examine the effect of visual perception development in acquiring reading skills for the first year in primary school. Experimental group includes 30 first year primary school students who are though they are in the second semester, unable to read and the control group includes 30 students, who are able to read, attending the same class. Thus, total 60 students constitute the subjects of the study. To collect data, the evaluation of `reading pace` which is a rough evalution, has been considered in order to identify the students reading ability levels. WISC-R intelligence test has been used to measure the intellegence levels of the students within the subject group. To assess the development of visual perception Frostig developmentel visual perception test, Bender-Gestalt visual motor test and Gessel figures have been used. Students Behaviour Rating Scale has been exploited so as to assess the students in-class behaviours. The results have been interpreted by analying the data obtaired using a t-test (the significance of the difference), a Qie-square Independence test and a Multi- variabled Hypottesis test. According to the findings obtained at the end of the study it was found out that the development of visual perception has an impact on acquiring reading skills. Evaluating the reserach findings, it is found out that the problem can base on the psychological process of reading and and this must taken in to consideration when the parents, teachers and specialist meet with children having learning difficulties before rouhly evaluating them and then labelling him that he does not deserve. 58

ÖZETBu araştırmada, özel eğitim gereksinimli öğrencilerin öğretmenlerinin mesleklerine yönelik özyeterlilik algılarının belirlenebilmesi için “Özel Eğitim Öğretmenlerinin Mesleki Özyeterlilik Algısı Ölçeği (ÖEÖ-MÖAÖ)”nin ve matematik öğretimlerine yönelik özyeterlilik algılarının belirlenebilmesi için “Özel Eğitim Öğretmenlerinin Matematik Öğretimlerine Yönelik Özyeterlilik Algısı Ölçeği (ÖEÖ-MÖYÖAÖ)”nin geliştirilmesi amaçlanmıştır. Geliştirilen ölçekler ile özel eğitim öğretmenlerinin mesleki ve matematik öğretimlerine yönelik özyeterlilik algılarının düzeylerinin çeşitli değişkenlere (cinsiyet, yaş, öğrenim durumu, mesleki deneyim ve öğrencinin özel gereksinim durumu) göre farklılık gösterip göstermediğinin belirlenmesi de araştırmanın bir diğer amacıdır. Araştırmanın çalışma grubunu iki grup özel eğitim alan mezunu öğretmen oluşturmaktadır. Birinci çalışma grubunda 205 ve ikinci çalışma grubunda 259 olmak üzere toplam 464 özel eğitim alan mezunu öğretmen bulunmaktadır. Ölçeklerin geliştirilmesinde yapı geçerliğinin sağlanması için açımlayıcı faktör analizi, elde edilen modelin doğrulanıp doğrulanmadığını test etmek için de doğrulayıcı faktör analizi kullanılmıştır. Bu doğrultuda birinci çalışma grubundan elde edilen veriler ile açımlayıcı faktör analizi ve ikinci çalışma grubundan elde edilen veriler ile doğrulayıcı faktör analizi yapılmıştır. Ölçeklerin yapı geçerlikleri sağlandıktan sonra test-tekrar test güvenirliğinin sağlanıp sağlanmadığının kontrol edilmesi için 53 öğretmene bir ay ara ile ÖEÖ-MÖAÖ ve ÖEÖ-MÖYÖAÖ iki kez uygulanmıştır. Elde edilen veriler değerlendirildiğinde ölçeklerin her ikisinde de test-tekrar test güvenirliğinin sağlandığı görülmüştür. Bu durumda ÖEÖ-MÖAÖ ve ÖEÖ-MÖYÖAÖ’nin geçerli ve güvenilir birer ölçme aracı olduğu sonucuna ulaşılmıştır.Özel eğitim alan mezunu öğretmenlerin mesleki özyeterlilik algıları ve matematik öğretimlerine yönelik özyeterlilik algılarının belirlenebilmesi için öğretmenlerin geliştirilen ölçeklerden aldıkları mesleki özyeterlilik puanları ve matematik öğretimlerine yönelik özyeterlilik puanları hesaplanmıştır. Elde edilen veriler ile öğretmenlerin mesleki ve matematik öğretimlerine yönelik özyeterlilik algılarının düzeyleri ve bunların çeşitli değişkenlere (cinsiyet, yaş, öğrenim durumu, mesleki deneyim ve öğrencinin özel gereksinim durumu) göre farklılık gösterip göstermediği incelenmiştir. Özel eğitim öğretmenlerinin mesleki ve matematik öğretimlerine yönelik özyeterlilik algılarının düzeylerinin bazı değişkenlere göre karşılaştırılması, veriler normal dağılıma uygun olmadığından iki kategoriden oluşan değişkenlerde Mann Whitney-U testi ve ikiden fazla kategorili değişkenlerde de Kruskall Wallis-H testi ile yapılmıştır.Araştırmanın ölçek geliştirme çalışması ile ilgili bulguları incelendiğinde ÖEÖ-MÖAÖ açımlayıcı faktör analizi sonucunda toplam varyansın %50.32’ini açıklayan 1 faktör ve ÖEÖ-MÖYÖAÖ açımlayıcı faktör analizi sonucunda toplam varyansın % 52.50’sini açıklayan iki faktör bulunmuştur. Güvenirlik analizleri sonucunda ÖEÖ-MÖYÖAÖ’nde ikinci faktörü oluşturan maddelerin güvenirliklerinin düşük bulunması nedeniyle bu maddeler çıkarılarak işlemler tekrarlanmış ve sonuçta her iki ölçek için de tek faktörlü bir yapı elde edilmiştir. ÖEÖ-MÖAÖ ve ÖEÖ-MÖYÖAÖ’nin doğrulayıcı faktör analizi sonuçlarına göre uyum indeksleri incelenerek birlikte değerlendirilmiş ve modifikasyon önerileri doğrultusunda gerekli birleştirmeler yapılarak analizler tekrarlanmıştır. Buna göre uyum indeksleri belirlenen kabul sınırlarında olup ölçeklerden elde edilen modellerin uyumunun iyi olduğu görülmüştür. Sonuç olarak ölçeklerin geçerli ve güvenilir birer ölçme aracı olduğu ortaya çıkarılmıştır.Araştırmanın ilişkisel tarama çalışması ile ilgili bulgular incelendiğinde, özel eğitim öğretmenlerinin mesleki özyeterlilik algılarının yeterli düzeyde olduğu; mesleki özyeterlilik algılarının çeşitli değişkenlere göre karşılaştırıldığında, özel eğitim öğretmenlerinin mesleki özyeterlilik algılarının cinsiyet, yaş, mesleki deneyim ve öğrencinin özel gereksinim durumu ile anlamlı bir farklılık göstermediği, öğrenim durumu ile anlamlı bir farklılık gösterdiği görülmektedir. Özel eğitim öğretmenlerinin matematik öğretimlerine yönelik özyeterlilik algıları incelendiğinde, bu algıların yeterli düzeyde olduğu; matematik öğretim özyeterlilik algılarının çeşitli değişkenlere göre karşılaştırıldığında, özel eğitim öğretmenlerinin matematik öğretim özyeterlilik algılarının cinsiyet, yaş, mesleki deneyim ve öğrencinin özel gereksinim durumu ile anlamlı bir farklılık göstermediği, öğrenim durumu ile anlamlı bir farklılık gösterdiği görülmektedir. Anahtar Sözcükler: Öğretmen özyeterliliği, mesleki özyeterlilik, matematik öğretim özyeterliliği, özel eğitim gereksinimli çocuklar, özel eğitim öğretmenleri.ABSTRACTIn the present study, the purpose is to develope “The Special Education Teachers’ Sense of Professional Self-efficacy Scale (SET-SPSES)” and “The Special Education Teachers’ Sense of Teaching Mathematics Self-efficacy Scale (SET-STMSES)” for determining speacial education teachers’ sense of teaching self-efficacy and teaching mathematics self-efficacy. Purpose of this study is to determine whether special education teachers sense of teaching self-efficacy and teaching mathematics self efficacy change with variables such as gender, age, educational background, seniority and student’s special education situation using the scales that are developed. The study group consists of two special education teachers groups. In the first study group there are 205 and in the second study group there are 464 special education teachers. Within the framework of developed scales first explanatory factor analysis was conducted to determine the construct validity. Confirmatory factor analysis was performed to test whether the scale developed had been justified as a model. Data obtained from the first study group was used for explanatory factor analysis and data obtained second study group is used for confirmatory factor analysis. After ensuring scales’ construct validity, SET-SPSES and SET-STMSES was applied to 53 teachers after one month again for test re-test reliability. When evaluating the obtained data, test re-test reliability was observed for two scales. It was concluded that SET-SPSES and SET-STMSES were reliable and valid instruments.For identifying special education teachers’ sense of teaching self-efficacy and teaching mathematics self-efficacy, teachers’ teaching self-efficacy scores and mathematics teaching self-efficacy scores are calculated. Obtained data is searching for relations beetween teachers’ sense of teaching self-efficacy and teaching mathematics self-efficacy and variables such as gender, age, educational background, seniority and student’s special education situation. The comparison of the extent to which the speacial education teachers’ sense of teaching self-efficacy and teaching mathematics self-efficacy according to some variables was made through Mann Whitney-U Test and Kruskall Wallis-H Test. The factor analysis of the scale used to determine the extent to which the special education teachers’ sense of teaching self-efficacy and teaching mathematics self-efficacy possess revealed one-dimensional structure. For SET-SPSES this one-dimensional structure explains 50.32% of the variance and for SET-STMSES this two-dimensional structure explains 52.50% of the variance. After reliability analyses some items were extracted from the SET-STMSES because of their reliabilities. Then every analysis was done again. In conclusion one-dimensional structure for two scales was obtained. For conclusions of SET-SPSES and SET-STMSES confirmatory analysis models are seen enough developing scales. Subsequently there was obtained reliability and valid scales. On the other hand, it was concluded that special education teachers’ sense of teaching self-efficacy is sufficient; when comparing special education teachers’ sense of teaching self-efficacy with diverse variables, special education teachers’ sense of teaching self- efficacy is not related with gender, age, seniority and student’s special education situation, but special education teachers’ sense of teaching self- efficacy is related with educational background.When comparing special education teachers’ sense of teaching mathematics self- efficacy with diverse variables, special education teachers’ sense of teaching mathematics self- efficacy is not related with gender, age, seniority and student’s special education situation, but special education teachers’ sense of teaching mathematics self- efficacy is related with educational background. It is said that there is a relation between two variables. Key words: Teachers’ self-efficacy, teaching self-efficacy, teaching mathematics self-efficacy, children with expectional needs, special education teachers.

Bu araştırmada, işitme engelli gençlerin iletişim tercihlerine ilişkin görüşlerini betimlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmaya lise eğitimine devam eden 8 işitme engelli genç katılmıştır. Bu araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden yarı yapılandırılmış görüşme tekniği kullanılmıştır. Araştırma verileri görüşmeler ve video kaydı ile sağlanmıştır. Araştırma sonunda toplanan veriler betimsel analiz yöntemiyle çözümlenmiştir.Araştırmada gençlerin, işitme cihazı kullanım durumlarına, eğitim deneyimlerine, aileleri, akranları ve çevrelerindeki işiten insanlarla olan iletişimlerine, iletişim tercihlerine ilişkin bulgular edinilmiştir.Araştırmadan elde edilen bulgulara göre gençlerin işitme cihazı kullanımından hem duyumsal hem de duygusal olarak rahatsız oldukları ve kullanmak istemedikleri belirlenmiştir. Gençler sözel dil eğitimini benimsemediklerini ve işaret dili ile eğitim almak istediklerini belirtmişlerdir. Bunun yanı sıra gençlerin çoğunluğu aileleri ile iletişim yolu olarak işaret dilini tercih etmişler ve arkadaş seçiminde tercihlerini işitme engelliden yana kullanmışlardır. Ayrıca çevredeki işiten insanlarla iletişim yolu olarak çoğunlukla yazıyı kullandıkları saptanmıştır.Sonuç olarak, gençler kendilerini işitme engelli (sağır) olarak tanımlamakta ve bunun doğal sonucu olarak iletişimde işaret dilini tercih etmektedirler.Anahtar Sözcükler: İşitme engelli gençler, iletişim yaklaşımları, işaret dili, sözel yaklaşım, yarı yapılandırılmış görüşme This research is designed to describe to view of the hearing-impaired youngs communicaiton choice. 8 hearing-impaired youngs who are attending to high school education participated in this research. Semi structured interview technique from gualitative research methods was used in this study. Data were obtained through interviews and video records. Descriptive analysis method was used to analyse the data. At this research, finginds about the youngs? using of hearing aids status, educaiton experiences, their communicaiton with their families, peers and other hearing people around had found. According to research findings, the youngs were uncomfortoble by the use of hearing aids as both a sensory and emotinal and didn?t want to use those aids. Youngs indicated that they didn?t adopt oral education and they would like to get education in sign language. Besides this, most of the youngs preferred sign language as the communication way with their families and preferred hearing-impaired friends.Also it has been found that they use writings as communication way with other hearing people around. As a result the youngs define themselves as deaf and as a natural result of this, they prefer sign language in communicaiton.Key Words: Hearing-impaired youngs, communicaiton approachs, sign language, oral approach, semi-structered interviews 175

ÖZETBu araştırmada, çok engelli görmeyen çocukların söz öncesi iletişim becerilerini annelerinin günlük gözlemlerine dayalı olarak derinlemesine inceleyerek, sonuçları bu çocukların söz öncesi iletişim becerilerini değerlendirmede kullanılacak bir ölçek geliştirmek üzere hem nitel, hem de nicel araştırma tekniklerini aynı araştırma deseninde kullanmaya dayalı ardıl açıklayıcı karma yöntemden yararlanılmıştır. Araştırmada, çok engelli görmeyen çocukların söz öncesi iletişim becerilerini incelemek için bir ölçek geliştirilmesi amacıyla aşağıdaki sorulara yanıt aranmıştır:1. Çok engelli görmeyen çocuk annelerinin, çocuklarının söz öncesi iletişim becerilerine dair gözlemleri nelerdir?2. Çok Engelli Görmeyen Çocuklar İçin Söz Öncesi İletişim Becerileri (ÇEG-SÖİB) Ölçeği geçerli ve güvenilir bir ölçek midir?Araştırmanın nitel aşamadaki örneklemi 34, nicel aşamadaki örneklemi ise 65 çok engelli görmeyen çocuktan oluşmaktadır. Araştırmanın nicel kısmına, çok engelli görmeyen çocuklarla aralarındaki farkı incelemek amacıyla 0-24 ay arasındaki sağlıklı gelişim gösteren 34 bebek de katılmıştır. Görüşme soruları ve ölçek, çalışmaya katılan çocukların anneleri tarafından yanıtlanmıştır.Araştırmanın nitel aşamasında, araştırmacı tarafından oluşturulan görüşme formu kullanılmış, nicel aşamada ise ÇEG-SÖİB Ölçeği geliştirilmiştir. Araştırmanın nitel verilerine betimsel analiz yöntemi uygulanarak, sorulara verilen yanıtların frekans tabloları oluşturulmuştur. ÇEG-SÖİB Ölçeği’nden verileri ise SPSS (13.0) programı ile değerlendirilmiştir. Ölçeğin madde ve faktör analizleri yapılmıştır. İçerik geçerliğinin sağlanması için soru maddelerinin hazırlanması sırasında alan uzmanlarının görüşüne başvurulmuştur. Ölçeğin yapı geçerliği ise, örneklem grubunun normal dağılmaması nedeniyle parametrik olmayan testlerin uygulanmasıyla sağlanmıştır. Buna göre, çok engelli görmeyen çocukların, ölçeğin alt boyutlarından ve ölçeğin bütününden aldıkları puanlar arasındaki ilişki ile, yine çok engelli görmeyen çocukların, ölçeğin alt boyutlarından ve ölçeğin bütününden aldıkları puanlarla yaşları, eğitim alma süreleri ve engel sayıları, sağlıklı gelişim gösteren çocukların ölçeğin alt boyutlarından ve ölçeğin bütününden aldıkları puanlarla yaşları arasındaki ilişki Pearson Korelasyon Testi ile değerlendirilmiştir. Çok engelli görmeyen çocukların eğitim alma süreleri ile engel sayılarının, ölçeğin bütününden ve alt boyutlarından alınan puanlara etkisine bakmak amacıyla hiyerarşik regresyon analizi de yapılmıştır. Ölçeğin yapı geçerliğini sağlamak için ayrıca çok engelli görmeyen çocuklarla, sağlıklı gelişen bebeklerin oluşturduğu iki ayrı grubun ölçeğin alt boyutlarından ve ölçeğin bütününden aldıkları puanlar açısından farklılaşmasını incelemek için Mann-Whitney U testi uygulanmıştır. Ölçeğin ayırtedici geçerliği için, ölçekten en yüksek ve en düşük puanları alan %27’lik gruplar arasındaki ayrışma incelenmiştir. İç tutarlılık güvenirliğini belirlemek için Cronbach’s Alpha katsayıları hesaplanmış, değerlendiriciler arası güvenirlik için araştırmacı tarafından puanlanan uygulamaların bir kısmı yansız bir şekilde seçilerek, puanlaması için bir alan uzmanına verilmiştir. Araştırmanın nitel aşaması sonucunda, çok engelli görmeyen çocukların yaşları ilerlemesine rağmen çoğunlukla kendine özgü söz öncesi iletişim davranışları gösterdikleri bulunmuştur. Sonuçlar, bu çocukların özellikle sosyal etkileşim ve ortak dikkat becerilerinde önemli sınırlılıklar bulunduğunu vurgulamaktadır. Çalışmanın nicel aşamasında gerçekleştirilen madde analizi, geçerlik ve güvenirlik analizleri ise, geliştirilen ÇEG-SÖİB Ölçeği’nin maddelerinin ayırt edicilik gücünün yüksek olduğunu, ölçeğin geçerli ve güvenilir bir araç olduğunu ortaya koymuştur. ABSTRACTThe purpose of this sequential exploratory mixed methods study was to first explore the preverbal communication behaviors of multi-impaired blind children based on their mothers’ daily basis observations using semi-structured interviews. Then, at the second phase, both based on the findings of the interviews and the literature, it was targated to develop an assessment tool to evaluate the multi-impaired blind childrens’ pre-verbal communication skills. The rationale for using both quantitative and qualitative data was that a reliable and valid scale for determining the preverbal communication skills of multi-impaired blind childrens’ could best be developed not only benefited from the literature but also the from the interviews’ findings that come from the mothers who know best their children. The following questions were explored: 1. What are the observations of the multi-impaired blind childrens’ mothers’ interms of their childrens’ pre-verbal communication skills behaviors? 2. Is The Preverbal Communication Skills Scale for The Multi-impaired Blind Children valid and reliable? In the first phase of the study there were 34 participants and the second phase of the study was conducted with 65 participants who are visually impaired children with additional disabilities. In the second phase, there were also 34 babies who are normally developing, age between 0 to 24 months old. Both the interview’s and the scale’s questions are answered by the mothers of those children. In the first phase of the study, the interview form which developed by the researcher was used for the collect the qualitative data. Then in the second phase, The Preverbal Communication Skills Scale for The Multi-impaired Blind Children was used. Via collecting the qualitative data with the scale, the validation and reliability of the scale was provided. The data from the quantitative phase of the study analysed with descriptive analysis method. Then the analysis applied related to the qualitative data was made by SPSS (13.0). The findings of the first phase of the study pointed out, despite the multi-impaired blind children’s declining age, those children were communicating mostly with the preverbal behaviors like facial expressions, body movements, gestures, vocalizing, stereotipical behaviors and all those behaviors are mostly idiosyncratic. Those children were showed the limited social interaction and joint attention skill. The results of the second phase of the study showed that the item analysis and the validity and reliability analysis reveal that The Preverbal Communication Skills Scale for The Multi-impaired Blind Children is valid and reliable.

ÖZETBu araştırmada, otizm tanısı konmuş üç çocuğa akademik, sanat ve serbest zaman etkinlikleri sırasında kaybolan nesnelerini sözel talep etme becerilerinin öğretiminde fırsat öğretiminin etkiliğine bakılmıştır. Araştırmada aynı zamanda fırsat öğretiminin çocukların sözel talep etme becerilerini genelleme ve sürdürmeye etkisi de belirlenmiştir. Araştırmanın deneklerini İstanbul Şişli İlçe'sin de bulunan Tohum Vakfı Özel Eğitim Okulu' na devam etmekte olan ve yaşları 4 - 6 arasında değişen, otizm tanısı almış üç erkek çocuk oluşturmuştur.Araştırmada bağımsız değişkenin bağımlı değişken üzerindeki etkisini en az bir denekte incelemeyi ve bu süreci iki farklı denekte tekrar sınamayı amaçlayan ve kalıcılığı değerlendirmeye olanak sağlayan tek denekli araştırma modellerinden denekler arası yoklama evreli çoklu yoklama modeli kullanılmıştır.Otizmli çocuklara kaybolan nesnelerini sözel talep etme becerilerinin öğretiminde fırsat öğretiminin etkililiğinin incelendiği bu araştırma, başlama düzeyi, toplu yoklama, öğretim, izleme ve genelleme oturumlarından oluşmuştur.Araştırmada elde edilen veriler grafiksel analiz tekniğiyle analiz edilmiştir. Grafiklerde "yatay eksen" oturum sayısını, "düşey eksen" ise doğru tepki sayılarını göstermiştir.Araştırmanın sonucunda fırsat öğretiminin otizmli çocukların kaybolan nesneleri talep etme becerisinin öğretiminde ve öğrendikleri becerileri sürdürmede etkili olduğu belirlenmiştir. Ancak deneklerden biri öğrendiği becerileri farklı ortam, araç-gereçlere ve kişilere genelleyebilirken diğer iki denek bu beceri de hedeflenen ölçütü yakalayamamıştır.Anahtar Kelimeler: Fırsat Öğretimi, Otizm, Uygulamalı Davranış Analizi, Konuşma BecerileriABSTRACT The general purpose of the present study was to determine the efficiency of incidental teaching on teaching three children diagnosed with autism to demand their lost objects verbally. These objects are lost during academic, art and leisure activities. This study also was to determine the effectiveness of incidental teaching on generalization and maintenance of verbal demanding skills. The participants were three boys with autism, between 4-6 years of ages, who were attending to Tohum Foundation Special Education School.A multiple probe design across subjects, was used to determine the effects of independent variable on dependent variable on at least one subject and replicated same process on two different subjects. Maintenance was assessed with three probe sessions after the intervention sessions.This study, which tests the efficiency of incidental teaching on teaching children with autism how to demand their lost objects verbally, consists of baseline, collective examination sessions, follow up sessions and generalization sessions.Data collected in the study were analyzed by graphical analysis technique. Horizontal axis shows the number of sessions, vertical axis shows the proportion of correct reactions.The result of the study shows that incidental teaching method is effective on teaching verbal demanding skills to children with autism for finding their lost objects. However, one of the subject was not able to reach the aimed level at this skill whereas the other subject was able to generalize the learned skills on different areas, materials and people.Key Words: Autism, Incidental Teaching, Applied Behavior Analysis, Speaking Skills.

ÖZETOTİZMLİ ÇOCUKLARIN KARDEŞ İLİŞKİSİNDE ANNENİN ROLÜBu araştırmanın genel amacı, otizmli ve normal gelişim gösteren çocukların kardeşlik ilişkisinin düzenlenmesi ve yürütülmesinde annelerin rolünün betimlenmesidir. Araştırmaya 6- 14 yaş arası otizmli ve normal gelişim gösteren çocuğu olan 29 anne katılmıştır. Bu araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden yarı yapılandırılmış görüşme tekniği kullanılmıştır. Araştırma verileri görüşmeler ve ses kayıtları ile sağlanmıştır. Araştırma sonunda toplanan veriler betimsel analiz yöntemiyle çözümlenmiştir.Araştırmada kardeşlerin birlikte zaman geçirmesi, birlikte oyun oynama, paylaşma, duyguların ifade edilmesi, çatışmalar, taklit, otizmli kardeşin gereksinimlerini karşılama, normal gelişim gösteren kardeşin soruları, otizmli kardeşin problem davranışları, normal gelişim gösteren kardeşin çevrelerine yaptıkları açıklamalarla ilgili ve kardeşlik ilişkisinin her bir boyutunu desteklemek için annelerin yaptıklarıyla ilgili bulgular edinilmiştir. Araştırmada elde edilen bulgulara göre annelerin otizmli çocukların kardeşlik ilişkisini düzenlemede güçlükler yaşadıkları ve kardeşlik ilişkisini düzenlemek için desteğe gereksinimleri olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Anahtar Sözcükler: Otizm, kardeş ilişkisi, kardeş ilişkisinde annenin rolü, nitel araştırma. ABSTRACTTHE ROLE OF MOTHER IN SIBLING RELATIONSHIP OF CHILDREN WITH AUTISM The aim of this study is to describe the mother’s role in organizing and executing the sibling relations of children with autism and normal developing children. 29 mothers of normal developing children and children with autism who are 6-14 years of age participated in this study. Semi structured interview technique from gualitative research methods was used in this study. Data were obtained through interviews and voice records. Descriptive analysis method was used to analyse the data. In the study, results about siblings’ having time together, playing together, sharing, imitation, expression of feelings, conflict, meeting the needs of the sibling with autism, the questions of normal developing sibling, behavior problems of sibling with autism, normal developing siblings’ explanations to others and about what the mother does for supporting each dimension of sibling relations were obtained. The results showed that, mothers experience difficulty in organizing sibling relations of children with autism and need support for organizing the sibling relations. Key Words: Autism, sibling relations, mothers’ role in sibling relations, qualitative research.

ÖZETSINIF ÖĞRETMENLERİNİN RİSK TAŞIYAN ÖĞRENCİLER İÇİN GÖNDERME ÖNCESİ SÜRECE İLİŞKİN GÖRÜŞLERİ Bu araştırmada, sınıf öğretmenlerinin risk taşıyan öğrenciler için gönderme öncesi sürece ilişkin görüşlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmaya Kocaeli İli ilköğretim okullarında görev yapan 30 sınıf öğretmeni katılmıştır. Bu araştırma nitel araştırma tekniklerinden yarı-yapılandırılmış görüşmeler kullanılarak yapılmıştır.Araştırma bulgularına göre, sınıf öğretmenlerinin risk taşıyan öğrencileri, sınıfta akademik yetersizlikler göstermeleri, sosyalleşme ve uyum sorunları yaşamaları nedenleri ile fark ettikleri sonucuna ulaşılmıştır. Öğretmenlerin çoğunun, öğrencilerin bilgi düzeyini belirlemek için sınıf programları ve kazanımlardan yararlandıkları ve bu öğrencileri ek çalışmalar yaparak ve öğrencilerin seviyesine göre sınıf programlarından yararlanarak destekledikleri görülmüştür. Öğretmenlerin sınıf ortamında çoğunlukla risk taşıyan öğrencilerin sınıf içindeki oturma yeri ile ilgili düzenleme yaptıkları sonucu ortaya çıkmıştır. Risk taşıyan öğrencilerin kabul görmesini sağlamak için diğer öğrencilere bilgi verme yolunu seçtikleri ayrıca öğrencilerin sınıf düzenini bozan davranışları karşısında öğrencilerle görüşmeyi ve uyarmayı tercih ettikleri belirlenmiştir.Araştırmada sınıf öğretmenlerinin risk taşıyan öğrencileri için, görselleştirerek öğretim, oyunlaştırma teknikleri, akran aracılığı ile öğretim yöntemlerini daha çok kullandıkları belirlenmiştir. Öğretmenlerin risk taşıyan öğrenciler için, görsel materyaller ve teknolojik araç gereçler kullandıkları ve sınıf seviyesinin altında ev ödevi verdikleri sonucuna ulaşılmıştır. Bu öğrencilerdeki akademik ve sosyal açıdan ilerlemeleri belirlemek için en çok gözlem yapmayı tercih ettikleri, ayrıca özel gereksinimli öğrencilerle yapılan çalışmaların örneklerini sakladıkları belirlenmiştir.Öğretmenlerin, risk taşıyan öğrencileri inceleme için Rehberlik Araştırma Merkezlerine gönderme kararı vermelerinde, daha çok öğrencilerin akademik yetersizlikler yaşamalarının etkili olduğu sonucu ortaya çıkmıştır. Araştırma sonucunda sınıf öğretmenlerinin gönderme öncesi süreçte yapılacak düzenlemelerle ilgili çeşitli çalışmalar yaptıkları ancak sistematik bir uygulama içerisinde olmadıkları sonucuna ulaşılmıştır.Anahtar Sözcükler: Gönderme Öncesi Süreç, Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı, Öğretimsel Uyarlama, Risk taşıyan öğrenciABSTRACT THE VIEWS OF THE TEACHERS ON PRE-REFFERRAL PROCESS FOR STUDENTS AT RISK In this research, the teachers' explaining their views on pre-referral process for students at risk was aimed. Thirty teachers working as classroom teachers in different primary schools in Kocaeli were participated in this research. The study was implemented by using semi-structured interview which is one of the qualitative research techniques.According to the research findings, it was concluded that the classroom teachers had recognised for students at risk owing to the fact that they demonstrate academic deficiency, have difficulty in socialization and compliance in classroom. It was observed that most of the teachers had taken advantage of classroom schedules and acquisitions to designate the students’ knowledge level; and they had also supported those students by performing additional studies and utilizing classroom schedules convenient with the students’ level. It was resulted that teachers principally make seating arrangements for students at risk in classroom environment. It was determined that teachers prefer the way of giving information about the students with special needs to ensure that they are accepted by other students in the classroom; moreover they prefered warning the students in the event that the students disrupt the classroom atmosphere. It was determined that classroom teachers mainly employ peer teaching and also visualized teaching style in which they performed dramatization techniques for students at risk. It was concluded that teachers used visualized materials and technological devices and assign homework below the level of the classroom level for students at risk. It was determined that teachers mainly prefered observing the students to designate their academic and social improvement; in addition they kept the study samples which were done with the students with special needs. It was resulted that the fact of experiencing academic deficiencies of for students at risk are mostly effective for the teachers deciding to refer them to Counseling and Research Centers and when they decide to refer them, the teachers mostly encounter with non-acceptance of their parents. As a result of the research, it was concluded that classroom teachers performed various types of implementations in pre-referral process, yet they did not attempt to perform a systematic one.Key words: Pre-referral-Process, Individualized Education Program, Instructional Adaptation, For student at risk

ÖZETÇOK ENGELLİ ÇOCUKLARIN ANNELERİNİN, ÇOCUKLARININ GELİŞİMLERİNE İLİŞKİN GÖRÜŞLERİNİN BETİMLENMESİBu araştırmanın amacı, çok engelli çocukların annelerinin, çocuklarının gelişimlerine ilişkin görüşlerinin betimlenmesidir. Araştırmaya, görme engelinin yanı sıra başka engelleri bulunan çok engelli çocuğa sahip 29 anne gönüllü olarak katılmıştır. Bu amaçla, nitel veri toplama tekniklerinden yarı-yapılandırılmış görüşmeler yapılmıştır. Elde edilen veriler, betimsel analiz metodu ile incelenmiştir.Araştırma sonucunda, çok engelli çocukların doğum öncesi, doğum, bebeklik dönemi, şu anki gelişimleri, günlük rutinleri ve annelerinin beklentilerine ilişkin bulgular elde edilmiştir.Araştırma sonunda elde edilen bulgular, çeşitli önerilerin ortaya çıkmasını sağlamıştır. Bu önerilerden en önemlileri, görme engelinin yanı sıra başka engelleri bulunan çok engelli çocukların eğitim alabilecekleri okullara, eğitim verebilecek meslek elemanlarına ihtiyaç duyulması, hastanelerin yeni doğan ve göz servislerinde çalışan personelin konuya dair bilinçlendirilmesi ve görme engelinin yanı sıra başka engelleri bulunan çok engelli çocukların ailelerine destek amacıyla rehberlik hizmetleri verilmesi yönündedir.Anahtar Sözcükler: Çok engelli çocuk, yarı yapılandırılmış görüşme, betimsel analiz metoduABSTRACTDESCRIPTION OF THE MOTHERS' VIEWS' ON THEIR MULTIPLE DISABLED CHILDRENS' DEVELOPMENTAL PROCESSThe purpose of this research is describing the development process of multiple disability by their mothers. 29 mothers who have children with multiple disabilities attended to the research voluntarily. For this purpose, semi structured interview method was used as a qualitative data collection method. The data was analysed with descriptive analysis method. As a result of the research, findings about children’s prenatal period birth, infancy, present development, everyday’s routine and expectation of mothers were reported.The results of the research elicited various suggestions. The most important suggestion is to orient children with multiple disablities to the schools where they can be educated, to need professionals to educate children, to make people who works in newborn and eye services conscious of the subject and consulting families of children with mutiple disabilities. Key Words: Multiple disability, semi structured interview, descriptive analysis method

ÖZET11- 17 YAŞ ORTA DÜZEYDE ZİHİN ENGELLİ ERGEN KIZLARIN TEMEL CİNSEL BİLGİ VE CİNSEL İSTİSMARI ALGILAMALARININ BELİRLENMESİBu araştırmanın genel amacı, 11-17 yaş arası orta düzey zihinsel engelli kızların cinsel bilgi ve cinsel istismarı algılamalarının betimlenmesidir. Araştırma niteliksel araştırma yöntemlerinden yarı yapılandırılmış görüşme tekniği ile yapılmıştır. Araştırmaya katılanlar, farklı kurumlarda eğitim gören ya da sadece destek eğitim alan 11-17 yaş arasında 30 ergen kızdır. Araştırma verileri saha notları, görüşmeler ve ses kayıtları ile sağlanmıştır. Araştırmanın bulgularına göre orta düzeyde zihin engelli ergen kızların genel itibariyle temel cinsel bilgi ve cinsel istismarı algılamaları konusunda yetersiz olduğu görülmüştür. Orta düzey zihinsel engelli ergen kızların bilgi düzeylerinin cinsel kimlik, adet, sevgili kavramı, evlilik, beden bölümlerinin fonksiyonları, arkadaşlık konularında biraz daha iyi olduğu gözlenmektedir. Fakat kadın erkek arasında ki fark, beden bölümlerinin isimlendirilmesi, sevgili olma ile evli olma arasında ki fark, hamilelik süreci, doğum ve doğum kontrolünde bilgilerinin yeterli olmadığı görülmektedir. Ayrıca cinsel istismarı algılamalarına yönelik istenmeyen öpme ve sarılma durumlarına maruz kaldıklarında ne yapmaları gerektiği konularında ise bilgi düzeylerinin çok yetersiz olduğu gözlenmektedir. Anahtar sözcükler: Zihinsel engelli ergenler, cinsel gelişim, cinsel istismar, niteliksel çalışmaABSTRACTTHE DETERMINATION OF THE BASIC SEXUAL KNOWLEDGE AND THE PERCEPTION OF SEXUAL ABUSE OF THE ADOLESCENT GIRLS AGES BETWEEN 11-17 WITH MODERATE MENTAL RETARDEDThe overall aim of this study is to determine sexual knowledge of the adolescent girls, ages between 11-17 with moderate mental retarded.The research was executed with semi-structured interview technique which is the method of qualitative research. The participants are between 11-17 ages of 30 adolescent girls who gets education or just support education in different institutions. The research data is provided with field notes, interviews and audio recordings.According to the findings of the survey, it appears that in general, adolescent girls with moderate mental retarted have insufficiant knowledge and they have difficulty in perceiving sexual abuse. It is observed that the adolescent girls with moderate mental retarted have slightly better knowledge about sexual identity, mestruation, dating concept, marriage, function of body parts and friendship. However, it is also observed that the knowledge is very poor about the difference between men and women, the names of the body parts, the difference between dating and to be married, the process of pregnancy, birth and birth control. They have also very insufficiant about their perception of unwanted kissing and hugging as sexual abuse.Key words: Adolescents with mental retarded, sexual development, sexual abuse, qualitative research

ÖZETZİHİN ENGELLİ VE OTİSTİK ÇOCUĞA SAHİP AİLELERİN TOPLUMSAL HAYATA KATILMADA YAŞADIKLARI GÜÇLÜKLERİN KARŞILAŞTIRILMASIBu araştırmada, zihin engelli çocuğa sahip aileler ile otistik çocuğa sahip ailelerin toplumsal hayata katılmada yaşadıkları güçlüklerin karşılaştırılması amaçlanmıştır. Araştırmaya 11 yaşından büyük zihin engelli çocuğa sahip 21 anne, otistik çocuğa sahip 20 anne ve 1 baba olmak üzere toplam 42 aile katılmıştır. Bu araştırma nitel araştırma tekniklerinden biri olan yarı-yapılandırılmış görüşmeler kullanılarak yürütülmüştür. Aileler bu araştırmaya gönüllü olarak katılmışlardır. Araştırma sonucunda zihin engelli ve otistik çocuğa sahip ailelerin, çocukları ile birlikte yaya olarak bir yerden başka bir yere giderken; toplu taşıma araçlarında; komşu ve akraba ziyaretlerinde; düğün, nişan gibi yerlerde; parklarda; sinema, tiyatro ya da konserlerde; maçlarda; spor yaparken; otel, pansiyon, plaj, havuz gibi yerlerde; süpermarketlerde, küçük dükkanlarda, giyim mağazalarında; dışarıda yemek yediklerinde; umumi tuvaletlerde; hastanelerde; berber ya da kuaförlerde güçlüklerle karşılaştıkları belirlenmiştir. Sonuçlar “Yaya Olarak Bir Yerden Başka Bir Yere Gitme”, “Toplu Taşıma Araçlarını Kullanma”, “Kişisel Gelişim ve Toplum Yaşamı”, “Kamu Olanaklarından Yararlanma”, “Kültürel Etkinliklere Katılma”, “Spor Etkinliklerine Katılma”, “Alış-Veriş Yapma”, “Dışarıda Yemek Yeme”, “Kamu Kurumlarından Hizmet Alma” olarak belirlenen temalara göre sınıflandırılarak yorumlanmıştır. Araştırmada elde edilen bulgulara göre ailelerin görüşleri karşılaştırıldığında toplumsal hayata katılmada otistik çocuğa sahip ailelerin, zihin engelli çocuğa sahip ailelerden daha fazla güçlük yaşadıkları belirlenmiştir. Zihin engelli çocuğa sahip aileler ev gezmelerine gittiklerinde daha fazla güçlükle karşılaştıklarını belirtirken, otistik çocuk sahibi aileler yürüyerek bir yerden başka bir yere gittiklerinde daha fazla güçlükle karşılaştıklarını belirtmişlerdir. Bildirilen görüşlerin tamamı incelendiğinde, “insanların bakışlarından rahatsız olma” her iki grup tarafından en çok tekrarlanan sorun olduğu görülmüştür. Dikkat çeken diğer bir bulgu ise çocuğun davranışlarından dolayı yaşanan sorunlardırAnahtar sözcükler: Toplumsal Yaşam Becerileri, Zihin Engelli, Otistik, Aile, Yarı-yapılandırılmış Görüşme.ABSTRACTCOMPARISON OF DIFFICULTIES IN PARTICIPATION TO THE COMMUNITY LIFE OF FAMILIES WHO HAVE MENTALLY RETARDED AND AUTISTIC CHILDIn this study, comparing of meeting challenges in participation to community life of families with mentally retarded and autistic child is purposed. Totally 42 families which are 21 mothers having mentally retarded child, 20 mothers and one father having autistic child whose age over 11 have attended to this research. This study was conducted by using semi-structured interviews which is one of qualitative research techniques. Families joined to this study as a volunteer. The result of the study indicated that the families having mentally retarded or autistic child meet challenges with their child in going somewhere on foot; in using public transportation; in visiting neighbor or close relatives; at weddings ceremonies, playgrounds or funfairs, cinemas, theatres or concerts, matches; during making sports; at places such as hotels, pensions, beaches and pools; at supermarkets, groceries or clotting shops; in dining out; at public toilets, hospitals, hairdressers. The results were described by categorizing according to defined themes: “Going to Somewhere From Another Place on Foot”, “Using Public Transportation”, “Personal Development and Community Life”, “Using Community Facilities”, “Join the Cultural Activities”, “Join the Sports Activities”, “Shopping”, “Dine Out”, “Using Public Services”. According to the findings of this study, it is defined that the families having autistic child had more difficulties in participating to the community life than the families having mentally retarded child while their opinion have been compared. While the families having mentally retarded child declared that they live most difficulties at visiting of their neighbors or close relatives, the families having autistic child declared that they live most difficulties in going to somewhere from another place on foot.When the declared opinions are analyzed, it is observed that “caused to feel unwell by people’s overlook” is repeated challenge for both groups. Another remarkable finding is a challenge caused by behavior of children. Key words: Community Life Skills, Mentally Retarded, Autistic, Family, Semi-structured interview

ÖZETOTİSTİK BİR ÇOCUĞUN ANNESİNİN KAYNAŞTIRILMIŞ OYUN GRUPLARI MODELİNE GÖRE KURALLI OYUNLARA YÖNELİK REHBERLİĞİNİN BETİMLENMESİBu araştırmanın genel amacı, otistik çocuğa sahip bir annenin çocuğuna sosyal becerileri kazandırmak için akranlar ile oyun etkinlikleri sırasında kullandığı stratejilerin betimlenmesidir.Araştırmanın deseni “tek katılanlı niteliksel vak’a çalışmasıdır”. Araştırmaya katılanlar, otistik çocuğa sahip bir anne, üç akran, bir kardeş ve 9 yaşında otistik bir çocuktur. Araştırma verileri, saha notları, görüşmeler, odyo teyp ve video teyp kayıtları aracılığı ile toplanmıştır. Annenin kullandığı stratejiler, doğal park ortamında oyun etkinlikleri sırasında video teyp çekimleri yapılarak analiz edilmiştir. Annenin çocuğu ile etkileşimleri “saklambaç oyunu” çerçevesinde incelenmiştir. Video teyp kayıtlarının analizinde mikro etnografik analiz teknikleri kullanılmıştır. Araştırma bulgularına göre otistik çocuğa sahip annenin oyun etkinliği sırasında yoğun olarak kullandığı on üç farklı sözel strateji ve yedi farklı sözel olmayan strateji bulunmuştur.. Annenin saklambaç oyunu süresince çocuğuna ve oyun grubuna rehberlik ettiği, oyun ortamlarını düzenlediği, oyun başlangıcında ve bitişinde rutin etkinlikler gerçekleştirdiği, oyunu çocuğun yeterliliğine ve oyun tercihlerine göre düzenlediği görülmüştür. Bu uygulamalar kaynaştırılmış oyun grupları modeli ile benzerlik göstermektedir. Sonuç olarak araştırma bulgularına göre, otistik çocuğa sahip bir annenin oyun rehberliliği yapması ve rehberlik sürecinde sözel ve sözel olmayan etkileşim stratejileri kullanmasının otistik çocuğun oyuna katılımına ve akranları ile sosyal etkileşimlere katımlarına katkıda bulunduğuna dair destekleyici bulgulara ulaşılmıştır.ABSTRACT DESCRIBING THE GUIDANCE RELATING TO PLAYS WİTH RULES OF A MOTHER WHO HAS AUTİSTİC CHİLD ACCORDİNG TO THE INTEGRATED PLAY GROUPS MODELThe general purpose of this study is to describe the strategies used by a mother having a child with autism during game activities with peers in order to provide the child with social skills. The research method of this study is “a qualitative single-subject case study". The participants in this research are a mother having an autistic child, three normally developing peers, one brother and a nine-year-old autistic child. The research data was collected through field notes, interviews, audio and video tape recordings during natural interactions between the mother and her child. The strategies the mother used were analyzed by using video records during the game activities in a natural park. The interactions of the mother with her child were examined in the context of hide and seek game. The micro ethnographic analysis techniques were used in the analysis of video records. According to the research data, it was found that the mother having a child with autism used thirteen different verbal strategies and seven different non verbal strategies extensively. It was observed that the mother guided her child and the group during the hide and seek game, arranged the environment of the games, carried out routine activities both at the beginning and at the end of the games and arranged the games in accordance with the abilities and preferences of the child. These applications bear resemblance to the model of integrated game groups. As a result, according to the data of the research, that a mother having child with autism acts as a guide during the game and uses verbal and non verbal interaction strategies during this guidance process contributes to the process of participation of an autistic child in the games and in the social interactions with his peers.

Bu araştırmanın genel amacı, İstanbul ilinde resmi ve özel kurumlarda görev yapmakta olan özel eğitim öğretmenlerinin zihin engelli çocuklara okuma yazma öğretiminde kullandıkları yöntemleri belirlemektir. Araştırma betimsel olarak desenlenmiştir. Araştırmada 100 özel eğitim öğretmeninin okuma yazma öğretiminde öğretimden önce yer verdikleri ön koşul beceriler, öğretim yöntemleri, öğretim materyalleri, öğretimi değerlendirme yöntemleri ile okuma yazma öğretimi sırasında karşılaştıkları sorunlara ilişkin görüşleri araştırmacı tarafından hazırlanan anketle alınmıştır.Araştırmada elde edilen verilerin betimsel analizi yapılmıştır. Analizler sonucunda öğretmenlerden gelen benzer yanıtlar ortak maddeler olarak alınmış ve bu maddelerin toplam yanıt içindeki sıklığı ve yüzdesi hesaplanmıştır.Araştırma bulgularına göre, özel eğitim öğretmenlerinin okuma yazma öğretiminde tek bir yönteme bağlı kalmadıkları fakat ağırlıklı olarak ses yöntemi ile cümle çözümleme yöntemini kullandıkları görülmüştür. Motor beceriler, işitsel ve görsel algılama ve ayırt etme ve kalem tutma öğretmenlerin okuma yazma öğretimine geçmeden önce öğrencilerde gelişmiş olmasını bekledikleri beceriler şeklinde ortaya çıkmıştır. İlk okuma yazma kitapları, olay kartları, eşleme kartları ve hece kitapları özel eğitim öğretmenleri tarafından en çok kullanılan öğretim materyalleridir. Öğretim sırasında öğretmenlerin eşleme ve kelime oyunları gibi çeşitli oyun etkinliklerine sıklıkla yer verdikleri ortaya çıkmıştır. Öğretmenlerin çoğunun gözlem, bireysel çalışma kağıtları ve ölçüt bağımlı testleri okuma yazma öğretiminde değerlendirme teknikleri olarak kullandıkları görülmüştür. Araştırmada ayrıca özel eğitim öğretmenleri okuma yazma öğretimi sırasında araç-gereçlerin yetersizliği ile ilgili yoğun sorunlar yaşadıklarını belirtmişlerdir. Öğretim sırasında ailelerin desteğinin az olması ve çocukların evde yeterince desteklenmemeleri, farklı performans düzeyindeki zihin engelli çocukların aynı özel eğitim sınıflarına yerleştirilmeleri, tek öğretmenin sınıfta yetersiz olması ve öğrencilerde okuma yazma ön becerilerinin yeterince gelişmemiş olması sıklıkla belirtilen diğer sorunlardır. The main purpose of this research is to state the methods of teaching reading and writing to mentally retarded children utilized by special education teachers at state schools and private institutions. This research is designed descriptively. In the research, 100 special education teachers stated views on prerequisite skills in teaching reading and writing, teaching methods, teaching materials, methods of teaching evaluation and problems faced through teaching of reading and writing in the questionnaire prepared by the researcher.In this research, firstly the descriptive analysis of the findings has been carried out. In conclusion of the analysis, the similar answers from the teachers are accepted as common themes and the frequency and the percentage of these themes among the total answers have been calculated.According to the findings, it is seemed that special education teachers don?t depend on only one method while teaching reading and writing but they especially use sound and sentence anaylsis methods. It has been found out that motor skills, audio-visual perception and distinction and holding a pencil are expected skills that a students should have as prerequisite skills. First reading and writing books, event cards, matching cards and spelling books are the most popular materials utilized by special education teachers. It has been found out that teachers often utilize different games as matching word games throughout teaching. It has been observed that most of the teachers use observation, individual work papers and criterion-referenced tests as evaluation materials while teaching reading and writing. Besides, special education teachers have pointed out that they face a lot of problems for lack of materials throughout teaching.The support deficiency of the families both throughout teaching sessions and social life, having the mentally retarded children from different levels of performance in the same classes, insufficiency of teachers in the special education classes and insufficiency of the development of prerequisite skills are the other problems pointed out. 142

ÖZETOTİSTİK ÇOCUĞA SAHİP BİR ANNENİN ÇOCUĞUNUN SÖZCÜK DAĞARCIĞINI GELİŞTİRMEK İÇİN KULLANDIĞI STRATEJİLERİN BETİMLENMESİBu araştırmanın amacı, tek kelimeli cümleler kurarak konuşan otistik çocuğa sahip bir annenin oyun etkinlikleri sırasında çocuğunun kelime dağarcığını geliştirmek için kullandığı stratejilerin betimlenmesidir.Araştırmanın deseni “tek katılımlı niteliksel vak’a çalışmasıdır”. Araştırmaya katılanlar, otistik çocuğa sahip bir anne ile onun 3 yaşındaki otistik çocuğudur. Araştırma verileri, saha notları, görüşmeler, odyo ve video teyp kayıtları aracılığı ile toplanmıştır. Doğal ev ortamında oyun etkinlikleri sırasında video teyp çekimleri yapılarak analiz edilmiştir. Annenin çocuğu ile etkileşimleri “oyun etkinlikleri” çerçevesinde incelenmiştir. Video teyp kayıtlarının analizinde mikro etnografik analitik teknikler kullanılmıştır.Araştırma bulgularına göre otistik çocuğa sahip annenin çocuğu ile etkileşimleri sırasında yoğun olarak kullandığı 11 sözel strateji belirlenmiştir. Bunlar; genişletme, ekleme, kendi kendine konuşma, paralel konuşma, model olma, ödüllendirme, geri dönüt verme, soru sorma, yanıt vermesi için bekleme, seçim yapma, yönerge vermektir.Oyun etkinlikleri süreci içinde annenin kullandığı sözel olmayan stratejiler 3 tanedir. Bunlar; ilgi çekici materyallerin kullanılması, ulaşamama durumu ve yetersiz parçaların kullanılmasıdır. Bu stratejiler anne çocuk arasında gerçekleşen etkileşim dayalı olarak, kahvaltı yapma, su tabancası ile oyun, yazı tahtasında resim çizme, küçük yazı tahtasında resim çizme, resimli kartlara bakma, bomba oyunu, resimli kitap bakma, ve kola içme konu başlıkları altında verilmiştir. Sonuç olarak, bu araştırma bulgularına göre, otistik çocuğa sahip bir annenin çocuğu ile etkileşimlerinde sözel ve sözel olmayan etkileşim stratejilerini belli bir sistem içinde uyguladığı ve bu uygulamasının otistik çocuğun etkileşimlere sözel ve sözel olmayan katılımlarına katkıda bulunduğu yönünde bulgulara ulaşılmıştır. Anahtar Sözcükler: Otistik çocuklarda doğal dil yaklaşımı, çevresel ipuçlarına dayalı dil yaklaşımı, niteliksel vak’a çalışması. ABSTRACTDESCRIBING THE STRATEGIES APPLIED BY A MOTHER WITH AN AUTISTIC CHILD FOR IMPROVING HER CHILD’S VOCABULARY Main goal of this research is, to describe the strategies applied by a mother with an autistic child speaking with single word sentences, for improving her child’s vocabulary during play activities.This research is based on “single participiant characteristic case” pattern. The participants of this reearch are a mother with an autistic child and her three-year-old autistic boy child. The database for this research had been gathered using; notes taken in-place, interviews, audio and video tape recordings.Video tape recordings were performed and analyzed, during play activities at natural home environment. The mother’s interactons with her child were analyzed in the aspect of “play activities”. Video tape analysis were made by way of ethnographic analytic techniques. According to research evidence, 11 verbal strategies were determined, which were frequently used by the mother with an autistic child to interact with her child. These are; expanding, adding, talking to herself, parallel speaking, modeling, rewarding, giving feedback, asking questions, waiting for the responses, making selections and ordering. The mother applies 3 non-verbal strategies during play activities’. These are; using attractive material, state of being unable to reach and using inadequate pieces. These strategies were mentioned as subjects of having breakfast, playing with a water gun, drawing pictures on a drawing board, drawing pictures on a little drawing board, looking at colour charts, bomb game, looking at books with pictures and drinking coke, according to the actual interaction between the mother and the child.As a conclusion, according to the evidence of this research, there are supportive findinds that a mother with an autistic child applies verbal and non-verbal strategies in a systematical manner during her interactions with her child, and that this application contributes to the autistic child interacting and his/her verbal and non-verbal involvement.Key words: Autistic child, natural language approach, milieu teaching, qualitative case study.

Bu araştırmanın amacı, beş yaşında otistik çocuğa sahip bir annenin mutfak etkinliği sırasında çocuğu ile etkileşimlerinde kullandığı stratejileri betimlemektir. Araştırmanın deseni “tek katılanlı niteliksel vak’a çalışmasıdır”. Araştırmaya katılanlar, otistik çocuğa sahip bir anne ile onun 5 yaşındaki otistik çocuğudur. Araştırma verileri, saha notları, görüşmeler, odyo ve video teyp kayıtları aracılığı ile toplanmıştır. Doğal ev ortamında mutfak etkinlikleri sırasında video teyp çekimleri yapılarak analiz edilmiştir. Annenin çocuğu ile etkileşimleri “mutfak etkinlikleri” çerçevesinde incelenmiştir. Video teyp kayıtlarının analizinde mikro etnografik analitik teknikler kullanılmıştır. Araştırma bulgularına göre otistik çocuğa sahip annenin çocuğu ile etkileşimleri sırasında yoğun olarak kullandığı 11 sözel strateji belirlenmiştir. Bunlar; soru sormak, azaltmak, genişletmek, pekiştirmek, ödüllendirmek, vurgulamak, komiklik yapmak, şarkı söylemek, duraksayarak söylemek, etiketlemek, açıklama yapmaktır. Mutfak etkinlikleri süreci içinde annenin kullandığı sözel olmayan etkileşim kalıpları, göz kontağı kurmak, jest ve mimik kullanmak, yanıt vermesini beklemek ve görsel ip ucu vermek ve yardım etmektir. Bunlar, anne-çocuk arasında gerçekleşen etkileşim kalıplarına dayalı olarak pasta yapma ve kabak yemeği pişirme ana başlıkları altında verilmiştir. Pasta yapma sürecinde kullanılan sözel etkileşim kalıpları “pasta yapmaya hazırlanma sırasındaki sohbeti” “ pastanın yapılması sırasındaki sohbeti” “pastanın sarılması ve dolaba konulması sırasındaki sohbeti” ve “malzemelerin toplanması sırasındaki sohbeti” konu başlıkları olarak verilmiştir. Kabak yemeği pişirme sırasında kullanılan sözel etkileşim kalıpları ise “yemeği yapmaya hazırlanma sırasındaki sohbeti” “yemeğin yapılması sırasındaki sohbeti” “yemeğin ocağa konulması sırasındaki sohbeti” ve “malzemelerin toplanması sırasındaki sohbeti” konu başlıkları olarak verilmiştir. Sonuç olarak, bu araştırma bulgularına göre, otistik çocuğa sahip bir annenin çocuğu ile etkileşimlerinde sözel ve sözel olmayan etkileşim stratejilerini uygulamasının otistik çocuğun etkileşimlere sözel ve sözel olmayan katılımlarına katkıda bulunduğu yönünde destekleyici bulgulara ulaşılmıştır.Anahtar Sözcükler: Otistik çocuk, sosyal etkileşimci yaklaşım, anne-çocuk etkileşimi, niteliksel vak’a çalışmasıABSTRACT The main goal targeted to achive with this research is to describe the strategies that are used between a mother and her 5 years old autistic child. The pattern of this research is “single participant characteristic case”. The participants of the research is a mother and her 5 years old autistic child. The database for this research was obtained through the notes that are taken in-place, interviews, audio and video tape records. The case of this specific mother and her child was analyzed by performing video records in their home ,their natural environment, while their daily activities particularly in the kitchen. The interactions of the mother with her child were studied in the frame of “kitchen activities”. Micro ethnographic analytic techniques were used in order to analyze the video tape records. According to the research findings, the mother with an autistic child uses 11 specific strategies in order to communicate with him/her. These strategies are; asking questions, reducing, expanding, intensifying, reward giving, emphasizing, comical actions, singing, telling the things with regular pauses, labeling and explanations. The non-verbal interaction patterns that the mother uses are eye contact, signs and mimic, waiting for the answer, giving the necessary clues and helping. These patterns are shown under the titles “making cakes and cooking courgette” on the basis of the communicative patterns between the mother and the child. The patterns used while baking cakes are explained under the titles such as “communication while getting prepared to bake the cake”, “communication during the baking activity”, “communication while wraping the cake and placing it in the fridge” and “communication while collecting the necessary materials for baking activity”. The patterns used while cooking courgette are given under the titles such as “communication while getting prepared to cook”, “communication during the cooking procedure”, “communication while placing the meal on the cooker” and “communication while collecting the necessary materials for cooking activity”. Conclusion : according to the findings obtained during this research, this study supports the thesis that it is very important for a mother to use verbal and non-verbal interaction strategies while communicating her autistic child in order to get her child involved in the communications through verbal and/or non-verbal participations.