Search

Мақала Қазақстанның бұқаралық ақпарат құралдарында жиі ұшырасатын және жалпыхалықтық қолданысқа еніп кеткен пандемияға қатысты жаңа сөздердің жиілігін тексеру арқылы қолданысқа тез енетін сөзжасамдық құрылымдарды анықтауға арналған ИРН АР14870178 (Мемлекеттік тіркелу номері 0122РК00597) «Қазақ қоғамының тілдік контенті: өзгерістер мен жаңарулар (пандемия кезі; 2020-2022 жж.)» тақырыбындағы ғылыми жоба негізінде жазылды. Электронды БАҚ тілінде ерекшеленген сөзсаптам құрылымдарын және сұхбаттардың, ғаламтордан алынған әртүрлі тақырыптағы бағдарламалардағы қазақ қоғамының психологиялық ахуалын, оның тілдік көрінісін зерттеуге, осы жылдардағы басты тақырыптарды анықтауға және оның себептерін нақтылауға, пандемия кезіндегі медиамәтін ерекшеліктеріне, адресант, адресат факторларына негізделеді. 2019 жылы Қытайда болып, артынша дүниежүзі елдерінде белең алған «Ковид-19» деген атаумен танылған карантиннің пандемияға айналғаны белгілі. Қалай десек те, бүкіл әлем жұртшылығы осы қиын жағдайдан шығатын жолды бірлесіп іздеп, ауызбіршілік танытуға, жаңадан қойылған түрлі талаптарды орындауға, яғни жағдайға қарай бейімделуге мәжбүр болды. Халықтың үйреншікті тұрмыс-тіршілігіне келген осындай өзгеріс оның тілінде ерекше көрініс тапты. Мақалада «Ковид-19»дың тілімізге, сөзқолданысқа тигізген әсері нақты мысалдар негізінде талданады. Тіл маманы ретінде сол өтпелі кезеңде пайда болған, белсенді қолданылған түрлі тілдік бірліктерді жинастырып, оларды құрамына, айтылу мақсатына, тақырыбына қарай топтастыру және саралауды мақсат еттік. Сондай-ақ, жаңа қолданыстардың қоғамдық санаға тигізген оң немесе теріс әсері, тыңдаушының оларды қабылдауы мен түсінуіндегі кедергілер, сол жаңа сөз қолданыстарды сөздік қорда орнықтырудағы БАҚ-тың рөлі, жеке тұлғалардың сөзсаптау ерекшеліктері, тіл дамуының маңызды бір кезеңі ретінде танылды. Бұл қолданыстар постпандемия кезеңінде белсенді жұмсалмағанымен, халықтың басынан өткен саяси жағдай туралы ақпарат беретін тілдік бірліктер ретінде сөздік қордан орын алатыны даусыз. Қалай десек те, ол ХХІ ғасырдағы тіл қолданысының өзіндік бір ерекшелігін көрсететін тілдік дерек немесе факт ретінде тарихтан орын алады. Демек, сөздік құрамның кірме қабатына елеулі өзгеріс енгізген медициналық терминдер, олардың қазақ тіліндегі баламалары зерттеуімізге арқау болады. Бұларды тіл қолданысының әлеуметтік, прагматикалық, психологиялық қырынан бағалануы тиіс бір тілдік материалдар деп танимыз., Статья, направленная на выявление активно входящих в обиход слово- образовательных конструкций, путем частотного анализа регулярно встречающихся в средствах массовой информации Казахстанаи уже ставших общеупотребительными новых слов, связанных с пандемией, написана на основе научного проекта на тему «Языковой контент казахского общества: изменения и обновления (во время пандемии; 2020-2022 г.г.) ИРН АР14870178 (Государственный регистрационный номер 0122РК00597). Статья основана на исследованиях речевых конструкций, встречающихся в языке электронных СМИ, на исследовании психологической атмосферы казахского общества на материале интернет программ и интервью на различные темы, ее выражения в языке, на определении главной тематики, выявлении причин, особенностей медиатекстов в период пандемии, описании факторов адресанта, адресата. Известно, что начавшийся в 2019 году в Китае и распространившийся по всему миру вирус, известный под названием «Ковид-19», перерос в пандемию. В любом случае вся мировая общественность была вынуждена совместно искать выход из сложившейся ситуации, проявить единство и выполнять различные требования, приспосабливаться к ситуации. Таким образом, изменения привычного уклада жизни нашли отражение в речи. В статье влияние, которое оказал «Ковид-19» на казахский язык, проанализировано на основе конкретных примеров. Были собраны появившиеся и активно употреблявшиеся в этот переходный период различные языковые единицы, сгруппированы и дифференцированы по составу, по цели высказывания и по тематике. Положительное или отрицательное влияние новых слов на общественное сознание, сложности в их восприятии и понимании слушателями, роль средств массовой информации в закреплении новых слов в лексическом фонде языка, особенности речи отдельных лиц позволили признать этот период важным в развитии языка. Хотя в постпандемический период эти слова используются не так активно, нет сомнений в том, что они прочно закрепились в словарном фонде языка как языковые единицы, которые предоставляют информацию о прошлой политической ситуации. В любом случае они заняли место в истории как лингвистический факт, как факт, свидетельствующий о специфике языка ХХ1 века. Таким образом, предметом нашего исследования стали медицинские термины, заимствования, обусловившие существенные изменения лексического фонда языка, и их эквиваленты в казахском языке. Мы считаем, что этот языковой материал должен получить оценку с точки зрения социальных, прагматических и психологических аспектов языка., This article is dedicated to the results of the research project "Language content of the Kazakh society: changes and updates (during a pandemic; 2020-2022)" funded by the Ministry of Science of the Republic of Kazakhstan.It is also based on the study of the speech structure highlighted in the language of electronic media, the study of the psychological climate of Kazakh society, its language picture in interviews, programs conducted on various topics from the Internet, to identify the main topics of those times and clarify the causes, the peculiarities of media culture during the pandemic, the factors of the addresser, addressee. It is known that the quarantine, known as "Covid-19", which took place in China in 2019 and then spread around the world, became a pandemic. In any case, the whole world public was forced to find a way out of this difficult situation together, show unity and fulfill various new requirments, that is, adapt to the situation. That is, the change in the habitual life of people was also reflected in their language. The article analyzes the impact of "Covid-19" on the language, the use of words on specific examples. As a language specialist, we aimed at gathering various linguistic units that appeared and were actively used during that transitional period, grouped and differentiated them according to their composition, the purpose of the utterance, and topic. Also, the positive or negative impact of new words on public consciousness, obstacles in their perception and understanding by listeners, the role of the media in fixing these new word usages in the vocabulary, and the speech characteristics of individuals were recognized as one of the important stages in the development of speech. Although these words are not actively used in the post-pandemic period, they certainly have a place in the vocabulary as language units that provide information about the political situation experienced by the population. In any case, it takes place in history as a linguistic information or fact that shows a peculiarity of language use in the 21st century. Therefore, our study is based on medical terms, their equivalents in the Kazakh language, which have made significant changes to the vocabulary through borrowings. We recognize these as language materials that should be evaluated from the social, pragmatic, and psychological point of view of the language use., Филологические науки, Выпуск 1 (68) 2023

В статье проанализирована категория «медиадискурс» как разноплановое явление. Определяется его сущность и речевые особенности в современных медиа, описываются функции, рассматривается вопрос, связанный с типологизацией медиадискурса, текста и контента как производного понятия от дискурса. Толкование англоязычного термина «медиа», который является основой европейского терминологического базиса, сводится к трём определениям: медиум (media) как средство (инструмент, канал) для выражения и коммуникации; медиум как человек, заявляющий о способности поддерживать связь с другим миром; медиа как среда, в которой находятся вещи, явления и люди [25].

Статья посвящена рассмотрению характерных особенностей медиаречи как современной разновидности публицистического стиля. В работе показан дискуссионный характер понятия «медиаречь», его многозначность, а также поликодовая и диверсификационная направленность. Это находит отражение в гипертекстовых связях медиаречи. Так как современная казахстанская медиаречь проникнута гипертекстовыми отношениями, цель данного исследования – рассмотреть принципы структурирования гипертекста и выявить характерные особенности гиперссылочного комплекса казахстанских интернет-изданий. Материалом исследования послужили популярные казахстанские сайты Tengrinews.kz, informБЮРО, Казинформ, Azattyg Ruhy, Newtimes.kz. В работе используются метод критического анализа литературных источников, метод наблюдения, а также стилостатистический метод исследования. В ходе исследования было обнаружено, что в каждом издании интернет-СМИ применяются гиперссылки в соответствии с общестилевой концепцией издания. Например, ссылки-рубрики помимо структурирования контента отражают политику издания. Текстовые гиперссылки, которые представляют собой глобальное интернет пространство, используются в сетевых изданиях наиболее часто. Кроме того, выявлено, что внетекстовые ссылки являются навигаторами информационных потоков на новостных сайтах. Авторы приходят к выводу, что каждое анализируемое казахстанское интернет-издание нацелено на вовлечение читателя в свое инфополя и удержание его в пределах этого инфополя, при этом немаловажную роль играют гиперссылки. Помимо этого, гиперссылки выполняют текстообразующую и стилистическую функцию в медиаречи, хотя каждое издание интернет-СМИ применяет их в разных пропорциях, основываясь на общей концепции и политике издания. В современных условиях трансформации СМИ исследование может служить практическим руководством для интернет-изданий в построении качественных гипертекстовых отношений. В теоретическом плане результаты научных наблюдений могут быть полезны при изучении функционирования новостных текстов в медиасреде., Бұл мақала қазіргі публицистикалық стильдің бір түрі ретінде медиасөйлеудің тән ерекшеліктерінің қарастыруына арналған. Зерттеуде «медиасөйлеу» ұғымының пікірталастық өзгешілік, көпмағыналық және де оның көпкодтық пен әртараптандырудың бағыты көрсетілген. Бұл медиасөйлеудің гипермәтіндік байланыстарда әсер етеді. Қазіргі қазақстандық медиасөйлеу гипермәтіндік қатынастарынан құрылып тұрған себебінен, бұл зерттеудің мақсаты – гипермәтіннің құрылымдау қағидаларын қарау және қазақстандық интернет басылымдарының гипермәтіндік кешенің өзіндік ерекшеліктерін анықтау. Мәліметтер Tengrinews.kz, informБЮРО, Казинформ, Azattyg Ruhy, Newtimes.kz әйгілі қазақстандық сайттардан алынған. Зерттеуде әдеби дереккөздердің критикалық талдау әдісі, бақылау әдісі және стилостатистикалық әдісі қолданылған. Зерттеушілер басылымның жалпы стильдік тұжырымдамасына сәйкес әрбір интернет-БАҚ гиперсілтемелерді қолданады деген нәтижеге келді. Мысалы, сілтеме-тараулар құрылымдауынан басқа басылымның саясатын қамтып көрсетеді. Мәтін сілтемелері ғаламдық кеңістік болғандықтан желілік басылымдарда жиі кездеседі. Сонымен қатар, мәтінсіз сілтемелері жаңалық сайттарда ақпараттық ағымдарының навигаторы болып табылады. Авторлар, әрбір талқыланған қазақстандық интернет-басылым оқырмандарын өз ақпараттық аясында еліктіру және шектен шығармау мақсатпен, сол жерде гиперсілтемелері маңызды рөл атқарады, деген қорытындыға келеді. Бұдан бөлек, гиперсілтемелері медиа сөйлеуде мәтінтүзімдік және стилистикалық функцияны атқарады. Алайда әрбір интернет-БАҚ басылымның жалпы тұжырымдамаға және саясатына сүйеніп оларды әртүрлі сәйкестіктерде қолданылады. Қазіргі БАҚ өзгеруінің шарттарында зерттеу интернет басылымдарға сапалы гипермәтіндік қатынастарының құрылысы болып практикалық басқару қызмет атқарады. Теоретикалық жағынан ғылыми нәтижелері медиаортада жаңалық мәтіндер қолданылған зерттеулерде пайдалануға болады., The article investigates characteristic features of the media language as a modern kind of journalistic style. The paper reveals the controversial nature of the concept of "media speech", itspolysemy, polycode and diversification orientation. This is reflected in the hypertext links of the media language. Since modern Kazakh media is permeated with hypertext relations, the purpose of this study is to consider the principles of hypertext structuring and identify the characteristic features of the hyperlink complex of Kazakhstani online publications. The research material was popular Kazakh websites Tengrinews.kz , inform BURO, Kazinform, Azattyg Ruhy, Newtimes.kz . The paper uses the method of critical analysis of literary sources, the method of observation, as well as the stylostatistical method of research.During the research, it was found that every online media uses hyperlinks in accordance with the general style concept of the publication. For example, category links, in addition to structuring content, reflect the policy of the publication. Text hyperlinks, which represent the global Internet space, are used most often in online publications. In addition, it was revealed that out-of-text links are navigators of information flows on news sites. The authors conclude that each analyzed Kazakh online publication is aimed at involving and retaining the reader within its infofield, where hyperlinks play an important role. In addition, hyperlinks perform a text-forming and stylistic function in the media language, although each online media uses them in different proportions, based on the general concept and policy of the publication. In the modern conditions of media transformation, the study can serve as a practical guide for online publications in building high-quality hypertext relations. In theoretical terms the results of scientific observations can be useful in studying the functioning of news texts in the media environment., Филологические науки, Выпуск 4 (67) 2022

В центре внимания статьи — описание коммуникативно-речевых характеристик публикаций в мессенджере «Telegram». В качестве объекта анализа выбраны имеющие высокий рейтинг канал «Незыгарь» и канал главного редактора радиостанции «Эхо Москвы» А. Венедиктова. Размещенные в этих каналах авторские материалы рассматриваются как нетрадиционные тексты, композиционно-стилистическое своеобразие которых предполагает новые подходы к осмыслению функций и качеств медиаречи. The article is centered around communication and verbal characteristics in the «Telegram» messenger. The highly rank channel «Nezigar» and the channel of the editor-in-chief of the radio station «Ekho Moskvy» A. Venediktov were chosen as the object of analysis. Author’s stories, published in these channels are considered as untraditional texts with compositional stylistic originality. This enables us to reinterpret the functions and qualities of speech in media environment.

The author studies modern rewriting discourse that appeared in media language due to the development of digital technologies. The formation of this type of discourse has occurred in the last fifteen years. Currently it has already developed in a linguistically stable form, where has such features as polyphony (on intentional and stylistic levels), polycodeness, hypertextuality, dialogism, narrativity, multimediation, creolization could be mentioned. The author considers the key features of rewrite-discourse. Объектом исследования в статье стал современный рерайт-дискурс, появившийся в медиаречи благодаря развитию цифровых технологий. Становление этого вида дискурса происходило в последние пятнадцать лет. В настоящее время он уже сложился в лингвистически устойчивую форму, обладающую такими признаками, как полифоничность (на интенциональном и стилистическом уровнях), поликодовость, гипертекстуальность, диалогичность, нарративность, мультимедийность, креолизованность. Автор статьи на конкретном примере рассматривает свойства рерайт-дискурса.

Основными коммуникативными качествами медиаречи являются утилитарность, актуальность, перформативность, многоканальность, стилевое разнообразие. Актуальностью медиаречи обусловлена её связь с конкретными координатами социального пространства-времени. Лексико-грамматические и содержательные особенности медиаречи, сформированной в коммуникативной среде СМИ, рассчитаны на легкое восприятие и ориентируются на определенный тип аудитории., The author argues that the speech formed in the mass media has the following communication qualities: utility, relevance, performativity, multiple channels, variety of styles. The relevance of mediaspeech defines its connection to the specific conditions of social space and time. Lexical, grammatical and meaningful features of mediaspeech are designed for easy perception, and are oriented to the certain type of audience.