Search

Copyright of Journal of Social Sciences Institute / Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi is the property of Bingol University / Rectorate and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)

Copyright of Mevzu is the property of Ali Sever and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)

Copyright of Journal of Young Intellectuals / Genç Mütefekkirler Dergisi is the property of Journal of Young Intellectuals and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)

Copyright of Journal of Academic Social Resources is the property of Journal of Academic Social Resources and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)

Artikel ini bertujuan untuk mendiskusikan pemikiran Hamka, Quraish Shihab dan tim penafsir “tafsir Kemenag” dalam menafsirkan ayat-ayat al-Qur’an terkait dengan nilai dasar (core value) kebangsaan; kemanusiaan dan keadilan, persatuan dan kerukunan. Dengan menggunakan metode deskriptif dan teori agensi Gideens, studi ini mengolah data terkumpul ke dalam unit-unit analisis yang saling berhubungan satu dengan lainnya, dan membentuk satu alur cerita koheren tentang bagaimana nilai-nilai dasar itu diresepsi penafsir dan bagaimana embedded values tersebut mewarnai penafsiran mereka dilihat dari diskusi isu-isu di atas. Studi ini menemukan bahwa dalam tiga karya tafsir yang diteliti, penafsir dengan sikap dasarnya masing-masing menunjukkan sikap penerimaan dan bahkan penempatan organisasi kenegaraan Republik Indonesia sebagai pilihan yang dapat mengayomi berbagai perbedaan latar belakang warga negaranya. Hamka menerima hal tersebut secara kritis, mengukur penerimaannya dengan perspektif Islam. Quraish Shihab, lebih jauh menerimanya melalui pengisian kemerdekaaan ini secara konstruktif. Pertama, melalui aktivisme, menjadi pegawai negeri sipil, rektor, Menteri Agama Kabinet Pembangunan VII (1998), dan Duta Besar Mesir dan Djibauti. Kedua, secara ide, melalui pemberian catatan kritis pada proyek penerjemahan dan penafsiran al-Qur’an Kementerian Agama, penulisan tafsir dan terjemah al-Qur’an sendiri. Sementara, “tafsir Kemenag,” tidak diragukan lagi merupakan perwakilan negara dalam menyampaikan pesan al-Qur’an. Studi ini juga menemukan bahwa kerja tafsir merupakan refleksi dari embedded values penafsir sebagai muslim dan warga negara yang baik. Terakhir, studi ini menemukan bahwa agensi penafsir mengeksersais sikap efikasinya masing-masing dan berkontribusi dengan caranya masing-masing pada wacana hubungan agama dan negara secara luas.

The phenomenon of recitation took its place in Islamic sciences in early period, and it has maintained its vitality in the agenda until today. The primary factor that ensures this is the fact that the different aspects contained in the recitations can be suitable as a source. Because the discipline in question can maintain its vitality by constituting a source for sciences such as tafsir, hadith and fiqh. This vividness of the phenomenon of the recitation in the classical period is also seen in today's academic studies. In addition, the fact that a great number of researches have been carried out about recitation both in our country and abroad constitutes an evidence from a different perspective. In this sense, it is known that many scholars contributed to the science of recitation by producing qualified autonomous studies related to the discipline. One of the figures who contributed to the science of recitation is Abû ‘Alı̄ al-Fā risı̄, whose work was in demand in classical madrasah tradition. Considering the geography and the time period in which the author lived, it is seen that the recitations have spread to wide areas of their present places. Fārisı̄ has presented a study, based on the idea of expansion. In addition, a number of works belonging to the author are mentioned since he is a philologist. Therefore, the author comes to the fore with his works by being shown as a reference for many studies compiled after him. On the other hand, although the author has not remained his study exclusive to the science of recitation, he elaborated different aspects of recitations by intensively processing them. In particular, the requirement to comply with the Arabic language, at least in one aspect, which is one of the three basic criteria that the recitation must have in order to be considered valid, led the author to focus intensively on the language factor in recitations. That the author synthesized the phenomenon of language with the recitations attracts attention. Therefore, some determinations were made based on the recitations on the author’s study based on the importance of referring to the recitations of the Quran at building determinations when making a linguistic analysis. The aim of this study is to reveal the method and the quality of the recitation that Fārisı̄ discussed in the study titled al-Ḥujja fı̄ ʿileli'l-qirāʾati's-sebʿa, written by Abû ‘Alı̄ al- Fārisı̄ (d. 377/987) who lived in the 4th century Hijri.

This study deals with the characteristics of the Ottoman Maṣāḥif (Folios/Quran) and their impact on the way the Muṣḥaf (Folio) was written in Morocco and Andalusia throughout history. It also compares the Eastern and Moroccan Maṣāḥif in the context of the writing in the cities, and the issues of vowel marks (Alnaqt) and consonant pointing (iʻjām). The study was conducted according to an analytical approach to the diachronic meaning of common related concepts. The descriptive approach was followed, as it is suitable for the study of the early sources establishing this field. Following that, the inductive approach to compare the theory of the science of Maṣāḥif writing with the early manuscripts of Maṣāḥif, and to show the impact of the Ottoman Muṣḥaf on the writing of the Moroccan and Andalusian Maṣāḥif, both handwritten and printed. This study primarily deals with the issue of Andalusian and Moroccan manuscripts of the Maṣāḥif (Folios) in the early Hirji centuries. The study begins by discussing the concept of Kufic script from a pragmatic perspective, and its relationship to the Muṣḥaf (Folio) writing (Kufic Muṣḥaf). Moreover, the research is based on three main directions: the first is diachronically establishing the conceptual meaning of Moroccan and Andalusian Maṣāḥif from a historical perspective, and the concomitance of Islamic conquests, urbanization, and civilization and the spread of Maṣāḥif in North Africa and southern Europe. The second direction covers the characteristics of Moroccan and Andalusian Maṣāḥif, and their commitment to writing in the style of the Ottoman Maṣāḥif, which were written in the Hijazi style in the first Hijri century; while showing their ability to improve and develop the Hijazi style into the “Layin” style. In addition, a discussion is presented about the relationship of these manuscripts to the rules of vowel marks (alnaqt) and consonant pointing (iʻjām) that were established by Abu al-Aswad al-Dauli (69/688) and developed by al-Farahidi (175/791). This was studied in Moroccan Maṣāḥif (Morocco, Tunisia, and Andalusia) and Eastern Maṣāḥifin a comparative way; from a cognitive etymological perspective, as indicated by the scholars of orthography, such as al-Dānī (444/1052) and others, and from a codicological perspective of early and modern manuscripts, in addition to highlighting the most important features of writing of Ottoman Maṣāḥif in Moroccan and Andalusian Maṣāḥif, both handwritten and printed, whether in the form of letters or words. The last direction dealt with the issue of the aesthetic intent in writing the Muṣḥaf in Morocco and Andalusia through the methodical drawing of letters and words as dictated by orthography scholars, in addition to the relationship of civility and enlightenment to the artistic style in the embellishments of Maṣāḥif and related endowments (waqf). The research focused on the comparative study between Eastern and Moroccan Maṣāḥif. One of the main outcomes of this study is that Moroccan and Andalusian Maṣāḥif advanced the Hijazi script and improved it, giving it a central focus in writing styles. In contrast, to the Levantines, who moved from Kufic to Naskh and the main six writing styles.

Tefsirin yöntemine ilişkin önemli detayları tefsir mukaddimelerinde bulmak mümkündür. Bu da tefsir mukaddimelerinin incelenmesini ve derinlikli ele alınmasını önemli kılmaktadır. Bu sebeple de tefsir mukaddimelerinden yararlanmak, tefsir usulü meselelerinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlamaktadır. İbn Cüzey’in tefsir mukaddimesi de bu açıdan zengin bir içeriğe sahiptir. Bu çalışma, İbn Cüzey’in tefsir mukaddimesinde ele aldığı önemli meselelerden olan tefsirin mahiyeti, ilişkili olduğu ilimler ve tefsir ihtilafları meselelerine ışık tutmaktadır. Zira bu meseleler, onun tefsir anlayışını yansıtan önemli konular arasında yer almaktadır. Ayrıca o, bu konuları doğrudan tefsir usulüyle irtibatlandırmaktadır. Bu açıdan bakıldığında onun bu meselelere yaklaşımının ortaya çıkarılması, zikredilen meselelerin tefsir usulü açısından öneminin anlaşılmasına katkı sağlamasının yanı sıra, onun mukaddimesinde ele aldığı bu meseleleri pratik anlamda tefsirine ne denli yansıtabildiği konusuna da açıklık getirmektedir. Bu bağlamda İbn Cüzey’in tefsir mukaddimesinde irdelediği mezkûr konulara dair tespit ve iddialarını, tefsirine ne denli yansıtabildiğinin ortaya çıkarılması için tümevarım yöntemine başvurulmuştur. Tespit edildiği kadarıyla İbn Cüzey’in mukaddimesinde tefsirin mahiyetine ilişkin ortaya koyduğu mefhumun, onun tefsirinde pratik karşılığı mevcuttur. Bunun yanı sıra tefsirin ilişkili olduğunu belirttiği fıkıh usulü ve hadis gibi ilimleri amelî anlamda tefsirine yansıtırken; tasavvuf gibi ilimlerin ise tefsirle nasıl ve ne şekilde ilişkili olduğuna dair tefsirinde ortaya koymadığı görülmüştür. Ayrıca tefsir ihtilaflarının sebepleri ve çözüm yollarıyla ilgili ortaya koymuş olduğu yönteme tefsirinde ağırlıklı olarak bağlı kaldığı tespit edilen noktalar arasındadır.

Deyimler, satırlar dolusu bilgileri kısa bir şekilde ifade eden edebî ve belâği sözler manzumesidir. Verilmek istenen mesajı kısa ve çarpıcı bir şekilde ifade etmek için her dilde sıkça kullanılmaktadır. Arap dilinde de yazılı metinlerde ve günlük hayatta sıkça kullanılan deyimler, dil kullanımının önemli bir parçasını oluşturmaktadır. Deyimler, Kur’ân’ın anlaşılmasında da önemli bir yere sahiptir. Bu kısa ifadeler, etkileyici manalarıyla insanın ruhuna işleyerek duygu dünyasında derin izler bırakır ve anlatımı kolaylaştırıcı bir işleve sahiptir. Deyimler, toplumların kültürü hakkında bilgi veren önemli kaynaklardan biridir. Zira deyimler verilmek istenen mesajı zihne yaklaştırır ve sağlam bir şekilde yer edinmesini sağlar. Deyimlerin oluşumunda dinî, edebî, siyasi, kültürel, psikolojik, eğitici/öğretici, iletişimsel ve zihinsel faktörlerin etkileri olduğu bir gerçektir. Günlük hayatta ibret ve mevize aracı olan deyimlerin, Arap dili kurallarının teşekkül sürecinde kendisiyle istişhâd edilen kaynaklardan olması, dilbilimi açısından önemini artıran diğer bir husustur. Hacimli bir çalışmayı mucip olan deyimler konusu, bu makalede Kur’ân-ı Kerîm’in anlaşılması bağlamında inceleme konusu edilmiştir. Deyimlerin Arap şiiriyle ilişkisi, Kur’ân-ı Kerîm’in anlaşılmasındaki katkısı, rolü ve önemi, çalışmamızın temel konusudur.

İslam düşüncesinde ahlâk meselesi, çeşitli boyutlarıyla pek çok ilim dalında ele alınmıştır. Ahlâk konusuna gösterilen teveccühte İslam’ın temel kaynağı olan Kur’an’ın konu ve hedef olarak ahlâka yer vermesinin payı büyüktür. Öncelikli olarak Kur’an’ın konularından biri olan ahlâk, insanın ıslahı amacıyla Kur’an’ın maksatları arasında yer almaktadır. Modernleşme ile birlikte pek çok alanda olduğu gibi sabitelerin değerini yitirmesiyle ahlâkî bir boşluk oluşmuştur. Bu sebeple İslam ahlâkına vurgular artmış ve bu konuda ortaya çıkan te’lifler artış göstermiştir. Özellikle ıslah hareketleri modern dönemde ortaya çıkan problemlerde çözümü hem ahlâkî hem de siyasî ıslah ile mümkün görmüştür. Bu çalışma İbn Âşur’un ahlâk içerikli ayetlere yaklaşımını konu edinmiştir. Modern dönemin önemli müfessirlerinden olan İbn Âşûr, çağdaşları arasında makâsıd konusuna katkısı ve ıslah fikri ile öne çıkmakta, müellifin fikirleri daha çok hukuk alanında incelenmektedir. Müfessirin hukuka zemin teşkil eden ahlâkî yaklaşımı hakkında yeterli çalışmanın olmadığı görülmektedir. Çalışmanın amacı, müfessirin ahlâk muhtevalı ayetlere yaklaşımı üzerinden akıl, fıtrat, ıslah ve ifsad kavramlarının ahlâk ile ilişkisine açıklık getirmektir. Son tahlilde müfessirin ahlâk konulu görüşlerinin ıslah fikrinden bağımsız olmadığı ve müfessirin fertten topluma yayılan ıslah fikrindeki tedriciliğin ahlâk yorumuna yansıdığı görülmektedir. İbn Âşur, ahlâk konulu yorumlarında küllî ilkelerin işlevselliğine dikkat çekmiştir. Bu bağlamda onun düşüncesinde adalet ve ihsan gibi küllî ilkeler, ahlâklı olma temel ilkesi altında yer almaktadır. Cüz’î ahlâkî ilkeler ise küllî ilkeler altında yorumlanmaktadır. Çalışmada müfessirin ilgili ayetler bağlamındaki yorumları tespit edilmiş, elde edilen veriler analiz edilerek müfessirin ahlâk konusuna yaklaşımı ortaya konulmuştur. Külli ilkelerin rehberliği hakkındaki görüşleri ve ahlâk konusuna hiyerarşik yaklaşımı infak örneği çerçevesinde analiz edilmiştir.

Çalışmamız, Kur'an'ın ahlâkî tekâmül yöntemini detaylı bir şekilde ele alarak, Kur’an ahlâkının temel prensiplerini ve bu prensiplerin insana kazandırılmasında uyguladığı stratejiyi incelemektedir. Bu makale; fıtrattan uzaklaşarak zamanla yozlaşmış olan ahlâkî yapıyı, evrensel özelliğiyle yeniden güncelleyecek potansiyele sahip Kur’an’ın ahlâk algısı ve amacını ele almaktadır. Aynı zamanda Kur'an'ın ahlâkî tekâmül yöntemini analiz ederek, Kur’an ahlâkının insanın olgunlaşmasına olan etkilerini ayrıntılı bir şekilde ortaya koymayı amaçlamaktadır. Ayrıca, Kur'an'ın içerdiği ahlâkî prensiplerin, bireyin karakter gelişimine ve toplumsal ahlâkın sağlanmasına yönelik rolünü açıklamayı hedeflemektedir. Makalede, Kur'an'ın ahlâkî tekâmül metodolojisini anlamak ve analiz etmek maksadıyla literatür taraması, konuyla ilgili âyetlerin incelenmesi ve tefsir çalışmalarını içeren kapsamlı bir yöntem benimsenmiştir. Bu bağlamda, makale, Kur'an'ın ahlâkî tekâmül stratejisini sistematik bir şekilde ortaya koyarak insan davranışlarındaki ahlâki gelişimi açığa çıkaracak bir yaklaşım sergilemiştir. Bu süreçte Kur’an’ın, bireyleri hedeflediği ahlâkî olgunluğa kavuşturmak için uzun soluklu bir yol haritası çizerek adım adım ilerleme yöntemini uyguladığı gözlenmiştir. Kur’an’ın iyi ve kötüyü tanıtma, güdüleme, örnekleme gibi yöntemlerle tedrîcen bir değişim stratejisiyle toplumun tekâmülünü gerçekleştirme çabası ortaya koyduğu tespit edilmiştir. Bu yöntemle ümitsizliğe kapılmama, bağışlanma, ahiret inancının toplumu motive etmesi ve güzel ahlâk kazandırma konularının etkili olarak kullandığı gözlenmiştir. Bu süreçte Kur’an’ın örnekleme sistemini tedrîcî bir yöntem kullanarak hedeflediği kâmil ahlâka ulaştıracak fikrî alt yapıya zemin hazırladığı tespit edilmiştir. Bu araştırmanın sonucunda, Kur’an’ın bireylerde meydana getirdiği değişimden hareketle sadece geçmişte değil her dönemde moral değerleri yükselen, ideal bir toplum oluşturmayı hedeflediği anlaşılmaktadır.

Geçmişten bugüne müfessirler birçok tefsir eseri kaleme almıştır. Modern dönemde tefsir kaleme alanlardan biri de Ömer Nasuhi Bilmen’dir. Ömer Nasuhi Bilmen sadece tefsir alanında değil birçok alanda eser telif etmiş ve ilmî birikimini bu çalışmaları aracılığıyla aktarmıştır. Ancak onun Kur’ân ilimlerindeki ve tefsir ilmindeki yeri ayrıdır. O, tefsirinde birçok konuyu ele almış ve naklin yanında kendi görüşüne dayanarak âyetleri tefsir etmiştir. Ömer Nasuhi Bilmen’in detaylı bir şekilde ele aldığı konulardan biri de vahiydir. Vahiy, Allah ile insan arasında, hatta Allah ile diğer varlıklar arasında bir iletişim biçimidir. Allah emir ve yasaklarını varlıklara vahiyle bildirmiştir. Konu üzerinde önemle duran Ömer Nasuhi Bilmen, söz konusu âyetlerin tefsirinde meseleyi geniş bir şekilde ele almıştır. Bu minvalde o; vahyin tanımı, vahyin mahiyeti ve vahyin geliş şekilleri üzerinde durmuştur. Bunun yanında vahiy-mucize, vahiy-gayb ilişkisine temas etmiştir. Ayrıca vahyi, Allah’ın varlığına ve kudretine delil saymıştır. Çalışmamızda Ömer Nasuhi Bilmen’in vahiy anlayışı söz konusu âyetler bağlamında ele alınıp incelenmiştir.

Vahiy, Yüce Allah’ın değişmez hakikatleri beyan etmek üzere insanlarla kurduğu bir iletişim olarak tanımlanabilir. İletişimde, verilen mesajların muhataplarca doğru anlaşılabilmesi için onların zihin yapıları, yaşayış biçimleri, tarihi ve kültürel arka planları göz önünde bulundurulmalıdır. Muhatabını dikkate almayan bir hitap onu etkileme ve zihin dünyasında değişikler yapma konusunda başarılı olamaz. Bu nedenle Yüce Allah, tarih boyunca insanlar arasından özel olarak seçtiği elçiler vasıtasıyla vahyi insanlara iletmiştir. Vahyin iletilmesi sırasında, insanların sahip oldukları nitelikleri ve içinde yaşadıkları toplumun ortak vasıfları, problemleri ve tarih, kültür gibi unsurları dikkate alınmıştır. Kur’an’da gerek geçmiş peygamberler ve kavimlerine dair anlatılarda gerekse Kur’an’ın ilk muhatabı Arap toplumunun tarihi bilgisine hitap eden, kültürel beğenilerine ve ortak sorunlarına değinen muhtevada muhatapların ortak yönlerinin öne çıkarıldığı görülmektedir. Kur’an ayetlerinde dikkat çeken bu durumun vahiy-muhatap ilişkisi bağlamında ele alınmasının gerekli olduğu açıktır. İslâmî ilimler alanında sözü edilen bu gayeye hizmet etmeyi amaçlayan bu çalışmada Kur’an ayetleri çerçevesinde vahyin muhatabı ile kurduğu ilişkide öne çıkarılan ortak nitelikler konu edilmiştir. Vahiy-muhatap ilişkisinde Kur’an’ın referans gösterdiği ortak yönler; peygamberlerin muhataplarınca tanınması, dil birlikteliği, ortak tarihi tecrübe, ortak kültür ve ortak sorunlara vurgu olarak tespit edilmiştir.

Allah, Kur’an’da, ibret alınması gereken pek çok olaydan bahsetmekte ve bunların kendi güç ve kudretine şahitlik ettiğini haber vermektedir. Bu sebeple öteden beri tefsirlerde, sağmal hayvanlardan ibret alınması gerektiğinden hareketle, sindirilmek için işkembede bulunan, gıdalarla kan arasından süzülüp gelen muhte-şem içecek olan sütten bahseden âyetler ele alınmış ve bu âyetlerden alınması gereken ibretin daha iyi orta-ya çıkması için sütün nasıl oluştuğuyla ilgili yorumlar yapılmıştır. Bu makalede, sütün oluşumundan bahse-den âyetten hareketle ilk dönemlerden başlamak üzere günümüze kadar sütün nasıl oluştuğuna dair yapılan yorumlar ele alınmıştır. Bu esnada, kaleme alınan ilk tefsirlerden itibaren, konuya yer veren eserlerde hem bilimsel bilginin ele alınış biçimi ve gelişimi hem de bu tür bilginin tefsirde kullanılış biçimi ortaya konul-maya çalışılmıştır. Bu açıklamalar, dini bilginin, Allah’ın peygamberleri vasıtasıyla gönderdiği âyetleri, bi-limsel bilginin ise Allah’ın evrene ve tüm varlığa nakşettiği âyetleri anlamaya yönelik bir faaliyet olduğu tezinden yola çıkılarak yapılmıştır. Böylece bilime taalluk eden hususların her devre göre farklılık arz ede-ceği gözler önüne serilmiş; bugünden geçmişe bakarak geçmişi yargılamanın doğru olmadığı gibi geçmişte söylenenleri vahiyle aynı kategoride değerlendirmenin de doğru olmayacağı üzerinde durulmuştur.

Kur’ân’ın edebi üstünlüğü ve mucizevi varlığı anlamındaki i‘câz onun lafzındaki güzellikte mi, yoksa onun anlamında mı bulunuyor? Tarih boyunca dilciler, tefsirciler ve kelam alimleri buna çeşitli cevaplar vermişlerdir. İ‘câzın lafız ve mananın birlikteliğindeki bir edebi üstünlükten neşet ettiğini söyleyenler olduğu gibi, bu unsurlardan birini öne çıkaranlar da olmuştur. Buradaki asıl problem, bu iki unsurdan birini öne çıkarıp diğerini görmezden gelme veya hafife alma şeklindeki yaklaşımlardır. Çünkü böyle bir durumda, edebi üstünlük için gerekli olan lafız-mana uyumu, bunlardan biri lehine bozulmuş olmaktadır. Bu denge ve uyum, lafız güzelliği lehine bozulduğunda nasıl i‘câz açısından eksik bir açıklamaya dönüşecekse, aynı şekilde mana lehine bozulduğunda da yine i‘câz açısından eksik bir açıklamaya dönüşecektir. Elbette farklı yorumlarda bazen anlamın bazen de ses uyumunun öne çıkarılması doğaldır, ancak bunlardan birinin tek başına gaye olarak gösterilip diğer unsurun göz ardı edilmesi veya yok sayılması, belli saiklerle yapılmış bir tercihten kaynaklanıyor olabilir. Özellikle modern dönemde, Kur’ân’daki bazı lafzî değişmelerin ve cümle içindeki bazı farklı tercihlerin mutlaka anlamsal bir nüanstan dolayı var olduğunu savunan görüşlere rastlanmaktadır. Bu araştırmada bu yaklaşım sorgulanacak ve Fâdıl Sâlih es-Sâmerrâî’nin Me‘âni’n-nahv adlı eseri ve diğer çalışmaları üzerinden eleştirel bir okuma sunulmaya çalışılacaktır. Cümledeki lafzî değişimlerden özellikle takdim-tehir, hazf, isim veya fiil tercihi, sîga tercihi gibi durumların ele alınacağı bu araştırmada Kur’ân’da mesela takdim-tehirin tercih edildiği her seferinde bu tercihin mutlaka bir anlam nüansının tahakkuku için mi tercih edildiği, yoksa söz konusu anlam farklılığının mevcudiyetiyle birlikte mesela fâsıla gibi bir ses uyumu sebebiyle de aynı tercihin yapılıp yapılamayacağı sorgulanmaktadır. İki unsurun birlikteliğinden doğan edebi üstünlükte, bazen anlamın bazen ses uyumunun biraz daha öne çıkması edebi üstünlük tezini zedeler mi? Ya da anlam bu kadar önemliyken, ses uyumu edebi üstünlük açısından daha mı az önemlidir? Edebi üstünlükte manayı esas alıp lafzî güzellikleri ona tabi olan ikincil bir unsur olarak görmek, edebi tenkit ilkeleri açısından bazı sorunlara yol açmaktadır. Bu sorunların başında, lafzî güzelliğe hizmet eden her türlü üslup tercihinin mutlaka anlamsal bir maksatla gerçekleşmiş olması inancı bulunmaktadır. Böyle bir inançtan hareket edildiğinde, bazen ilgili cümlelerdeki görünen anlamın ötesinde bir de görünmeyen anlamın varlığı iddia edilmekte, çoğu kişinin gözünden kaçan bir anlam inceliğinin bir kişi tarafından adeta keşfedildiği öne sürülmektedir. Burada böyle bir iddianın Kur’ân’ın i‘câzına hizmet etmeyeceği, çünkü salt bir kişinin keşiflerine dayanan nüktelerin o metni mucizevi kılamayacağı iddia edilmekte ve bu tür yorumların çoğu kez zorlama olduğu gösterilmektedir. Zira Kur’ân metninin edebi bir mucize olması, onun muhatapları üzerindeki etkisiyle ilgilidir. Muhataplarının anlayamayacağı türden anlam nüanslarını nasıl onları aciz bırakacak bir edebi üstünlük sayabiliriz? Ayrıca edebi metinler söz konusu olduğunda, anlamın öne çıkarılıp lafzî güzelliklerin ikincil sayılması hem lafız-mana dengesini bozacak hem de yine edebi metinlerin bir özelliği olan üslup çeşitliliğini gölgede bırakacaktır. Kur’ân’daki ayet sonlarında yer alan ses uyumu incelendiğinde takdim-tehir, zikir-hazif, sîga tercihi gibi durumların kimi zaman belli bir anlamı vurgulamakla birlikte ses uyumuna da hizmet ettiği, bazı yerlerde ise belli bir anlam vurgusundan ziyade ses güzelliğine hizmet etmek üzere gerçekleştiği görülür. Her iki durumda da anlamın yerli yerinde olması ve üslubun dilsel kullanımlardaki doğallığa uygun olması, ondaki edebi üstünlüğü ortaya koymaktadır. Böylece hem mana ile estetiğin birlikte inşası gerçekleşmiş hem de üslup çeşitliliği sağlanmış olmaktadır.

Kur’ân’daki yakın anlamlı kelimeler aynı manaya gelecek şekilde Türkçeye tercüme edilmektedir. Ancak ayetlerdeki siyaka göre değerlendirildiğinde bu kelimelerin aynı manaya gelmediği görülmektedir. Bu sebeple bu tür sözcüklerin geçtiği âyetlerin muhatabı ve hangi konudan bahsettiği tespit edilmelidir. Türkçeye “Kur’ân okuma” olarak çevrilen telâ, derase, rattele ve karae fiilleri yakın anlamlıdır. Araştırmamızda bu sözcükleri seçmemizin sebebi bunların yaygın kullanımında Kur’ân’daki mananın dikkate alınmamasıdır. Kur’ân’ın, Mushaf haline getirilmesinden sonra tarihi süreçte bu kelimeler sabit bir metni okuma çerçevesinde değerlendirilmiştir. Söz konusu kelimelerin anlamının âyete göre değiştiğinin tespit edilebilmesi için öncelikle âyetlerin tarihî bağlamı belirlenmeli ve dilsel kullanımları araştırılmalıdır. Ne var ki gerek vücûh kitaplarında gerekse tefsirlerde söz konusu kelimelerin kullanımları ve anlamları yeterince dikkate alınmamıştır. Bu durum Türkçe meallere de yansımış, ilgili lafızların anlam incelikleri ve muhatap değişkeni göz ardı edilmiştir. Belirlediğimiz çerçeveye bağlı olarak bu kelimeleri tefsir kaynaklarından araştırdık. Ulaştığımız verilerin vücûh edebiyatı eserlerindeki karşılığını inceledik. Bu edebiyatta zaman zaman muhatap bilgisi ve anlam inceliği dikkate alınmadığı için dakik bir mana verilmediğini tespit ettik.

Tefsir ilminin mahiyetine ve sınırlarına dair tartışmalar klasik dönemden günümüze kadar süregelmiştir. Bazı müfessirler ve tefsirle iştigal eden kimi âlimler tefsir ilminin sınırlarına dair görüş beyan etmiş ve değerlendirmede bulunmuşlardır. Tahkik dönemi âlimlerinden olan Ebû Hayyân el-Endelüsî (öl. 745/1344) de el-Bahru’l-muhît isimli eserinin hem mukaddimesinde hem de muhtevasında ortaya koyduğu görüş ve uygulamalarıyla tefsir ilmine belli bir sınır çizme çabası sergilemiştir. Ebû Hayyân ayrıca mukaddimenin sonlarına doğru tefsir ilmine yardımcı olan ilimler ve bunların hangi açılardan tefsire katkı sunacağı üzerinde durmuş; son kısmında ise tefsir ilminin tarifini yapmış ve tanımın unsurlarını açıklamıştır. Müellifin gerek tefsire yardımcı olan ilimleri sayarken gerekse yaptığı tanımın unsurlarını izah ederken söyledikleri de yine tefsir ilmine sınır çizme gayretinin bir işareti olarak düşünülebilir. Ebû Hayyân’ın bu çabalarının yanı sıra tefsir ilminin kapsamına girmeyen konuların detayına girmeleri nedeniyle zaman zaman müfessirleri eleştirmesi, tefsir ilminin sınırlarına riayet edilmesine önem verdiğini göstermektedir. Ebû Hayyân’ın dile getirdiği ilkelere genellikle riayet ettiği görülmekle birlikte, çizdiği çerçevenin dışına çıktığı durumlar da söz konusudur. Kısaca özetlediğimiz tespitlerden hareketle kaleme alınan bu makalede, Ebû Hayyân’ın el-Bahru’l-muhît adlı eseri bağlamında tefsir ilminin sınırlarına ilişkin yaklaşımı ele alınacaktır. Bu doğrultuda çalışmamız, Ebû Hayyân’ın eserinde konuya dair açıklamalarını inceleyerek tefsir ilminin mahiyeti ve sınırlarına ilişkin literatüre katkı sağlamayı amaçlamaktadır. Araştırmada, tefsir ilminin sınırlarına dair ilkelerine eser boyunca büyük oranda riayet ettiği, bazı durumlarda ise belli bir amaca binaen veya herhangi bir amaç gözetmeksizin belirlediği sınırların dışına çıktığı sonucuna ulaşılmıştır.

Arap dilinin kalıplarıyla nazil olan Kur’ân’ın hazif, îcâz, izmâr ve ihtisârlı söz yapıları, onu anlamaya çalışan dolaylı muhataplar için en temel problemler arasında yer almıştır. Bu nedenle geleneğimizde yer alan tefsir eserleri doğru anlamı açığa çıkarmak için isim, fiil, harf, cümle vb. metinde söylenmemiş kelime yapılarını tespit, tayin ve takdir etme tasarruf ve çabalarıyla dolu olduğu görülür. Müfessirler ve dilbilimciler, tüm emek ve eforlarını doğrudan murâd-ı ilâhîyi istinbada sarf etmek yerine, tam tersine, büyük oranda Kur’ân âyetlerinin mevcut dizimindeki boşlukları doldurma, eksiltileri tayin, tespit ve takdir etmeyle meşgul olmuşlar, âyetlerin söz dizimini, ibare ve ifadelerini âdeta yeniden inşa etme çabası içine girmişlerdir. Çünkü metindeki hazifli ifadeler, mevcut hâlleriyle doğru anlamı dolaylı muhatapların zihnine aktarmada yetersizdir. O bakımdan hazifli bu ifadeler, kimi dilbilimciler tarafından kelâmda bir kusur, bir zaaf olarak da görülmüştür. Dolayısıyla bu araştırmada, az sözle çok anlam ifade eden Kur’ân’ın hazifli ifade yapıları incelenmiştir. Bu hazifli ifadeler, Kur’ân’ın ilâhî kaynağıyla mı yoksa o dönem Arapların sözlü hitaplarında, yazınsal türlerinde gözettikleri edebî zevkleriyle, îcâz ve ihtisârlı söz söyleme âdet ve alışkanlıklarıyla mı ilişkilidir? Araştırmada bu konu irdelenmiştir. Gerek geleneğimizde gerekse de günümüz akademik çalışmalarda Kur’ân’ın hazifli söz yapıları edebî, nahvî ve belâğî açıdan ele alınmış olsa da bu söz yapılarının 7. yüzyıl Hicaz bölgesi Araplarının edebî zevk, dili kullanım âdet ve alışkanlıklarıyla ilişkisi ne yazık ki henüz ele alınmamıştır. O nedenle otantik ve özgün olduğunu düşündüğümüz bu çalışmanın alanına yeni katkılar sunacağını ümit etmekteyiz. Literatür taraması yönteminin kullanıldığı bu araştırma neticesinde, Kur’ân’daki hazifli yapıların, o dönem Arapların kelâm zevkleriyle, dili kullanım âdetleriyle ilişkili olduğu görülmüştür.

Din, çevre, gelenek, ihtiyaç ve karakter insanın beslenme alışkanlıklarının çerçevesini belirler. Bu bağlamda Kur’an beslenme konusuna özel bir önem hasreder. İlgili alanın öne çıkan kelimelerinden biri rızıktır. Rızık, Allah'ın canlılara faydalanmaları için verdiği şeylerdir. Geniş anlamıyla çocuklar, eş, eylem, bilgi, hikmet bu kapsamda değerlendirilebilir. Bu çalışmada, içinde rızık kelimesi geçen Bakara suresi ayetleri dil-belagat bakış açısıyla incelenerek konunun ayrıntılı verilerine ulaşılmak hedeflenmiştir. Her dilde bulunan ancak Arap dilinin karakteristiği gereği daha da özel hâle gelen cümleleri oluşturan kelimeler, kelimelerin formları, cümlenin dizgisi, ifade yolları ve üslup anlamın belirlenmesinde önemlidir. Çalışmada esas alınan belagat nüktelerinin tespitinde öncelikle karşılaştırma yöntemi uygulanmaya çalışılmıştır. Bu yöntemde ayetler, cümle ve kelimeler, bağlantılı diğer ayet ve muhtemel/kurgusal cümlelerle farklı dilsel boyutlarda karşılaştırılarak aralarındaki farklar belirlenmiş; daha sonra çıkarılan sonuçlar ilgili metin üzerinde uygulanarak sağlaması test edilmiştir. Kur’an üslûbunda yer alan her dil yapısına dikkat etmek ve anlam görevini araştırmak Kur’an’ı anlamak için elzemdir. Bu tarz okumada dil unsurlarının varlığı kadar, yokluğu da dikkate alınmalı ve anlamın belirlenmesinde etkin olarak kullanılmalıdır. Kur’an’da geçen kelimeler sadece zikredilmemekte; varlığı-yokluğu, birlikte kullanıldığı kelimelerin yapısı ve metnin bütünü, verilmek istenen mesajın önemli ve farklı bir yönünü oluşturmaktadır. Bu makalede belirtilen yöntem çerçevesinde Bakara suresinde içinde rızık kelimesinin geçtiği on ayet incelenmiştir. Uygulama şekilleri, belirtilen yöntemin anlaşılması için belli oranda örnekler sunmaktadır. Rızık kavramıyla ilgili genel toplum hayatına yansıyan yönüyle çeşitli veriler elde edilmiştir. Gıdalarda aranan temel özellikler sağlıklı, lezzetli ve hem bizatihi hem de edinim yolu olarak helâl olmalarıdır. İnsan bünyesinin gıdalardan hoşlanması çeşitli etkenlere göre farklılık gösterebilir. Ancak gıdayla ilgili getirilen yasaklamalar, makul, bilimsel veya itikadi gerekçelere dayanır. Konunun ahlaki ve felsefi boyutları, söz konusu gerekçelerin arka planında daima mevcuttur. İnsana tevdi edilen görevlerden biri de, dünyada kendisine tanınan imkân ve kabiliyetler çerçevesinde rızkı elde etme ve varsa sorumlu oldukları kişilere, canlılara ve diğer ihtiyaç sahiplerine dağıtmasıdır. Rızkın varlık sebebini dikkate alarak faydalanmak, edinim yolunun yasal ve ahlâkî olmasını gözetmek imanın gereğidir. Meşru yoldan edinim, edindiklerini paylaşım ve dağıtım işi, öncelikle vicdan duygusuyla ilişkilidir. Bundan dolayı hayvanlara, bitkilere, diğer insanlara rızık olarak verilen şeylere tasallut etmek imanın doğasında bulunmamaktadır. Bu açıdan infak, rızk kavramının anlaşılmasında önemli bir rol oynamaktadır. Kur’an insanın rızkın dağıtımında âdil ve cömert bir tutum sergilemesi isteğini güçlü bir şekilde belirtmektedir.

Kendisinde tefsir ilminin kavramsal çerçevesinin çizildiği ve tefsirde kullanılan başlıca kuralların ele alındığı ulûmü’l-Kur’ân alanında erken dönemlerden itibaren müstakil eserler telif edilmiştir. Bu eserlerden bazıları, tefsir ilminin mahiyeti, işlevi, metodolojisi ve diğer şer‘î ilimlerle ilişkisine dair önemli tespitler yaptıklarından kurucu metinler olarak öne çıkar. Tasavvuf, tefsir, kelâm ve hadis ilimlerinde söz sahibi olan Hâris el-Muhâsibî’nin Fehmü’l-Ḳurʾân isimli başyapıtı da bu eserlerden birisidir. Muhâsibî, filolojik ve şer‘î ilimlerin sistematik bir yapı kazandığı, ekollerin doğup geliştiği bir dönemde yaşamış bir müelliftir. Gerek Muhâsib’i’nin çok yönlü ilmî derinliği ve yaşadığı dönemin gerekleri gerekse eserin karakteristik özellikleri, Fehmü’l-Kur’ân’ı sorunsalı, muhtevası ve üslubu açısından alanın diğer eserlerinden ayrıştırır. Fehmü’l-Ḳurʾân’ın iki ana bölümden oluştuğu söylenebilir. Birinci bölümde kelâm, anlam, akıl konuları, mahiyet soruşturmasına tabi tutulur. İkinci bölümde ise kelâmın dilbilimsel yönü öne çıkarılarak muhkem-müteşâbih, nesih ve üslûbü’l-Kur’ân başlıkları altında Kur’an’ın muhteva ve üslûbu konu edilir. Muhâsibî bu eserde Kur’an’ı nasıl anlamalıyız? sorusundan önce okuyucuya Anlaşılmaya çalışılan şey tam olarak nedir? ve Anlam nedir? sorularını sormasını önerir. Bu sorulardan birincisi Ben kimim? sorusunu da içkindir. Başka bir ifadeyle Fehmü’l-Kur’ân’ın birinci sorunsalı, anlam(a) bağlamında mütekellim-hitap-muhatap üçlüsünün ve bu üçlünün arasındaki bağlantının neliğidir. Ulûmü’l-Kur’ân kaynakları büyük ölçüde epistemolojik ve metodolojik düzeyde Kur’an’ı anlamanın nasıllığına odaklanırken Fehmü’l-Ḳurʾân’da Kur’an’ı anlamanın neliği sorunsallaştırılır ve ahlak terbiyesi ile yetkinleşen bir akıl ve anlam teorisi inşa edilir. Böylece eserin kavram sorgulamaları müellifin varlık felsefesine uzanır. Bu ayrıcalıklarına rağmen Fehmü’l-Kur’ân’ın sonraki dönemlerde tefsir usulünün temel kaynakları arasında belirgin bir yer edinememesi şaşırtıcıdır. Bunda eserin, ahlâkî olgunlaşmanın merkeze konumlandırıldığı bir anlam teorisini kuramsallaştırmasının etkin olduğu söylenebilir. Bu araştırmada, Muhâsibî’nin Fehmü’l-Ḳurʾân’la alana kattığı özgün değer ortaya çıkartılmaya çalışılırken, tefsir ilminin sistematik yapısı, diğer şer‘î ilimlerle bağlantısı, Allah’ın kelam sıfatı-dil ilişkisi gibi konular problematik hale getirilmiş, hipotez bağlamında çözümlenmiştir. Bu bağlamda Muhâsibî’nin Fehmü’l-Kur’ân isimli eserinin oldukça erken bir dönemde, tefsir metodolojisinin kavramsal çerçevesini, şer‘î ilimlerin otantik yapısıyla ilişkilendirerek çizdiği tespit edilmiştir. Fehmü’l-Kur’ân’ın tefsirin, ilimler hiyerarşisi içerindeki konumuna ve diğer şer‘î ilimlerle ilişkisine dair önemli işaretler taşıması, geleneksel paradigmanın kodlarını tespitte eserin değerini artırmaktadır. Metin analizinde tümevarım, söylem analizinde tümdengelim yöntemlerinin kullanıldığı araştırmada, Fehmü’l-Ḳurʾân’ın geleneksel paradigmayı şekillendiren ve şer‘î ilimlerin otantik yapısını resmeden bir kurguya sahip olduğu tespit edilmiştir

Sözlükte ‘bir şeyin üst üste zikredilmesi, lafız ve mana yönüyle yenilenmesi’ anlamına gelen tekrarlar, Kur’ân’ın en temel üslup, hitap ve metinsel yapı özellikleri ve aynı zamanda müfessirleri uğraştıran yapısal sorunları arasında yer almaktadır. Pek çok ayette isim, fiil ve harf türünden tekrar eden kelimeler, aynı şekilde tekerleme gibi gelen cümle ve terkipler bu kabildendir. Kur’ân’daki tekrarların geleneğimizde birtakım faydaları tadat edilmiş olsa da kimileri tarafından bunun iyi, fasih bir kelam için bıktırıcı, herhangi bir faydadan uzak, muciz bir kelama yakışmayan söz afet ve ayıplarından olduğu da dile getirilmiş, aynı zamanda, Kur’ân nazmının bozuk, zayıf oluşuna ve onun nazmında karışıklığın varlığına delalet eden şeylerden olduğu da ileri sürülmüştür. O bakımdan kıyasi dil ölçülerini, kasr ve îcâzı esas alarak kimileri tekrarı kelam ayıplarından, tam tersine kimileri de bunu, itnâb türlerinden sayarak bir ayıp değil de sanatsal bir güzellik olarak kabul etmişlerdir. Kimileri de her iki görüşü de birleştirerek tekrarı bazen güzel bazen de kabîh (çirkin) olarak görmüşlerdir. Dolayısıyla bazı makam ve hâllerde güzel, bazı makam ve hâllerde ise çirkin görülen tekrar, anlamda değil de sadece lafızlarda yahut lafızlarda değil de sadece anlamda ise güzel görülmüş, hem lafız hem de anlamda ise bizzat başarısızlık ve problem, yapısal ve söz dizimsel sorun olarak addedilmiştir. O bakımdan geleneğimizde kadim tefsir metinlerine şöyle bir göz atıldığında, bu metinlerin, doğru anlamı deşifre etmek için tekrarlı kelime ve cümle yapılarını tespit, tayin ve takdir etme tasarruf ve çabalarıyla dolu olduğu görülür. Bu nedenle edipler, dilbilimciler ve müfessirler, kelamda tekrara fazla yer verilmemesini, kelamın fesâhat şartlarından addetmişlerdir. Bütün bunlarla birlikte geleneğimizde kimileri de tekrar eden bu ifadeleri, bir problem olarak değil de ilâhî, aşkın bir üslup olarak ele almışlar ve bunda bir hikmet, anlamla ilgili edebî bir nükte ve bir sır aramışlardır. Tam tersine bazıları ise, Kur’ân’ın, o dönem Arapların dili kullanım kalıplarında nazil olduğunu, ilâhî mana ve mesajın onların kelamlarında, nasihat ve hitabelerinde geçen söz kalıp ve üslupları üzere teşekkül ettiğini, Kur’ân’da tekrar eden kalıpların benzerlerinin onların şiirlerinde de yer aldığını ileri sürmüşlerdir. Bu nedenle, bu tekrarları, nüzûl dönemi Hicaz bölgesi Arapların günlük konuşmalarında ve yazın türlerindeki dili kullanım âdet ve alışkanlıklarıyla, edebî zevkleriyle ilişkilendirmişlerdir. Dolayısıyla, geleneğimizde bazı bilginler tarafından ileri sürüldüğü gibi, bu tekrarlar, gerçekten bir kelam ayıbı mıdır? Ya da sanatsal bir güzellik midir? Yahut nüzûl dönemi Arapların bilmedikleri, aşina olmadıkları ve dahi duymadıkları, çeşitli anlam inceliklerini içinde barından yapılar mıdır? Yoksa tam tersine o günkü Arapların günlük kelam kalıp ve kullanımlarında, yazınsal türlerinde mevcut ve maruf olan, lügavî örf ve âdetleri, edebî zevkleri çerçevesinde teşekkül ve tecessüm etmiş ifade kalıpları mıdır? İşte bu makalede, söz konusu soru ve sorunlar çerçevesinde, Kur’ân’daki tekrarların, nüzul dönemi Arapların dili kullanım âdetleri, edebî zevkleri, lügavî kültürel antropolojik yapılarıyla ilişkisi, irdelenmektedir. Dolayısıyla mevcut akademik çalışmalardan farklı, özgün ve otantik olduğu düşünülen ve literatür taraması yöntemi kullanılan bu araştırma neticesinde, Kur’ân’daki tekrarların hitap/metinsel yapı açısından ‘nüzûl dönemi Arapların edebî zevkleriyle, lügavî örf ve âdetleriyle ilişkili ifade yapıları’ olduğu açıkça anlaşılmaktadır.

Kur’an ayetlerinin anlaşılması ve yorumlanması konusunda tarihten günümüze kadar birçok ihtilaf meydana gelmiştir. İlk bakışta anlamı net gibi görünen bir ayetin yorumunda detaylar gündeme geldiği ve konunun keyfiyetine dair görüşler ortaya konulduğu zaman ayetin yorumunda daha fazla ihtilaf meydana gelmektedir. Çünkü ayetin kime hitap ettiği, ayetle kastedilenlerin kim olduğu, ayetin hangi zamansal bağlamda indiği ve ayetin ortaya koyduğu durumlar herkes için aynı geçerliliğe sahip olup olmadığı konusu yorumda farklılığın derinleşmesine sebep olmaktadır. Bu ihtilaflar bazen yorumda çeşitliliği beraberinde getirirken bazen de birbirleriyle uzlaştırılması mümkün olmayan, birbirlerinden oldukça kopuk ve birbirlerini kökten reddeden görüşler de olabilmektedir. “Sizden Herkes Cehenneme Uğrayacaktır” ayetinin yorumunda ayette kastedilenlerin kimler olduğu, cehenneme girişin mahiyetinin ne olduğu ve bu ayetin kapsamına kimlerin girdiği konusunda birbirinden farklı birçok görüş ortaya konulmuştur. Müfessirler Kur’an’ın bütünlüğü içerisinde bu ayetin yorum olarak nereye konumlandırılacağı konusunu çözmek için birtakım delillere başvurmuşlar ve bir kanaate ulaşmışlardır. Kimisi bu ayetin sadece inkârcılara yönelik olduğunu söylemiş kimisi de bu ayetin herkesi kapsayan bir ayet olduğunu ancak inananların cehenneme girişinin geçici bir giriş olup azap amacı taşımadığını söylemiştir. Bu çalışma “Sizden Herkes Cehenneme Uğrayacaktır (Ve İn Minküm İllâ Vâriduhâ)” ayetinin yorumu hakkında ortaya çıkmış ihtilafları ortaya koymayı ve bu ihtilafları v-r-d fiilinin semantik analizi bağlamında değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Çalışmamızda öncelikle v-r-d fiilinin etimolojik yapısını incelenmiş ve kelimenin sözlük anlamı ortaya konulmuştur. Sonra bu kelimenin nüzul öncesindeki anlamını tespit etmek için cahiliye şiirlerinde bu fiil kökünün taşıdığı anlamları tespit edilmeye çalışılmıştır. Ardından bu fiil kökünün Kur’an’da geçtiği yerler incelenmiş ve geçtiği bağlamlardaki anlamlara işaret edilmiştir. Sonraki aşama olarak “Sizden Herkes Cehenneme Uğrayacaktır” ayetinin yorumuyla alakalı günümüze kadar gelen ihtilaflar ortaya konulmuştur. Bu ihtilaflar da Kur’an’ın ilk muhataplarından gelen tefsir rivayetlerinden başlanarak günümüze kadar yazılmış klasik ve modern tefsir çalışmalarına sıklıkla müracaat edilerek ortaya konulmaya çalışılmış ve bu ihtilaflar kendi içerisinde tasnif edilerek sunulmaya çalışılmıştır. Akabinde ayette geçen v-r-d fiilinin semantik analizinden elde edilen veriler göz önünde bulundurularak ayetin yorumuna katkı sunulmaya çalışılmıştır. Netice olarak da hiç kimse istisna edilmeksizin bütün insanların cehenneme uğrayacağından bahseden bu ayette neden bu fiil kökünün tercih edildiği konusu tartışılmıştır.

This article aims to discuss Tengku Muhammad Hasbi ash-Shiddieqy, a modern scholar from the Aceh region of Indonesia, and his significant work in the field of tafsir, titled "Tafsir an-Nuur". Hasbi is known as a proficient personality in various areas of Islamic sciences. In Indonesia, his competence in Islamic fields such as fiqh, uṣul al-fiqh, tafsir, and hadith has established Tengku Muhammad Hasbi Ash-Shiddieqy as a respected figure in society. Consequently, due to his areas of expertise, he is recognized as a prolific scholar who has authored academic works such as books and articles. Tafsir an-Nuur is a four-volume tafsir book that covers the interpretation of the Quranic verses from QS. al-Fātiḥa to QS. al-Nās, divided into 30-volume. In this tafsir, Quranic verses are explained succinctly, without delving into excessive detail, focusing on elucidating the fundamental meaning of the verses. Therefore, Tafsir an-Nuur falls into the category of concise (ijmālī) tafsir. This tafsir was written in Indonesian to facilitate easier understanding of the Quran's content for Indonesians. Methodologically, this article is a study that uses source research and qualitative research methods. This article primarily aims to delve into Hasbi's biography and works. Additionally, it discusses the background of the composition of Tafsir an-Nuur, its systematic approach, sources, methods, and related topics. In this context, readers are expected to gain a better understanding of Hasbi and Tafsir an-Nuur, ultimately contributing to a more comprehensive grasp of the development of tafsir studies in Indonesia.

Tafsir books have been written with the intention of facilitating a deeper understanding of the Qur'an, Allah's revelation. This understanding is sought through a process of emotional and spiritual connection with the text. In addition to the two main types of exegesis, namely dirayah (based on reason) and narration (based on transmission), there are also exegetical types. These are known as Sufi exegesis.

Qurʾān exegesis (tafsīr) in African Muslim societies represented the pinnacle of scholarly achievement, and public explanation of the Qurʾān was the event that marked the emergence of one of Africa's most successful Sufi revivals, the "Community of the Flood" of the Senegalese Shaykh Ibrāhīm Niasse (d. 1975). Niasse's network of knowledge transmission, foregrounding the direct experiential knowledge of God (maʿrifa bi-Llāh), continued to emphasize Qurʾān learning, but Niasse's own recorded Arabic tafsīr demonstrated a shift away from traditional West African sources in this field. Prior understandings of the West African tafsīr discipline locate the fifteenth-century Egyptian Tafsīr al-Jalālayn as the primary influence on West African understandings. But Niasse's tafsīr exhibits a clear preference for an early eighteenth-century Ottoman multivolume work, Ismāʿīl Ḥaqqī's "Spirit of Explanation" (Rūh al-bayān), one of the most comprehensive summaries of Sufi understandings of the Qurʾān. This paper not only demonstrates the globally-connected nature of Islamic knowledge production in West Africa but also argues that Niasse's emphasis on gnosis built on the Rūḥ al-bayān to ultimately occasion a noteworthy addition to the existing literary corpus of Qurʾān exegesis. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

Adam is the first ancestor of mankind. Religions of divine nature agree that human beings were born from Adam and Eve. The creation of Adam, his life in paradise, the incident between him and Satan, his descent from paradise and his repentance are some of the subjects that have taken place in almost every culture and religious literature. In the epic of Gilgamesh, Sumerian-Assyrian inscriptions and Babylonian inscriptions, this subject has been at the centre of human focus and has been discussed by human beings at different stages of history. The story of the Prophet Adam is one of the important subjects of the Bible. The Holy Qur’an also dwells on the parable of Adam and corrects the mistakes that are engraved in people’s minds about the parable and that have taken place in cultures. In addition, the Holy Qur’an only narrates the parable without going into detail as in the Bible. It differs from the Bible in this respect. On the other hand, the narration of the story of Adam in the Qur’an in outline without going into details has led people to fill in the gaps. As a result, the information in the axis of the parable of Adam in other cultures, especially Jewish and Christian sources (Torah, Psalms, Gospels and other Apocryphal sources), has taken its place in Islamic culture under the name of Isrā’īliyyāt. For this reason, the parable of Adam is one of the parables that contains the highest amount of Isrā’īliyyāt in the tafsir literature. In this respect, the parable is of great importance for our study. Both the early and the late commentators included Israelite narrations in their exegesis of the parable of Adam. In this context, the commentary of Abū Ja’far Muḥammad b. Jarīr al-Ṭabarī (d. 310/923) Jāmi'u'lbayān ‘an ta’wīli āyi’l-Qur’ān is of great importance both because it incorporates the views of the commentators before him and because it is the first complete commentary that has survived to the present day. While exegeting the parable of the Prophet Adam, which is the focal point of our study, al-Ṭabarī included Israelite narrations and did not make any criticism in terms of script and text. For this reason, he was criticised by many scholars. At the same time, al- Ṭabarī’s mentioning the parable of Adam in his historical work Tārīkhu'rrusul wa'l-mulūk while including the Isrā’īlī narrations in his tafsir leads one to wonder whether there is a connection between the two works. Did al-Ṭabarī narrate Isrāilī narrations as a historian or as a commentator? Or are there socio-psychological actors that influenced alTabari and pushed him to narrate Isrāelite narratives? Answering these questions constitutes one of the main objectives of our study. Therefore, in this study, based on al-Tabari’s tafsir Jāmi’u’l-bayān, we aimed to explain the Isrāilī narrations narrated by al-Tabari in the context of the parable of Adam, to criticise them in terms of script and text, and to determine the main reason(s) for al-Ṭabarī’s narration of the Isrāilī narrations. In the study, firstly the documentation method will be used and the related sources will be scanned. In addition, the comparison method will also be used in the research. Constructive criticism is essential for the objectivity of the research. This method will allow the conclusion to be based on solid foundations. Constructive criticism will protect the author from being under suspicion and will eliminate unfair criticism. In addition, the available findings show that there is a different reason(s) behind al-Ṭabarī’s narration of the Isrāilī narrations. The final conclusion based on the findings will be explained in the conclusion. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

In this study, the nature of the relationship between the mind and the heart in the Qur'an and the essential roles of these two constituent elements on the way to becoming a perfect believer are examined, and the relationship dimensions of these two vital abilities in the process of becoming a perfect believer and their level of connection with the metaphysical world are examined. The study was conducted with a qualitative research method centered on the Qur'anic text. The sources used in the research were systematically scanned by document analysis method and the data obtained were evaluated within the framework of the basic principles and principles of the field. While investigating the issue of the relationship between the mind and the heart, firstly, early Islamic sources were consulted, and in the second stage, current studies were consulted. In this context, a Qur'anic versecentered method of investigation was followed based on ancient and contemporary sources. The main theme of the study is whether the ability of reason, which makes man superior to other beings, is under the control of the heart and the roles of the mind and heart in determining the will of faith and disbelief. The element that makes man superior to other beings is hidden in his possession of reason. The human being will be held responsible for his words and actions due to his possession of reason and will. Intellect is a means of knowing, understanding, comprehending and reasoning. This superior ability collects and synthesizes the information obtained through the senses. The scientific data supplied through the basic means of acquiring knowledge is perceived through the filter of the heart, the basic seat of understanding and reasoning. Contrary to popular belief, the Qur'an states that the heart is the primary seat of understanding and comprehension. According to the majority of Islamic scholars, the heart's function of comprehension is provided by an auxiliary force or it directs the intellect to perform the functions of knowing and understanding. While the intellect deals with knowledge in the material world, the heart deals with the elements of the unseen world. Man's eternal bliss and salvation depends on his faith in God. Faith is manifested in the heart. The heart is the capital of the human state. The heart is darkened and sealed as a result of immoral acts and becomes spiritually dysfunctional. Positive and correct behaviors, on the other hand, equip the heart to hear the messages of truth and reality. On the other hand, attitudes and behaviors in the opposite direction lead the owner to denial. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

al-Tustarī (d. 283/896), al-Sulamī (d. 412/1021), and al-Qushayrī (d. 465/1072) are important commentators in terms of early period of Sūfī Tafsīr. The commentaries of al-Tustarī and al-Sulamī are not systematic works that interpret the Qur'an from beginning to end. However, the fact that the majority of their interpretations often carry the nature of narrative tafsīr, alongside their reliance on the views of early Sūfīs, makes these commentaries significant. It can be said that al-Qushayrī’s commentary is more systematic compared to those of al-Tustarī and al-Sulamī, and except for some verses, it is the first Sufi commentary to interpret the Qur'an from start to finish. In this study, the interpretations made by these three commentators on verses related to the fear of Allah have been examined comparatively to reveal their perspectives on the fear of Allah. The subject headings were determined based on the interpretations of the commentators regarding the verses related to the fear of Allah. This study is important in revealing the perspectives of these commentators who lived in the same period on the subject. The aim of the article is to reveal the way these commentators interpret the verses about the fear of God and the compliance of these interpretations with the accepted Sūfī interpretation norms. As a result of the study, it has been concluded that the fear of Allah is extremely important for each commentator, they converge in their interpretations of some verses while offering different explanations for others, they prioritize the literal meaning in their interpretations, they do not incorporate Isrā'īlīyāt in the context of the verses discussed, and not every commentator provides an interpretation for each relevant verse. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

Copyright of Itobiad: Journal of the Human & Social Science Researches / İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi is the property of Itobiad: Journal of the Human & Social Science Researches and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)

Copyright of Dergiabant is the property of Dergiabant and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)

Copyright of BEÜ Ilahiyat Fakültesi Dergisi is the property of Bulent Ecevit University and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)

Copyright of Journal of the Faculty of Theology / Kilis 7 Aralik Universitesi Ilahiyat Fakultesi Dergisi is the property of Kilis 7 Aralik Universitesi Ilahiyat Fakultesi and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)

Copyright of Bozok University Journal of Faculty of Theology / Bozok Üniversitesi Ilahiyat Fakültesi Dergisi is the property of Bozok University and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)

Copyright of Bozok University Journal of Faculty of Theology / Bozok Üniversitesi Ilahiyat Fakültesi Dergisi is the property of Bozok University and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)

Copyright of Artuklu Akademi is the property of Artuklu Akademi and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)

Copyright of Cumhuriyet Ilahiyat Dergisi / Cumhuriyet Theology Journal is the property of Cumhuriyet Universitesi, Ilahiyat Fakultesi / Cumhuriyet University, Faculty of Theology and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)

Copyright of Cumhuriyet Ilahiyat Dergisi / Cumhuriyet Theology Journal is the property of Cumhuriyet Universitesi, Ilahiyat Fakultesi / Cumhuriyet University, Faculty of Theology and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)

Copyright of Cumhuriyet Ilahiyat Dergisi / Cumhuriyet Theology Journal is the property of Cumhuriyet Universitesi, Ilahiyat Fakultesi / Cumhuriyet University, Faculty of Theology and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)

Copyright of Cumhuriyet Ilahiyat Dergisi / Cumhuriyet Theology Journal is the property of Cumhuriyet Universitesi, Ilahiyat Fakultesi / Cumhuriyet University, Faculty of Theology and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)

In this study, the relationship of jihād and dawah in the Medinan Period is discussed based on the Qurʾān. The aim of the study is to chronologically reveal the relationship between jihād in the way of Allah and the dawah to Islam in the Medinan Period within the framework of the phenomenon-text dialectic based on Medinan suras and partly the sīrah. In the studies carried out, especially the military jihād in the Medinan Period was mentioned as sīrah-centered, the jihād-dawah relationship in the Medinan Period was not discussed based on the Qurʾān. Establishing the main framework of the study through the Qurʾān and examining equally the jihād-dawah relationship distinguish this research from other studies. During the study, document analysis, literature review and analysis method, some of the qualitative research methods, were used. Again, in the study, the order that Jâbirī (1936-2010) followed in Fahm alQurʾān was followed in general in terms of surah chronology. While dealing with the verses in Medinan suras, the knowledge of sīrah given by classical and modern authors such as Mukātil (d. 150/767), Tabarī (d. 310/923), Ibn Hisham (d. 218/833), Bukhārī (d. 256/870) and Darwaza (1888- 1984) has also been utilized. The most general findings and conclusions reached in this study are as follows: The phenomenon that changed with the migration to Medina led to a change in revelation and the differentiation of the jihād-dawah method in Medina. Although the phenomenon and text change the Qurʾān has always determined how to make jihād in the way of Allah and the dawah to Islam. Jihād and dawah, which were made in the form of patience and migration in Mecca, mostly were made in the form of spending and war in Medina with the change of the phenomenon. In general, the jihād-dawah relationship in the Medinan Period can be divided into two different periods, before and after the Hudaybiya Peace. Even though Jews, hypocrites, delegations coming to Medina, and polytheist Arabs other than Quraysh were included in the call of Islam with the emigration to Medina, the Meccan polytheists have always been the main addressees of jihād and dawah. The attempt of the Quraysh to prevent the dawah to Islam, which started in Mecca, was stopped with three great jihāds/wars in the Medinan Period, with the Treaty of Hudaybiyah, the way for the dawah to Islam was opened, and with the Conquest of Mecca, the biggest obstacle to Islam was completely removed. The enmity of the Jews of Medina, who lost their former status in Medina with the Hijra, to the call of Islam, led Muslims to jihād against them as well. In the Medinan Period, the obstacles to the dawah of Islam were tried to be removed through marriages as well as wars and expeditions. The Peace of Hudaybiyyah, which the revelation called a clear conquest, was an important turning point in the dawah of Islam. The Hudaybiyah Peace paved the way for the safe and secure transmission of Islam and for sending dawah letters to great giants such as Byzantium and Sassanid, and especially the polytheist Arabs in the Hijaz, who were afraid of the Quraysh, accelerated the conversion to Islam. War has never been the main target for neither the Qurʾān nor the Prophet in the way of dawah to Islam. The main goal has always been to win people's hearts to Islam. For this reason, the Qurʾān has recommended that if the greatest enemy, the Quraysh, approach peace, Muslims should also approach peace. Likewise, the Prophet emphasized that the conversion of a single person to Islam at the hands of a believer is better than the most valuable booty he will receive. As a result, the dawah to Islam and jihād, which started with the first revelations in Mecca, "O Prophet, get up and warn the people", and continued in line with the determination of the revelation until the Prophet's address "O Allah, did I convey the message" in the Farewell Pilgrimage at the end of the Medinan Period. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

Although al-Maturidi's work called Ta'wilat al-Qur'an has been distinguished as a commentary based on the diraya (opinion) method, it contains a significant amount of exegetical knowledge of the first three centuries of Hijra. Moreover, a part of this exegetical acquis, which also forms al-Maturidi's reference sources, is original when compared to the sources of the commentaries such as al-Tabari and Ibn Abi Hatim. Some of the exegetical knowledge transmitted by him are not found in other sources. As a matter of fact, a comparative analysis of Ta'wilat al-Qur'an with the commentaries of the same period and before enables one to determine its original sources. This may be attributed to the fact that the scholarly culture in the Transoxiana region and the works in circulation there differ in certain points from the scientific milieu in the principal science centers such as Baghdad, Basra, and Kufa. For instance, Abu Muadh al-Nahwi (d. 211/826) is one of the scholars whose views are cited in Ta'wilat al-Qur'an. Hailing from Merv, he is known as a mufassir, linguist, reciter, and narrator. Narrating from Abu Hanifa, Abdullah b. Mubarak and Ubaid b. Sulaiman, he is regarded among the trustworthy narrators. As we determine, around 140 views of Abu Muadh in the fields of tafsir and recitation (qiraat) have survived in various sources, mostly exegetical works. However, half of his views are not included in any other work than Ta'wilat al-Qur'an. Thus, it attains a unique position in ascertaining the exegetical knowledge of the first three centuries of Hijra. Abu Muadh's statements cited in Ta'wilat are mainly related to linguistic tafsir and recitation. This confirms the information about the existence of Abu Muadh's works, Ma'ani al-Qur'an, which Ibn al-Nadim states that he authored, and Kitab al-Qiraat, which Katib Chalabi mentions as his book. However, according to our findings, these books have not survived to the present day. As we examine the statements of Abu Muadh in Ta'wilat in detail, it is seen that aspects such as the meanings of some words as used in Arabic, their roots, patterns, and grammatical features are at the forefront. The meanings assigned to the words of the Qur'an are proved by Arabic sayings and Qur'anic verses. Abu Muadh touches upon the sahih (authentic) and shadh recitations and explains the differences in meaning arising from the difference in recitation. Among the opinions cited by al-Maturidi from Abu Muadh, his objections to Muqatil b. Suleiman draw attention. In the said objections, Abu Muadh criticizes Muqatil for not having theological sensitivity and not observing the context. One of the remarkable points here is that some of the issues that Abu Muadh criticizes do not appear in Muqatil's exegesis, which is available today. This, on the one hand, brings up different versions of Muqatil's commentary, and on the other hand, increases the value of the narration (riwaya) content of Ta'wilat al-Qur'an. In addition, in the references of al-Maturidi, it is seen that Abu Muadh also cites the views of the first-era mufassirs such as Mujahid, Muqatil b. Suleiman, and Kisai. In the final analysis, the fact that al-Maturidi makes numerous references to Abu Muadh may be considered a proof of that he was accepted as a respected linguist, mufassir, and reciter whose works had been widely read in the geography of Transoxiana. The fact that Abu Muadh's views cited by al-Maturidi are not found in the sources before and after al-Maturidi strengthens the possibility of that al-Maturidi saw the works of Abu Muadh personally. It may also be seen as an indication that the narration aspect of Ta'wilat al-Qur'an is neglected by the later exegetical literature. Muâz'ın, Mâtürîdî'nin Te'vîlâtü'l-Kur'ân'ında nakledilen tefsir ve kıraatle ilgili görüşleri incelenmiştir. Çalışmada Te'vîlâtü'l-Kur'ân'ın ilk üç asrın tefsir birikiminin geleceğe aktarımına katkısı vurgulanarak hem Mâtürîdî hem de Ebû Muâz özelinde tefsir tarihi araştırmalarına katkı sağlamak amaçlanmaktadır. Ebû Muâz'a Te'vîlâtü'l- Kur'ân'da nispet edilen görüşler henüz müstakil bir araştırmaya konu olmamıştır. Nitel bir araştırma olan bu makalede dokümantasyon analizi yöntemi takip edilmekte, ilgili eserler tasvirî bir yöntemle karşılaştırmalı olarak incelenmektedir. Ebû Muâz'ın Te'vîlât'ta nakledilen beyanları ekseriyetle dilbilimsel tefsir ve kıraatle ilgilidir. Bu durum onun günümüze ulaşmayan Meâni'l-Kur'ân ve Kitâbü'l-Kırâât adlı eserlerinin varlığına dair bilgileri de teyit etmektedir. Zira İbnü'n-Nedîm onun bir Meâni'l-Kur'ân telif ettiğini belirtirken, Kâtib Çelebi de Kitâbü'l-Kırâât isimli bir eserinden bahsetmiştir. Ne var ki bugünkü tespitlerimize göre bu eserler elimizde mevcut değildir. Ebû Muâz'ın Mâtürîdî tarafından Te'vîlâtü'l-Kur'ân'da yer verilen açıklamalarına ayrıntılı olarak bakıldığında bazı sözcüklerin manaları, morfolojik yapıları; cümle içerisinde kazandıkları sözdizimsel özellikleri gibi hususların ön planda olduğu görülür. Ayrıca bu açıklamalar, şiir, Arapların genel kullanımları ve bir diğer âyet ile delillendirilmiştir. Ebû Muâz, sahih ve şaz kıraatlere değinmiş, kıraat farkından kaynaklanan anlam farklılıklarını izah etmiştir. Mâtürîdî'nin Ebû Muâz'dan naklettiği görüşler içinde Mukâtil b. Süleymân'a yöneltilen itirazlar da dikkat çeker. Ebû Muâz, ilgili açıklamalarında Mukâtil'e kabir azabının delillendirilmesi noktasında Cehmiyye'nin iddialarına karşı dakik olmama ve bağlama riayet etmeme gibi eleştiriler yöneltmiştir. Burada dikkat çeken noktalardan birisi ise Ebû Muâz'ın eleştirdiği bazı hususların Mukâtil'in bugün elimizdeki tefsirinde yer almıyor oluşudur. Bu ise bir taraftan Mukâtil'in tefsirinin farklı versiyonlarını gündeme getirmekte bir taraftan da Te'vîlâtü'l-Kur'ân'ın rivayet içeriğinin değerini artırmaktadır. Yine Mâtürîdî'nin atıflarında Ebû Muâz'ın Mücâhid, Mukâtil ve Kisâî gibi ilk dönem müfessirlerinin görüşlerini de naklettiği görülmektedir. Son tahlilde Mâtürîdî'nin Ebû Muâz'a çok sayıda atıf yapması onun Mâverâünnehir coğrafyasında eserleri okunup görüşlerine itibar edilen bir dil, tefsir ve kıraat âlimi olarak kabul edildiğine dayanak kabul edilebilir. Ebû Muâz'ın Mâtürîdî tarafından yer verilen görüşlerine Mâtürîdî öncesi ve sonrası kaynaklarda rastlanmaması ise Mâtürîdî'nin Ebû Muâz'ın eserlerini bizzat görme ihtimalini kuvvetlendirdiği gibi Te'vîlâtü'l-Kur'ân'ın bu özgün rivayet yönünün sonraki dönem tefsir literatürünce ihmal edildiğinin göstergelerinden sayılabilir. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

The political unrest that arose throughout the establishment of Islamic thought in the initial three centuries of Hijri has profoundly influenced our understanding of the history of Islamic sciences. In particular, during the period when Ahl al-Hadīth established the paradigm, there was a decline in the significance attributed to certain individuals and works when compared to the previous era, and at times, these individuals and works were even disregarded. During these evolving circumstances, certain individuals were discredited while others were deemed reliable. In this context, ʿAlī b. Abī Talha is viewed as the most authoritative source among the narrations related to Ibn 'Abbās. Conversely, Muqātil b. Sulayman is among those who are disregarded. This study compares the tafsir narrations of Muqātil b. Sulayman and ʿAlī b. Abī Talha in terms of both wording and meaning, based on the assumption that Muqātil was subject to devaluation and ignorance in his time's political and scholarly conditions. It has been alleged that Muqātil was affiliated with the Ahl al-Hadīth, the Sifaatiyyah, the Mushabbihe-Mucessimah, and the Zaydiyyah. These allegations have been subject only to political and periodic evaluations, and to some extent, his own commentary. A comprehensive investigation has yet to be conducted. Thus, our research scrutinises the justification of these claims. It is crucial to examine the reasons behind these allegations given the politically and ideologically unrest period that Muqātil b. Sulayman lived in. The fact that the allegations about Muqātil are directly related to his approach to the narrations makes it possible to a certain extent to check the allegations about his belonging to these factions through his tafsīr. Furthermore, this review highlights how ʿAlī b. Abī Talha provided an explanation for the verses discussed. In addition to historical data, it is aimed to evaluate the narrations of ʿAlī b. Abī Talha and Muqātil together and to determine whether Muqātil carries the interpretation forms attributed to him within the framework of the allegations about him. After the evaluations regarding the claims and accusations mentioned about him, the data and evaluations regarding the comparison of ʿAlī b. Abī Talha and Muqātil b. Sulayman's tafsir narrations in terms of wording and meaning are given. By making a comprehensive comparison, a more objective conclusion can be drawn about Muqātil b. Sulayman's place in the tradition of tafsir transmission. In comparison, ʿAlī b. Abī Talha's brief and summarised explanations stand out, while Muqātil b. Sulayman's more literal and narrative approach stands out. These differing exegetical styles of the commentators have a significant impact on the results obtained when trying to identify similarities. Finally, after a comparison, it was found that the wording of the tafsīr of 'Ali b. Abī Talha and Muqātil had a similarity rate of 42.18 per cent. If we also include the number of sentences with the same meaning but different wording, the percentage is 65.59. On the other hand, there are indications that Muqātil agreed with the later narrative exegesis to a considerable extent on the points where he differed with ʿAlī b. Abī Talha. As a result, the remarkable rate of similarity obtained in the comparison shows that the claims that Muqātil b. Sulayman belonged to different factions and sects arose from the politically and theologically turbulent situation of the time. Muqātil b. Sulayman's failure to provide isnad information, especially in his tafsīr, led to a restriction of his tafsīr narrations in response to the dominance of the Ahl al-Hadīth paradigm. Furthermore, the fact that Muqātil's name is not mentioned in the later tafsīrs, although they quote Muqātil, and the similarity of Muqātil b. Sulayman's narrations with the narrations of ʿAlī b. Abī Talha, which we have presented in our study, support this assumption. Basically, the unreliability of Muqātil b. Sulayman's narrations appears to be a result of ignoring the unique transmission style of the science of tafsīr and evaluating it within the framework of the hadīth transmission understanding of the period. It is seen that the restriction and ignoring of Muqātil b. Sulayman is an attitude based on periodical and variable factors. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

While viewing the al-Qur’ān al-Karīm’s inimitability literature, it’s perceived that scholars endeavor to find out some solutions about the meaning of i‘jāz, the nature of the challenge (tahaddī) and how this phenomenon occurs. They assert many theories on this subject by associating it with nazm, fasāha and balāga. On this basis, the theories of scholars on the theme of how much of the Qur’ān is a miracle and the minimum amount of challenge to their opponents can be classified as “challenge with eternal speech (al-kalām al-kadīm)”, “challenge with Qur’ān”, “challenge with turning away/incapacitation (as-sarfa)”, “challenge with surah” and “challenge with the verse”. Among these theories, the challenge with the verse is the topic of the present study. Pursuant to this approach, verses or parts of verses, which are the smallest unit of the Qur’ān, are miraculous, and opponents are challenged with them. This theory is scattered among the basic classics of Islamic literature and can hardly be detected between the lines of the related works. Despite this difficulty, the names of some scholars on this subject can be identified. Abū al-Hasan al-Ash‘arī, al-Rummānī, al-Bākıllānī, Ibn Hazm, Abū Ya‘lā al-Farrā, al-Kalvazānī, Kādī ‘Iyāz, Sayf al-Dīn al-Āmidī, Ibn Taymiyyah, Badr al-Dīn al-Zarkaşī, al-Birmāvī, Ibn Ḥadjar al-‘Askalānī, Alī al-Kārī, Abdulganī b. Shākir, Rahmatullāh al-Hindī, Muhammed Anvar Kasmīrī, Muhammed al-Zurkānī, Muhammed al-Gamrāvī and Nūr al-Dīn ‘Itr are among those who adopt the approach of challenge with verse in Islamic thought. Therefore, it is determined that there are proponents of this approach from both the classical and modern periods. It’s seen that some of the scholars in question, taking the number of verses of Sûrah alKawthar as a measure, argue that the lowest limit of the challenge is three verses or a single verse that is equal to the volume of three verses of it. Based on this approach, the number of miracles challenged and contained by the Qur’ān will exceed two thousand since there is a consensus that there are about six thousand two hundred verses in the Qur’ān. It’s observed that some scholars interpret the word “hadith” revealed in the 34th verse of Surah at-Tūr with a single verse, and by using this word, talk about the possibility of challenge with the verse. According to this, there are as many miracles as the number of verses in the Qur’ān, and opponents are challenged with them. In addition to that, there are those who base their approach to challenging with the verse taking the 88th verse of Surah al-Isrā, the passages containing their helplessness towards God (al-ajwibah al-muskitah), and the rumors (riwāyāt) about superiority among the verses as evidence. Thus, with the aforementioned justification methods, it’s understood that the scholars in question claim that all the meaningful and meaningless parts of the Qur’ān are subject to challenge and leave the opponents incapacitated. In the present study, the justification methods of the mentioned scholars who stated that the challenge is realized with the verse are first conveyed in a descriptive style, and then they are examined from an analytical perspective. Finally, the approach of the challenge with the verse is analyzed in regard to the principle of complying with the integrity of the Qur’ān. In summary, it could be said that when the principle of the integrity of the Qur’ān is taken as a basis, it doesn’t seem possible to argue that the fasāha and balāga aspects occur equally in each verse. Since it isn’t possible to say that the verses consisting of two letters or a single word in the Qur’ān are the subject of challenge or they are miracles, it must be difficult to extend the idea of challenging by verse to all verses. In this case, we think that it’s a more accurate approach to argue that the challenge takes place in the integrity of each surah, not in the verses or fragments of verses, regardless of whether they are short or long. On the other hand, it’s possible to assert that the approach of challenge with the verse contradicts the passages in which divine quotations make up about a quarter or half of the Qur’ān. When we accept that the challenge is realized by the verse, we have to accept that the passages about the words of human beings, which imitate the archaic times and the interlocutors of the Qur’ān in the period of revelation, are miraculous. In the head, since such an approach will naturally cancel the Qur’ān’s understanding of i‘jāz and challenge, it’s deduced that it’s indispensable to argue that the challenge is with surah, whether it is short or long. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

As it is known, terms are one of the most important linguistic elements that serve to express the meaning phrases agreed upon by the experts of a discipline they belong to in a concise and brief manner. In this respect, terms are the gateways to the world of meaning of the discipline to which they belong. It is extremely important to determine what kind of changes and transformations the terms, whose meanings have stabilised after being used for a long time within the discipline they circulate in, have undergone during this circulation process. To make the aforementioned determination, it is necessary to refer to the early sources that have taken place in the history of the relevant discipline and left their mark. al-Tabari's (d. 310/923) Jāmi‘al-Bayān 'an ta'wīl 'āy al-Qur'ān is an example of precisely this nature. Considered as the Imam of the exegetes and the father of the science of tafsīr, alTabarī's Jāmi‘ al-Bayān has an exceptional position in the history of tafsīr in terms of having transmitted a large part of the tafsīr narrations from the first three generations, especially the narrations transmitted from the Prophet (pbuh), to the next generations. In this respect, Jāmi‘ alBayān, which is a complete archive of tafsīr narrations, has been accepted as the strongest representative of the science of tafsīr in the systematisation period due to its features such as giving place to the narrations in thematic integrity, making preferences among the narrations, criticising some of the narrations based on certain reasons, and giving a large place to dirāyah contrary to the widespread acceptance. In addition to these qualities, Jāmi‘ al-Bayān has a very rich content in terms of containing a wide variety of examples showing the meanings of the terms used in tafsīr in the formation period of the science of tafsīr and the early stages of the systematisation period. From this point of view Jāmi‘ al-Bayān is an ideal reference source that offers the opportunity to follow the journey of the meaning of any tafsir term. This article, which has been written by taking into consideration the mentioned qualities of Jāmi‘ al-Bayān, focuses on the usage of the terms "ahl alta'wīl" and "mufassir" in this tafsir and especially focuses on whether there is a difference between the two terms. In this framework, first, the meanings of the word "tafsīr", which is the basis of the term "mufassir" and the word "tafsīl" in the term "ahl al-ta'wīl" are briefly mentioned by al-Tabari as well as whether al-Tabari observes a semantic difference between these two terms or not has been mentioned. Since there are enough studies in the literature on the meanings and uses of the terms tafsīr and ta'wīl in both the texts and the traditions of Islamic science and thought, the details of the subject have been referred to the relevant studies. Then, the usage of the terms ahl al-ta'wīl and mufassir, which constitute the main subject of this study, in Jāmi‘ al-Bayān was analysed in the light of many examples and the answers to the following questions were sought in this context: Does al-Tabarī make a distinct difference between the terms Ahl al-ta'wīl and al-mufassir, which have similar meanings at first glance? If he did, does this difference have a methodological nature in terms of Tabari's exegesis? Did al-Ṭabarī sometimes describe the same scholar as Ahl al-ta'wīl and sometimes as a mufassir? Did the generation of the scholars whom al-Tabari meant by these two terms have any effect on his preference between them? Or does al-Ṭabarī make no distinction between the terms ahl al-ta'wīl and mufassir and use these terms as the equivalent of each other in a way that invalidates all these questions? In this study, the answers to the aforementioned questions have been determined and based on these determinations, the meanings of the terms ahl al-ta'wīl and mufassir in Jāmi‘ al-Bayān have been revealed to a great extent. In addition to the terms of Ahl al-ta'wīl and mufassir, al-Tabarī's uses of the terms Ahl al-tefsīr and tarjumān al-Qur'ān have also been briefly touched upon. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

Since the very early periods of Islam, Muslim scholars engaged in the task of exegesis have adhered to specific methodologies and guiding principles within their literary compositions. While these methodologies and principles may not always be explicitly articulated, they can nonetheless be discerned through a thorough analysis of their written works. Within this context, exegetes have consistently prioritized certain principles when addressing issues such as the role of narration within tafsīr, the semantic framework of the Arabic language, the obligatory nature of adhering to the Quran’s literal meaning, the significance of contextual factors, and the boundaries and obligatory nature of interpretations rooted in personal opinion (raʾy). Exegetes like Muhammad b. Jarīr al-Ṭabarī (d. 310/923) talked about the sciences of the Qur’an in a general sense in the introductions of their tafsīr, and in particular the reasons for writing their tafsīr and the methodologies and principles that should be observed in doing tafsīr. Al-Thaʻlabī’s (d. 427/1035) al-Kashf wa-l-beyân, al-Rāghib al-Iṣfahānī’s (fl. first quarter of the 5th century) commentary (Jāmiʿ al-tafāsīr), Abū ʿAbdAllah al-ʿĀṣimī al-Khorasānī’s (alive in 425 A.H.) Mabānī linaẓm al-maʿānī, Maḥmūd b. ʿUmar al-Zamakhsharī’s (d. 538/1144) al-Kashshāf and Ibn ʿAṭıyya’s (d. 541/1147) al-Muḥarrar al-wajīz can be mentioned as examples. Prior to the Mamluk era, a multitude of independent scholarly investigations were conducted concerning the Qur’an sciences and the methodologies employed in its commentary. During this specific period, which spans from the 7th to the 10th centuries A.H., a remarkable corpus of scholarly literature emerged, marked by its enhanced sophistication, comprehensiveness, and profound insights into both the Qur’an sciences and exegesis. These seminal works exerted a profound and enduring influence on subsequent literary endeavors within the realm of Qur’an exegesis, as well as on the production of new treatises within these same domains. Consequently, a collective examination of the works produced during this epoch assumes significant importance in the endeavor to gain insight into not only this particular era but also the subsequent epochs that unfolded. Ibn Taymiyya (d. 728/1328), an immensely influential figure of this era, authored a methodology for Qur’an exegesis, and the theory of tafsīr he developed did impact certain contemporary commentators, but its most profound effects were witnessed during the modern period, and it has been very decisive in matters such as interpreting the Qur’an with the Quran itself, interpreting the Qur’an with the Sunnah (the traditions of the Prophet), and critiquing Israelite narratives. Scholars like Najm al-Dīn al-Ṭūfī (d. 716/1316) and Muḥyī al-Dīn al-Kāfiyajī (d. 879/1474) followed in Ibn Taymiyya’s footsteps, attempting to develop their own methods of tafsīr. Al-Kāfiyajī’s endeavor to establish a theoretical framework for tafsīr and to evolve it as a continuous discipline stands out as a significant feature of this period within the field of Qur’an exegesis. Nevertheless, it appears that al-Kāfiyajī’s efforts did not achieve lasting success and were not further developed by subsequent generations. In a broader context, the quest for exegetical methodologies, including those of Molla Fanārī (d. 834/1431), alKāfiyajī, and other such scholars, appears to have been confined to the Mamluk era and the early years of the Ottoman Empire, with only a few exceptions. The systematic study of tafsīr methods was revived during subsequent renewal movements and modernization efforts, culminating in various original research endeavors in this domain. During this era, scholarly investigations into Qur’an sciences also reached a commendable level. Badr al-Dīn al-Zarkashī (d. 794/1392), drawing upon numerous exegeses, meticulously compiled a compendium of Qur’an sciences enriched with his analytical insights. Similarly, Jalāl al-Dīn al-Bulqīnī (d. 824/1421) authored a work on Qur’an sciences as an output of his tafsīr lectures within Mamluk institutions. Jalāl al-Dīn al-Suyūṭī (d. 911/1505) significantly advanced the field by creating more systematic and comprehensive texts, building upon the contributions of his predecessors. al-Suyūṭī’s writings emerged as crucial sources for subsequent works in the domains of Qur’an sciences, tafsīr methodologies, and historical investigations into Qur’an exegesis. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

It is possible to generally classify the main subjects of the Qur’an as tawhid, prophethood and afterlife. The Qur’an touches some other issues in connection with these main subjects and concepts. In the Qur'an, which has a wide range of topics, natural disasters such as drought, famine, hurricanes, floods and earthquakes are also mentioned. In order to read the Qur'an in the context of real life and current events, examining the situations in question and understanding their contexts and basic messages is an approach suitable for the purpose of the Qur'an's revelation. Our research focuses on the Qur'an's view of earthquake and natural disasters in the context of sûrat al-Zilzâl. In fact, the earthquake phenomenon is discussed in the Qur'an in different contexts and for various purposes, such as stories, tests and calamities. Therefore, it is deemed appropriate to examine the issue both through a specific sûrat in the Qur’an to reveal the general view of the Qur’an and to preserve the limitations of our research as much as possible. In line with such a method, it is evaluated how earthquakes and natural disasters are handled in the content of the Qur'an and what their wisdom and purpose may be. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

The word faḥšā is derived from the fḥš and is commonly used in Arabic. In the Qur’ān, only the words fāḥiše, fevāḥiš and faḥšā are mentioned. Scholars who interpreted the relevant verses have sometimes provided different and conflicting explanations for the meanings of these words. Furthermore, some scholars have not been able to present consistent explanations among themselves. This situation makes it difficult to accurately understand the verses in which these words appear. As a result, there is confusion in the interpretations concerning the meanings of these words, and understanding the relevant verses correctly is not possible without resolving this confusion. The purpose of this article is to eliminate the ambiguity regarding the meanings of these words and to determine their most suitable contextually appropriate meanings. To achieve this, the general meanings of these words have been identified based on classical Arabic dictionaries, then the verses in which these words appear have been individually examined, and the meanings provided by scholars have been evaluated while considering the historical context and the coherence of the text. Thus, a clearer framework has been drawn to eliminate the confusion in the interpretations of fāḥiše, faḥšā, and fevāḥiš in the Qur’ān. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

One of the truths that human beings have traced throughout history is the issue of how the universe was created. In Islamic thought, in addition to natural sciences, inquiries have been made on this issue and different theories have been put forward in the field of religious sciences such as theology, philosophy and sufism. Associating the subject with some verses from the Qurʾan caused the discussions to extend to the tafsīr/exegesis literature. In this context, al-Anbiyā 21/30 verse has become an important reference guide in the development of deep thoughts and theories about the creation of the universe. Lutfullāh Arzurūmī contributes to the literature surrounding this verse with his work titled Risāla al-ratq wal-fatq. In this risāla, the author focuses on the words ratq and fatq mentioned in the verse al-Anbiyā 21/30 and makes in-depth analyzes about the creation of the universe and the levels of existence from a sufi-theoretical perspective. In this study, the critical edition of Sir Lutfullāh’s work named Risāla al-ratq walfatq was prepared and the author’s evaluations on the subject were discussed in a descriptive manner. In addition, erroneous or incomplete determinations made in some academic articles regarding the authorship of the risāla have been corrected and completed with this study. The critical edition of the risāla was prepared according to the best text method. In evaluating the content, library scanning, documentation, text and discourse analysis methods were used. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

Islam is based on the Qurʾân and ḥadith as the main source. However, with Ahl al-kitāb (People of the Book) being mentioned in the Qurʾân, as well as the conversion of the Ahl al-kitāb to Islam, Isrāʾīliyyāt began to take its place in Islam as a culture. The Isrāʾīlī reports, which were manifest in religion in very early times, were transmitted in the science of tafsīr sometimes for informational purposes and sometimes for criticism. Thus, Isrāʾīliyyāt is a controversial issue in the narration aspect of tafsīr. Its framework of meaning, its formation process and the reasons for its acceptance-rejection have been the subject of study for many researchers. Since these points form a separate field of research, our article does not aim to discuss the problems on Isrāʾīliyyāt, but to determine the role of Isrāʾīliyyāt in al-Shirbīnī's method of understanding the Qurʾân. Al-Shirbīnī kept his tafsir work al-Sirāj al-munīr away from the influences of his period. In addition, although al-Shirbīnī wrote works in many fields such as tafsīr, fiqh, Arabic language and literature, and kalam he keeps his explanations of these sciences limited in his tafsir and leaves reserves his views on these fields to separate works. For instance, while it is accepted that his views on fiqh issues gained importance in the Shāfiʿī fatwa method, he does not give much space to fiqh issues in his tafsir either. It is to be noted that Shirbini, who aimed to write a tafsīr as detail-free as possible, included many details, that the Qurʾân did not deem necessary, with many Isrāʾīlī reports in his work and did not subject them to the line of criticism as long as they did not contradict the authority of prophethood. This requires us to emphasize Isrāʾīliyyāt as a source in al-Shirbīnī's al-Sirāj al-munīr and to determine the scope of Isrāʾīlī information in his work. [ABSTRACT FROM AUTHOR]