Search

Otwory, przez które wypływa krew, są dokładnie tymi samymi otworami, przez które wycieka sens. Jean-Luc Nancy 2.1. Przekład „biblijnego nie-hellenizmu na terminy helleńskie” Nie przypadkiem w filozoficznym ugruntowaniu i rozwinięciu samej perspektywy etycznego podziału pracy kluczowy okazuje się wątek rozwijany przez Emmanuela Lévinasa, którego dzieło można odczytać jako przebiegający na wielu poziomach wysiłek przebudowy zachodniej tradycji filozoficznej, ponaglony wydarzeniem Zagłady, a cze...

„Zbrodnia doskonała” nie polega na zabiciu ofiar lub świadków (co tylko dodaje nową zbrodnię do pierwszej i pogłębia trudność zatarcia całości), lecz raczej na uzyskaniu milczenia świadków, na głuchocie sędziów i niedorzeczności świadectw. Jean-François Lyotard Istnieje nieskończenie wiele nadziei, ale nie dla nas. Franz Kafka 4.1. Między prawnym a moralnym aspektem składania świadectwa Prokurator : […] Która mogła być godzina, kiedy wywołano Pana nazwisko ? Grumbach: Godzina? Mój Boże… Nie w...

Katarzyna Liszka w swojej książce daje czytelnikowi jasno rozrysowaną mapę głównych stanowisk w sporze o "podział pracy pamięci" po Zagładzie, dokonuje przeglądu argumentów, jakie w tym sporze padają wraz z analizą implikacji etycznych, mających jej zdaniem podstawowe znaczenie dla większości myślicieli żydowskich zabierających głos w debacie. To ukierunkowanie, nacisk położony na początku rozprawy na pluralne "etyki pamięci", pozwala autorce na łączenie w wywodzie różnych idiomów filozofii, teologii i socjologii dwudziestowiecznej jako uzupełniających się ogniw refleksji ujętej jako forma pamiętania. Kolejne pojęciowe mediacje, korekty stanowisk zajmowanych przez Hannę Arendt, Avishaja Margalita, Zygmunta Baumana stają się w tej optyce pośrednim dowodem na krystalizowanie się nie tylko rzeczonej wspólnoty pracy pamięci, ale i na przekształcania kategorii etycznych i prawnych związanych ze sprawą wspólnoty etyki uniwersalnej, o której w zakończeniu pisze autorka, odwołując się do rozważań Natana Sznaidera i Daniela Leviego. (fragm. recenzji dr hab. prof. UJ Tomasza Majewskiego) In her book, Katarzyna Liszka provides the reader with a clearly outlined map of the main sides of the debate on the ‘division of labour of memory’ after the Holocaust, examines the arguments, which are used in this dispute, together with an analysis of ethical implications, which, according to the author, have a fundamental significance for the majority of Jewish thinkers taking a stance in this debate. This angle, with the focus on the plural ‘ethics of memory’ in the beginning of the work, allows the author to connect various idioms of philosophy, theology and sociology of the twentieth century, as complementary elements of reflection framed as a way of remembering. In this perspective, the subsequent notional mediations, corrections of approaches taken by Hannah Arendt, Avishai Margalit, or Zygmunt Bauman, become an indirect proof of the crystallisation, not only of the aforementioned community of memory work, but also of the transformation of ethical and legal categories related to the issue of the community of universal ethics, which the author writes about in the conclusion of her work, with reference to the reflections of Natan Sznaider and Daniel Levi. (excerpt from a review by Dr hab. Tomasz Majewski)

Buber twierdzi, że filozofowie powinni nie tyle opuścić jaskinię, ile raczej wyjść z obozu koncentracyjnego. Michael Walzer Myśleć o literaturze, edukacji, języku, jakby nie wydarzyło się nic ważnego, nic, co kwestionuje nasze rozumienie tych sfer, wydaje mi się czymś dalece nierealistycznym. George Steiner Książce tej towarzyszą trzy splatające się ze sobą zamierzenia – po pierwsze, uchwycenie rozmaitych reakcji i odpowiedzi na Zagładę rozwijanych przez myślicieli czerpiących z różnych trady...

Gdy nas ukłujesz, czy nam krew nie ciecze? czy nie śmiejemy się, kiedy nas łechcesz? kiedy nam truciznę zadasz, czy nie umieramy? William Szekspir Doświadczenie współbliźniego jako antybliźniego tkwi w torturowanym w formie skumulowanego przerażenia: czegoś takiego nie da się pominąć i wybiec wzrokiem w świat, w którym rządzi zasada nadziei. Jean Améry 5.1. Prawa człowieka w odpowiedzi na Zagładę W poprzednim rozdziale poruszyłam liczne kwestie dotyczące odpowiedzi na Zagładę w dziedzinie pra...

Car cette agonie durera jusqu’à la fin du monde. Vladimir Jankélévitch Jakim prawem mielibyśmy przeżyć naszą własną samobójczą nieludzkość? George Steiner Pamiętaj, że możesz zapomnieć. Philip Roth Co łączy etykę i pamięć? Jakie problemy w kontekście związków etyki i pamięci stawia refleksja nad Zagładą? Niewątpliwie zwraca naszą uwagę fakt, że do najbardziej nośnych ujęć problemów dotyczących pamięci Zagłady należą te, które zostały wypracowane w nawiązaniu do tradycji psychoanalizy. Wystarc...

W książce poświeconej sposobom odnoszenia się do przeszłości, a zatem pamięci i historii, Yerushalmi wskazuje na nadrzędną rolę pamięci w judaizmie, rolę, od której zależy samo istnienie judaizmu. By ukazać charakter pamięci, o jakiej tu mowa, posłużę się fragmentami tekstu, które niezwykle trafnie oddają jej specyfikę: Czasownik zachor, w różnych formach koniugacyjnych, występuje w Biblii w sumie ponad sto sześćdziesiąt razy, zazwyczaj w związku z podmiotami Izrael i Bóg, jako że pamięć jest...

Jest rzeczą znamienną, że podejmując kwestię pamięci Szoa, myśliciele żydowscy – jak na przykład Lévinas, Heller, Yerushalmi, Lang – nawiązują do ceremonii wieczoru Pesach upamiętniającej wyzwolenie z niewoli egipskiej. Jednym z powodów tego nawiązania jest niewątpliwie to, że głównym tematem Hagady na Pesach, w której zawiera się liturgia rodzinna wieczoru pesachowego, jest pamięć. Hagada drobiazgowo odpowiada na pytanie, w jaki sposób zachować pamięć o wybawieniu z niewoli egipskiej: przy r...

My także, podobnie jak Rumkowski, oślepieni władzą i prestiżem, zapominamy o naszej „szklanej kruchości”, wchodzimy w układy z władzą, mniej lub bardziej chętnie, zapominając, że wszyscy jesteśmy w getcie, że getto jest opasane murem i że za tym murem czyhają panowie życia i śmierci, a trochę dalej czeka na nas pociąg. Primo Levi 3.1. Homo sacer Jednym z najistotniejszych problemów, jaki rysuje się w horyzoncie projektu filozoficznego Giorgia Agambena, zakreślonego w tetralogii Homo sacer, je...

W tym rozdziale przywołam stanowiska czterech myślicieli żydowskich – Richarda Rubensteina, Ignaza Maybauma, Emmanuela Lévinasa i Emila Fackenheima. Nawiążę głównie do dzieł tych myślicieli publikowanych w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych, gdyż to właśnie wtedy i głównie za sprawą wymienionych myślicieli zostały wyartykułowane pewne propozycje, które do dziś stanowią istotny punkt odniesienia, inspirację, ale też źródło sporów dla późniejszych głosów. Użycie określenia „teologia po...

Nie ma pamięci o poprzednich pokoleniach, tak samo o tych, którzy po nich nastaną, pamiętać nie będą ci, którzy nadejdą na końcu. Kohelet Przekleństwo człowieka: wszystko, co człowiek robi, jest trwalsze od niego samego. Anna Kamieńska 2.1. Intencja, zapominanie, przebaczenie Z perspektywy stawianych tu pytań o związki etyki i pamięci niezwykle inspirujące okazują się rozważania izraelskiego filozofa Avishaja Margalita zawarte w książce The Ethics of Memory. Punktem wyjścia refleksji Margalit...

Pozwolę sobie przytoczyć dłuższy fragment tekstu Lévinasa Miłować Torę nad Boga zamieszczonym w zbiorze Trudna wolność. Eseje o judaizmie (1963). W tekście tym Lévinas odwołuje się do Szoa: Co oznacza to cierpienie niewinnych? Czyż nie świadczy ono o świecie bez Boga, o ziemi, na której człowiek sam rozstrzyga o Dobru i Złu? Najprostszą i najbardziej powszechną reakcją jest opowiedzenie się za ateizmem. Reakcja ta jest też najzdrowsza dla tych wszystkich, którym dotąd nieco prymitywny bóg roz...

Głupiec zakłada bezczynnie swoje ręce i pożera samego siebie. Kohelet Jeżeli nie ja dla mnie – kto dla mnie? A gdy ja tylko dla siebie – kim ja (jestem)? I jeśli nie teraz, to kiedy? Pirke Awot W tym rozumieniu tortury stają się całkowitym wywróceniem na nice świata społecznego: w świecie społecznym bowiem możemy żyć tylko wówczas, jeśli damy prawo do życia także współbliźniemu, powściągniemy ekspansywność naszego własnego ja i uśmierzymy cierpienie tamtego. Jean Améry 1.1. Moralna ambiwalenc...

Nie wolno nam uśmiercić teraźniejszego i przyszłego życia, po to by móc pamiętać o śmierci w Auschwitz. Jednocześnie nie wolno nam afirmować obecnego i przyszłego życia za cenę zapomnienia o Auschwitz. Emil Fackenheim Wraz z upływem czasu od zakończenia drugiej wojny światowej wbrew temu, czego, jak się zdaje, można byłoby oczekiwać, problem rozumienia Zagłady i jej znaczenia nabrzmiewa coraz mocniej w rozmaitych dyskusjach na temat kondycji współczesności. Przyjmuje się, że Zagłada stanowi r...

Jedno spojrzenie na kartę babilońskiego Talmudu, jak powiedział kiedyś Rosenzweig, ukazuje jej prawdziwy charakter jako prowadzonej poprzez wieki uczonej rozmowy : wiersz tekstu pośrodku wielkiej stronicy formatu in folio, z prawym i lewym marginesem zapełnionym komentarzem ze wszystkich epok. Gershom Scholem Figura podtrzymywania pamięci w imieniu ludzkości jest figurą mesjańską par excelence. Zrozumienie znaczenia tej figury wymaga dodatkowego kroku – zarysowania szerszego tła dla koncepcji...

W każdym pokoleniu człowiek powinien widzieć siebie samego, jak gdyby to on sam wyszedł z Egiptu. Hagada na Pesach Kielich jest pusty, a kiedy prorok Eliasz przyjdzie na naszą ulicę, pozbiera rozrzucone kości. Bogdan Wojdowski Jak głupcy przez cały czas wypatrywaliśmy końca świata. Michael Oakeshott Nie wolno nam uśmiercić teraźniejszego i przyszłego życia, po to by móc pamiętać o śmierci w Auschwitz. Jednocześnie nie wolno nam afirmować obecnego i przyszłego życia za cenę zapomnienia o Ausch...

Dans le Ménexène comme dans le Panathénaïque, l’éloge d’Athènes est inséré dans un cadre dialogique, où le discours prend d’abord place dans la sphère privée de la conversation avec les élèves. Dans les deux cas, cet expédient permet d’inclure d’importantes indications métalittéraires sur le genre du discours prononcé ; pourtant, les deux textes sont énigmatiques, au point que les critiques se sont toujours demandé quelles étaient les pensées de Platon et d’Isocrate derrière les voix des personnages. À partir de l’analyse des exemples historiques utilisés pour faire l’éloge d’Athènes, cette contribution vise à étudier le rôle de l’auteur dans le remaniement de la mémoire du passé, afin de réfléchir aux possibilités et aux limites de la rhétorique dans son traitement de la matière historique. In both Menexenus and Panathenaicus the narrative frame includes a dialogue between a master and one of his disciples. In both cases, this narrative device allows the author to comment on his own speech. Nevertheless, these two texts appear to be very enigmatic in the eyes of the reader, who wonders about the real thoughts of Plato and Isocrates while examining the characters’ statements celebrating the Athenian glories. By analyzing the historical exempla, the essay aims to investigate the author’s role in re-elaborating the rhetorical tradition and transmitting memory, thus scrutinizing the possibilities and the limits of rhetoric in relating the past.

Cette contribution entend analyser la médiatisation du procès de Bruno Dey dans BILD et dans la taz en accordant une attention particulière aux images de presse. À l’âge de 93 ans, Dey a été accusé de complicité de meurtre de plus de 5230 personnes, au camp du Stutthof, en Pologne, en 1944-1945. Son procès s’est tenu en 2019-2020 à Hambourg, en pleine pandémie, nécessitant l’installation d’une cage de plexiglas semblable à celle du procès Eichmann (1961). Notre hypothèse de départ concerne les parallèles possibles avec le traitement médiatique du procès de Jérusalem. À première vue, ce parallèle est osé : il semble a priori y avoir peu de points communs entre le procès d’un théoricien de la « Solution finale » et celui d’un nonagénaire ancien gardien de camp. Pourtant, on constate bel et bien, chez les photographes et les journalistes qui ont couvert le procès Dey, des jeux de reprises et de variations des images d’Eichmann. Tel un kaléidoscope, les images de Dey, monstre et homme ordinaire à la fois, s’insèrent dans des traditions iconographiques multiples en matière de représentations médiatiques des criminels nazis. Entre images narratives, satiriques et documentaires, les deux organes de presse recherchent soit la vérité, soit le scandale. En dépit de la variété des messages, cette médiatisation de l’un des derniers procès de criminels nazis révèle la présence encore forte de la mémoire du passé nazi dans la société allemande. This contribution seeks to analyse the media coverage of Bruno Dey's trial in BILD and in the taz, paying particular attention to press images. At the age of 93, Dey was charged with complicity in the murder of more than 5,230 people, at the Stutthof camp, in Poland, in 1944-1945. His trial was held in 2019-2020 in Hamburg, in the midst of the pandemic, requiring the installation of a plexiglass cage similar to that used in the trial of Eichmann (1961). The starting hypothesis of this article concerns the possible parallels with the media treatment of the Jerusalem trial. Indeed, at first glance, this parallel is daring: the trial of a theoretician of the “Final Solution” and that of a nonagenarian former camp guard seem to have very little in common. However, the work released by the photographers and journalists who covered the Dey trial suggests ‘games of variations’ in the treatment of Eichmann's images. Like a kaleidoscope, the images of Dey, monster and ordinary man at the same time, fit into multiple iconographic traditions in terms of media representations of Nazi criminals. Whether narrative, satirical or documentary, the images produced by the two press organs seek either the truth or the scandal. Despite the variety of messages, this media coverage of one of the last trials of Nazi criminals reveals the extent to which the memory of the Nazi past remains strongly present within German society.

En nous appuyant sur une étude de l’édition de 2019 du Congrès mondial acadien, notre texte montre comment cet événement culturel s’inscrit dans le prolongement d’un travail de mémoire mené par des individus et des groupes de l’Acadie et de sa diaspora. Par ce travail, ceux-ci tentent de reconstruire symboliquement la communauté acadienne, que l’armée britannique avait cherché à détruire en la déportant, tout en exprimant la résilience du peuple acadien et en établissant et en entretenant des liens entre l’Acadie et sa diaspora. Aux fins de notre démonstration, nous présentons le cadre conceptuel qui nous a permis de comprendre comment la mémoire des événements historiques liés au Grand Dérangement ou à la déportation du peuple acadien s’est construite et a revêtu une dimension mythique. Ce cadre conceptuel nous sert ensuite à mieux saisir le sens du Congrès mondial acadien pour les personnes qui en assurent l’organisation et celles qui y participent., Based on the scientific literature and on a study we did on the Congrès mondial acadien (Acadian World Congress), our text shows how this cultural event is a prolongation of a remembrance carried out by individuals and groups from Acadia and its diaspora. Using this collective project, they attempt to symbolically rebuild the Acadian community—which the British army attempted to dismantle through deportation—by reestablishing ties with its diaspora. For the purposes of our demonstration, we present the conceptual framework that allowed us to understand how the memory of historical events related to the Great Upheaval and the deportation of the Acadian people was constructed and took on a mythical dimension. This framework is then used to better understand the meaning of the Acadian World Congress for its organizers and participants.

Cet article rend compte de la présence du motif du jardin d’Éden et de sa signification dans deux romans d’Antonio Muñoz Molina, Beatus ille (1986) et La noche de los tiempos (2009). Il propose une approche descriptive qui répertorie les occurrences de ce motif et ses ramifications – la rencontre amoureuse, la métaphore de l’île et du refuge, l’expulsion et l’exil – avant de proposer une interprétation idéologique de cette poétique qui montre que ce motif s’inscrit dans des structures narratives polarisées autour de la triade paradis/expulsion/exil qui font écho à la mémoire dominante du passé récent de l’Espagne contemporaine qui fait de la Transition un moment de réconciliation et de rédemption collective. Este artículo aborda la presencia del motivo del huerto del Edén y de su significado en dos novelas de Antonio Muñoz Molina, Beatus ille (1986) et La noche de los tiempos (2009). Propone un enfoque descriptivo que lista las ocurrencias de este motivo y sus ramificaciones –el encuentro amoroso, la metáfora de la isla y del refugio, la expulsión y el exilio– antes de realizar una interpretación ideológica de esta poética. Esta muestra que este motivo se inscribe en unas estructuras narrativas polarizadas alrededor de la tríada paraíso/expulsión/exilio que remiten a la memoria dominante del pasado reciente de la España actual que hace de la Transición un momento de reconciliación y de redención colectiva.

À l’automne 2016, dans la ville portuaire d’Al Hoceima, au nord du Rif, à près de 300 km du Tanger, se sont déroulées les plus grandes protestations socio-économiques du Maroc depuis 2010-2011, début des Printemps arabes. Le mouvement de protestation, qui devait prendre le nom de hhirâk ar-rîf [mouvement du Rif] ou hhirâk ashsha’bî bil-rîf [mouvement populaire au Rif] (désormais dans ce texte simplement : hirak ou hirak du Rif), a été déclenché par la mort de Mohcine Fikri, un vendeur de pois...

International audience; A propos de Tomasz Stryjek et Joanna Konieczna (dir.), The Politics of Memory in Poland and Ukraine. From Reconciliation to De-Conciliation, Oxford, Routledge, 2022.

For a long time, historiography has been interested in demonstrations organized by the inner Resistance every November 11th during the Occupation. The work on the war memorials, its uses and stakes during the Second World War is much more unusual. This article, which is about the Breton situation, offers a new point of view. It focuses on these sites of historical significance, exploring which use the Vichy government, the troops of occupation and the Resistance have made of it. Place of ceremonies and demonstrations, they have contributed to both transforming the memory of the First World War and turning the war memorials into places of historical interest., Alors que l’historiographie s’est, de manière ancienne, intéressée aux manifestations organisées par la Résistance intérieure chaque 11 novembre durant l’Occupation, les travaux sur les usages et les enjeux que représentent les monuments aux morts de la Grande Guerre durant le second conflit mondial sont plus rares. Cet article, centré sur le cas breton, propose un changement de focale : en se concentrant sur ce lieu de mémoire, il interroge les manières dont les autorités de Vichy, les troupes d’occupation et la Résistance le mobilisent, entre cérémonies et manifestations, contribuant ainsi pour une part à transformer la mémoire de la Première Guerre mondiale et à faire du monument aux morts un véritable lieu de mémoires. [résumé des auteurs]

National audience; Cette communication propose un état de l’art de la question des rapports entre espace(s) et mémoire, en effectuant des allers-retours entre les sciences humaines et sociales et les études portant sur l’Antiquité. Dans un premier temps, j’analyse les notions et méthodologies déployées par les sociologues, historiens et géographes pour comprendre comment ils problématisé les pratiques spatiales et sociales de la mémoire et la façon dont un lieu peut modifier la mémoire collective ou culturelle d’un groupe social. Ensuite, je m’intéresse à la manière dont les études antiques ont interrogé les rapports entre lieux et mémoire, à travers des objets d’études précis, et en particulier aux apports des performance studies, qui problématisent le réinvestissement ou la modification de la mémoire associée à un lieu par la performance. En guise d’ouverture, je formule quelques pistes méthodologiques adaptées à l’étude de l’Antiquité, points de départ possibles d’une discussion sur les objets d’études à (ré)investir et les problématiques qui pourront orienter nos (re)lectures de sources antiques.

Le mémoire de maîtrise présentée a comme but de faire ressortir la relation entre des rééditions des livres d’images de la République démocratique allemande (Bode 2002, Richter 2016) et l’ostalgie (Ahbe 2001/ 2013/2017/2018, Boyer 2006, Haage 2013), un phénomène de nostalgie de la RDA. À partir de la série Kindergeschichten der DDR (Beltz/KinderbuchVerlag; depuis 2009), une analyse paratextuelle (Genette 2001) a été effectuée. Les observations faites nous ont permis de distinguer les groupes commémoratifs affectés, de déterminer de quelle façon les réimpressions font référence à la mémoire collective de l’Allemagne de l’Est et de montrer de quelle manière cette mémoire influence les réimpressions. Avec cette contribution, l’auteure espère enrichir le domaine de recherche de la littérature enfantine germanophone., This Master thesis explores the relationship between the reeditions of picture books from the German Democratic Republic (Bode 2002, Richter 2016) and “Ostalgie” (Ahbe 2001/ 2013/2017/2018; Boyer 2006; Haage 2013), a unique and continually evolving brand of collective memory specific to the GDR. Analyzing the paratexts (Genette 2001) of the series Kindergeschichten der DDR (Beltz/KinderbuchVerlag; since 2009), we could distinguish the affected commemorative groups, determine in which way the reeditions refer to the collective memory of East Germany, and show in which way this memory influences the reeditions. With this contribution, the author hopes to enhance the field of research on German children’s literature., Das Ziel der vorliegenden Masterarbeit war es, den Zusammenhang zwischen Neuauflagen ehemaliger DDR-Bilderbücher (Bode 2002, Richter 2016) und Ostalgie (Ahbe 2001/2013/2017/2018, Boyer 2006, Haage 2013), als Phänomen einer spezifischen ostdeutschen Erinnerungskultur, herauszuarbeiten. Von besonderem Interesse war, wie Neuauflagen von DDR-Kinderbüchern an der (Re)Konstruktion von DDRErinnerung beteiligt sind und an welchen Stellen dies explizit als auch implizit deutlich wird. Anhand einer paratextuellen Analyse (Genette 2001) der Reihe Kindergeschichten der DDR (Beltz/KinderbuchVerlag: seit 2009) wurde nachgezeichnet, auf welche Weise und bei welchen Gruppen die Bilderbücher Erinnerungen auslösen (können) und wie diese Erinnerungen wiederum auf die aktuellen Wiederauflagen zurückwirken bzw. diese steuern. Die Autorin erhofft sich mit diesem Beitrag das Forschungsfeld der deutschsprachigen Kinderliteratur zu bereichern.

International audience; La XXXVIIIe Table ronde internationale de justice constitutionnelle entend appréhender la Constitution sous un angle temporel par le prisme de la mémoire et de l'histoire. Elle met en évidence le rapport de la Constitution avec le passé sous ces deux angles. Mémoire et histoire ne saisissent pas de la même manière le passé. Là où l'histoire, en tant que discipline, se veut produire un regard objectif et scientifique sur le passé, la mémoire n'apparaît que comme une trace subjective de ce passé. La première se situe dans le récit, dans la narration du passé ; la seconde, dans le mythe, dans la reconstruction, l'appropriation voire l'instrumentalisation du passé.Dimensions objectives et subjectives du passé se croisent, parfois se superposent dans les Constitutions et de grandes orientations générales quant à la prise en compte par les Constitutions du passé peuvent être tracées sans que la distinction entre l'histoire et la mémoire ne soit toujours très étanche

International audience; Du 1er au 12 août 2018 se tenait au Bénin l’exposition « Minɔ : Amazones du Dahomey ». Installée à Cotonou sur la Place du souvenir, elle entendait rendre hommage aux agoodijé, ce corps féminin de l’armée du royaume du Danxomè engagé contre les troupes françaises entre 1889 et 1892. Ces guerrières, surnommées les « amazones » par leurs vainqueurs après la conquête coloniale, sont devenues des figures exemplaires d’un exotisme de la sauvagerie. L’exposition Minɔ s’est caractérisée par un usage commémoratif particulier consistant à transformer le mythe des « amazones », hérité du discours colonial, en une noble ascendance précoloniale. Cet article s’attache à retracer la généalogie d’une telle transformation significative de stratégies identitaires contemporaines et démêler l’enchevêtrement de registres mémoriels a priori antagonistes : une mémoire populaire et une instrumentalisation étatique à visée nationaliste.

Interrogation and questioning are often remembered as life-changing by those who have been incarcerated in wartime, and they represent a key element of the prisoner of war experience in memories and personal narratives of former captives. However, women’s accounts of interrogation and questioning in World War II are not as easy to find as men’s. Women only rarely fit the definition of POW because even when they were combatants, they hardly were legally so. Perhaps more importantly, female prisoners have not entered the collective memory as strongly as male prisoners, and it is essential to resurface women’s empowering personal accounts and life stories of these experiences in American archives and museums. The in-depth secondary analysis of oral history narratives held at the sound archives of the Veterans History Project within the Library of Congress, and at the United States Holocaust Memorial Museum, in Washington, DC, provides a series of case-studies to show how narrators were affected by their experiences of incarceration and to what extent their gendered memories fit within the shared memories of captivity in wartime. The article concludes that the way these women came to terms with their violent past challenges ideas about the vulnerability of women in captivity and that their narratives reach surprisingly empowering epilogues. Les interrogatoires représentent un élément clé des souvenirs des prisonniers de guerre et des leurs récits personnels, et les anciens captifs en parlent souvent comme des expériences qui ont changé leur vie. Cependant, les témoignages de femmes sur les interrogatoires pendant la Seconde Guerre mondiale ne sont pas aussi faciles à trouver que ceux des hommes. Les femmes ne correspondent que rarement à la définition des prisonniers de guerre car même lorsqu’elles étaient combattantes, elles ne l’étaient pas légalement. Ce qui est probablement plus important, les femmes détenues ne sont pas entrées dans la mémoire collective aussi fortement que les prisonniers de sexe masculin, et il est essentiel de ramener à la surface les récits de vie des femmes sur ces expériences qui sont encore cachés dans les profondeurs des archives et musées américains. L’analyse secondaire approfondie des récits d’histoire orale conservés dans les archives sonores du Veterans History Project au sein de la Bibliothèque du Congrès et au United States Holocaust Memorial Museum, à Washington, D.C., fournit des études de cas pour montrer comment les narrateurs ont été affectés par leurs expériences d’incarcération et dans quelle mesure leurs souvenirs s’inscrivent dans la mémoire collective de la captivité en temps de guerre. L’article conclut que la façon dont ces femmes ont accepté leur passé violent remet en question les idées sur la vulnérabilité des incarcérées et que leurs récits atteignent des épilogues inattendus.