Search

Josip Weissgerber, život i djelo

Ivan Pál Sztrilich, život i djelo

Pored iznimno značajnih doprinosa koje je dao čitavom nizu društvenih i humanističkih disciplina (filozofija, socijalna antropologija, religiologija i dr.), Skledar je svojom knjigom Uvod u sociologiju kulture (kojoj uskoro izlazi drugo izmijenjeno i dopunjeno izdanje pod naslovom Sociologija kulture. Pojmovi. Teme. Problemi.), utemeljio sociologiju kulture kao znanstvenu disciplinu, koja u hrvatskoj sociološkoj i teorijskoj misli do njega nije postojala u ovako kompleksnom i sustavnom obliku.

Hrvoje Lasić, filozof, život i djelovanje

U ovom diplomskom radu promatramo osobu Frane Petrica, zagovornika i predstavnika renesansnog neoplatonizma koji stoji u opoziciji spram Aristotelove filozofije. Petrica možemo predstaviti kao pravi univerzalni um, koji pokazuje interese za sva podrucja znanja. Ipak, središtem njegova proucavanja predstavlja filozofska problematika. Poput ostalih renesansnih mislioca i on je sudjelovao u raspravama oko dvije velike renesansne teme. To su sukob dviju znacajnih filozofskih tradicija, platonizma i aristotelizma koja predstavlja središnju temu renesansnih filozofa te pitanje znanja, odnosno uvjeta mogucnosti spoznaje. Ukoliko pak pokušavamo razvrstati Petriceva djela prema tematici koju ona obraduju uocit cemo tri središnje teme: antropološku, antiaristetolevsku i neoplatonisticku. U ovom radu ce biti govora o njegovoj kritici Aristotela u djelima neoplatonisticke tematike, ponajprije u „Novoj sveopcoj filozofiji“. Jedan od glavnih problema koji zaokuplja Petrica jest odnos aristotelizma i platonizma. Petric prednost daje Platonovoj filozofiji kritizirajuci pritom Aristotela.

Caspar Nink, život i djelo

Rad daje prikaz Boškovića kao znanstvenika u mnogim znantsvenim područjima (astronomija, geoznanosti, optika, matematika), kao književnika koji je pisao u stihovima i u prozi te kao filozofa, posebno filozofa prirode. Ističu se o njegove zasluge u svakom od tih područja. Govori se i o njegovu podrijetlu, obitelji, životnom putu te konačno o prisvajanjima Boškovića i njegova djela.

Božo Milanović (Kringa, 10. X. 1890. – Pazin, 28. XII. 1980.) istarski je svećenik, rodoljub, znanstveni, društveni i kulturni djelatnik. Već od rane dječačke dobi upijao je hrvatske narodnjačke ideje. Jedan je od istarskih značajnika onoga doba, koji su svojim političkim djelovanjem promicali prava hrvatskoga naroda. Najznačajniji, a ujedno i najplodniji period Milanovićeva života vrijeme je između dvaju svjetskih ratova, kada je bio proganjan od talijanskoga fašističkog okupatora, pa je veći period međuraća proveo u internaciji. Najpoznatiju ulogu imao je kao jedan od predstavnika Istre na Mirovnoj konferenciji u Parizu 1946. godine, na kojoj se odlučivalo o sudbini Istre nakon rata. U članku se razmatra njegov životni put, kao i dio njegove znanstvene djelatnosti vezane uz filozofiju. Naglasak je dan njegovome kršćanskome promišljanju u filozofskome duhu., Božo Milanović (Kringa 10.10. 1890 - Pazin 28.12.1980) was an Istrian priest, patriot, active in the scientific, social and cultural field. Since early boyhood he was inspired by the Croatian populist ideas. He is one of the prominent Istrian personalities which through their activity promulgated the rights of the Croatian population. The most important, and also the most fertile period Milanović’s life is the time between two World Wars when he was persecuted by the Italian fascist occupation, so that he spent most of that time in internment. He played an important role during the Peace conference in Paris in 1946, where destiny of Istria after the WW2 was decided. In the article his life path is presented as well as a part of his scientific activity related to philosophy. The accent is set upon his Christian reflection in the spirit of philosophy.

Božo Milanović (Kringa, 10.X.1890.-Pazin, 28.XII.1980.) istarski je svećenik, rodoljub, znanstveni, društveni i kulturni djelatnik. Već od rane dječačke dobi upijao je hrvatske narodnjačke ideje. Jedan je od istarskih značajnika onoga doba, koji su svojim političkim djelovanjem promicali prava hrvatskoga naroda. Najznačajniji, a ujedno i najplodniji period Milanovićeva života je vrijeme između dvaju svjetskih ratova, kada je bio proganjan od talijanskoga fašističkog okupatora, pa je veći period međuraća proveo u internaciji. Najpoznatiju ulogu imao je kao jedan od predstavnika Istre na Mirovnoj konferenciji u Parizu 1946. godine, na kojoj se odlučivalo o sudbini Istre nakon rata. U članku se razmatra njegov životni put, kao i dio njegove znanstvene djelatnosti vezane uz filozofiju. Naglasak je dan njegovome kršćanskom promišljanju u filozofskome duhu.

U antičkoj Grčkoj govorničko umijeće bilo je jako cijenjeno. U uvjetima svoje¬vrsne demokracije govorništvo je bilo važan čimbenik u političkom životu, a i u sud¬stvu odigravalo je važnu ulogu. Toga su bili svjesni filozofi, naročito sofisti. Tijekom stoljeća umijeće govora nije toliko bilo na cijeni koliko u antičkoj Grčkoj. Danas, u uvjetima demokracije, koji imaju dodirnih točaka s antičkim, umijeće govora, to jest retorika, može se ponovo vratiti u središte pozornosti. Nažalost, u školama više pažnje pridaje se pisanju, dok bi učenje o govoru, o umijeću govora, (često se koristi izraz emocionalna inteligencija), moglo imati i pozitivne psihološke efekte kad su u pitanju učenici povučeni u sebi, no ostaje u drugom planu, ako i nije potpuno zanemareno. Zbog toga se vrijedi vratiti klasičnim grčkim korijenima, naročito Aristotelu, čija su dva besmrtna djela baš inspirirana s jedne strane pjesničkim umijećem, glu¬mom, teatrom, a s druge strane umijećem govora, retorikom. Glumački pedagozi danas mogu ispunjavati prazninu koju redovni školski program ostavlja u govorničkom umi¬jeću i u govornom izražavanju uopće., In ancient Greece the oratory ability was very important. In a situation of a sort of democracy oratory was primary factor in political and judicial life. That knew very well the philosophers, especially the sophists. During the centuries oratory was not so important as in the ancient Greece. Today, in democracy, the oratory ability, or rhetoric, can be again very interesting. Unfortunately, in schools writting in the most important thing, and oratory is mostly neglected. The best solution is to return to greek, classic roots, especially to Aristotle, whose two fundamental works are dedicate to acting and rethoric. Acting can help today school to promote rethoric or oratory ability., Nell'antica Grecia l'abilità oratoria era molto apprezzata. In una situazione ca¬ratterizzata da una democrazia ante litteram, l'oratoria era un fattore estremamente im¬portante nella vita politica e giudiziaria. Del rilievo assunto dall'oratoria erano ben consapevoli i filosofi, specie i sofisti. Nel corso dei secoli successivi l'abilità oratoria non ha avuto una posizione così determinante come nell'antica Grecia. Oggi, quando viviamo in una società democratica, che si ritrova ad avere pertanto dei punti di con¬tatto con quella delle antiche polis elleniche, l'oratoria, ovvero la retorica, può ritornare nuovamente al centro dell'attenzione. Purtroppo, nelle scuole molta maggiore atten¬zione viene prestata alla scrittura, dimenticando il fatto che l'abilità oratoria potrebbe anche avere effetti psicologici positivi per gli alunni più introversi, favorendo lo svi¬luppo della loro intelligenza emozionale. Visto che la retorica in ambito scolastico continua a rimanere relegata in se¬condo piano, vale la pena di rilevare l'esigenza di ritornare alle radici classiche, greche, in particolare ad Aristotele, di cui due opere immortali sono ispirate, da un lato dalla poetica, la recitazione e il teatro e dall'altro lato dall'abilità oratoria, dalla retorica. I pedagogi d'arte drammatica oggi potrebbero riempire quei vuoti che i programmi sco¬lastici ordinari presentano quando si tratta dell'abilità oratoria e dell'espressione orale in genere.

U antičkoj Grčkoj govorničko umijeće bilo je jako cijenjeno. U uvjetima svoje vrsne demokracije govorništvo je bilo važan čimbenik u političkom životu, a i u sud stvu odigravalo je važnu ulogu. Toga su bili svjesni filozofi, naročito sofisti. Tijekom stoljeća umijeće govora nije toliko bilo na cijeni koliko u antičkoj Grčkoj. Danas, u uvjetima demokracije, koji imaju dodirnih točaka s antičkim, umijeće govora, to jest retorika, može se ponovo vratiti u središte pozornosti. Nažalost, u školama više pažnje pridaje se pisanju, dok bi učenje o govoru, o umijeću govora, (često se koristi izraz emocionalna inteligencija), moglo imati i pozitivne psihološke efekte kad su u pitanju učenici povučeni u sebi, no ostaje u drugom planu, ako i nije potpuno zanemareno. Zbog toga se vrijedi vratiti klasičnim grčkim korijenima, naročito Aristotelu, čija su dva besmrtna djela baš inspirirana s jedne strane pjesničkim umijećem, glu mom, teatrom, a s druge strane umijećem govora, retorikom. Glumački pedagozi danas mogu ispunjavati prazninu koju redovni školski program ostavlja u govorničkom umi jeću i u govornom izražavanju uopće.

Ricoeur, Paul (1913-2005), francuski filozof, teolog i književni kritičar. Nastavio tradiciju egzistencijalizma i fenomenologije (G.Marcel, E.Husserl, M.Heidegger, K.Jaspers). U djelu Filozofija volje, razvijao je svoju kritičku hermenutičku fenomenologiju. Interpretirao široke teme čovjekova duha i kulture: problem volje, grijeha, simbola, metafore, jezika, teksta, diskursa i stvaralaštva, čina i povijesti, Freudovu psihoanalizu itd. Kritičar strukturalizma kao pozitivističke znanstvene paradigme. Glav. djela: Simbolika zla ; Povijest i istina ; O tumačenju (Ogled o Freudu) ; Živa metafora ; Sukob tumačenja.

Rickert, Heinrich (1863-1936), njemački filozof. Prof. u Freiburgu i Heidelbergu. Zajedno s W.Windelbandom osnovao tzv. badensku ili jugozap. njem. školu novokantovstva. Pravo područje rada u filozofiji, kao zastupniku transcendentalnog idealizma, bilo mu je područje vrijednosti ostvarenih u kulturnim tvorevinama. Kritički razmatra jednostrani metodički tip prirodnih znanosti i postavlja transcendentalne i metodske osnove za izgradnju kulturno-povijesne znanosti, koje postupaju ˝individualizirajući˝, za razliku od prirodnih znanosti, koje postupaju ˝generalizirajući˝. Njegovo najpoznatije djelo Predmet spoznaje (1892) znatno je utjecalo na razvoj spoznajne teorije. Glav. djela: Granice prirodno-znanstvenog obrazovanja pojmova ; Znanost o kulturi i prirodna znanost ; Filozofija života ; Osnovni problemi filozofije ; Logika predikata i problem ontologije.

Stirner, Max (pravo ime Johann Kaspar Schmidt)(1806-1856), njemački filozof. Slobodni pisac i učitelj. Baštinio duhovno nasljeđe Fichtea, Hegela i Feuerbacha, pripadnik mladohegelovaca, tzv. hegelovske ljevice. Svoju filozofiju razvijao prema jednom obliku ekstremnog individualizma (etičkog solipsizma). Po Stirneru zbiljski je samo pojedinac, odnosno Ja, a vrijednost nečega mjeri se po tome koliko mu služi. Radikalno negira svaki tip društvenog sustava, ne priznaje nikakav autoritet nad pojedincem, kao ni postojeći društveni moral. Pojedinac je za njega korijen sebe sama i svoje slobode. Gl. djelo: Jedini i njegovo vlasništvo (1845).

Schlechta, Karl (1904-1985), njemački filozof. Doktorirao u Frankfurtu, prof. u Mainzu, suradnik Nietzscheova arhiva u Weimaru. Svojom knjigom Slučaj Nietzsche razotkrio je krivotvorine Nietzscheova djela, koje je izvršila Nietzscheova sestra, što je izazvalo brojne dvojbe i polemike. Schlechta je (1954.-1956.)objavio kritičko izdanje Nietzscheovih djela u 3 sveska. Gl.djela: Slučaj Nietzsche ; Goethe u odnosu prema Aristotelu.

Simmel, Georg (1858 - 1918), njemački filozof i sociolog. Jedan od najznačajnijih predstavnika filozofije kulture. Filozofija ne odražava objektivnost samih stvari, već je ona svjetonazor na različitim tipovima kulturnog života. Simmel je osnivač njemačke sociologije i smjera formalne sociologije. Smatra da društveni život nosi nepromjenljive forme uobličene u društvene institucije. Gl. djela: Uvod u moralne znanosti ; Glavni problemi filozofije ; Sociologija ; Filozofska kultura ; Pogled na život ; K filozofiji umjetnosti.

Rothacker, Erich (1888-1986), njemački filozof i psiholog. Prof. u Heidelbergu i Bonnu. Oslanjajući se na Diltheya zasnovao filozofijsku i antropologijsku teoriju kulture. Primjenjuje ˝duhovnopovijesnu metodu˝, koja iz kompleksnih povijesnih činjenica treba objasniti razvoj duha. Premda su duhovne tvorbe samostalne, može ih se cjelovito razumjeti samo iz njihove povezanosti sa životom, a time razumjeti i vlastitu kulturu. Posebno je problematizirao pojmove ˝kultura˝, ˝nazor na svijet˝, ˝kultura kao stil javnog života˝. Gl. djela: Povijest filozofije i povijest duha ; Problemi kulturne antropologije ; Slojevi ličnosti.

Shaftesbury, Anthony ( 1671-1713), engleski filozof i prosvjetitelj. Pod utjecajem J.Lockea i platonizma, zastupao spajanje antičkog ideala ˝kalokagatije˝ (sinteze dobrog i lijepog) i univerzalnog čovjeka renesanse. Smatra da estetski (lijepo i ružno) i moralni (dobro i loše) osjećaji prirodno pripadaju svim ljudima, a dolaze kroz religiju entuzijazma i izraz su kozmičke harmonije. To se odnosi i na čovjekov odgoj i njegovu društvenost. Shaftesbury je značajan za estetiku uvođenjem pojma ˝unutarnje forme˝. Utjecao na A. Popea, J.G. Herdera, F. Schillera, J.J. Roussauea, Voltairea. Gl. djela: Ispitivanje vrline ; Pisma o ispitivanju vrline ; Karakteristike čovjeka, običaja, nazora, razdioba ; Moralisti.

Rubel, Maximilien (1905-1996), francuski filozof. Prof. u Centru za znanstvena istraživanja u Parizu. Njegovo je osnovno zanimanje usmjereno na istraživanje Marxa i marksističke filozofije, s osobitim naglaskom na problem etike. Interpretira Marxa kao filozofa koji je, na zasadama Hegelove filozofije, realizirao etiku humanog čovjeka. Takvim stavom sužava etiku na jedan od oblika otuđenih ideoloških oblika svijesti. U nekim drugim svojim tezama kritički se odnosi prema praktičko-političkim deformacijama poduzetim u Marxovo ime. Gl. djela: Karl Marx, izabrane stranice za jednu socijalističku etiku ; Karl Marx, ogled o intelektualnoj biografiji ; Mišljenje o utopiji i revoluciji.

Speusip (grč. Speusippos)(o.

Supek Rudi, hrv. sociolog, psiholog i filozof (1913.-1993.)Diplomirao filozofiju u Zagrebu. Doktorirao na Sorboni u Parizu 1952. Predaje na Odsjeku za psihologiju Filozofskog fakulteta u Zagrebu 1951-58. Prof. sociologije na Filozofskom fakultetu 1960-77. u Zagrebu i osnivač Odsjeka za sociologiju 1963. Glavni urednik časopisa Pogledi i časopisa Praxis 1967-73. Glavna djela: Egzistencijalizam i dekadencija, 1951 ; Psihologija građanske lirike, 1952 ; Sociologija, 1963 ; Ispitivanje javnog mnijenja, 1961 ; Herbert Spencer i biologizam u sociologiji, 1965 ; Sociologija i socijalizam, 1966 ; Humanistička inteligencija i politika, 1971 ; Ova jedina zemlja, 1973 ; Društvene predrasude, 1973 ; Mašta, 1979 ; Psihologija i antropologija, 1981 ; Živjeti nakon historije, 1986 ; Grad po mjeri čovjeka, 1987 ; Modernizam i postmodernizam, 1996.

Sekst, Empirik (grč. Sehsto Empirikos) ; lat. Sextus Empiricus), grčki filozof i liječnik (o. 2000-o.250). Predavao u Aleksandriji i Ateni. U gl. djelu Pironove postavke, na osnovama Pironove filozofije razvija stajalište koje sumnja u mogućnost spoznaje istine. Osjetilna spoznaja je nesigurna i stoga se treba suzdržavati od suda (epohe) i zadržati stav mirnoće (grč. ataraksija), kao osnovnog držanja skeptičkog mišljenja. Njegovo je učenje glavni izvor za antičku filozofiju skepticizma. Napisao i djela: Protiv matematike ; Protiv dogmatike.

Rensi, Giuseppe (1871-1941), talijanski filozof. Sveuč prof. u Bologni, Firenzi, Messini i Genovi. Osnova njegove filozofije je skepticizam, povezan s pozitivizmom i realizmom. U spoznajnom smislu R. smatra da stvari postoje u čovjekovoj razumskoj spoznaji. Uviđa nerazrješivost filozofskih problema, a ideale istine i dobra nalazi u nestvarnoj budućnosti. Tu je sumnju naročito povećalo nasilje svjetskog rata svojom slikom kaotičnog i iracionalnog svijeta. Naišao na protivljenje u talijanskoj filozofiji, a osobito je polemizirao s Croceom i Gentileom. Glavna djela: Antinomije duha ; Uvod u skeptičku logiku ; Apologija ateizma ; Autoritet i sloboda ; Aporije religije.

Reinke, Johannes(1849-1931), njemački filozof i botaničar. Prof. u Goettingenu i Kielu. Suosnivač i zastupnik teologijsko-vitalističkog pogleda na svijet, u okviru kojega brani tezu o ˝dominantama˝ kao imanentnim samostvaralačkim snagama u organizmu. Protivnik Haeckela. Važnija djela: Filozofija botanike ; Kritika teorije evolucije ; Prirodna znanost, pogled na svijet, religija.

Siger od Brabanta ( o.1235- o.1281), skolastički filozof. Poznati komentator Aristotela i Averroesa. Kao osnivači tzv. latinskog averoizma u Parizu, osporavali su ga T. Akvinski i Albert Veliki. Zastupao neovisnost filozofije od teološke zadanosti. Njegovo učenje sadržava postavke o vječnosti svijeta, jedinstvu uma sveg čovječanstva, neslobodu volje i tzv. ˝dvostruku istinu˝. Crkva i papa Ivan XXI. osudili su 1270. i 1277. njegovo učenje kao herezu. Nekoliko godina poslije Siger od Brabanta je ubijen. Gl. djela: O umnoj duši ; Prirodna istraživanja ; O vječnosti svijeta ; O duši.

Sutlić, Vanja, hrv. filozof (1925.-1989.). Profesor Filozofskog fakulteta u Sarajevu i Fakulteta političkih znanosti u Zagrebu. Glavne preokupacije njegova mišljenja kreću se oko problema suvremene filozofije (filozofije egzistencije, Heidegger, Sartre, Camus i dr.), pokušaj ˝transfilozofijskog˝ interpretiranja Marxa, promišljanje biti suvremenog svijeta i umjetnosti. Svojom originalnom koncepcijom ˝povijesnog mišljenja˝, Sutlić zauzima posebno mjesto u suvremenoj hrvatskoj filozofiji. Glavna djela: Bit i suvremenost (1967) ; Praksa rada kao znanstvena povijest (1974) ; Kako čitati Heideggera (1986) ; Uvod u povijesno mišljenje (1994).

Skalić Pavao (Zagreb, 1534 - Gdansk, 1575), hrvatski humanist i polihistor. Studirao i doktorirao filozofiju u Beču i teologiju u Bologni. Predavao na Sveučilištu u Tubungenu. Proživio vrlo buran i kontroverzan život po evropskim dvorovima. Na latinskom jeziku napisao veći broj djela raznolikog sadržaja (teološkog, filozofskog, okultističkog, historiografskog, polemičkog i dr.). Skalić je prvi upotrijebio riječ enciklopedija koja je srodna njezinu današnjem značenju. Gl. djelo: Encyclopaediae seu orbis disciplinarum tam sacrarum quam profanorum epistemon (Enciklopedija ili znanstveni priručnik sustava nauka, koliko svetih toliko svjetovnih)(1559).

Rosenkranz, Karl (1805-1879), njemački filozof. Prof. u Halleu i Konigsbergu. Najsamostalniji nastavljač Hegelove filozofije. Osnovno R. nastojanje je posredovanje Hegelove filozofije s usmjerenjem na njegovu logičku i apsolutnu ˝ideju˝, te izgradnja teologije kao znanosti. Poznatao mu je djelo Estetika ružnog, koje predstavlja prinos estetici jer analizira i pojam ružnog. Izdavač Kantovih djela. Gl. djela: Enciklopedija teolgijskih znanosti (1821) ; Hegel (1834) ; Moja obnova Hegelove filozofije (1852).

Hegel’in Tinin Görüngübilimi adlı eseri üzerine pek çok çalışma mevcuttur. Bu çalışmalar bazen çok özel konular üzerinde yoğunlaşabilmektedir. Bunlardan biri de, Görüngübilim’de ‘Biz’in rolünün ne olduğu üzerinedir. Bu konuda farklı yorumlar mevcuttur. Hegel, ‘biz’in kim olduğuna açık bir yanıt vermese de, O’nun ifadelerine bağlı olarak bu konuda üç ayrı yorum bulunmaktadır. Bu yorumlar sırası ile ‘Biz’in deneyimleyen bilinç, okuyucu ve görüngübilimci olduğu şeklindedir. Bu yazıda söz konusu yorumlara bağlı olarak ‘Biz’in Görüngübilim’in “Önsöz” ve “Giriş” bölümlerinde nasıl değerlendirildiğini ele alacağız. There are many studies about Hegel’s book, The Phenomenolgy of Spirit. These studies sometimes concentrate on specific subject-matters. One of them is also the role of ‘We’ in the Phenomenology. There are different interpretations with regard to this matter. Although Hegel does not give any clear account of it, there are three different interpretations of the ‘We’ related to Hegel’s explanations. These interpretations are ‘We’ as the exprienced conciousness, the reader and the phenomenologist respectively. In relation to the interpretations in question, we will discuss how ‘We’ is evaluated in the ‘Preface’ and ‘Introduction’ of The Phenomenology of Spirit.

Ravaison-Mollien, Felix(1813-1910), francuski filozof. Pod utjecajem Schellinga, Leibniza i Maine de Birana, u duhu idealističke filozofije, zasnovao svoju spiritualističko-estetičku metafiziku, koja sadržava cjelovitost sklada, ljepote i života i stvaralaštva. Njegova je filozofija znatno utjecala na filozofski život u Francuskoj, osobito Lacheliera, Boutrouxa i Bergsona. Glavna djela: Rasprava o Aristotelovoj metafizici ; Svjedočanstvo o francuskoj filozofiji u 19. stoljeću ; Filozofsko zavještanje.

Ryle, Gilbert (1900-1976), engleski filozof. U ranoj fazi svojega filozofskog razvoja bio je pod utjecajem tradicije fenomenologije Husserla i Heideggera. Poslije sve više prihvaća L. Wittgensteina i J.L. Austina i usmjerava svoja istraživanja na probleme jezika. Smatra se osnivačem i najistaknutijim imenom oxfordske filozofije ˝običnog jezika˝. Od 1947. urednik je vodećeg engleskog filozofskog časopisa Mind. Gl. djela: Pojam duha ; Dileme ; Platonov razvitak.

Reininger, Robert(1869-1955), austrijski filozof. Prof. u Beču. U spoznajnoteorijskom smislu zastupao tezu specifičnog subjektivizma, bliskog Berkeleyevu, kojem u osnovi leži neposredno doživljavanje i ono što se u njemu doživljava. Oni čine iskonsko jedinstvo, koje naziva pradoživljajem, pa u spoznajnom smislu vrijeme postoji samo kao sadašnjost. Po R. postoji samo subjektivna svijest, a postojanje o svijesti neovisnog realiteta naziva ˝realističkom predrasudom˝. Gl. djela: Filozofija spoznavanja ; Nietzscheova borba za smisao života ; Metafizika zbilje ; Filozofija vrijednosti i etika ; Filozofija doživljaja.

Stern, William Luis (1871-1938), američki filozof i psiholog. Isprva prof. u Hamburgu, potom djelovao u SAD-u. Smatra se osnivačem diferencijalne psihologije. Bavio se dječjim govorom, testovima inteligencije (od njega potječe pojam kvocijent inteligencije IQ). U filozofskom pogledu zastupnik je kritičkog personalizma, odnosno metafizike osobe. Gl. djela: Osoba i stvar ; Diferencijalna psihologija u njezinim metodičkim osnovama ; Zbilja kao metafizički problem ; Monografije o duševnom razvoju kod djece.

Simplicije iz Kilikije (VI.st.), grčki filozof. Učenik Amonija i Damaskiosa. Član Atenske akademije u vrijeme njezina vrhunca. Pisao opširne komentare o Aristotelovim djelima: O nebu, Fizika, Kategorije. Prenio i niz fragmenata grčke predsokratovske filozofije. Kao protivnik kršćanstva branio tezu o vječnosti svijeta. Njegova su djela danas dragocjeni izvor za povijest filozofije. Gl. djelo: Komentari uz Aristotela.

Suarez, Francisco de (1548-1617), španjolski teolog i filozof. Isusovac, prof. u Valladolidu, Avili, Rim. kolegiju, Alcali i Ciombri. Jedan od najznačajnijih teologa svojega vremena, komentator Aistotela i pobbornik filozofije Tome Akvinskog. Kritički obrađuje čitav korpus skolastičke metafizike. Važno je njegovo učenje o usklađivanju ljudske slobodne volje i božanske milosti (kongruizam), koje je postalo temelj kasnijega gotovo službenog isusovačkog stava u velikim teološkim raspravama o milosti s dominikancima, jansenistima i dr. (probabilizam). Razvio vlastitu filozofiju prava i države u kojoj važnu ulogu imaju prirodno pravo, narodni suverenitet i narodno pravo. Gl. djela: Metafizičke rasprave ; O zakonima i zakonodavcu ; O božanskoj milosti.

Spaventa, Bertrando (1817-1883), talijanski filozof. Prof. filozofije hegelijanstva u njegovoj tzv. ˝lijevoj struji˝. Osobito utjecao na Gentilea, Crocea i Labriolu. Gl. djela: Kantova filozofija i njezin odnos prema talijanskoj filozofji ; Filozofija Giobertija ; Princip filozofije ; Idealizam i realizam ; Princip etike.

Sartre, Jean Paul (1905-1980), francuski filozof i književnik. Glavni zastupnik francuskog egzistencijalizma, autor više romana, kazališnih komada, eseja, mislilac političke akcije, izdavač časopisa Les Temps modernes. Pod utjecajem Kierkegaarda, Husserla i Heideggera, svojim prvim glavnim filozofskim djelom Bitak i Ništa, razvija fenomenologijsku ontologiju. Smatra da egzistencija prethodi esenciji, jer postoje dva principa bitka. Prvi je mjesto čovjekove slobode, a drugi područje sveg ostalog bivstvujućeg. Čovjek svoju bit zasniva u egzistenciji i zato je on biće nedostatka, negacije i mogućnosti. Osuđen je na slobodu i odgovornost. Egzistencijalnu problematiku Sartre je autentično oblikovao čitavim nizom književnih djela, romanima Mučnina, Putovi slobode, dramama Iza zatvorenih vrata, Prljave ruke, Vrag i dobri Bog i dr. Nakon II. svjetskog rata približava se političkoj ljevici i francuskoj komunističkoj partiji. Drugim glavnim filozofskim djelom Kritika dijalektičkog uma, nastoji svoje filozofske koncepcije integrirati u marksizam, ali ostaje kritičar svakog dogmatskog mišljenja. U djelu Egzistencijalizam je humanizam zagovara aktivni humanizam. Dobitnik je Nobelove nagrade za književnost (1964)koju je odbio primiti. Beskompromisno angažiran oko najtežih svjetskih problema, primjer je humanističkog intelektualca i filozofa koji je obilježio XX. st. Ostala djela: Imaginarno ; Što je književnost ; Sveti Genete (glumac i mučenik) ; Obiteljski idiot. Gustave Flaubert, 1821-1857 ; Riječi ; Situacije.

Saadja, Ben Joseph (882-942), židovski teolog i filozof. Utemeljitelj srednjovjekovne židovske filozofije. Školovao se u Egiptu i Palestini. God. 928. preuzeo vođenje rabinske škole u Suri, blizu Bagdada. Njegovo je glavno filozofsko djelo Knjiga o vjerovanjima i mnijenjima, nastalo pod islamskim utjecajem, ali utemeljeno na židovskim spisima. Saadja brani znanje nasuprot sumnji, a Božje zapovjedi u svetoj židovskoj knjizi Tori dijeli na racionalne i i one tradicionalne, koje se trebaju otkriti. Smatra da je duša sjedinjena s tijelom i da s njim nestaje. Gl. djela: Vjerski i razumski zakoni ili Vjera i znanje.

Hijacint Bošković (Selca, o. Brač, 1900-Stari Grad, o. Brač, 1947). Svećenik, dominikanac. Polazio Angelicum u Rimu i postao doktor filozofje. U Zagrebu nakladnik, urednik, profesor Visoke bogoslovije u Senju i Rijeci, autor niza rasprava i članaka, nekoliko knjiga, napose s filozofskim temama. Knjigu "Filozofski izvori fašizma i nacionalsocijalizma" objavio 1939., te se i inače istakao kao antifašista i antinacista, u doba kada fašistička Kr. Italija u rukama ima Istru, tadašnju Rijeku i druge dijelove hrvatske jadranske obale. U doba kvislinške NDH morao je obustaviti izlaženje svoga časopisa "Duhovni život". Njegova negativna ocjena, s filozofskoga stajališta, prirodno, primljena je negativno na desnici, ali, zanimljivo, i ljevica, uključivši i antifašističku, zanemarila je njegov značajan prinos. Autor je 2000. priredio drugo izdanje knjige, s opsežnijom studijom o Boškovićevu životu i djelu.

Felsefe tarihi içerisinde birçok filozof, kendi felsefesini kurarken, kendinden önce yaşamış kimi filozofların en temel düşüncelerini ve bu filozofların felsefe yaparlarken yaptıkları belirli ayrımları, deyim yerindeyse, bir hareket noktası ya da kendi düşüncelerinin dayanağı olarak kabul etmiştir. Bunun bilinen bir örneği, Platon-Aristoteles bağlantısıdır. Bu tür bağlantılar için birçok örnek verilebilir: Kant-Fichte, Fichte-Schelling, Heidegger-Sartre gibi. Ama bu bağlantılarda, sonradan gelen ve kendinden önceki herhangi bir filozofun felsefesini kendi felsefesinin dayanağı yapan filozofun, "filozof' olabilmesi için bir öncekinin birebir tekrarı olmamasının gerekliliği de açıktır.

Yıllardır çeşitli filozoflar felsefenin sonunu ilan etmekteler. Bu, tarihsel bilincin gelişmesinin bitişinin Hegel'in sistemi olduğunu iddia eden Hegelcileri de kapsar. Eger felsefe mutlak Geist'ın tarihinin sergisi olarak belirlenirse, felsefe Hegel'in çalışmasında (Geist'ın) kendi kendini sergilemesiyle sonlanır. Felsefeyi dünyayı kavramak için sadece bir girişim olarak belirlersek, Marksistler de felsefenin sonlanmakta olduğunu iddia ederler. Söylendiği üzere, felsefe dünya içinde insanoğlunun yerini bulmak için onu yorumlamayı araştırmaktadır.

Geç 19.yy. filozof olarak Nietzsche, çağının hemen her şeyine; varlık bilgi, ahlak, siyaset anlayışına, kurumlarına toptan bir karşı çıkışı sergilemektedir. Nietzsche'nin felsefesinin bu yönünden hareketle onun felsefesini yalnızca bir karşı çıkış felsefesi olarak görmek, Nietzsche'nin felsefesini anlamamak ya da daha iyimser bir dille ifade edecek olursak, eksik anlamak anlamına gelir. Nietzsche yapmış olduğu eleştirilerde ve yorumlarda sadece durum tespiti yapmakla kalmaz, aynı zamanda eleştiriye konu ettiği metafizik geleneğin bir şeceresini de çıkarır. Çünkü Nietzsche'ye göre kendi çağının içinde bulunduğu nihilist dönemin geriye doğru mantıksal takibi bizi bu metafizik geleneğin başına götürür.

Bu çalışma, Michael Inwood'un Past Master: Heidegger (Oxford, Oxford University Press, 1997) adlı kitabının St. Martin of Messkirch adlı bölümünden çevrilmiştir. Heidegger her şeyden önce bir filozoftur. Siyaset bir sınır çizgisidir. Fakat 1930'ların başlarındaki karanlık olayı -Nazizme karışmasını- unutamayız. Bu olay, Heidegger'in felsefesi hakkında bize ne söylemektedir? Buna karşılık onun felsefesi o olay hakkında ne söylemektedir? Fazla bir şey değil. 1948'de Heidegger eski öğrencisi Herbert Marcuse'ye, 1933'te Nasyonal Sosyalizmden, bütününde yaşamın tinsel yenilenmesini, sosyal düşmanlıklardan uzlaşmasını ve Batı Dasein'ının komünizm tehlikesinden kurtuluşunu beklediğini yazdı. Onun taraftarlarından bazıları, Nazizmin bu dönemde komünizme tek alternatif olduğu temelindeki kararını doğrularlar, Niçin komünizme karşı Nazizm tercih edilir?

Pregled i ocjena opusa Fausta Vrančića, posebno njegova leksikografskog, filozofskog, književnog i izumiteljskog rada.

"Ya her şey bana açıklansın istiyorum, ya da hiç. Ama kalbin bu çığlığı karşısında akıl güçsüzdür." Hiçbir filozof içinde yaşadığı çağdan ayrı, çağının dışında veya yalıtılmış düşünülemez. Camus, yaşadığı çağın iyi bir gözlemcisi ve analizcisi olmuştur. Çağının bunalımlarını birebir yaşamış, fikirleriyle ve yazılarıyla tepkisiz ve duyarsız insanlara bir bilinç kazandırmaya çalışmış, her türlü olumsuzluğa karşı başkaldırmaya dayalı bir felsefe geliştirmiştir. Daha çok roman ve tiyatro eserleriyle, yani edebiyatçı kimliğiyle tanınmasına ve bir filozof olduğunu kabul etmemesine rağmen yazılarında ortaya koyduğu yaşama felsefesi, onun filozof tavrını ele vermektedir.

Locke'un cevherle ilgili görüşleri, onun felsefi sistemi açısından merkezi bir öneme sahiptir. Bu nedenle, bu büyük filozofun bütün felsefesini doğru bir şekilde anlamanın ilk ve en önemli şartı, onun cevherle ilgili açıklamalarını doğru bir şekilde tespit etmektir. Bu makale, Locke'un cevherle ilgili görüşlerini ortaya koymayı ve bu görüşler hakkında ortaya çıkan bazı yanlış anlamaları değerlendirmeyi hedeflemektedir. Locke's view of substance has a Central place in his philosophy. So, the fîrst and most important condition to comprehend the whole philosophy of this famous philosopher is to understand his accounts on this matter rightly. This article aims to investigate Locke's own views about substance and then to evaluate some misunderstandings relating to them.

Diderot, filozof i književnik, duša francuske "Enciklopedije" i autor "Jacquesa fataliste", javlja se kao inicijator francuske likovne kritike. Uređuje prikaze sa "Salona" koji su se održavali u Louvreu za glasilo "Correspondance littéraire". Slikar Chardin je velikan Diderotovih Salona. Odnose kojeg Diderot održava s Chardinovom umjetnošću je jako važan da se objasni uloga ovog majstoru u elaboraciji Diderotove estetike.

Fârâbi'ye göre, her erdemli toplumun, mutlak anlamda ilk yöneticisi ve kanun koyucusu durumunda bulunan bir ilk-başkanı vardır, İlk-başkan toplumun yö­netimi yanında eğitiminden de sorumlu olan insandır. O bu sorumluluğunu sahip olduğu iki üstün nitelikle, peygamber ve filozof olmakla yerine getirir, ilk-başkan, bir taraftan, maddi olana ilişkin bütün sınırları aşıp öte'de yaşarken, bir taraftan da bu bu ilişkiden sıyrılarak yeryüzünü düzenlemekte ve yönetmektedir. Fârâbl'ye gö­re, ilk-başkan bütün fonksiyonlarını Tanrı'dan almış olduğu vahiy doğrultusunda gerçekleştirir. According to al-Fârâbl, there is a first-chief for every city which was idealized by him. The First-chief is the first ruler and lawgiver of the ideal city (madinah fadı- lah) and there is no chief above him. He is not only a philosopher but also a prophet who takes revelation from the First Principle of ali — God — through the agency of the active intellect. In al-Fârâbî's thinking, the First chief is ideal ruler and has both intellect and imagination at the same time, With this two peculiarites he has the power of guiding men who are under his control to happiness.

Saint-Simon'u birçok kimseler, haklı olarak çeşitli şekillerde tanıtmışlardır : "Güçlenen burjuvaziyi en ideal ve en parlak şekliyle önceden görebilip anlatan adam", "planlı bir sanayi toplumunun habercisi", "teşkilatlar çağı"nın filozofu, totaliter hükümetlerin habercisi ve nihayet hayalci (ütopik) bir sosyalist gibi. Engels de ondan bahsederken "Hegel"ile birlikte çağının en ansiklopedik zekasına sahip olduğunu ve daha sonraki sosya düşüncelerin ço~unun onun eserlerinde çekirdek fikirler olarak bulunduğunu söyler. Tanınmış Fransız iktisat ısı ve teknokrat François Perroux da: çağımızda "hepimiz az çok Saint-Simoncu olduk". Çünkü görüyoruz ki, elitlerini yenileyen bir teşkilat şekli; toplumu tahrip etmeyen bir sanayii; sanayi tahrip etmeyen bir toplum ve insanı tahrip etmeyen bir sanayii ile toplum arayışı sürdükçe Saint-Simon'u fikirleri hep geçerli olacaktır " diyor. Sonra da devam ediyor: "Saint-Simon ve onun taraftarlan dini iştiyaklarla, sanayicileri gayet ahenkli bir şekilde telif edilmişlerdir." Emile Durkheim ise pozitivizmin ve sosyolojinin kurucusu olarak Comte değil, Saint-Simon görüyordu. Durkheim's göre:onun kadar sağlam ve mümbit gözlemlere dayanan çok az doktrin bulunabilirdi." Bu doktrin şu üç istikamete doğru yöneliyordu 1. Müspet bilimlerin metotları sosyal bilimlere uygulamak. (ki sosyoloji ve tarihçi metod bu düşünceden filizlenmiştir). 2- Dini Duyguların yeniden canlandırma ve 3- Sosyalist düşünce.

Iz Marcelovih djela i spisa B. Modin je izveo ove elemente: neke pozitivne, neke negativne....