Search

Bu çalışma, 23 Ekim 2011 tarihindemeydana gelen Tabanlı-Van (M = 7.2) depreminin bölgenin aktif tektoniğiiçerisindeki konumunu açıklamayı amaçlamaktadır. Bu bağlamda Tabanlı-Van depremindensonra arazi çalışmaları yapılmış, depremle ilişkili deformasyon yapılarıincelenmiş ve arazi gözlemlerinden elde edilen veriler ile Van ili veçevresiyle ilgili olarak daha önce yapılmış aktif tektonik çalışmalarıkarşılaştırılarak değerlendirmeye gidilmiştir. Depremsırasında veya hemen sonrasında yeryüzünde/yeryüzüne yakın kesimlerde meydanagelen deformasyonlar (sismik jeomorfolojik belirteçler) iki ana sınıftatoplanmıştır: (1) tektonik gerilmelere bağlı sismotektonik yüzeydeformasyonları ve (2) sismik sarsılma ve yerçekimiyle ilgilisismogravitasyonal yüzey deformasyonları. Sismotektonik yüzey deformasyonları,Van Gölü ile Erçek Gölü arasında 10 km genişliğindeki kuşak boyunca gözlenir.Bu yapılar, genel uzanımları K50-70ºD olan senklinal ve antiklinal geometriliçöküntü ve sırtlar şeklindedir ve genellikle Bardakçı ile Topaktaş köyleriarasındaki asfalt yollarda gelişmiştir. Sismogavitasyonal yüzey deformasyonlarıyanal yayılma, oturma ve kütle hareketleri şeklinde gelişmiştir. Bu yapılar, VanGölü doğu kenarı boyunca yüzlek veren eski Van Gölü çökelleri ve güncelalüvyonlarda yaygın olarak gelişmiştir. Tabanlı-Van depremi nedeniyle gelişensismotektonik yüzey deformasyonlarının yanısıra, deformasyon kuşağı içerisindeters faylanmalar da gözlenmiştir. Bu lokasyonlarda Üst Pliyosen-Pleyistosenbirimleri K50–70°D doğrultulu ve 45-50° kuzeybatıya eğimli sol yanal bileşenliters faylarla kesilip ötelenmektedir. Benzer aktif fay hatları öncekiçalışmalarda (Özkaymak, 2003), Van il merkezinin kuzeyinde yer alan Beyüzümü köyükuzeyinde, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Zeve Kampüsü girişinde ve Aşıt köyügüneyinde haritalanmıştır. Birbirinden bağımsız olarak haritalanan bu faysegmentleri birlikte değerlendirildiğinde, Çitören ile Beyüzümü köyleriarasında, yaklaşık 10 km genişliğinde, ortalama K50-70°D doğrultulu ve 47°kuzeybatıya eğimli, birbirine paralel en az beş fay segmenti içeren aktif birbindirme zonunun varlığı ortaya çıkar. Söz konusu fayların kinematik verileri23 Ekim 2011 Tabanlı-Van depremini oluşturan ters fayın odak mekanizmaçözümüyle uyumludur. Dolayısıyla, Pleyistosen-Holosen birimlerini kesen fayzonunun, 23 ekim Tabanlı-Van depreminde yeniden aktif hale geçerek yeni faykolları oluşturduğu anlaşılmaktadır. Deprem sırasında oluşan fay koluna aitsıkışma kökenli yüzey deformasyonlarının belirgin bir yüzey kırığı oluşturacakşekilde gelişmemiş olması, yeni oluşan fayın geometrisi nedeniyle henüz yüzeyeulaşmadığı ve dolayısıyla gömülü fay niteliği taşıdığını göstermektedir.Jeolojik haritalama ve kinematik analiz verilerine göre, KKB-GGD eksenlisıkışma kuvvetleri etkisinde şekil değiştiren bölge; Tabanlı-Van depreminioluşturan DKD-BGB doğrultulu bindirme fay zonunun yanı sıra, KD-GB uzanımlı solyönlü doğrultu atımlı faylar, KB-GD uzanımlı sağ yönlü doğrultu atımlı faylarve yaklaşık K-G doğrultulu normal faylarla simgelenen aktif tektonik bir yapıyasahiptir. Van ilinin depremselliği söz konusu aktif fay mekanizması içindedeğerlendirilmelidir.

Yol yarmaları, kazı etkileri nedeniyle ayrışmaya karşı oldukça eğilimlidir. Ayrışma etkileri kayaçların dayanımını azaltabilir ve uzun vadede ise duraysızlığa yol açabilir. Eklemler, kırıklar, faylar, tabakalanma düzlemleri ve boşluk hacimleri içermelerinden dolayı kayaçlar, ıslanma-kuruma döngüsü, iklim değişiklikleri ve emilen çözeltilerin kimsayal etkileri nedeniyle ayrışmaya karşı duyarlıdırlar. Bu çalışma temel olarak, Türkiye'nin Batı Karadeniz Bölgesi, Karabük, Zonguldak ve Düzce illeri sınırları içerisinde yer alan, karayolları üzerinde bulunan, 8-60 m yüksekliğine sahip olan, kireçtaşı, kumtaşı, marn ve çamurtaşından oluşan, 16 adet yol yarmasının duraylılık analizleri ile ilgilidir. Duraylılık analizleri, ayrışma etkilerini dikkate alarak, arazi çalışmaları, laboratuvar deneyleri ve bilgisayar programları kullanılarak yapılmıştır. Amaç, belirlenen yol yarmalarındaki duraylılık olasılıklarını, olası şev aşağı hareketlerini ve duraysızlığa en eğilimli şevleri bulmaktır. Bu tez kapsamında, literatür araştırmaları, arazi çalışmaları, laboratuvar deneyleri, duraylılık analizleri yapılmıştır. Çalışılan yol yarmalarında karşılaşılan kayaç türlerinin özelliklerini belirlemek amacıyla arazi gözlemleri yapılmış, şev geometrileri, şevlerde karşılaşılan birimlerin litolojik özellikleri, şevlerde karşılan süreksizlere ait veriler, ayrışma dereceleri, ayrışma derinlikleri ve kazı yöntemleri, bu değişkenlerin duraylılık üzerindeki etkilerini gözlemek amacıyla belirlenmiştir. Şevlerde karşılaşılan kayaçların dayanımlarını belirlemek amacıyla, yerinde deney olarak Schmidt çekici deneyi yapılmıştır. Arazi çalışmaları sırasında toplanan kaya örnekleri üzerinde, dayanım parametlerini belirlemek amacıyla birim ağırlığı, nokta yükleme ve tek eksenli basma dayanımı deneyleri, kayaçların ayrışma dereceleri arasındaki farkları belirlemek amacıyla metilen mavisi ve suda dağılmaya karşı dayanıklılık deneyleri yapılmıştır. Yol yarmalarının şev duraylılık analizleri, ayrışmış ve taze kayaç tiplerinin dayanım değerleri göz önünde bulundurularak, şev yarmalarının yüzeyleri belirlenen ayrışma derinlikleri ile ayrışmış kayaç olarak nitelendirilip, şevlerin kalan kısımlarının ise taze kayaç olarak nitelendirilmesiyle yapılmıştır. Yapılan çalışmalar göz önünde bulundurularak duraysızlık riskleri incelenmiş ve yüzeysel yenilmelere önlem olarak yol yarmalarının önünde bulunan drenaj kanallarının periyodik olarak bakımı önerilmiştir. Cut slopes are intensely prone to weathering in the cause of excavation effects. Weathering effects can reduce strength of rocks and results in instabilities in the long run. By the reasons of rocks containing joints, fractures, faults, bedding planes and pore spaces, they are likely to be weathered because of wetting-drying cycles, climate changes, and chemical action of solutions absorbed. This study is mainly concerned with the slope stability analysis for sixteen permanent cut slopes that are composed of limestone, sandstone, marl and mudstone, having heights between 8 and 60 m, along the highways within the borders of Karabük, Zonguldak and Düzce province at Western Black Sea Region in Turkey. Stability analyses were conducted by considering weathering effects with the help of field works, laboratory tests and computer softwares. The purpose is to reveal instability possibilities occurring throughout the determined slopes, chances that the road cuts may move downslope, and the most vulnerable slopes. Within the scope of this thesis, literature researches, field studies, laboratory works, and stability analyses were conducted. Field studies were performed in order to investigate the rock types that were encountered at the studied road cuts. Field observations about weathering degree and excavation types of the road-cuts have been done to examine their effects on stability, geometry and geological characteristics of the studied cut slopes. Scan line surveys were carried out with the aim of obtaining discontinuity-related data of the road-cuts. As an in-situ test, Schmidt hammer rebound test was carried out in the field to assess the strength of the rock units. Laboratory tests as unit weight, point load and uniaxial compression strength (UCS) tests have been performed on the rock specimens that were taken during field works for determining strength parameters and investigating the differences in weathering degrees of the rocks with the tests of methylene blue and slake durability. Slope stability analyses of the road-cuts were performed in accordance with strength parameters values of the rocks as weathered and relatively fresh types. The analyses were performed by modeling surface of the cut slopes as weathered rock with the determined depths and modeling rest of the slope material as relatively fresh. In addition to the slope stability analyses, rockfall analyses were performed in order to investigate the rockfall risks of the studied cut slopes. Taking into account of the studies performed, instability risks were assessed and prevention about drainage channels were recommended as a remedial measure due to surficial failures of the cut slopes. 328

Ankara-Sivas Yüksek Hızlı Demiryolu Projesi Türkiye'yi doğudan batıya kat edecek olan ana demiryolu hattının bir parçası olarak tasarlanmıştır. Kazı çalışmalarının başlamasına müteakip, projenin Kırıkkale-Yerköy kesimi boyunca bazı şev duraysızlığı problemleri gözlemlenmiştir. Bu çalışmanın amacı, Kırıkkale-Yerköy kesimi boyunca yenilmiş dört ayrı şevde mostra veren İncik formasyonunun mühendislik jeolojisi özelliklerinin araştırılması, şevlerin stabilitesini bozan etkenlerin belirlenmesi ve problemli kısımlar için iyileştirme çözümlerinin önerilmesidir. Bu amaçla, İncik formasyonunun Ankara-Sivas Yüksek Hızlı Demiryolu Projesi Kırıkkale-Yerköy Kesimi KM:109+590, KM:113+120, KM:121+200 ve KM:128+630 yarmalarındaki kesme dayanımı parametreleri (c' ve φ') geri analiz yöntemiyle araştırılmıştır. Karşılaştırma olarak, yenilen şevlerin kesme dayanımı civardaki yenilmemiş bir şev olan KM:107+100 şevindeki kesme dayanımı parametreleri de kıyaslanmıştır.Limit denge yöntemlerine dayalı şev stabilite analizlerine göre, en fazla kuvvetin etkilediği dilimlerin konumuna bağlı olarak şevlerin farklı düzeylerinde, yenilmiş şevler için kazık yöntemi en güvenilir yöntem olarak belirlenmiştir. Ayrıca, İncik formasyonu ile dayanımlı İç Anadolu Grubu arasındaki geçiş zonunda yer alan KM:107+100 şevinin daha yüksek kesme dayanımı parametrelerine sahip olduğundan uzun vadede duraylı kalması beklenmektedir.Anahtar kelimeler: Şev, İncik formasyonu, limit denge yöntemi, şev stabilitesi, Kırıkkale, Türkiye Ankara-Sivas High-speed Railway Project is planned to be a part of an arterial railroad that will cross Turkey from west to east. Some slope instability problems occured after the excavation along Kırıkkale-Yerköy section of the project. Purpose of this study is to investigate engineering geological properties of the İncik formation exposed at four cut slopes with failure along the Kırıkkale-Yerköy section, to designate the factors that overbalance the stability of cut slopes and to recommend remedial solutions for problematic sections. In line with this purpose, shear strength parameters (c' and φ') of the İncik formation are investigated by back analysis method at four cut slopes KM:109+590, KM:113+120, KM:121+200 and KM:128+630 of Kırıkkale-Yerköy Section of Ankara-Sivas High-Speed Railway Project. As a comparison, shear strength parameters of the cut slopes were also checked against a neighbouring stable cut slope KM:107+100.According to the slope stability analyses based on limit equilibrium methods, the most assuring solution technique for the failed cut slopes is found out to be piling solution at various levels of the slopes depending on where the highest force of the slices exists. Additionally, the slope at KM:107+100 where a transition zone between the İncik formation and the competent İç Anadolu Group exists is expected to be stable in the long term due to higher mass shear strength parameters of the units.Keywords: Cut slope, İncik formation, limit equilibrium method, slope stability, Kırıkkale, Turkey 228

Ön destek sistemi, zemin gerilmesinin azalması için bir miktar deformasyona ihtiyaç duyan NATM (yeni Avusturya tünel açma yöntemi) tekniği ile şehir içinde açılan sığ tüneller için çok önemli olmaktadır. İkiz tünel kazısı sebebiyle oluşan yüzeydeki oturma miktarının tahminini yapan önceki çalışmalar, ön destek sisteminin ve deformasyonla zemin gerilme salınım etkisini göz önünde bulundurmamıştır. Bununla birlikte, var olan ampirik denklemlerin çoğu killi zeminden geçen tünellerden gelen verilerle elde edilmiştir.Bu tezin amacı, ön destek sisteminin ve kaya kütlesi kalitesinin etkilerini içeren ve ikiz tünel kaynaklı yüzey oturması için kullanılan tahmin yöntemlerinde azaltma oranı olarak kullanılabilecek modifikasyon faktörünü elde etmek için ayrıntılı bir prosedür sunmaktır.İkiz tünel kaynaklı yüzey oturma verileri, NATM yöntemi kullanılarak kazılan ve boru süren ile desteklenen Avrasya Tüneli'nin Asya yakasından gelir.Belirlenen amaca ulaşmak için tamamlanması gereken aşamalar şunlardır: i) sondaj bulunmayan alanlarda jeolojik profili güncellemek ve sayısal modellerin sonuçlarını maksimum yüzey oturması açısından gerçek arazi ölçümüne yaklaştırmak için tünel güzergâhı boyunca seçilen 12 kesit çizgisinde sayısal analizin yapılması, ii) ön destek sistemindeki borular arasındaki mesafenin değişken olarak kullanıldığı parametre çalışmasının yapılması, iii) ön destek sisteminin maksimum yüzey oturması üzerindeki etkisini azaltan istatistiksel bir formül elde etmek.İkiz tünel kaynaklı yüzey oturmasının esas olarak tünel çevresindeki malzemelerin deformasyon modülüne bağlı olduğu sonucuna varılmıştır. Deformasyon modülü kırılma ve yüzey bozuşması ile kontrol edilen kaya kütlesi kalitesi değerlendirilerek elde edilmiştir. İkiz tünel kaynaklı yüzey oturmasını tahmin eden Herzog denklemine modifikasyon faktörü olarak yeni bir formül önerilmiştir. Pre-support systems become very important for inner-city shallow tunnels especially while applying New Austrian Tunneling Method (NATM) which requires some deformation to relieve the stress. Previous studies about assessing the magnitude of surface displacements caused by twin tunneling do not include the effects of pre-support system and stress release by deformation. Moreover, most of the established empirical equations were obtained by using data from tunnel passing through clayey soil.Objective of this thesis is to introduce a detailed procedure for obtaining modification factor including the effects of pre-support system and of rock mass quality and which can be used as a reduction ratio in prediction methods used for twin tunnel induced surface settlement.Twin tunnel induced surface settlement data comes from Asian side of the Eurasia Tunnel excavated by using NATM method and supported by forepoling and umbrella arch method.The steps that need to be completed in order to achieve the determined objective are; i) performing numerical analysis on the selected 12 cross section lines along tunnel route to update the geological profile at which there is no borehole drilled and to approximate the results of numerical models to actual field measurement in terms of maximum surface settlement, ii) conducting parameter study in which the distance between pipes in the pre-support systems was used as a variable, iii) obtaining a statistical formula that presents the decreasing effect of pre-support system on maximum surface settlement.It was concluded that twin tunnel-induced surface settlement mainly depends on deformation modulus of the geo-materials around tunnel. Deformation modulus was obtained by evaluating rock mass quality which is controlled by fracturing and surface weathering. A new formula predicting twin tunnel induced ground deformation is proposed as a modification factor of Herzog's equation. 337

Eski medeniyetlere ait bir çok yapı yeraltında inşaa edilmiştir. Bunlardan bazıları yeraltı şehirleri, ulaştırma sistemleri veya depolama alanlarıdır. Modern çağda ise yeraltı yapıları halen önemini korumaktadır. Ancak her yeraltı yapısı, kaya kütle davranışlarının kazı öncesi, tünel yakınsamalarının ve plastik bölge kalınlıklarının ise kazı sonrası tahmin edilmesini gerektirir. Bu tez çalışmasında herhangi bir tünel kazı aynasının kazı öncesi deformasyonlarının ve plastik zon kalınlığının tahminine ilişkin bir yöntemin; gerçek saha verileri, istatistiksel ve nümerik metotlarla ortaya konulması hedeflenmiştir. Bu amaçla karayolu tünel kazılarında deformasyonların ve plastik zon kalınlıklarının gelişimi, özellikle zayıf ve orta kalite kaya kütlelerinde değerlendirilerek plastik zon kalınlıkları ile tünel yakınsaklıkları arasındaki ilişki ortaya konulmuştur. İstatistiksel ve sayısal yöntemler kullanılarak çeşitli tünel kazılarına ait deformasyon ve kaya kütlesi jeoteknik verileri toplanmış ve istatistiksel olarak modellenmiştir. Tüm bu değerlendirmeler için bu alanda ilk kez kullanılan ve özellikle aralarında doğrusal bir ilişki bulunmayan bir bağımlı değişkenin birden fazla bağımsız değişkenle olan ilişkisini açıklamakta faydalı olan karar ağacı yöntemi en uygun yöntem olarak seçilerek kullanılmıştır. Sonuç olarak, kullanışlı ve kullanıcı dostu bir deformasyon tahmin modeli oluşturulmuş ve ayrıca, elde edilen ampirik denklemlerle deformasyonların plastik zon kalınlığı ile olan ilişkisi sonlu elemanlar analizi ile ortaya konulmuştur. Ayrıca, ilgili tünel enkesitinin birbirine benzer olduğu tünel kesimlerinde, kapanmaların öngörülmesi için yeni bir ampirik denklem de tanımlanmıştır. Bu denklem, özellikle üç veya daha fazla noktada tünel duvarı deformasyon miktarı bilindiğinde, deformasyon miktarları araştırılan tünel bölümü için ölçülmemiş deformasyonların tahminine yönelik bir yöntem olarak kullanılabilir.Anahtar Kelimeler: Deformasyon, Karar Ağacı Analizi, Sonlu Elemanlar Yöntemi, Plastik Zon, Tünel Kazısı Most of the ancient civilization structures were constructed under the ground, such as underground dwellings, transportation systems or storage facilities. In our modern era, underground constructions are still keeping their importance. Yet, every underground excavation requires prediction of rock mass behavior prior to excavation. Besides, this also means the prediction of convergences and plastic zone thicknesses after an excavation. In this thesis, development of convergences and plastic zone thickness during tunnel excavations were evaluated especially for weak to fair quality rock masses using actual field measurements, statistical and numerical analyses. Plastic zone thicknesses in relation with tunnel convergences were also identified. Decision tree method was selected as the best convergence estimation method, which is first in this kind and convenient for the determination of the relation between one dependent variable and multiple independent variables where there is not any linear relation within. As a result, a useful and user friendly convergence estimation model was generated. Moreover, the relation of convergences with plastic zone thickness was also revealed by the help of empirical equations, by using finite element analysis. Moreover, a new empirical equation was also identified for the prediction of tunnel wall closures. This equation is proved to be working well in the specified similar tunnel sections especially if three or more tunnel wall convergences are known and can be used for the estimation of unmeasured convergences for that section. Keywords: Convergence, Decision Tree Analysis, Finite Element Method, Plastic Zone, Tunnel Excavation 256

Kaya düşmesi insan hayatını etkileyen önemli doğal afetlerden birisidir. Kaya düşmesi, bağımsız bir bloğun ya da blokların serbest düşme, zıplama, yuvarlanma ya da kayma şeklinde aşağı doğru hareket etmesidir. Kaya düşmesine sebep olan başlıca nedenler depremler, yağış, donma-çözülme, fiziksel-kimyasal ayrışma ve süreksizliklerin varlığıdır. Ankara Kalesi, Ankaranın önemli kültür miraslarından birisidir. Kale dik bir tepe üzerine kurulmuştur. Söz konusu kaya düşmeleri, andezit içeren birimlerde görülmektedir. Kale çevresinde ana yol, çiçek dükkanları, otopark ve bir okul olduğundan, kaya düşmesi çevre için büyük bir risk oluşturmaktadır. Bu çalışmanın amacı, Ankara Kalesinin etrafındaki kaya düşmelerini 2 ve 3 boyutlu modeller kullanarak analiz etmek ve uygun önlemleri önermektir. Bu amaçla, analiz için gerekli verileri toplamak amacıyla saha çalışmaları ve laboratuvar deneyleri yapılmıştır. Olası yenilme tiplerini gözlemlemek için kinematik analiz gerçekleştirilmiştir. Şevlerin güvenlik katsayılarını hesaplamak için limit denge analizleri yapılmıştır. İki boyutlu kaya düşme analizleri dört farklı kaya ağırlığı ile gerçekleştirilmiştir. Daha sonra, elde edilen sonuçlar 3 boyutlu kaya düşme analizi ile karşılaştırılmıştır. 2 ve 3 boyutlu kaya düşme analizileri ile değerlendirilen tehlike bölgelerine dayanarak, düşmüş ve gevşemiş andezit blokların kaldırılması ve tavsiye edilen özelliklere sahip tutma bariyerlerinin kurulması önerilmiştir. Rockfall is one of the most important natural disasters affecting human life. Rockfall is the downward motion of a detached block or series of blocks with a small volume involving free falling, bouncing, rolling, and sliding. The reasons causing rockfall are mainly earthquakes, precipitation, freeze-thaw, physical-chemical weathering and joints. Ankara Citadel is one of the important cultural heritages of the capital city of Turkey. It belongs to the oldest part of Ankara. The citadel is located on a steep hill and rockfall has occurred in the area where andesite is exposed. Since there are main road, floral shops, car parking and a school around the citadel, rockfall poses a great risk to the surrounding. The purpose of this study is to analyze the rockfall around Ankara Citadel with 2D and 3D models and suggest appropriate measures. In order to fulfill this scope, field studies and laboratory tests were carried out to collect the required data for analyses. Kinematic analysis was conducted to observe possible failure types. Limit equilibrium analysis was performed to calculate the safety factors of the slopes. 2D rockfall analyses were carried out with four different rock weights. Then, the results were compared with 3D rockfall analysis. Based on the danger zones assessed from 2D and 3D rockfall analyses, the removal of the fallen and loosen andesite blocks and the installation of catch barriers with suggested properties were recommended. 151

Yakın zamanda UNESCO tarafından Dünya Kültür Mirası Listesi'ne eklenen Diyarbakır Kent Surları, antik dönemlerden günümüze taşınan en etkileyici ve görkemli yapıtlar arasında yer almaktadır. Surların inşasında temel yapı malzemesi olarak masif ve veziküler (gözenekli) dokudaki bazaltlar kullanılmıştır. Diğer birçok tarihi yapıda gözlendiği gibi, Diyarbakır Kent Surları'nda da taş bozunmasından kaynaklı sorunlar ortaya çıkmıştır. Bozunmalar, bazalt malzemesinin kullanıldığı mimari elementlerde ve farklı formlarda kendini göstermektedir. Bu tez çalışmasında, surlarda kullanılan bazaltlarda meydana gelen bozunmaların tanımlanması, sınıflandırılması ve nedenlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışma kapsamında elde edilen bulguların, koruma amaçlı çalışmalara, gerek malzeme seçimi, gerekse malzemenin yapıya uygulanması noktasında katkı sağlaması hedeflenmiştir.Bu amaçla, çalışma sahasının farklı noktalarından taze (masif ve veziküler) ve bozunmuş bazalt numuneleri toplanmış ve çeşitli deneylere tabi tutulmuştur. Çalışma kapsamında numunelerin mineralojik, petrografik, jeokimyasal ve fiziko-mekanik özellikleri incelenmiştir. Masif ve veziküler dokudaki bazaltların uzun dönemdeki fiziksel davranışlarını ve dayanımlarını incelemek amacıyla, malzemenin maruz kaldığı çevresel koşullar laboratuvar ortamında, ıslanma-kuruma, donma-çözülme ve tuz kristallenmesi deneyleri aracılığıyla incelenmiştir. Numunelerin dayanımı, ortalama gözenek çapı, doygunluk katsayısı ve ıslak-kuru dayanım oranı gibi parametreler üzerinden değerlendirilmiştir. Tez kapsamında elde edilen bulgular dikkate alındığında, ayrılma ve malzeme kaybı türündeki bozunmaların Diyarbakır Kent Surları'ında çok yaygın olduğu tespit edilmiştir. Yapılan mineralojik ve petrografik analizler neticesinde iddingsitin, olivin ve piroksen kristalleri boyunca gelişen en yaygın ikincil mineral olduğu belirlenmiştir. Mikroçatlak çalışmalarından elde edilen verilere göre, yüksek orandaki mikroçatlak yoğunluğundan dolayı, olivin ve piroksenin en zayıf mineraller olduğu gözlenmiştir. Mikroçatlak yoğunluğu göz önüne alındığında, veziküler numunelerin, gözenek yapılarının da etkisiyle, masif numunelere kıyasla daha fazla mikroçatlak barındırdığı görülmüştür. Yapay bozunma deneyleri içerisinde, bazalt numuneleri en fazla tuz kristallenmesi deneyinden etkilenmiştir. Yapay bozunma deneyleri sonrasında yapılan indeks deneylerin sonuçları incelendiğinde, etkili gözeneklilik, su emme ve tek eksenli basma dayanımı deneylerinin, bazaltın bozunma mekanizması üzerine yürütülecek çalışmalarda kullanışlı olabileceği tespit edilmiştir. Numunelerin dayanıklılık değerlendirmesi kapsamında yürütülen çalışmalar neticesinde, ıslak-kuru dayanım oranı parametresinin en kullanışlı sonuçları verdiği belirlenmiştir. Tez kapsamında yürütülen laboratuvar çalışmaları neticesinde, bazaltların bozunma mekanizmasında her ne kadar kimyasal süreçlerin etkisi olsa da, bozunmayı genellikle fiziksel süreçlerin kontrol ettiği tespit edilmiştir. Etkili gözeneklilik, su emme, tek eksenli basma dayanımı ve ıslak-kuru dayanım oranı gibi parametreler incelendiğinde, masif numunelerin daha iyi sonuçlar verdiği gözlenmiştir. Bu sonuçlar arazi gözlemleriyle birleştirilince, masif ve veziküler numunelerin duraylı olduğu, buna karşın masif numunelerin veziküllere kıyasla daha yüksek dayanıma sahip olduğu tespit edilmiştir. The Diyarbakır City Walls (DCW), which were recently added to UNESCO's World Heritage List, are among the largest and most impressive monuments from ancient times. Basalts having such different textural properties as massive and vesicular were employed as the principal material in the construction of the DCW. Like many other historical structures, the DCW are suffering from stone deterioration. A large variety of weathering forms can be observed on the basalts used in different sections of the DCW.This dissertation investigated the causes of deterioration in the basalt with which the DCW were constructed. It also ranks the causes of deterioration and indicates proper materials and construction techniques to assist conservation studies.To accomplish this, fresh (massive and vesicular) and weathered basalts samples were collected from different sections of the study area. Throughout the study, the mineralogical, petrographic, geochemical and physico-mechanical properties of the samples were evaluated. In order to study the physical deterioration of the basalts and to determine their durability, environmental conditions were artificially simulated in accelerated weathering tests including the wetting-drying, freezing-thawing, and salt crystallization. The durability of the basalts was assessed by determining their average-pore diameters, saturation coefficients and wet-to-dry strength ratio.The outputs of this study indicate that detachments and material losses are the most common deterioration forms on the DCW. Mineralogical and petrographic analyses highlight that iddingsite is the common secondary mineral developed through the crystal boundaries of olivine. Microfracture studies confirmed that olivine and pyroxene are the most vulnerable minerals with the highest number of microcracks. The microfracture density of the vesicular basalts, as a result of crack propagation originated from the edge of vesicles, is relatively higher than that of the massive basalts. It is found that the salt crystallization is the most effective accelerated weathering test deteriorating the basalt samples most aggressively. It is inferred from the accelerated weathering tests that porosity, water absorption and uniaxial compressive strength (UCS) are the useful parameters for assessing the deterioration of the basalts. Of the durability methods used in this study, the durability of the basalts is best assessed by wet-to-dry strength ratio. The field and laboratory studies show that, although chemical processes trigger the deterioration mechanisms of the basalts, most of the weathering forms on the DCW are controlled by the physical processes. The massive samples yielded better results in the parameters of porosity, water absorption, UCS and wet-to-dry strength ratio. Field observation and laboratory studies indicate that both massive and vesicular basalts are durable; however, the massive basalts are more durable than the vesicular ones. 324

Sıcaklık farklılıklarının, ıslanma-kurumanın, kimyasal çözeltilerin emiliminin ve diğer fiziksel ve kimyasal maddelerin etkisinden ötürü, boşluk hacmi, kırık, eklem, tabakalaşma yüzeyi ve fay içeren kayaçlar ayrışmaya eğilimlidir. Kazıyla örselenmiş kaya kütlesi ve topografik durumundan dolayı özellikle yol yarmaları ayrışmaya karşı oldukça duyarlıdır. Ayrışma ve erozyon, bir yol yarmasının kazı işlemleri sırasında ve hemen sonrasında, kazının etkisiyle yeni ortaya çıkmış bu kaya malzemesine etki edebilir. Mühendislik ömrü boyunca malzemeye etkiyen bu etmenler yol yarmasının özelliklerinin ve duraylılığının bozunmasını ve değişmesini sağlayabilir. Bu çalışmada, ayrışmış ve ayrışmamış kayaçların arasındaki farkları gözlemlemek için fiziksel ve kimyasal ayrışmanın kayaçların kesme dayanım parametlerine etkisi incelenmiştir. Ayrıca, dayanım, kohezyon, içsel sürtünme açısı, birim hacim ağırlık, su emme ve gözeneklilik gibi parametrelerin değişmesine yol açabilen bu ayrışmaların etkisiyle Türkiye'nin Kuzey Batı Karadeniz bölgesinde bulunan 20 yol yarmasının duraylılık değerlendirmesi çalışılmıştır. Kaya malzemelerinin durumunun karşılaştırılması ve şev duraylılığının analizi için, Schmidt çekici gibi yerinde ve tek eksenli basma dayanımı, nokta yükleme ve direk kesme gibi laboratuvar deneyleriyle ayrışmış ve taze kaya malzemelerinin parameterleri bulunmuştur. Schmidt geri sekme değerleri ve UCS arasındaki ilişkiyi yansıtmak için iki yeni denklem geliştirilmiştir. Buna ek olarak, kayacın ayrışmaya olan tepkisini incelemek adına suda dağılmaya karşı dayanıklılık deneyi ve kaya malzemesi içindeki killerin mevcudiyetini incelemek için de metilen mavisi deneyi uygulanmıştır. Bu çalışmalara ek olarak, yol yarmalarının duraylılık durumları SMR ve SSPC ampirik sistemleriyle belirlenmiştir. Ayrıca, yol yarmalarının ayrışmış ve taze bölgelerinin performansları değerlendirilmiş ve 2 boyutlu şev duraylılık ve kaya düşmesi analizleri modellenmiştir. Yol yarmalarının ilerideki araştırmaları için tavsiyelerle birlikte ampirik çözümlerin ve limit denge analizlerinin başarı oranları saha gözlemleriyle karşılaştırılmıştır. Buna göre, SMR metoduna oranla SSPC metodunun yol yarmalarının saha performanslarına daha benzer sonuçlar verdiği bulunmuştur. Suda dağılmaya karşı dayanıklılık deney sonuçları temel alınarak, kayaların saha dayanıklılıklarının değerlendirilmesi için iki deney döngüsünün yetersiz olduğu bulunmuştur. Saha gözlemleri ve duraylılık analizlerine göre, yüzeysel yenilmelerden ve bozunmalardan ötürü bazı yol yarmaları için drenaj kanallarının düzenli bakımı önerilmiştir. Rocks containing pore spaces, fractures, joints, bedding planes and faults are prone to weathering due to effects of temperature differences, wetting-drying, chemistry of solutions absorbed, and other physical and chemical agents. Especially cut slopes are very sensitive to weathering activities because of disturbed rock mass and topographical condition by excavation. During and right after an excavation process of a cut slope, weathering and erosion may act on this newly exposed rock material. These acting on the material may degrade and change its properties and the stability of the cut slope in its engineering lifetime.In this study, the effect of physical and chemical weathering agents on shear strength parameters of the rocks are investigated in order to observe the differences between weathered and unweathered rocks. Also, slope stability assessment of twenty cut slopes located at North West Black Sea region of Turkey are studied by the effect of these weathering agents which may alter the parameters like strength, cohesion, internal friction angle, unit weight, water absorption and porosity. In order to compare the condition of the rock materials and analyze the slope stability, the parameters of weathered and relatively fresh rock materials are found with in-situ tests such as Schmidt hammer and laboratory tests like uniaxial compressive strength, point load and direct shear. In order to reflect the relation between Schmidt rebound values and UCS two new functions are developed. Moreover, slake durability and methylene blue tests are applied to investigate the response of the rock to weathering and presence of clays in rock materials, respectively. In addition to these studies, stability conditions of the road cuts are determined by two empirical systems namely Slope Mass Rating (SMR) and Slope Stability Probability Classification (SSPC). Furthermore, the performances of the weathered and relatively fresh zones of the cut slopes are evaluated and 2-D slope stability and rockfall analysis are modeled. Success rates of empirical solutions and limit equilibrium analyses are compared with field observations, with recommendations for further research for the cut slopes. According to this, SSPC method is found to give results similar to the field performances of the cuts slopes, compared to SMR. It is found that two testing cycles are insufficient to assess the field durability of the rocks based on the slake durability test results. According to field observations and stability analyses, periodic maintenance of the drainage channels is suggested for some road cuts due to surficial failures and degradations. 437

Bu çalışmada, Manisa-İzmir Otoyolu üzerinde bulunan, uzunluğu 1650 m. ve genişliği 16m. olan Belkahve tünelinin, jeolojik ve jeoteknik özelliklerini belirleyip, bu bağlamda, uygun destek sistemleri seçip, sayısal analizler ile sağlamasının yapılması amaçlanmıştır.Kireçtaşı ve şist, tünel güzergâhı boyunca görülen hâkim birimlerdir. Kaya kütlesinin sınıflandırılması için RMR, Q ve NATM kaya sınıflamaları kullanılmıştır. Uygun destek sistemlerinin belirlenmesi, bu kaya sınıflamaları aracılığı ile yapılmıştır. Belirlenen destek sistemlerinin stabilitesi, tünel güzergâhı boyunca 7 ayrı kesitte 2-boyutlu sonlu elemanlar analizi kullanılarak kontrol edilmiştir. RMR, Q ve NATM kaya sınıflamaları ışığında belirlenen ana destek sistemleri için, 4-6 m. boyunda 1-1,5 m. aralıklı bulon,10-30 cm. kalınlığında püskürtme beton ve gerektiğinde kullanılacak olan çelik iksa önerilmiştir. Ek olarak, sayısal analiz yapılarak, tünel güzergâhının değişik kesitlerinde ve tünel giriş çıkış portal bölgelerinde deformasyonlar kontrol edilmiştir. Analiz sonuçlarına göre, destek sistemleri uygulandıktan sonra oluşan deformasyonlar kabul edilebilir mertebelerde olup, portal bölgelerinde herhangi bir şev duraylılık problemi beklenmemektedir. In this study, determining the geological and geotechnical characteristics of the Belkhave tunnel with a length of 1650 m and width of 16 m along Manisa-İzmir Highway, selecting the appropriate support system and verifying with numerical modeling are aimed.Limestone and schist are the main lithologies along the Belkahve tunnel. RMR, Q and NATM classification systems are used to classify the rock mass. Appropriate support systems are determined by using these classification methods. In order to verify the determined support systems, 2D finite element analyses are performed to check the stabilities of seven sections through the tunnel route. The primary support systems determined according to RMR, Q and NATM and 4-6 m long bolt with intervals of 1-1.5 m, 10-30 cm shotcrete, steel sets wherever required are recommended. Moreover, numerical analyses are used to check the deformation at different sections of the tunnel and stabilities of the tunnel portals. Based on the analyses performed, tunnel deformations are found to be acceptable with the applied supports, and no slope failure is expected for the portals. 311

Tüfler açık renkli, hafif, iyi ısı ve ses yalıtımına sahip olmalarından dolayı yaygınolarak dış ve iç dekorasyon için yapı malzemesi olarak kullanılmaktadır. Bununlabirlikte, dünyada tüflerin dayanıklılığını belirleyen uygulanabilir başarılı bir kriterbulunmamaktadır. Bu çalışmanın amacı, Orta Anadolu'da Kayseri ve Aksarayillerinde bulunan tarihi eserlerde yapı taşı olarak kullanılan ve yerel ocaklardan alınantüflerin uzun vadede dayanıklılığını belirlemektir. Bu amaçla, seçilen antik yapılardakullanılan tüflerin orijinal ocaklarını bulmak için saha çalışmaları yapılmıştır. Dokuzfarklı ocaktan alınan 13 adet taze tüf örneklerinin kimyasal, petrografik ve fizikomekaniközellikleri labaratuvarda analiz edilmiştir. Tüflerin dayanıklılığı, ortalamagözenek çapı, doygunluk katsayısı, ıslak-kuru dayanım oranı, statik kaya dayanıklılıkindeksleri gibi bilinen yöntemler kullanılarak değerlendirilmiştir. Ayrıca, iki indeksparametrenin ilişkisi ile faktör analizi, çoklu regresyon analizi (ÇRA) ve analitikhiyerarşi prosesi (AHP) gibi istatistiksel yöntemler kullanılarak yeni dayanıklılıkdeğerlendirme yöntemleri önerilmiştir. Bu yeni dayanıklılık değerlendirmeyöntemlerinin çıktıları, mevcut dayanıklılık değerlendirme yöntemleri ve tarihieserlerde kullanılan tüflerin saha performansları ile karşılaştırılmıştır.Bu karşılaştırmalar çerçevesinde, seçilen iki fiziko-mekanik özelliğin ilişki grafikleri,ÇRA ve AHP modelleri kullanılarak yapı taşı olarak kullanılan tüflerindayanıklılığının başarılı bir şekilde tahmin edilebileceği bulunmuştur. Tuffs have been extensively used as a source of building stone for outdoor and indoordecorations because of their light color, light weight, good heat and sound insulationcharacteristics. However, there are no successful criteria in the world to be applicablefor durability assessment of the tuffs. The purpose of this study is to assess the longtermdurability of the tuffs taken from different local quarries and used as buildingmaterials in the ancient monuments mainly located in Kayseri and Aksaray provincesof Central Anatolia. In order to accomplish this task, field studies were undertaken tofind the original quarries from which the tuffs were taken in selected ancientmonuments. From nine quarries, 13 fresh tuff samples were taken and analyzed in thelaboratory for their chemical, petrographical and physico-mechanical properties.Durabilities of the tuffs were assessed using available methods such as average porediameter, saturation coefficient, wet-to-dry strength ratio and static rock durabilityindex. Furthermore, new durability assessment methods were suggested using twoindex parameter correlation graphs and statistical methods such as factor analysis,multiple regression analysis (MRA) and analytical hierarchical process (AHP). Theoutputs of these new durability assessment methods were compared with the existingdurability assessment methods and field performances of the tuffs in the ancientmonuments. Based on these comparisons, it is found that the use of two selected physico-mechanical properties correlation graphs, MRA and AHP models cansuccessfully predict the durability of tuffs to be used as building stone. 451

Kuşadası'nda (Aydın) turizme açılacak olan bir alanın kıyı kesiminde oldukça dik ve yüksek falezler bulunmaktadır. Yer yer kaymalar ve kaya düşme problemlerinin görüldüğü alanın turizm açısından kullanılabilir olabilmesi için, bu alandaki jeolojik tehlikelerin araştırılması ve mümkün olduğunca doğa dostu yaklaşımlarla önlemlerin alınması gerekmektedir. Bu çalışmanın amacı, söz konusu alan ile ilgili mühendislik jeolojisi çalışması yapmak, var olan jeolojik tehlikeleri araştırmak, şev duraylılığı ile ilgili sorunlarıortaya koymak, varolan tehlikeleri önlemek/en aza indirebilmek için doğa dostu çözümler önermek ve 2 ve 3 boyutlu kaya düşme analizlerinden elde edilen sonuçları kıyaslamaktır. Bu amaçları gerçekleştirebilmek için, öncelikle sahada jeolojik incelemeler yapılmış, hat etüdü yardımıyla süreksizlikler hakkında bilgiler edinilmiş, kayaç örnekleri alınmış, sahada ve laboratuvarda deneyler yapılmış, farklı şev durumları için şev duraylılık ve kaya düşme analizleri yapılmış, elde edilen veriler dikkate alınarak problemli alanlar için iyileştirme önerileri sunulmuş ve 2 ve 3 boyutlu kaya düşme analizi sonuçları karşılaştırılmıştır. Bu çalışmalar doğrultusunda, iyileştirme çalışmaları olarak, kaya temizleme, drenaj, yeşillendirme (bitkilendirme), oyuk doldurma, duvar yapımı ve erozyon önleme çalışması önerilmiştir. 2 ve 3 boyutlu kaya düşme analiz sonuçları karşılaştırılmış, her iki yöntem için, kayaçların düştükleri son noktaların ve sıçrama yüksekliklerinin birbirinden farklı olduğu görülmüştür. Bu farklılık, şevin geometrisinden, yazılımda kullanılan algoritmadan ve farklı girdi verilerinden kaynaklanmaktadır. Saha gözlemlerine göre, 2 boyutlu model 3 boyutlu modelden daha gerçekçidir. The study area, which will be open to tourism in Kuşadası (Aydın), has steep and high cliffs near the Aegean coast. In the area where some slidings and rockfall problems occurred in the past the geological hazards should be investigated and nature-friendly remedial measures should be taken. The aim of this study is to perform engineering geological studies to:(i) search geological hazards, (ii) reveal the slope stability problems, (iii) recommend nature-friendly solutions in order to prevent/minimize the hazards and (iv)compare the results obtained from 2-D and 3-D rockfall analyses. To accomplish these tasks, the geological survey was performed, the information about the discontinuities was collected by means of scanline surveys, the rock samples were collected, the in-situ and laboratory tests were carried out, the slope stability and rockfall analyses were performed for different slope conditions, remedial measures were offered for the problematical areas considering the data obtained and the results of 2-D and 3-D analysis were compared. Under the light of these studies, rock removal, drainage, greening (vegetation), filling the caverns, wall building and erosion prevention were offered as remedial measures. The comparison of the 2-D and 3-D rockfall analyses shows that the end points and bounce height values are different for each method. The differences between the 2-D and 3-D model originate from the slope geometry, the algorithm used in the software and the different input parameters. According to the field observations, the 2-D model is more realistic than 3-D model. 112

Kalecik Kalesi önemli bir tarihi yapıdır. Ne var ki kalede yapı taşı olarak kullanılan dasit taşlar temelde atmosfer koşullarına bağlı olarak bozulmaktadır. Bu çalışmanın amacı kalenin yapı taşlarının bozulmasına yol açan mekanizmaları ortaya çıkarmaktır. Buna yönelik olarak petrografi, X-ışını difraktometrisi, fiziksel özellikleri tespit etmeye yönelik analizler (yoğunluk, gözeneklilik, su emme kapasitesi), ultrasonik hız ölçümleri ve birtakım mekanik testler gibi çeşitli arkeometrik yöntemlerden yararlanılmıştır.Bu çalışma Kalecik Kalesi'ni oluşturan taşların önemli ölçüde donma/erime, ıslanma/kuruma ve ısıl şok gibi fiziksel etkilerle bozulduğunu göstermektedir. Yine bu çalışmaya göre taş bozulmasında önemli rol oynayabilen kimyasal ve biyolojik etkiler Kalecik Kalesi'ndeki taş bozulmasında ihmal edilebilecek düzeydedir. Kalecik Castle is an important historical building. However, dacitic building stone used is deteriorating mainly because of atmospheric conditions. The purpose of this study is to understand the deterioration mechanisms affecting the dacitic stones used in the castle?s walls. To achieve this purpose various arhaeometrical methods such as petrography, X-ray diffraction analyses, analyses for determining physical properties (density, porosity, and water absorption capacities), ultrasonic velocity measurements and some mechanical tests are used.The results of this study show that the deterioration of Kalecik Castle results mostly from physical factors such as frost action, wetting and drying and thermal shock. According to the study, chemical and biological factors that may also be an important cause of deterioration are negligible in Kalecik Castle?s building stones. 74

Bu çalışmanın amacı, Artvin-Şavşat Ayrımı - Meydancık İl Yolu inşaatı sırasında Km: 12+200 de meydana gelen heyelanın mühendislik jeolojisi açısından değerlendirilmesinin yapılarak en uygun iyileştirme tekniklerini belirlemektir. Bu amaçla, öncelikli olarak heyelan geometrisi 3 adet jeolojik kesit üzerinde geriye dönük analiz yöntemi ile incelenerek kayma yüzeyi boyunca mobilize olmuş Kolüvyon malzemesinin parametreleri bulunmuştur.Çalışma sahasını en iyi şekilde temsil eden kesit üzerinde heyelanın mekanizması, jeoteknik değerlendirmelerden elde edilen parametreler, heyelanın büyüklüğü ve kayma dairesinin konumu göz önüne alınarak heyelan modellenmiştir. Ayrıca çalışma sahasının deprem durumu için psödo statik analizi yapılmıştır.En uygun iyileştirme tekniği yüzey ve yeraltı durumları göz önünde bulundurularak belirlenmiştir. Heyelanın statik koşullardaki analizi sonlu eleman yöntemi kullanılarak yapılmıştır. Statik koşuldaki analiz, arazide yapılan inklinometre ölçümleri ile karşılaştırılmış ve hareket yönü doğrulanmıştır. Sonuç olarak, heyelan malzemesinin kayma dayanımı parametreleri c = 0 kPa and ? = 10° olarak belirlenmiş ve öngermeli ankraj ve kaya destek dolgusu iyileştirme metodu olarak değerlendirilmiştir.Anahtar Kelimeler: Geriye dönük analiz, Kolüvyon, Sonlu eleman, Heyelan, İyileştirme, Artvin The purpose of this study is to determine the most suitable remediation techniques via engineering geological assessment of the landslide that occurred during the construction of Artvin-Şavşat Junction - Meydancık Provincial Road at Km: 12+200 in an active landslide area. For this purpose, the geotechnical parameters of the mobilized geological material which is colluvium along the sliding surface were determined by back analyses of the landslide at three geological sections.The landslide were then modeled along the most representative section of the study area by considering the landslide mechanism, the parameters determined from the geotechnical investigations, the size of the landslide and the location of the slip circle. In addition, pseudostatic stability analyses were performed comprising the earthquake potential of the site.The most suitable slope remediation technique was determined to be a combination of surface and subsurface conditions. A static analysis of the landslide shall also be performed through utilizing finite element analyses. The static analyses were compared with the inclinometer readings in the field to verify the direction of the movement. Consequently, shear strength parameters were specified as c = 0 kPa and ? = 10° for the landslide material and pre-stressed anchoring and rock buttressing were considered as a remediation method.Keywords: Colluvium, Back analysis, Finite element, Landslide, Remediation, Artvin 177

Jeolojik formasyonun yapıtaşı olarak dayanıklılık özelliğinin yeterli olması geçmişte taş ocağı olarak kullanıldığı savını arttırır. Taşçı işaretlerinin kaybolmuş olduğu durumlarda çevrede yapıtaşı olarak kullanılabilecek jeolojik formasyonları araştırmak ve bu formasyonların özellikleriyle anıt taşlarının özelliklerini karşılaştırmak gerekmektedir. Bu çalışmanın amacı Apollon Smintheus Tapınağı`ndaki tüf yapıtaşlarının kaynağı olabilecek taş ocaklarını araştırmaktir.Bu amaçla, bölge jeolojisi araştırılmıştır ve Tapınak çevresindeki üç taş ocağı incelenmiştir.Tapınağın ve taş ocaklarının tüflerinin dayanıklılık özellikleri fiziksel, fizikomekanik özelliklerin analizleri ve yapay yaşlandırma olarak tuz kristallendirme ve ıslanma-kuruma döngüleriyle belirlenmiştir. Tüflerinin ilk hallerinin ve yapay yaşlandırma döngülerle yıpratılmış hallerinin gözeneklilik, birim hacim ağırlığı, su emme kapasitesi, kuru ve doygun birim ağırlığı, tuz içeriği, ultrasonik hız, esneklik modülü, tek eksenli basınç dayanımı, gözenek boyu dağılımı, kılcal su emme ve nem emme kapasitesi belirlenmiştir. Tüflerin mineralojik ve petrografik özellikleri optik mikroskop, stereo mikroskop, XRD, SEM, FTIR, MBA, XRF gibi analizlerle incelenmiştir.Sonuçlar Tapınak tüfü ve üç ocaktan ikisinin tüflerinin (Fatma Gerdan ve Kızılkeçili) benzer mühendislik jeolojisi ve mikroyapısal özellikler göstermektedir. Bu iki taş ocağının anıtın yapımında kullanılan tüflerin kaynağı olma olasılığı vardır. Studies to determine the location of antique quarries, from where building stones were obtained, are done by comparison of the properties of antique stones and the possible quarry sources around them. In the case when no stonemason marks exists, geologic formations that may be used as building stone should be investigated and properties of antique building stones and geologic formations should be correlated. The aim of this study was the investigation of tuff quarries that could be the source of tuffs used in the construction of Apollon Smintheus Temple.For this purpose, the studies were carried out about the geology of the region, and possible three quarries selected around Smintheion.Durability properties of stones in Temple and quarries were determined with the analyses of physical, physico-mechanical properties and artificial weathering tests of wetting-drying, salt crystallization; Effective porosity, bulk density, water absorption capacity, dry and saturated unit weight, salt content, ultrasonic pulse velocity, modulus of elasticity, uniaxial compressive strength, pore size distribution, capillary absorption and moisture absorption capacities were determined for Temple tuffs and possible quarry tuffs in fresh and artificial weathering cycles. Microstructural investigations were done by mineralogical, petrographical and chemical analyses which were optical microscopy, stereomicroscopy, XRD, SEM, FTIR, MBA and XRF.The results indicated that Temple tuffs and two of the three quarries (Fatma Gerdan and Kızılkeçili) had similar engineering geological and micrstructural properties. Therefore, they could be used as building stone during the construction of Temple. 187

Bu çalışmanın amacı Ankara-Kırıkkale-Delice Karayolu güzergâhında yer alan Kılıçlar Tüneli'nin jeolojik ve jeoteknik özelliklerinin ve tünelin açılacağı kaya kütlesinin dayanım parametrelerinin belirlenmesi ve bu özellikler göz önünde bulundurularak uygun kazı ve destek sistemlerinin önerilmesi ve daha sonra belirlenen kazı ve destek sistemlerinin nümerik modelleme ile doğrulanmasıdır.Kılıçlar Tüneli tüp uzunluğu 1110 m'dir. Tünel genişliği 16 m, yüksekliği 10 m ve maksimum örtü yüksekliği ise 90 m'dir. Ankara-Kırıkkale Karayolu 2x3 şerit olduğundan tünel çift tüp olarak projelendirilmiştir.Kılıçlar Tüneli'nin, Artova Ofiyolitli Kompleksi olarak adlandırılan Gabro-Diyabaz içerisinde açılması planlanmaktadır. Kaya kütlesi RMR, Q ve NATMsınıflama sistemleri kullanılarak sınıflandırılmış ve bu sınıflama sistemlerine göre destek sistemleri belirlenmiştir. Destek sistemindeki ampirik yaklaşımlara ek olarak, tünel stabilitesinin kontrolü için tünel boyunca yedi kesitte iki boyutlu sonlu elemanlar analizleri de gerçekleştirilmiştir. Bu analizler sonrasında, ampirik yaklaşımlarla belirlenen kaplama ve destek elemanlarının (4-6 m uzunluğunda, 1-2 m aralıklı kaya bulonu, 10-20 cm kalınlığında püskürtme betonu, (gerekli durumda) çelik iksa) numerik modelleme sonucu önerilenler (4-5 m uzunluğunda, 1.5-2.0 m aralıklı kaya bulonu, 10-20 cm kalınlığında püskürtme betonu, giriş ve çıkışlarda çelik iksa) ile uyumlu olduğu görülmüştür. Ayrıca, tünel portallarının stabiliteleri de nümerik ve limit denge analizleri ile çalışılmıştır. Her iki portal için gerçekleştirilen stabilite analizlerine göre, alın şevi 1Y/3D olan ve yan şevi 1Y/2D olan açık kazılarda şev duraysızlığı beklenmemektedir. The aim of this study is to determine the geological and geotechnical characteristics of Kılıçlar Tunnel on Ankara-Kırıkkale Highway, to suggest the appropriate support and excavation systems and verify these suggested support systems via numerical modeling.The length of Kılıçlar Tunnel is 1110 m. The width of tunnel is 16 m, the height is 10 m and the maximum overburden height is 90 m. Since Ankara-Kırıkkale Highway consists of 2x3 lanes, the tunnel is designed as a twin tube tunnel.Kılıçlar Tunnel is planned to be excavated in Gabbro-Diabase and Serpentinite named as Artova Ophiolite Complex.The rock mass is classified by using RMR, Q and NATM classification systems and support systems are determined by using these classificationmethods. In addition to empirical approaches, 2D finite element analyses are conducted to check the stabilities of seven sections through the tunnel. Results of those analyses pointed out that the support materials determined empirically (4-6 m long bolt with intervals of 1-2 m, 10-20 cm shotcrete, steel sets (wherever required)) are compatible with those recommended after numerical modelling (4-5 m long bolt with intervals of 1.5-2.0 m, 10-20 cm shotcrete, steel sets for entrance and exit sections). Furthermore, the stabilities of the tunnel portals are also studied by numerical analyses and limit equilibrium analyses. Based on the stability analyses performed for both portals, no slope failure is expected at cut slopes with 1H/3V for forehead and for 1H/2V for side slope. 292

Yeni yapılacak Antalya-Burdur Ayrımı Korkuteli Yolunun Km:25+500-26+000 arasındaki kesiminde bulunan ve çok çatlaklı kireçtaşı içinde yer alan kaya yarma şevlerinde, şev duraysızlık problemleri bulunmaktadır.Bu çalışmanın amacı, kaya yarma şevlerde bununan birimlerin mühendislik jeolojisi özelliklerini incelemek, şev stabilitesini değerlendirmek ve problemli kesimler için çözüm önermektir.Bu çerçevede, saha ve laboratuvar çalışmaları yapılmıştır. Kaya yarma şevlerde, bej-gri, ince taneli fosilli ve çok çatlaklı kireçtaşı bulunmaktadır. Ana süreksizlikler olarak, kayaçta iki eklem takımı ve bir tabaka mevcuttur. Yapılan kinematik analizlere göre, Km: 25+900'de düzlemsel kayma beklenmektedir. Trafik güvenliğini tehlikeye düşürecek kaya düşmeleri dışında, limit denge analizlerine göre palyeli şevlerde herhangi bir duraysızlık problemi bulunmamaktadır. Bu tezde, palyeli kaya yarma şevler için, tel kafes ve fiberle güçlendirimiş şatkrit kullanılması önerilmektedir. The cut slopes at a segment between Km 25+600 and 26+000 of the Antalya-Burdur Breakaway-Korkuteli State Road to be newly constructed have slope instability problems due to the existence of highly jointed limestone.The purpose of this study is to investigate the engineering geological properties of the units exposed at three cut slopes, to assess stability of the cut slopes, and to recommend remedial measures for the problematic sections.In this respect, both field and laboratory studies have been carried out. The limestone exposed at the cut slopes are beige to gray, fine grained, fossiliferous, and highly jointed. It has two joint sets and a bedding plane as main discontinuities. The kinematic analysis indicates that planar failure is expected at Km: 25+900. Limit equilibrium analysis show that the cut slopes with bench have no slope instability problems except rockfalls which endanger the traffic safety. In this thesis it is recommended to covering the cut slope with wire mesh and fibre reinforced shotcrete. 115

Koyulhisar ilçe merkezi yerleşim alanı, sismik olarak aktif olan veheyelanlı saha içerisinde bulunan Kelkit vadisinin kuzey yamacındabulunmaktadır. Yerleşim alanı heyelanlardan ciddi biçimde zarar görmüşolup, bazı evler boşaltılmıştır. Bu tezin amacı; Koyulhisar yerleşimalanında bulunan şev duraysızlığına sahip alanları tayin etmek ve sondaj,örnek alma, saha ve laboratuar deneyleri, ve inklinometre aracılığıylaaktif bir heyelanı incelenmektir.Saha çalışmalarında, anakaya olarak filişli birimle beraber, kil, siltve çakıldan oluşan kolüvyon yüzeylenmiş olan ana litolojik birimler olarakgözlemlenmiştir. Heyelandan etkilenmiş olan iki alan belirlenmiş olup,önemli idari binaları etkilemesi nedeniyle incelenen heyelanlardan biri,kolüvyum altında bulunan filişli birim nedeniyle dairesel olmayan bıryenilme karakteri sergilemektedir.İnklinometre sonuçları deplasmanların yerel olduğunugöstermekte, heyelanın yıllık hız değerlerinin genel olarak 14 mm/yıl dandaha düşük olması, çok yavaş bir heyelan karakterine sahip olduğunaişaret etmektedir. Ayrıca heyelan olan bölgelerdeki yüksek su tablasının,heyelan oluşumunda önemli bir etken olduğu gözlemlenmiştir. Koyulhisar settlement area is located on the northern flank ofKelkit valley which is seismically active and landslide-prone area. Thesettlement area was adversely affected from active landslides and someof the houses were evacuated. The purpose of this thesis is to delineateareas where slope instability exists within the Koyulhisar settlement area,and to investigate an active landslide by means of field observations,drilling, sampling, field and laboratory testing, and in-situ monitoringusing inclinometer.Based on the field studies, it is observed that flyschoidal sequenceas bedrock and colluvium consisting clay and silt with some gravel arethe main lithological units exposed in the study area. Two landslideaffected areas are identified, the one investigated due to its adverseeffect to some important governmental buildings, has a non-circularfailure surface due to the existence of the flyschoidal sequence below thecolluvium.The inclinometer measurements reveal that the displacements arelocal and their velocities are generally less than 14 mm/year indicatingthat the landslide is an extremely slow landslide. In addition, highgroundwater table is observed as one of the major parameters inoccurrence of landslide. 195

Niksar (Tokat) ilçesi yerleşim merkezi, Türkiye'nin aktif sismik bölgelerinden birinde kuruludur. Bu tezin amacı Niksar yerleşim alanının şehir planlamasına esas olmak üzere CBS tabanlı mikrobölgeleme haritasını hazırlamaktır. Sıvılaşma, aktivite, eğim, bakı, faya uzaklık, zemin büyütmesi ve litoloji faktörleri; Çok Ölçütlü Karar Verme (MCDA) metotları olan Basit Eklemeli Ağırlık (SAW) ve Analitik Hiyerarşi Yöntemi (AHP) analizleri uygulanırken, göz önüne alınmıştır. Yapılan değerlendirmelere göre çalışma alanı dört bölgeye ayrılmıştır; (1) yerleşime uygun alanlar, (2) Önlemli Alanlar, (3) detaylı jeoteknik inceleme gerektiren alanlar, (4) yerleşime uygun olmayan alanlar. Bu iki yöntemle elde edilen mikrobölgeleme haritaları, birbirleriyle karşılaştırılmıştır. SAW ve AHP ile hazırlanan haritalar birbirleriyle tutarlıdır. Ancak kendi kendini denetleme imkanına sahip olan AHP yöntemi ile hazırlanmış harita şehir planlamasına esas olmak üzere önerilmektedir. Niksar (Tokat), is an urban area located in a seismically active zone of Turkey. The aim of this thesis is to prepare GIS-based microzonation map of Niksar settlement area for the purpose of urban planning. Liquefaction, activity, slope, aspect, fault proximity, ground amplification and lithology are considered during the overlay analysis by using Multicriteria Decision Making Analysis (MCDA) of Simple Additive Weighing (SAW) and Analytical Hierarchical Process (AHP) methods. Based on the evaluations, the study area is divided into four different zones, namely, (1) areas suitable for settlement; (2) provisional settlement areas; (3) areas requiring detailed geotechnical investigation; (4) unsuitable areas. Two microzonation maps obtained from analyses are compared. Maps prepared by SAW and AHP methods are found to be consistent with each other. However, the microzonation map prepared by AHP method is recommended for the purpose of urban planning because it has the ability to check consistency itself. 150

Türkiye, dünyadaki depreme duyarlı olan en önemli ülkelerden biridir. Çalışma alanı, Erbaa, Kuzey Anadolu Fay Zonu (KAFZ) olarak bilinen sismik olarak aktif bir fay zonu içinde yer almaktadır. Tokat şehrinin bir ilçesi olan Erbaa, Orta Karadeniz Bölgesi'nde yer alır. Çalışma alanı, Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası'na göre 1. Derece Deprem Bölgesi içinde bulunmaktadır. Erbaa ilçe merkezi, daha önceden Kelkit Nehri'nin sol sahilinde kurulmuştur.Ancak bu merkez, 1942 Niksar-Erbaa (Mw = 7.2) depreminden sonra daha güneye taşınmıştır. Bölgede 1900'lü yıllardan sonra birçok deprem meydana gelmiştir. 1942 depremi, Erbaa ilçe merkezine en hasar verici depremlerden biridir.Bu çalışmada ayrıntılı saha incelemeleri yapılarak çalışma alanının jeolojik ve jeoteknik özellikleri ortaya konmuştur. Erbaa yerleşimi alüvyon ve Pliyosen yaşlı çökeller üzerine kurulmuştur. Erbaa'nın güneyinde Pliyosen yaşlı kil, silt, kum ve çakıl seviyelerine rastlanılmaktadır. Erbaa bölgesindeki alüvyon ise çakıllı, kumlu, siltli ve killi birimlerden oluşmaktadır. Alüvyon çökeller heterojen tane boyuna sahip olup, çevrede yer alan çeşitli jeolojik birimlerden gelen malzemeleri içermektedir.Bu çalışmanın başlıca amacı, çalışma alanı için kentsel planlamaya yönelik bir sismik mikrobölgeleme haritasının hazırlanmasıdır. Çünkü yıkıcı depremlerden sonra yeni yerleşim alanlarının daha güvenli şekilde planlamasına verilen önem giderek artmıştır. Bu doğrultuda, sismik tehlikenin belirlenmesi için deterministik sismik tehlike analizi gerçekleştirilmiştir. Daha sonra gerekli yer hareketi değerlendirmeleri, çalışma alanının aktif fay zonu içinde yer alması sebebiyle yakın fay etkileri de göz önüne alınarak yapılmıştır. Tek boyutlu dinamik davranış analizleri ile zemin koşulları ortaya konmuştur. Dinamik zemin davranış analizleri ile belirlenen büyütme değerleri çalışma alanındaki zemin birimlerinin genelde katı özellikte olduğunu göstermektedir. Bununla birlikte, inceleme alanı için sıvılaşma potansiyeli ile oturma ve yanal yayılma gibi sıvılaşma sonrası etkiler de belirlenmiştir. Çalışma alanına ait nihai mikrobölgeleme haritasının hazırlanması için yukarıda belirtilen parametreler dikkate alınmıştır. Oluşturulan katmanlar Çok Ölçütlü Karar Analizi (ÇÖKA) kullanılarak değerlendirilmiştir. Basit Ağılıklı Toplam (BAT) ve Analitik Aşamalı Sistem (AAS) olmak üzere iki farklı analiz, Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) tabanında uygulanmıştır. Oluşturulan BAT ve AAS `ye dayalı haritalar, nihai sismik mikrobölgeleme haritasının belirlenmesi için karşılaştırılmıştır. Sonuç olarak, AAS yöntemine dayalı olarak hazırlanmış olan harita, Erbaa için nihai sismik mikrobölgeleme haritası olarak önerilmiştir.Genel bir sonuç olarak, çalışma alanın kuzeybatısındaki, gevşek alüvyon birimlerinin de bulunduğu bölge, deprem kaynaklı deformasyonlara karşı hassasiyet göstermektedir. Öte yandan, güneydeki Pliyosen birimleri ile kuzeydoğudaki alüvyon birimleri deprem etkilerine karşı daha dayanımlıdır. Ek olarak, önerilen nihai sismik mikrobölgeleme haritası Erbaa'da şehir plancıları ve yerel yetkililerce yeni yerleşim planlamalarında dikkate alınmalıdır. Turkey is one of the most earthquake prone countries in the world. The study area, Erbaa, is located in a seismically active fault zone known as North Anatolian Fault Zone (NAFZ). Erbaa is one of the towns of Tokat located in the Middle Black Sea Region. According to the Earthquake zoning map of Turkey, the study area is in the First Degree Earthquake Zone. The city center of Erbaa (Tokat) was previously settled on the left embankment of Kelkit River. After the disastrous 1942 Niksar-Erbaa earthquake (Mw = 7.2), the settlement was moved southwards. From the period of 1900s, several earthquakes occurred in this region and around Erbaa. The 1942 earthquake is the most destructive earthquake in the center of Erbaa settlement.In this study, the geological and geotechnical properties of the study area were investigated by detailed site investigations. The Erbaa settlement is located on alluvial and Pliocene deposits. The Pliocene clay, silt, sand, and gravel layers exist in the southern part of Erbaa. Alluvium in Erbaa region consists of gravelly, sandy, silty, and clayey layers. The alluvial deposits are composed of stratified materials of heterogeneous grain sizes, derived from various geological units in the vicinity.The main objective of this study is to prepare a seismic microzonation map of the study area for urban planning purposes since it is getting more essential to plan new settlements considering safe development strategies after the disastrous earthquakes. In this respect, seismic hazard analyses were performed to deterministically assess the seismic hazard of the study area. Afterwards, the essential ground motions were predicted regarding near fault effects as the study area is settled on an active fault zone. 1-D equivalent linear site response analyses were carried out to evaluate the site effects in the study area. Amplification values obtained from site response analyses reveal that the soil layers in the study area is quite rigid. Furthermore, liquefaction potential and post liquefaction effects including lateral spreading and vertical settlement were also delineated for the study area. The above-mentioned parameters were taken into account in order to prepare a final seismic microzonation map of the study area. The layers were evaluated on the basis of overlay methodologies including Multi-Criteria Decision Analysis (MCDA). Two different MCDA techniques, Simple Additive Weighting (SAW) and Analytical Hierarchical Process (AHP), were carried out in GIS environment. The seismic microzonation maps prepared by SAW and AHP methods are compared to obtain a final seismic microzonation map. Finally, the map derived from the AHP method is proposed to be the final seismic microzonation map of Erbaa.As an overall conclusion, the northwestern part of the study area where the loose alluvial units exist is found to be vulnerable to earthquake-induced deformations. On the other hand, the Pliocene units in the southern and alluvial units in the northeastern part are quite resistant to earthquake effects. In addition, the proposed final seismic microzonation map should be considered by urban planners and policy makers during urban planning projects in Erbaa. 443

Bu çalışmanın amacı, Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) tabanlı heyelan duyarlılıkharitalaması içinde, Devrek yöresine üç ayrı veri setiyle uygulanan iki değişkenliistatistiksel analiz sonunda bulunan sonuçları değerlendirmek ve bunları kendiaralarında karşılaştırmaktır. Veri setleri, çalışma alanının 10 değişikparametresini kullanarak, taçlar ve kanatlar, sadece taçlar ve sadece kanatlarkısımlarını içeren kök hücrelerinden yaratılmıştır. Analizin veriye bağımlılığınıarttırmak için parametre haritaları, her bir kök hücre veri setinin yüzdelikdeğerlerine göre eşit ağırlıklı bölümlere ayrılmıştır. Analiz sonucunda bütün verisetlerinin geçerli sonuçlar ürettiği görülmüştür. Bütün kök hücre veri setianalizlerinde, çalışma alanındaki heyelan oluşumlarına en fazla katkıyı sağlayanparametrelerin, yükseklik, litoloji, eğim, bakı ve drenaj yoğunluğu olduğubulunmuştur. Sonuçlar, Kök Hücre Alan Endeksi (KHAE) kullanılarakkarşılaştırılmış ve taçlardan üretilen kök hücre setinin, çalışma alanının en doğruve en başarılı heyelan duyarlılık haritasını ürettiği tespit edilmiştir.Anahtar Kelimeler: Devrek, Coğrafi Bilgi Sistemleri, Heyelan DuyarlılıkHaritalaması The purpose of this study is to evaluate and to compare the results of bivariatestatistical analysis conducted with three different data sets in GeographicalInformation Systems (GIS) based landslide susceptibility mapping applied to theDevrek region. The data sets are created from the seed cells of crowns andflanks, only crowns, and only flanks of the landslides by using 10 differentparameters of the study area. To increase the data dependency of the analysis,all parameter maps are classified into equal frequency classes based directly onthe percentile divisions of each seed cells data set. The resultant maps of thelandslide susceptibility analysis indicate that all data sets produce acceptableresults. In each seed cell data set analysis, elevation, lithology, slope, aspectand drainage density parameters are found to be the most contributing factorsin landslide occurrences. The results of the three data sets are compared bySeed Cell Area Index (SCAI). This comparison shows that the crowns data setproduces the most accurate and successful landslide susceptibility map of thestudy area.Keywords: Devrek, Geographical Information Systems, Landslide SusceptibilityMapping 121