Search

Osmanlı Devleti tarihine yönelik araştırma yapılırken başvurulacak yazılı arşiv kaynakları içerisinde Nüfus Defterleri önemli bir yer tutmaktadır. Nüfus defterlerinde beşeri unsurlar, zaman ve mekân birlikteliği bir arada yer aldığı için demografik özelliklerin ve şehir tarihinin aydınlatılması bakımından önemli bir kaynak olma özelliğine sahiptir. Ancak Osmanlı Devleti'nde gerçek anlamda ilk nüfus sayımı, II. Mahmud zamanında yapılmıştır. Daha önce yapılan sayımlar daha çok vergi mükelleflerini belirlemek amacıyla yapıldığından, nüfus tespiti açısından yetersiz kalmıştır. Dolayısıyla XIX. yüzyılın başlarında yapılan nüfus sayımında; özellikle askere alımlar için Müslümanlar, vergiler için de gayr-i Müslimlerin kayıtları tutulmuştur. Bununla birlikte vergi ve asker alımlarının yanı sıra devlet, aşiretleri kontrol altında tutmak için konar-göçerlerin de nüfus kayıtlarının tutulması uygulamasına gitmiştir. Genel olarak göç ettikleri güzergâh üzerinde yakın oldukları köy ve kasabaya bağlı olarak nüfusa kayıt edilen aşiretler, zamanla yerleşik düzene geçmeye teşvik edilmiştir. Devlet, ülke içerisinde aşiretleri yerleştirirken genellikle hal ve hareketlerinden yola çıkarak ya toplu, ya da küçük gruplar halinde dağınık iskân ettirmiştir. Nitekim çalışmamızda; 1845-1846 yıllarında Konya Vilayeti dâhilinde iskân ettirilen aşiretlerin nüfus kayıtlarını ihtiva eden 3306 Numaralı Nüfus Defteri'nden yola çıkarak bu aşiretlerin kimler olduğu, hane ve nüfus sayısı, fiziksel özellikleri, sosyal ve ekonomik durumları tespit edilmiş ve bu bilgiler çerçevesinde bazı değerlendirmeler yapılmıştır., Population Records have an important place among the written archives sources to be applied for research on the history of Ottoman Empire. Since human elements, time and space coexist in the population registers, it is an important resource in terms of demographic characteristics and the history of the city. However, the fırst real census in the Ottoman Empire was made during II. Mammud's time. As the previous censuses were mostly made to determine the taxpayers, they were insufficient in terms of population determination. Therefore, in the census held at the beginning of the XIX. century; records of Muslims, especially for recruitment, and non-Muslims for taxes were kept. However, in addition to tax and military purchases, the state has also applied to keep the population records of the nomads in order to keep the tribes under control. In general, the tribes registered to the population depending on the village and town they are close to on the route they migrated were encouraged to settle in time. When the tribes were settled within the country, the state generally settled either in groups or in small groups, based on their situation and movements. In this census, especialy muslim for getting military, for taxpayers not only muslims but olso non-muslims records were kept. In fact, in our study; based on the population Registry Number 3306, which contains the population records of the tribes settled in the Konya Province in 1845-1846, the identities of these tribes, the number of households and population, their physical characteristics, social and economic conditions were determined and some evaluations were made within the framework of this information.

GGünümüzde neredeyse tüm devletler nüfus ile ilgili çeşitli çalışmalar yapıp bunların istatistiki bilgilerini muhafaza etmektedir. Nüfus verileri çok çeşitli bilgiler içerdiği için devleti oluşturan toplumun potansiyelini de gözler önüne serer ve gelecek planlamalarına dayanak oluşturur. Bu sebeple dünyada modern anlamda ilk nüfus sayımları 18. yüzyılda yapılmaya başlanmıştır. Osmanlı Devleti de 19. Yüzyılın ilk yarısında modern anlamda ilk nüfus sayımını gerçekleştirmiştir. Sadece erkeklerin sayıldığı bu sayımda amaç devletin asker ve vergi ihtiyacını karşılamak olarak belirlenmiş ve 1831 yılında II. Mahmud döneminde başlamış ve bitirilmiştir. Anadolu ve Rumeli topraklarında yapılan bu sayım bize Devletin nüfusu hakkında birtakım istatistiki bilgiler sunmaktadır. Günümüzde nüfus defterlerine dayanılarak yapılmış tez çalışmaları az sayıdadır. Bu nedenle bu sayım defterlerine dayanarak `19. Yüzyılda Cisr-i Ergene Kazasında Nüfus ve Sosyal Yapı` başlıklı bir tez çalışması yapmayı planladık. Bu çalışmada, Cisr-i Ergene'nin ilk nüfus sayımındaki toplam nüfusunu, nüfusun değişimi, nüfusun yaşa göre dağılımı, nüfusun dinamizmi, kullanılan adların analizi, ödenen vergiye göre nüfusun dağılımı gibi belli başlı konuları analiz ettik. Analizlerin sonucunda da o dönemde devletin yapmış olduğu savaşların, çıkarmış olduğu kanunların ve bölgede yaşanan kıtlıkların veya salgın hastalıkların nüfusun yapısını ve sosyal dokusunu hangi yönde ve nasıl etkilediğini ortaya koymaya çalıştık. Bu çalışma ile günümüzde devletler tarafından uygulanması muhtemel nüfus ile ilgili politikaların, toplumların geleceğini hangi yönde ve nasıl etkileyeceği hakkında fikir sahibi olmayı hedefledik. Today, almost all states carry out various studies about their population and maintain statistical information obtained. Since population data contain a wide range of information, they also reveal the potential of the society constituting the state, and form the basis for future planning. For this reason, the first modern census in the world was done in the 18th century. In the first half of the 19th century, the Ottoman Empire also carried out its first modern census. In this census started and finished in 1831 during the era of Mahmud II, where only men were counted, the aim was to meet the military and tax needs of the state. This census, which included Anatolia and Rumelia, gives us some statistical information about the population of the state in question. Thesis studies based on population registries are few in our time. Thus, we planned a thesis study entitled `Population and Soscial Structure in the Town of Cisr-i Ergene in the 19th century` based on the investigation of population registries. In this study, we analyzed the total population of Cisr-i Ergene in the first census, the population change, the distribution of the population by age, the dynamism of the population, the names used, and the distribution of the population by taxation. As a result of the analyzes, we tried to reveal how and in what way the wars, laws and famine or epidemics in the region affected the structure and social fabric of the population. With this study, we aimed to have an idea about how population policies taken by the states today will affect the future of societies. 136

Bu çalışmada 19. yüzyıl ortalarında Sivas eyaletinin Amasya sancağına bağlı Ezinepazar nahiyesinin sosyal ve ekonomik durumu temettuat defterleri çerçevesinde ortaya konmaya çalışılmıştır.Çalışmamızın amacı temettuat kayıtları çerçevesinde Ezinepazar nahiyesinin 19. Yüzyıl ortalarındaki sosyal ve ekonomik yapısının gün yüzüne çıkarılmasıdır. Çalışmamızın kaynakları Başbakanlık Osmanlı Arşivinden alınarak dijital ortama aktarılmış ve transkripsiyonu yapılmıştır. Transkripsiyonu yapılan belgelerden yerleşim yerlerine ait veriler ortaya çıkarılmıştır. Elde edilen veriler Amasya ile ilgili yapılan diğer temettuat çalışmalarıyla karşılaştırılarak analiz edilmiş yerleşim yerlerinin kayıtlardaki sosyo- ekonomik durumu ile şimdiki durumu arasında bağlantı kurulmaya çalışılmıştır. Bu çalışmamız 1845 yılında Ezinepazar nahiyesine bağlı yirmi altı köyü kapsamaktadır. En kalabalık köy 67 haneli Kale karyesidir. Bu yıllarda Ezinepazar nahiyesinde 770 hane bulunmaktadır. Yerleşim yerlerinde yaşayanların tamamına yakını Müslüman olup geçimlerini tarım ve hayvancılıktan sağlamaktadırlar. Köylerin ekonomik durumları incelendiğinde genel anlamda ortalamanın üzerinde bir gelire sahip oldukları saptanmıştır. Devlete ödedikleri vergiler incelendiğinde ise ise vergü-yi mahsusa, ağnam ve öşür vergisi verdikleri görülmektedir.Çalışmamızdaki yerleşim yerlerindeki gayrimüslim nüfusun diğer bölgeler üzerine yapılan temettuat çalışmalarında ortaya koyulan gayrimüslim nüfus miktarlarından yok denecek kadar az olması, meslek çeşitliğinin tarım ve hayvancılık ile ilgili alanlarla sınırlı kalması araştırmamızın diğer çalışmalardan farklı yönleridir. In this study, the social and economic situation of Ezinepazar, a township of Amasya sanjak in the province of Sivas, in the 19th Century is tried to be put forth in the frame of temettuat books. The aim of our study is to bring light to the socio-economic factors of Ezinepazar in the framework of temettuat registers. The sources of our study taken from the Ottoman Archives of the Prime Ministry have been digitalized and transcribed. Data on the settlements have been acquired from the transcribed documents. Acquired data have been analyzed and compared to other temettuat studies on Amasya and a meaningful connection has been tried to be made between the socio-economic situations of the settlements in the registers then and now. This study includes 26 villages of Ezinepazar in 1845. The most crowded one is Kale with 67 households. At that time, there were 770 households in Ezinepazar. Nearly all of the population was Muslim and earned their living through agriculture and livestock. It is ascertained that the villages have had above-average income in general when we take into account the economic situations of the villages. It is seen that there are income tax (vergü-yi mahsusa), cattle tax (ağnam) and tithe (aşar) when the taxes paid to the state are taken into account.Our study is different from other studies in terms of the fact that the non-Muslim population in the settlements was few and the occupational diversity was limited to agriculture and livestock. 122

Bu çalışma, Başbakanlık Osmanlı Arşivi tasnifinde bulunan 578 nolu müslim defterleri ile 579 nolu gayrimüslim defterlerine dayalı olarak hicri 1248-1256 (Miladi 1833-1840) yılları arasında Bolu Eyaleti, İzmit Sancağı'na bağlı Kartal kazasının demografik ve sosyal yapısını incelemektedir. Mezkûr tarihler arasında, Kartal kazasında yaşayan insanlar Müslim ve gayrimüslim olarak iki ayrı defterde kayıt altına alınmıştır. Sayım, hicri 1248 tarihinde yapılmıştır. Bu tarih, miladi olarak 1833 tarihine denk gelmektedir. İncelenen defterler ile 1833-1840 tarihleri arasında Kartal'a bağlı toplam 20 yerleşim yeri olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca bu yerleşim yerlerinde yaşayanların sayısı (erkek nüfus) ve bu kişilerin akrabalık ilişkileri, yaşları, meslekleri ve sosyal durumları gibi veriler de elde edilmiştir. 578 ve 579 nolu defterlerdeki veriler istatistiki yöntemlerle analiz edilerek, Kartal kazasında yaşayan insanların demografik bilgilerine ve Kartal kazasının sosyal yapısına ait değerli bilgilere ulaşılmıştır. Bunun yanında, ilgili defterlerdeki verilere ve özel ibarelere göre, Osmanlı Devleti'nin bu sayımlarla ulaşmak istediği amaçlardan birinin Müslümanlardan askerlik yapabilecek olanları tespit etmek olduğu anlaşılmıştır. Sayımların diğer bir amacının ise gayrimüslimlerden alınacak cizye vergisini tespit ve takip etmek olduğu sonucuna varılmıştır. This study analyzes demografic and social structure of Kartal town which belongs to Bolu Province, İzmit Sanjak between AH 1248 – 1256 (Gregorian 1833 – 1840) as based on 578 numbered muslim and 579 numbered non-muslim book which located at the Prime Ministry Ottoman Archives.Between the aforementioned date, people lived in Kartal town were recorded in two separate books as muslim and non-muslim. Census was made on the date of AH 1248. This date corresponds to the Gregorian date in 1833. According to these records, 20 settlements connected with Kartal between 1833 -1840 is identified. In addition, Data such as population (only male) lived in and their proximity, ages, physical and social situations are also obtained.Demografic and social information about people lived in Kartal has been reached by analyzing data in 578 and 579 numbered books with statistical methods. Besides, It is concluded according to data in 578 and 579 numbered books and special phrases that one of the aim of Ottoman Empire was determining muslims can do military service. It is understood the other aim of the censuses is determining and tracking, non-muslim can give capitation tax. 149

ÖZETRealizm Edebiyat Akımından Erken Cumhuriyet Dönemi Köydeki İktisadi ve Sosyal Hayata BakışEdebi metinlerin tarihle olan ilişkisi bizlere incelediğimiz dönemi daha iyi anlamamıza ve analiz etmemize yardımcı olmaktadır. Realizm edebiyat akımı, olayları gerçekçi yönleri ile okuyucuya aktarmayı amaç edinmiştir. Bu çalışmada realizm akımıyla yazılmış roman ve hikâyeler analiz edilerek Erken Cumhuriyet Dönemi Türkiye’sinin köydeki iktisadi ve sosyal hayatı aktarılmaya çalışılmıştır. Böylece, edebiyatın sunduğu ürünler bu tez çalışmasında bir ayna görevi üstlenmiştir. Bu dönemde, hükümetlerin köy ve köylüye bakışı, onların sıkıntılarına çözüm arayışları ve uygulanan politikaların sonuçları edebi çalışmalar üzerinden incelenmiştir.Anahtar Kelimeler: Köy, Realizm, İktisat, Erken Cumhuriyet Dönemi, TarımABSTRACTFrom Realism Literature a View to Economic and Social Life At Village in Early Republic PeriodThe relationship of literate texts with history helps us to under standard analyze this period more. Realism literature movement aspires to tell the events with side to all the readers. The life of economics and social in villages in early republic period in Turkey was analyzed by realist authors with their novels and stories. In this way, the structure of economical, social and cultural in this period was enlightened. In this thesis, the productions of literature work as a mirror. I tried to search the view of the government to villages and villagers, their problems and solutions, their policies and the results of these policies in literate texts in this period.Keywords: Village, Realism, Economics, Early Republic Period, Agriculture

From the Ottomans Kaime’s (:banknote) that are issued in 1840, Ottoman Monetary System is based on a dual structure. But the principle “Bad money chases good money” that is expressed in the law Grasham also validated in Ottoman Monetary System and it influenced Ottoman Monetary System’s instability. In return for the expencion that is caused in money supply by Ottoman Kaimes, there isn’t any significant demand. The reason for that which is confronted with is the validity of the definition of powerful culture and weak state that in mentioned in “Gellner’s model of Islam Society”. Culture customs prevented to tend to Kaimes. Of the other hand, Keyder expresses the definition that is done is Weberian way for whole South European Countries as “The State’s permanent reaction to individual’s autonomy.” This is the other factor, preventing tend to Kaimes that influences the change of modernity. As a consequence, no exist “natural order” that is defined as Hayekian perspective caused Kaimes to be source of instability both in Ottoman Monetary System and on finance system., 1840’ta çıkarılan ilk kaimelerden itibaren Osmanlı para sistemi dual bir yapıya oturmuştur. Ancak, Grasham Kanunu’nda da ifade edilen “kötü para iyi parayı kovar” ilkesi, Osmanlı Para Sistemi’nde de geçerli olmuş ve Osmanlı Finans Sistemi’nin istikrarsızlığında etkili olmuştur. Osmanlı kaimelerinin para arzında yarattığı genişlemeye karşılık talep görmemesinde “Gellner’in İslam Toplumu Modeli”nde belirtilen güçlü kültür ve zayıf devlet tanımının geçerliliğiyle karşılaşılmaktadır. Kültürel alışkanlıklar kaimeye yönelinmesini engellemiştir. Ayrıca Keyder’in Güney Avrupa ülkelerinin tümü için Weberyan tarzla yaptığı tanımlamada ifade ettiği “Devletin bireyin özerkliğine sürekli tepki duyuşu” da modernite değişimini etkileyen faktör olarak kaimelere yönelinmesini engelleyen faktör olmuştur. Bu noktada Hayekyan bakış açısıyla tanımlanan “Doğal düzen” kavramının mevcut olmaması, hem Osmanlı Para Sistemi içinde ve hem de finans sistemi üzerinde kaimelerin, istikrarsızlık kaynağı olmalarına yol açmıştır.

Aydın Vilayet Salnameleri'ne Göre Bergama Kazası adlı tezimiz iki bölümden oluşmaktadır. Birinci Bölüm, 1879-1908 seneleri arasında 25 defa yayınlanmış olan Aydın Vilayet Salnamelerinde Bergama Kazası ile ilgili kısımların transkripsiyonundan oluşmaktadır. İkinci bölümde ise Salnamelerdeki bilgiler ışığında Bergama Kazası'nın idari, sosyal, iktisadi ve kültürel durumunun bir değerlendirmesini yaptık. This thesis, Aydın Vilayet Salnameleri'ne Göre Bergama Kazası, consists of two sections. The first section includesthe twenty-five transcripts of Annals of Aydın Province that mentions Bergama municipality, which were published between the years 1879- 1908. The second section analyzes governmental, social, economic, and cultural conditions of Bergama municipality in light of the Annals. 141

Hz. Peygamber'in torunları Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin soyundan gelen seyyid ve şerîflere, Abbasiler'in ilk döneminde toplum ve idareciler tarafından büyük bir değer verilmiştir. Onların içinde dindar ve alim kişiler bulunması bunda etkili olmuştur. Bununla birlikte Hz. Peygamber'in soyundan geldiği halde dini açıdan olumsuz işler yapanlar da bulunmuştur. Hz. Hasan soyundan gelenlerden bazıları Abbasiler'e karşı ayaklanmıştır. Hz. Hüseyin soyundan gelenler ise siyasetten uzak kalmışlardır. Onların eş ve çocuk sayıları kaynaklarda farklıdır. Daha çok grup içi evlilikler görülmektedir. Onların farklı gelir kaynakları mevcuttu. Onların fakirlere büyük miktarda yardım yaptıklarına dair rivayetler vardır. Onların içinde dini ilimlerde alim kişiler vardı. Diğer ilim dallarında özellikle şiir ve edebiyat alanında öne çıkanlar görülmektedir., Sayyids and sharifs which were grandchildren of Prophet?s descentdants, Hasan and Husain had been respected a lot by the Islamic society and governors in the early Abbasid period. Being religious and scholars people inside of them affected this situation. Nevertheless some of them did some bad actions. Some people of Hasan?s descendants rebelled against Abbasids. Therefore Husain?s descentdants stayed apart of politics. The number of their wives and children are very different in the Islamic history sources. Marriages had mostly been seen inside of group. They had different earnings. There are narrates that they helped for poor people in large scale. There were scholars in sciences of theology inside of them. Also some of them were famous in other sciences, particularly in poetry and literature.

İkinci Dünya Savaşı Sürecinde Türkiye'nin Sosyo-Ekonomik Durumu (1939-1945) adlı yüksek lisans çalışması, tez kriterinde ele alınmış bir incelemedir. Buçalışmada, İkinci Dünya Savaşı sürecinde Türkiye'nin sosyo-ekonomik yapısı tahliledilerek, bu süreçteki sosyal ve ekonomik politikaların uygulama ve sonuçlarının, savaşsonrası süreçteki siyasal, sosyal ve ekonomik olaylar üzerindeki etkileri incelenmiştir.Birinci başlık altında, İkinci Dünya Savaşı öncesi Türkiye'nin sosyo-ekonomikdurumu incelenmiştir. Bu bölümde, Cumhuriyet'in Osmanlıdan aldığı ekonomik miras,Cumhuriyetin ilk yılları ve iktisat politikası arayışları, liberal ekonomik dönemdekiekonomi politikaları ve bu politikaların sonuçları, devletçiliğe geçiş süreci ve devletçiekonomik dönemdeki ekonomi politikaları ve bu politikaların sonuçları üzerindedurulmuştur. Ayrıca bu bölümde, Atatürk dönemi olarakta adlandırdığımız, 1923-1938döneminin sosyo-ekonomik bakımdan genel bir değerlendirilmesi yapılmıştır.İkinci ana başlık altında, tezimizin de ana konusunu oluşturan, İkinci DünyaSavaşı Sürecinde Türkiye'nin sosyo-ekonomik durumu incelenmiştir. Bu bölümde,savaş ekonomisine geçişte yapılan yasal düzenlemeler ve ekonomik yapılanmanınyeniden kuruluşu, savaş döneminde yükselen fiyatlara ve karaborsaya karşı devletinmüdahaleleri, savaş dönemi ekonomisini kontrol etmeye yönelik geçmişte ve şimdi deçok tartışılan Karne Uygulaması, Yüzde 25 Kararı, Varlık Vergisi, Toprak MahsulleriVergisi ve Çiftçiyi Topraklandırma Kanunları üzerinde durulmuş ve bu kanunlarınuygulama ve sonuçları tahlil edilmiştir. Ayrıca bu bölümde, İkinci Dünya savaşı öncesisüreçten başlayarak, Türkiye'deki nüfus, sağlık, eğitim ve kültür politikalarınınuygulama ve sonuçları incelenmiştir.Üçüncü ana başlık altında, İkinci Dünya savaşı yıllarında uygulanan sosyal veekonomik politikaların savaş sonrası süreçteki siyasal, toplumsal ve ekonomik yapıyayansımaları üzerinde durulmuştur.Bu çalışma, İkinci Dünya Savaşından günümüze kadar gelen süreci daha iyianlamamıza ve Türkiye'deki Çok Partili hayata geçişin, dış etkilerinden çok, içetkilerini ayrıntılı bir biçimde irdeleyen, hem resmi kaynakları, hem de ulusal basındayer alan kaynakları eleştirel bir biçimde inceleyen ve bu konuda araştırma yapacak olanaraştırmacılara kaynak olacak bir çalışma olacağı inancındayım.Anahtar Sözcüklerİkinci Dünya Savaşı, sosyal tarih, ekonomik tarih, sosyal yapıVarlık Vergisi, Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu, Toprak Mahsulleri Vergisi, Nüfus,Eğitim First of all this is a kind of research which considered as bachelor?s degreestudy. Turkey?s Social and Economical Situation During The World War II. (1939-1945) In this research I try to indicate economical and social aspects of TurkishRepublic before and during the world war 2nd. This research also try to explain theeffects and results of political desicions in Turkey.Within the first topicheadline in this research the readres can see Turkey?s socialand economical situation before the World War II very clearly. In this topic the mainsubject considered about the existence of young Turkish Repuplic and liberal economyhow developed with the Ottoman Empire?s economical heritage In the begining ofyoung Turkish Repuplic try to find an economical policy in liberal way. The effects andresults of liberal economic policy encouraged by the Turkish Government Investments.This is called Atatürk?s Period between 1923-1938. There is an explanation and anevaluation of this period.Within the second topic headline in this research the main subject is Turkey?ssituation during the World War II. There were numerous battles in World War II. Someof these battles lasted only days while others took months or years. Some of the battleswere notable for the material losses such as tanks or aircraft carriers while others werenotable for the number of human losses. Although this is not a comprehensive list of allbattes of WWII, it is a list of the major battles of World War II. The readers can seehow Turkish Repuclic government work in accordance with war economy. What kindof principles and rules serviced to protect people such as having a licence for bread.National Economical Principles resist price increase and black markets. Here are somerules and principles such as, 25 percent tax, owners value tax, agriculture tax, givingland to farmers, There is an explanation and an evaluation about education, health,population increase and cultural policies.Within the third topic headline in this research the main subject is Turkey?ssocial and economical situation after the World War II. By means of this research thetotal evaluation help us to understand our daily life clearly. In any way the internalreasons occurs rather than external for transfering from one political group throughmulti political groups in Turkey. I beleive that this research satisfied readers in manyways who wants to get informations by critisizing government multi political groups indemocrasy.Key Words:The World War II, Social history, Economical history, Social Situation,Owners value tax, Gving Land to Farmers, Agricultere tax, Population,Education 271

ÖZET Çok köklü bir geçmişi olan Türk Kültürü'nün ve bu kültürün yaratmış olduğu ordunun Türk tarihi içinde ki yeri oldukça önemlidir. Bu önem ordunun, devletin siyasi hayatını etkilemesi ve her çağda devleti koruyucu ve kollayıcı bir güç olmasından kaynaklanmaktadır. Toplumun içinden gelen, bulunduğu çağın ve coğrafyanın da etkisi ile farklı teknik ve taktikler uygulayan ordu her zaman devleti güçlü kılacak en önemli unsur olmuştur. Osmanlı Devleti'nin siyasal, sosyal ve ekonomik yapısındaki çöküş neticesinde Osmanlı Ordusu eski gücünü kaybetmiştir. Her ne kadar 1843 'ten sonra orduda yenileşme hareketleri başlasa da zamanın teknik ve taktiğinden uzak kalış devletin hazin sonunu getirmiştir. Ulusal Kurtuluş Savaş'ı döneminde pek çok cephede savaşan Türk Ordusu ülkesini düşman işgalinden kurtarmıştır. Cumhuriyet Ordusu Mustafa Kemal'in önderliğinde yeniden kurularak ülkesini iç ve dış düşmanlara karşı korama ve kollama görevini üstlenmiştir. Tarihinden kalan geleneksel ordu değerleri de yeni Türk Ordusu'nda vücut bulmuştur. Cumhuriyet Dönemi Türk Ordusu teknik ve taktik yönden büyük ilerleme kaydetmiştir. Hem ülke politikaları hem de orduyu modernleştirme aynı paralelde yürütülmüştür. Türkiye Cumhuriyeti Devleti'ne düşmanca yaklaşacak ülkelere karşı ordu hızla modernleştirilip caydırıcı bir güç olması sağlanmıştır. Ayrıca barışçıl denge politikaları sayesinde de modernleşme hamlelerine engel olabilecek gelişmelere mani olunmuştur. Padişaha bağlı Osmanlı Ordusu'ndan demokratik ve laik Türkiye Cumhuriyeti Ordusu yaratılmıştır. Temeli tamamen Türk Milleti'ne ve bilime dayalı modern bir ordu meydana getirilmiştir. Bilim, fen ve milli değerlerden uzaklaşmanın Osmanlı Devleti'nde olduğu gibi ordunun ve devletin hazin sonunu getireceği asla unutulmamalıdır.Ulu Önder Atatürk, Türkiye Cumhuriyeti 'ni muassır medeniyetler seviyesine ulaştıracak ve ilelebet ayakta tutacak ilkeleri belirleyerek Türk gençliğine emanet etmiştir. ABSTRACT Turkish Culture which has a rooted past and the army this culture has created have an important place in Turkish history. This importance results from the fact that the army effects the political life of the state and is a power protecting the state in every ages. The army which comes from the society and uses different technics and tactica due to the effect of the age and geography has always been the most important power that will make the state powerful. The Ottoman Army lost its old power as a result of the collapse in political, social and economical structure of Ottoman Empire.Although modernization movements started in army in Ottoman Empire after 1 843, not following the technic and tactic of the age brought the sad end of the state. Turkish Army which fighted in many sides in National Independence War saved its country from occupation of the enemy. The Republic Army was establisled in the leadership of Mustafa Kemal again and undertook the task of protecting Turkish Republic against domestic an foreign enemies. The traditional army values coming from the history existed in new Turkish Army. Turkish Army in the period of Republic made progress in technic and tactic. Both the country policies and the modernization of the army were carried out parallel. The army was immediately modernized and turned into a deterrent power against the countries that would treat The State of Turkish Republic antagonistically. Furthermore due to pacific balance policies the developments that might modernization movements were prevented. Democratic and secular Turkish Republic Army was cretaed from the Ottoman Empire that was faithful to the sultan.An army was formed which was base on Turkish People and science.lt should not be forgotten that being far away from the science and national values will bring the sad end of the army and the state as it happened in Ottoman Empire. Great Leader Atatürk entrusted the principles that will promote Turkish Republic to the contemporary civilizations and keep it alive forever to the Turkish Youth. 133

490

ÖZETXIX. yüzyılın sonlarında Diyarbakır Vilayeti'nin içinde bulunduğu sosyo-ekonomik koşulların, ağırlıklı olarak, o dönemler Diyarbakır'da faaliyetlerini sürdüren konsolosluk görevlilerinin raporlarından, yabancı kaynaklardan ve Diyarbakır Salnameleri'nden yararlanılarak araştırıldığı bu çalışma, altı bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, XIX. yüzyılın sonlarında dünya ve Osmanlı İmparatorluğu'nun içinde bulunduğu genel durum ile dalga dalga yayılan Sanayi Devrimi'nin buna etkileri ele alınmıştır.İkinci bölümde, farklı uygarlıklara ve hanedanlıklara ev sahipliği yapan Diyarbakır Vilayeti'nin tarihçesi, Osmanlı İmparatorluğu öncesi ve sonrası olmak üzere iki dönem olarak değerlendirilmiştir.Üçüncü bölümde, XIX. yüzyılın sonlarındaki Diyarbakır Vilayeti'nin fiziki konumu ve idari yapısı ile birlikte, o dönem vilayette bulunan kurumlar ele alınmıştır.Dördüncü bölümde, vilayetin nüfus ve okullaşma durumu ile farklı topluluklara bağlı öğrencilere yönelik eğitim-öğretim faaliyetleri incelenmiştir.Beşinci bölümde, XIX. yüzyılın sonlarında vilayetin sahip olduğu iktisadi potansiyel ele alınıp, o dönemin iktisadi kaynakları, ticari yaşantısı, ithalat ve ihracat faaliyetleri, orijinal konsolosluk raporları, yabancı kaynaklar ve salnamelerden yararlanılarak ortaya konmaya çalışılmıştır.Ekler bölümünde, biri 1880 yılında bir İngiliz konsolosluk görevlisi tarafından hazırlanan, diğeri 20 yıllık aradan sonra, 1900 yılında Fransız Büyükelçiliği tarafından hazırlatılan ve Diyarbakır Vilayeti'nin o dönemlerdeki durumunu açık bir şekilde resmeden iki rapor ele alınmıştır.ABSTRACTThis study, which researches the social and economical conditions of Diyarbakır province in the late 19th century by using consulate reports, foreign resources and Diyarbakır annuals, consists of five chapters.In the first chapter, general circumstances of the world and Ottoman Empire were examined with the effects of Industry Revolution.In the second chapter, the history of Diyarbakır province which become the centre of different civilizations and dynasties was studied in two periods; before Ottoman Empire and after Ottoman Empire.In the third chapter, physical and administrative structure of Diyarbakır province was studied with its institutions which existed at that period.In the fourth chapter, population and schooling of the province and activities of training related to the students of different societies was researched.In the fifth chapter, the economical potential of the province in the late 19th century was researched with its economical resources, commercial life, activities of importation and exportation of that period by using original consulate reports, foreign resources and annuals.The appendixes contain two reports. One of them was prepared by Britain Consulate in the year of 1880. The second belonged to French Ambassadorial was prepared in 1900. The situation of Diyarbakır Province in that period was illustrated in these reports clearly.

146

248

SUMMARY Migrations toward Asia Minor that occurred through the nineteenth and the first quarter of the twentieth centuries have influenced that region socially, economically, politically and culturally. Many cities in Asia Minor had a new social and demographic appearance after these migrations. The compulsory migration which was the result of the Agreement for the Exchange of Populations between Greece and Turkey can be accounted as the last stage in this process. Bursa always had a share from the mentioned migrations. after the exchange of populations approximately 35, 000 people were settled in Bursa, these people had the following influences on the social structure of the city: 1) The population of Bursa was homogenized in respect of religion and ethnicity because of the out-migration of the Greeks and Armenians and in-migration of the musulman people. 2) The new comers were mostly agrarian in contrast to the Greeks and Armenians who were occupied in commerce and industry most of the time. Therefore, the exchanged people filled the gap in the agricultural sector to a great extent, however, they partly filled the gap in commerce and industry by providing work force. 3) After the settlement of the exchanged people. Bursa, like its population had a homogen appearance culturally. 125 125