Search

Historical sources show us that during the conquest of Jerusalem on October 2, 1187, there were some people from Hakkari in the entourage of the victorious commander Salahuddin Al-Ayyubi. While some of them were members of the ulama class, the rest mostly were warriors. Those people, who were with Sultan Salahuddin, took on very important duties during his reign in Jerusalem, and in return for their services they were allowed to establish waqfs or charitable foundations. The emergence of charitable foundations was not only limited to the period of the aforementioned sultan but also seen in the periods of other rulers, which demonstrates the process of charitable foundation as a long-term phenomenon. Those who settled in the region after the conquest gave birth to new generations and these people, who found life in a new environment far from where their ancestors came from, were mentioned in the sources with the nickname “al-Hakkârî” or from Hakkari. When the Ayyubid State withdrew from the stage of history, these people started to have close contact with the Mamluk sultans and some of them took part in the close working team of the new administrators and continued to establish new foundations. Based on the Ottoman archival documents, this article examines the foundations established by the people of Hakkari during the Ayyubid and Mamluk rules. The foundation books and court records, especially the detailed cadastral registers, were used through an analytical filter to provide a sound historical dimension. The article aims to contribute to the heritage of today's Jerusalem by putting these institutions into a historical context., Selâhaddin Eyyûbî'nin 2 Ekim 1187'deki Kudüs'ü fethi esnasında maiyetinde Hakkâri'den gelen bazı kişilerin varlığı tarihi kaynaklar tarafından tespit edilmektedir. Bunların bir kısmını ulema sınıfına mensup şahıslar oluştururken geri kalanını da savaşçı kesimi teşkil etmekteydi. Hükümdarın yanında bulunan bu kişilerden bazıları çok önemli vazifeler üstlenmişlerdir. Nitekim onların adlarına daha sonra çeşitli vesilelerle vakıflar kurulmuştur. Hayır kurumlarının ortaya çıkması sadece adı geçen sultanın dönemiyle sınırlı kalmamış diğer yöneticilerin devirlerini de kuşatmıştır. Dolayısıyla uzun bir zamanı kapsayan bir süreç ortaya çıkmıştır. Bu uzun süre zarfında fetih sonrasında bölgeye yerleşenlerin arasında “el-Hakkârî” lakabıyla anılmaya devam eden geldikleri yerden uzak fakat vakıf müesseselerinin doğal bir parçasını oluşturan yeni bir kuşak ortaya çıkmıştır. Eyyûbî Devleti'nin tarih sahnesinden çekilmesinden sonra da bu kişilerin Memlük sultanlarıyla yakın ilişki içinde oldukları, bazılarının yeni idarecilerin yakın çalışma ekibi içinde yer aldıkları ve yeni vakıflar kurdukları görülmektedir. Bu makalede Eyyûbî ve Memlük devletlerini ihtiva eden Hakkârili şahısların kurdukları evkafın hikâyesi, Osmanlı arşiv belgeleri rehberliğinde ele alınmıştır. Başta mahkeme kayıtları olmak üzere tahrir ve vakıf defterleri vakıanın tarihî boyutlarının anlaşılması maksadıyla analitik süzgeçten geçirilerek kullanılmıştır. Böylece günümüz Kudüs'ünün uygarlık mirasına katkıda bulunmuş olan bu gelişme, tarihsel bağlamda incelenmeye çalışılmıştır.

Tez konumuzu teşkil eden VII. Haçlı Seferi 1248-1254 yılları arasında gerçekleşmiştir. VII. Haçlı Seferi; doğuda bulunan Haçlıların, Eyyubiler ve Harezmli askerler tarafından La Forbie (El-Harbiya) savaşında (1244), Hittin savaşından (1187) daha ağır bir yenilgiye uğratılmalarının bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Bu sırada Avrupa; Almanya ve İtalya, II. Friedrich ve Papa arasındaki sorunlarla boğuşuyordu. Aynı zamanda Orta Avrupa'ya kadar ilerlemiş olan Moğolların etkileri de bu dönemde hala hissediliyor ve Moğol istilacılarının geri dönme ihtimalinin tedirginliğini yaşıyorlardı. 1245 yılında Fransa'nın Lyon kentinde bir konsil düzenlendi. Bu konsilde; Kilisenin sorunları, Kudüs'ün Müslümanlar tarafından alınması ve Moğol tehlikesi hakkında bazı kararlar alındı. Alınan kararlardan biri de Fransa kralı IX. Louis'nin önderliğinde İslam dünyasının en önemli merkezlerinden birisi olan Mısır'a düzenlenecek bir Haçlı Seferi olmuştur. Yedinci Haçlı Seferi, İslam dünyasına etkileri bakımından oldukça önemli bir konuma sahiptir. Haçlılar, Dimyat şehrini ele geçirdiklerinde Eyyubi sultanı Salih Necmeddin Eyyub ağır hastaydı ve Dimyat'ın ele geçirildiğini öğrendikten bir süre sonra vefat etmişti. Salih Necmeddin'in hayatta olan tek oğlu Tûrânşâh ise bu sırada Hısn-ı Keyfa'da bulunuyordu. Sultanın eşi Şecerüddür, ordudan ve halktan sultanın ölümünü gizleyerek Tûrânşâh'ı devletin başına geçmesi için haber gönderdi. Haçlıların Dimyat'ı alarak Mansura'ye ilerledikleri kritik bir dönemde bir felaketin önüne geçilmiş oldu. Tûrânşâh'ın Mısır'a geldiğini duyan ordu moral buldu ve Haçlılar'ın ilerleyişi durdurularak yenilgiye uğratıldı. Bu yenilgi sonucunda Haçlılar, 800,000 dinar fidye ödemek ve Dimyat'ı Müslümanlara teslim etmek zorunda kaldı. Savaşın kazanılmasından bir süre sonra Tûrânşâh'ın tavırlarından rahatsız olan Memlük grubu Tûrânşâh'ı öldürerek yerine üvey annesi Şecerüddür'ü sultan ilan etti. Böylece Mısır'da Eyyubi hakimiyetine son verilerek Memlük devri başlamış oldu. Eyyubi devletinin savaşı kazanmasının ardından son sultanları olan Tûrânşâh'ın öldürülmesi ile yerine üvey annesi Şecerüddür geçmiş ve Mısır'da Eyyubi ailesinin hakimiyeti son bularak Türk Memlüklerin hakimiyetinde Memlük Devleti kurulmuştur. The Seventh Crusades, Which constitute our thesis topic, took place between 1248-1254 years and emerged as a result of heavy defeat of Crusaders in the east in the battle of La Forbie (El-Harbiya) in 1244 by the Ayyubid and Khawarazm soldiers that was even worse than the Battle of Hattin (1187). In Europe; Germany and Italy were struggling with the problems between Friedrich II. and the Pope. At the same time, the effects of the Mongols, who had already reached Central Europe, were still felt in this period, and the possibility of withdrawal of Mongolian invaders had caused uneasiness. In 1245, a council was held in Lyon, France where some decisions were taken about the problems of the church, the takeover of Jerusalem by Muslims, and the Mongol threat. One of the decisions taken in this council was the crusade to be organized to Egypt, which was one of the most important centers of the Islamic world then, led by Louis IX the King of France. The Seventh Crusade has a very important position in terms of its effects on the Islamic World. The Ayyubid ruler Salih Najm al-Din Ayyub was seriously ill when the Crusaders took over the city of Dimyat, and he died soon after he came to know about the invasion. Salih Najm al-Din's only surviving son, Turan Shah was in Hisn-keyfa (Hısn-ı Keyfa) at that time. The wife of the sultan, Shajarat al-Durr, sent a message to Turan Shah to enthrone him as a head of the state by hiding the death news of the ruler from the army and the people. In this critical period when the Crusaders had already taken Dimyat and were heading towards Mansura, a disaster was prevented as the army cheered up with the news of arrival of Turan shah to Egypt thereby blocking their progress and crusaders were defeated. As a result of this defeat, the Crusaders were obliged to hand over Dimyat to the Muslims and to pay 800,000 dinars of ransom. The Mamluk group was uncomfortable with the attitude of Turan Shah and they declared his stepmother Shajarat al-Durr as their ruler after killing Turan Shah. Thus, soon after the Ayyubid state won the war, his stepmother, Shajarat al-Durr, was replaced by the death of the last ruler, Turan Shah and the era of Mamluk saltanate started by ending the Ayyubid domination in Egypt. İÇİNDEKİLER Sayfa ÖZET -- i ABSTRACT -- ii İÇİNDEKİLER -- v SİMGELER VE KISALTMALAR -- vii ÖN SÖZ -- viii GİRİŞ -- 1 BİRİNCİ BÖLÜM HAÇLI SEFERİ ÖNCESİ 1.1. EYYUBİ DEVLETİ -- 3 1.1.1. Kâmil’in Vefatı -- 6 1.1.2. Dımaşk Mücadelesi -- 9 1.2. THİBAUT DE CHAMPAGNE HAÇLI SEFERİ -- 13 1.3. SULTAN SALİH NECMEDDİN -- 14 1.4. MISIR-ŞAM MÜCADELESİ -- 16 İKİNCİ BÖLÜM YEDİNCİ HAÇLI SEFERİNE HAZIRLIK 2.1. SEBEPLER -- 19 2.1.1. Gazze Yenilgisi -- 19 2.1.2. La Forbie (El-Harbiye) Savaşı -- 21 2.2. HAZIRLIK -- 24 2.2.1. Lyon Konsili -- 24 2.2.2. Moğollarla İlişkiler -- 25 2.2.3. Fransa Kralı St. IX. Louis -- 26 2.2.4. Sefer Hazırlıkları -- 27 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM SAVAŞIN BAŞLAMASI VE BİTİŞİ 3.1. LOUİS KIBRIS’TA -- 30 3.1.1. IX. Louis ve Moğol Elçileri -- 32 3.2. HAÇLILARIN DİMYAT’A ULAŞMASI -- 34 3.2.1. Dimyat’ın Düşüşü -- 35 vi 3.2.2. Ufak Çaplı Çatışmalar -- 38 3.3. KAHİRE’YE HÜCUM’A KARAR VERİLMESİ -- 39 3.4. SULTAN SALİH NECMEDDİN EYYUB’UN VEFATI -- 40 3.5. MANSURA’YA HAREKET -- 42 3.6. MANSURA SAVAŞI -- 44 3.7. TURANŞAH’IN MANSURA’YA GELİŞİ -- 47 3.7.1. Haçlıların Yenilgisi -- 49 3.7.2. IX. Louis’nin Müzakere Talebi -- 50 3.7.3. Haçlıların Geri Çekilmesi -- 51 3.7.4. IX. Louis’nin Esareti -- 52 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM- YEDİNCİ HAÇLI SEFERİ SONRASI MISIR’DA HANEDAN DEĞİŞİKLİĞİ 4.1. TURANŞAH’IN ÖLDÜRÜLMESİ -- 56 4.1.1. Şecerüddür -- 58 4.2. VII. HAÇLI SEFERİ SONUCU KURULAN DEVLET; MEMLÜK DEVLETİ -- 63 SONUÇ -- 66 KAYNAKÇA -- 68 EKLER -- 73 EK-1. Haritalar -- 73 EK-2. Fotoğraflar -- 77

Bu çalışma, özellikle Haçlıların İslâm diyarından kovulmasında büyük rol oynayan Zengilerin hükümdarlık dönemini ve bu dönemin Müslümanlar nezdindeki önemini bir kez daha ortaya koyma gayretiyle ele alınmıştır. Ayrıca çalışmada, Zengiler ve Eyyûbiler arasındaki kuvvetli irtibatın yanı sıra askeri, idari ve ekonomik açıdan Selahaddin Eyyûbi'nin Mısır'da inşa ettiği devlet ve bu devletin kalkınmasına da değinilmiştir.Çalışma giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Girişte özet, konunun önemi, amacı, niçin tercih edildiği ve daha önce yapılmış olan çalışmalara yer verilmiştir. Zengi ve Eyyûbi devletlerinin tarihini kapsayan birinci bölümde söz konusu her iki devletin kuruluşu ele alındıktan sonra Eyyûbilerin soyu ve kökeni hakkındaki ihtilaflar, Eyyûbilerin Zengilerle olan bağlantısı, Nureddin Zengi ve Selahaddin Eyyûbi arasındaki bağlantı, Nureddin Zengi ve Selahaddin Eyyûbi'nin Haçlılar karşısındaki rolü ve Selahaddin Eyyûbi'nin askeri stratejik rolüne vurgu yapılmıştır. Ayrıca `askeri ve savaş iktalarının gelişimi` şeklindeki başlığın altında,askeri üniforma, askeri lojistik,askerî seferberlik, gönüllü Eyyûbi ordusu, istihbarat örgütü ve keşif grubu gibi çeşitli yapıları da yer verilmiştir.İkinci bölümde de özellikle Mısır'da Eyyûbi Devleti'nin kurulması bağlamında Eyyûbilerin Zengilerle olan bağlantısı ele alınmıştır. Bu bölümde `İmar Bağlamında Eyyûbiler` şeklindeki başlığın altında, kaleler, okullar, hankâhlar, kervansaraylar vehastaneler;`Askerî Bağlamında Eyyûbiler` şeklindeki başlığın altında ise Nureddin Zengi'nin ölümünden sonra Zengi ve Eyyûbi komutanlarının birbirlerine karşı siyasi, toplumsal ve dini tutumlarına değinilmiştir.Üçüncü bölümde ise bir devlet başkanı ve siyasetçi olarak Nureddin Zengi, fethettiği bölgeler, Selahaddin Eyyûbi'ye olan muhalefeti hakkında tarihçilerin görüşleri ve bu görüşlere yapılan reddiyeler aktarılarak çalışma neticelendirilmiştir. This study cover an important period in the history of Muslims, this is the era of Zankees who defeated the crusade attacks and the crusade armies whom attacked the Muslim countries during this period.The study also shows the good relationships between Zankees and the Ayubians during this critical period.It seems clear that there was an important development during this critical era, the development of economy, army, administrations and many other type of promotions in various fields in Egypt which is ruled by Salahaddin. This development was planned by Imadudin Zanky, whom was very intelligent that could change the doctrine of the people from Shia Al Ubaidy to be Sunna Doctrine.The study includes an introduction with three chapters, the introduction presented the important of this elements which lead to the huge development in this critical period.The first chapter presents the good relationship between Zankees and Ayubians during this period. This chapter has two sections, section one deals with the role of Ayubians during the era of Zankees and the second section how they defeated the crusades.Chapter two has three sections, the main title of the chapter is the relationship between Zankees and the Ayubians, the first section deals with the relationship of the Zankees and Ayubians in Egypt, while second chapter deals with the relationship of Zankees and Ayubians in Aleppo in Syria.The third section deals with factors and reasons of Nuradddin Victory against the Crusade campaigns in all the wars and the method fighting.This section has three main points; the first point is about the internal policy of Nuraddin Zanky in the administration systems, the second is about the disputes and misunderstanding between Salahaddin and Nuradin Zanky.The third is on the some matters and occurrences during the last part of the Nuradin's ruling regime, then he died.The conclusion and the resources list is attached at the end of the thesis. 144

Bu çalışmada Eyyûbî Devletinde Salâhaddîn Eyyûbî ve Melik Âdil'den sonra en büyük sultan olan Melik Kâmil'in hayatı ve siyasi faaliyetleri ele alınmıştır. 573 veya 576 (1177-1178 veya 1180) yılında dünyaya gelen Melik Kâmil, babası Melik Âdil'in gözetim ve himayesinde, devrin âlimleri tarafından yetiştirilmiştir. Önce el-Cezîre daha sonra Mısır'da Melik Âdil'in nâipliğini üstlenen Melik Kâmil, babasının ölümü üzerine 615/1218 yılında sultan oldu. V. Haçlı Seferinde Haçlılara karşı kahramanca mücadele eden Melik Kâmil ve diğer Eyyûbî melikleri Haçlıları elleri boş olarak ülkelerine gönderdi.V. Haçlı Seferini, birlik ve beraberlik sergileyerek kazanan Eyyûbî melikleri daha sonra kendi içlerinde mücadeleye başladılar. Anadolu Selçuklularına ve Hârizmşahlara karşı birlikte mücadele eden Eyyûbî meliklerinin, kendi içlerinde de çekişmeleri sürmüştür. Mısır ve Suriye'yi tek elden yönetmek isteyen Melik Kâmil, 635/1238 tarihinde Dımaşk'ı ele geçirerek amacına ulaştı fakat aynı yıl vefat etti.Anahtar Kelimeler: Melik Kâmil, Eyyûbîler, Haçlılar, Anadolu Selçukluları, Hârizmşahlar This study focuses on the life and political activities of Malik Kâmil who was the greatest sultan of the Ayyubid Sultanate after Saladin and Malik Âdil. Malik Kâmil who was born in the year 573 or 576 (1177-1178 or 1180 AD) was raised by the period's scholars under the supervision and protection of his father Malik Âdil. Malik Kamil who became the regent of Malik Âdil first in al-Jazeera and then in Egypt was crowned sultan in 615/1218 following his father's death. Malik Kamil and the other Ayyubid rulers who fought heroically during the Fifth Crusade forced the Crusaders to return to their home empty handed. The Ayyubid rulers who were victorious during the Fifth Crusade thanks to their unity and solidarity started to struggle among themselves afterwards. The Ayyubid rulers who fought against the Anatolian Seljuks and Khwarazmians continued to experience internal power struggles. Malik Kamil who wanted to rule Egypt and Syria single-handedly achieved his aim by conquering Damascus in 635/1238 however he passed away the same year. Keywords: Malik Kamil, Ayyubids, Crusaders, Anatolian Seljuks, Khwarazmians. 195

630-866/1232-1462 yılları arasında Hasankeyf'te hüküm süren Hasankeyf Eyyûbîlerinin hâkimiyet sahası; Siirt, Erzen ve Hazzo gibi yerleşim yerlerine kadar uzanmıştır. Sınırlı bir bölgede kurulmasına karşın yönetim anlayışı ve ürettiği medeniyet açısından Eyyûbî Devleti'nin doğudaki bir minyatürünü andıran Hasankeyf Eyyûbîleri ilk dönemlerinde İlhanlıların nüfuzu altında kalmışlardır. Kendi adlarına bastırdıkları sikkeler, hanedan yönetiminin meşruiyetini ortaya koyan unsurlardandır. Mısır Memlük hükümdarlarıyla sıkı ilişkileri olan Hasankeyf Eyyûbîlerinin siyasî varlığı, 1462 yılında Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan tarafından sonlandırıldı.Hasankeyf Eyyûbîleri devlet teşkilatı açısından kendilerinden önceki İslam devletlerinin yapısını korumuş ve onlardan devraldıkları kurumlara aynı şekilde işlerlik kazandırmışlardır. Bu hanedan iki buçuk asırdan fazla bir dönemde mimari şaheserler inşa ettiği gibi bilimsel faaliyetleri teşvik etmiştir. Bu çalışma, Hasankeyf Eyyûbîlerinin maddi ve manevi kültür mirasının ortaya çıkarılması açısından yaygın literatür için önem arz eder.Anahtar Kelimeler: Hasankeyf Eyyûbîleri, İdari Teşkilat, Mimari, İlmî Faaliyetler, Nümizmatik. The sovereignty region of Ayyubids of Hasankeyf that reigned between 630-866/1232-1462 was extended to some places like Siirt, Erzen and Hazzo. The Ayyubids of Hasankeyf, which seem to be a miniature of Ayyubid state at East in terms of administration intelligence and civilization, were under the influence of Ilkhanids at early stages, although it was settled in a restricted area. The minted coins by their names are the signs of the legitimacy of Ayyubids administration. The ruler of Aqqoyunids, Uzun Hasan, removed the political existence of Ayyubids of Hasankeyf, who had good relations with Mamluk Sultans, from the scene of history at 1462. The Ayyubids of Hasankeyf preserved the state governance system of previous Islamic states and put all institutions into action in the same way that they inherited. This dynasty built the architectural masterpieces as well as encouraging producing scientific studies more than two and a half century. This study is very important for the relevant literature for bringing the tangible and intangible cultural heritage of the Ayyubids of Hasankeyf into light.Keywords: The Ayyubids of Hasankeyf, Mamlukids, Administration Organization, Architectural Output, Scientific Activities, Numismatic. 382

Eyyûbî Sultanı I. Melik Âdil Döneminin Siyasî Tarihi (589-615/1193-1218)Abdulhalim OFLAZ, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İslâm Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı, Doktora Tezi, s. XII+299+Ekler, Aralık, 2015Danışman: Prof. Dr. Murat SARICIK Bu çalışmada Eyyûbî Devleti'nin kuruluşunda ve yükselmesinde büyük pay sahibi olan I. Melik Âdil'in hayatı ve siyasî faaliyetleri ele alınmıştır. XII. yüzyılın ortalarına doğru dünyaya gelen Melik Âdil, babasının Zengî ailesinin hizmetinde bulunması hasebiyle o da ağabeyi Salâhaddîn gibi Zengîlerin himayesinde ve gözetiminde yetişmiştir. Amcası Şîrkûh ve ağabeyi Salâhaddîn ile birlikte üçüncü Mısır seferine katılmış, 1174 tarihinden itibaren de Mısır'ı yönetmeye başlamıştır. Bir taraftan Fâtimî taraftarlarının isyanlarını bastırırken diğer taraftan da Haçlıların Mısır'a yönelik tehditlerini boşa çıkarmak için gerekli önlemleri almıştır. Ayrıca Sultan Salahaddîn ile birlikte bölgede Haçlıların elindeki birçok yerin tekrar Müslümanların eline geçmesinde büyük gayretler sarfetmiştir. Yine Haçlılarla yapılan barış müzakerelerinde de ön plandaydı. Sultan Salâhaddîn'in vefatından sonra oğulları arasında yaklaşık dokuz yıl boyunca iktidar mücadeleleri eksik olmadı. Başta tarafsız kalıp hakem rolü üstlenen I. Melik Âdil, bir süre sonra bu aile içi mücadelelerin ülkenin varlığını tehlikeye soktuğunu görünce duruma müdahil oldu. Nihayet 598/1202'de bütün yeğenlerini bertaraf etmeyi başararak ve yine onların hepsinden bağlılık alarak sultanlık makamına oturdu. Böylece ülkede yeniden siyasî birlik sağlandı.Melik Âdil'in iktidarı dönemi boyunca ülke sürekli Batı Haçlılarının tehdidi altında olduğu için o güne kadar yayılmacı bir politika izleyen Melik Âdil, bu dönemde hem ülke içinde hem de ülke dışında barışı tesis etmek için gayret sarf etmiştir. Nitekim 1218 yılında V. Haçlı Savaşı esnasında da vefat edecektir. Anahtar KelimelerMelik Âdil, Eyyûbîler, Zengîler, Fâtimîler, Haçlılar. Political History of the Period of Ayyubid Sultan Malik al-'Adil I (589-615/1193-1218)Abdulhalim OFLAZ, Süleyman Demirel University, the Institute of Social Sciences, the Department of Islamic History and Arts PhD Dissertation, pp. XII+299+Appendixes, December, 2015.Advisor: Prof. Dr. Murat SARICIK This work has dealt with the life and political activities of Malik al-'Adil I (d.1218) who had a great role in both founding and the rapid rise of the Ayyubid Dynasty. Malik al-'Adil was born in the middle of the 12th century and because his father served under the Zangid Dynasty, like his elderly brother Saladin, he grew up under the protection and auspice of the Zangids. In the company of his paternal uncle Shīrkūh and his elder brother Saladin, he participated in the third military campaign in Egypt, which he later governed in the year 1174. In contrast while he suppressed the riots of the Fatimid supporters, he took precautions to counter the threats of the Crusades in Egypt. Additionally along with Sultan Saladin, he undertook tremendous efforts to regain much of the territory in the locality which the Crusaders had acquired through military conquest. He was also in the forefront during times of reconciliation negotiations with the Crusaders. There was constant power struggles between the sons of Sultan Saladin during the nine years after his demise. At the beginning, Malik al-'Adil was impartial and undertook the role of mediator between them. Then after a period of time observing the intra-familial contestations jeopardizing the presence of the Dynasty, he undertook a power intervention. The end course was that he succeeded to eliminate all of the influence his nephews had and then he acquired allegiance from them and ascended to the throne in 598/1202. Thus political unity was constituted again in the Dynasty. Malik al-'Adil, during the period of his rule in his fief al-Jazirat he followed expansionist policies. However, because the dynasty was always under the threat and shadow of the Crusaders he became the Sultan, he changed his expansionist policies and he exerted to establish peace both in and out of the Dynasty. He succumbed to death during the Fifth Crusade, in 1218.Key WordsMalik al-Âdil, Ayyubids, Zengids, Fatimits, the Crusades 317

el-Melikü's-Sâlih Necmeddîn Eyyûb döneminin siyasî tarihini, devlet teşkilatını ve sosyo-kültürel hayatını ele aldığımız bu araştırma Eyyûbî tarihinin son dönemindeki önemli bir devri aydınlatmayı amaçlamaktadır.Siyasi birliğin dağıldığı, hânedan üyeleri arasında güç ve itibar hiyerarşisini belirlemeye yönelik mücâdelelerin yoğun olarak yaşandığı bir dönemde tahta geçen el-Melikü's-Sâlih, ancak 1245'te Dımaşk sâhibi İmâdeddîn İsmail'i tasfiye edip Dımaşk'ı fethettikten sonra siyasi birliği sağlama imkânı yakalamıştır. Amcası İmâdeddîn İsmail'le giriştiği iktidar mücadelesi sırasında yaşadığı hayal kırıklıkları es-Sâlih'te merkezîleşme temâyülünü giderek güçlendirmiştir. Otoriter mizacı ve akrabalarına karşı hissettiği yabancılaşma duygusunun da etkisiyle el-Melikü's-Sâlih ülkesini hânedan mensubu olmayan görevliler eliyle yönettiği merkeziyetçi bir devlet yapısı oluşturmuştur. el-Melikü's-Sâlih döneminde politik sistem merkezîleşmeye doğru evrildiği halde devlet teşkilâtında önemli bir değişiklik olmamıştır. Bu dönemdeki idârî, adlî, mâlî ve askerî müesseseler küçük bazı değişiklikler hâriç Salâhaddîn döneminde görülen kurumlarla benzerlik arz etmektedir.el-Melikü's-Sâlih dönemi, yoğun ve yıpratıcı siyasî ve askerî faaliyetlere rağmen sosyal alandaki gelişmelerin devam ettiği bir dönemdir. İmar faaliyetleri bakımından canlı geçen bu dönem iktisadî ve ilmî faaliyetlerin önceki dönemlere nispetten zayıfladığı bir dönem olmuştur.Anahtar Kelimeler: el-Melikü‟s-Sâlih, Eyyûbî Devleti, Eyyûbîler, TeĢkilât, Sosyal, Siyasî, Ġlmî, Âlim, Ortaçağ Tarihi, Mısır, ġâm. This dissertation project handles the political history, state organization and socio-cultural life in the period of al-Malik al-Sâlih aims to lighten an important era in the last period of Ayyubid history.al-Malik al-Sâlih, who governed at a period in which political unity was dispersed, and struggle for power to determine the hierarchy of esteem among members of dynasty was intense, caught the opportunity to provide political unity after liquidating of Imad al-Din Ismail and the conquest of Damascus in 1245. al-Salih's tendency towards centralization strengthened after his frustration during struggle for power with his uncle Imadeddin İsmail. Having a domineering temperament and under the influence of alienation towards his his relatives, al-Malik al-Sâlih established a centralist structured state ruled by the officers non-members of the dynasty.In the period of al-Malik al-Sâlih the state structure did not experienced a significant change in spite of inversion of political system towards centralization. Administrative, judicial, financial and military institutions during this period except from some trivial changes were similar to those seen during Salah al-Din period.In the reign of al-Malik al-Sâlih, social developments continued in spite of intense and exhausting political and military activities. This term which was rich in terms of construction facilities was partly weak in economic and scientific aspects compared to previous periods.Key words: al-Malik al-Sâlih, Ayyubid state, Ayyubids, State Organization, Social,Political, Scientific, Scholar, Medieval History, Middle Ages, Egypt, Syria 487

Türkiye Selçuklu Devleti'nde diplomatik ilişkiler, Kutalmışoğlu Süleyman'ın Anadolu'nun batısına gelerek İznik'i ele geçirmesi ve devleti kurma çabası içerisinde Bizans İmparatorluğu'nun iç işlerine dâhil olmasıyla başladı. Türkiye Selçuklu Devleti diplomasisinde bazen dost bazen de düşmanca bir siyaset takip edilerek tahta çıkış, tebrik, savaş, muhasara, tâbîlik, yardım istemek, evlilik ve ticari faaliyetler gereği diğer devletlerle diplomatik görüşmeler yapıldı. Türkiye Selçuklu Devleti'nin I. Süleyman Şah ile başlayan kuruluş sürecinde yer edinme, hâkimiyet pekiştirme ve siyasi birliği sağlama amacıyla komşu devletlerle birçok mücadele yaşanarak müzakereler yapıldı. Bundan sonraki süreçte yani devletin yükseliş ve yıkılışında da içinde bulunulan şartlara göre ağırlıklı olarak Anadolu'nun doğusuna hakim olma mücadelesi neticesinde diplomatik görüşmeler yapıldı. Görüşmeleri gerçekleştiren elçilere izlenen tutum ise devletin gücü ve temas halinde olunan devletle olan çıkarlara göre değişiklik göstererek sert ya da yumuşak bir hal almaktaydı. 1243 Kösedağ Savaşı'nda Moğollar karşısında alınan yenilgi sonrasında Türkiye Selçuklu Devleti, Moğol tahakkümü altına girdi. III. Gıyaseddin Keyhüsrev'in (1284) ölümüyle de bu tahakkümün devletin her alanında hissedilmesiyle Türkiye Selçuklu Devleti'nin diplomatik ilişkileri son buldu. The diplomatic relations in Turkish Seljuk State started with the capture of İznik after the arrival of Kutalmışoğlu Süleyman in the west part of Anatolia and his involvement in the internal affairs of Byzantine Empire with the purpose of founding the state. In Turkish Seljuk State, diplomatic negotiations were carried out with other states for accession to the throne, greeting, war, siege, dependency, asking for help, marriage and commercial activities through following a hostile as well as an easy-going policy at times. During the foundation process of Turkish Seljuk State with Süleyman Şah I, many negotiations were carried out after struggles against the neighbouring states with the purpose of reterritorialization, reinforcing the hegemony and providing a political unity. During the following process, in other words as a result of the struggle for especially having a hegemony over the east part of Anatolia according to the current conditions during the rise and fall of the state, diplomatic negotiations were carried out. The attitude towards the ambassadors who carried out the negotiations was firm or soft according to the power of the state and the common interests with a state they were in touch. After the defeat against the Mongols in 1243 Kösedağ war, Turkish Seljuk State fell under the hegemony of the Mongols. With the death of Gıyaseddin Keyhüsrev III (1284) this hegemony was felt all around the state and diplomatic relations of Turkish Seljuk State ended. 372

Doğu Akdeniz (Levant) bölgesi gerek coğrafi konumu ve gerekse verimli toprakları sayesinde ilk çağlardan itibaren önemli bir ticaret merkezi olmuştur. XI. yüzyılın sonlarına doğru meydana gelen Haçlı Seferleri ile Doğu Akdeniz'de yoğun bir askeri mücadele yaşanmıştır. Bu mücadeleler söz konusu coğrafyayı siyasi açıdan kargaşaya sürüklerken, bu durumun aksine ortaçağın tüccar halkı Latinlerin bölgede kurdukları yarı-özerk ticaret kolonileri sayesinde Doğu ile Batı arasındaki ticari faaliyetler hızla gelişmiştir. Latin Toplulukları olan Venedikli, Cenevizli, Pisalı ve Amalfililer, Doğu Akdeniz'e deniz yoluyla asker ve iaşe taşımışlar, bunun karşılığında Haçlı prenslerinin ele geçirdiği liman şehirlerine yerleşerek buradaki ticari faaliyetleri organize etmişlerdir. Haçlı Seferleri'nin sonuçlarına genel anlamda bakıldığında askeri, siyasi ve dini anlamda ciddi bir başarı görülmezken, söz konusu coğrafyada ticari faaliyetler konusunda önemli bir artış söz konusudur. Haçlı Seferlerinden en karlı çıkan Latinlerdir çünkü Onlar Levant'ın birbirinden değerli ticari emtiaları tekellerine alarak kısa sürede zenginleşmişlerdir. Ticaret, tarih boyunca siyasi ve dini politikaların paralelinde gelişme göstermiştir. Doktora tez çalışmamızda XI. ve XIII. yüzyıllarda Doğu Akdeniz'in önemli limanları ve bölgedeki ticari hayat incelenerek bu ticarette söz sahibi olan Haçlılar, Latinler, Fatımiler, Memlükler, Eyyubiler ve Selçukluların faaliyetleri değerlendirilmiştir.Anahtar Kelimeler: Haçlılar, Latinler, Ticaret, Doğu Akdeniz, Venedikliler,Cenevizliler, Eyyubiler, Memlükler Eastern Mediterranean (Levant) has been an important trading center from the early ages, well thanks to the fertile soil and its geographic location. With the Crusades occurred towards the end of the XI. century has experienced an intense military combat in the eastern Mediterranean. These struggles, dragging the geography into political turnoil, unlike this situation, through semi-autonomous commercial colonies established by Latins who merchants people of medieval age, commercial activities between East and West has developed rapidly. Latin Communities have brought the Eastern Mediterranean the board and troops by sea, instead of this, by settling in port cities which conquered by the Crusaders commercial have organized commercial activities. Considering the results of the Crusades in general, in meaning of military, political and religious there is no a serious achievement while there is a significant increase about the commercial activity in the region. The Italians are the most profitable of the Crusades, they enriched in a short time by monopolizing one more valuable than other trade commodity of the East.Trade has developed in parallel with the political and religious policies throughout history. In our PhD, examining the most important ports in the Eastern Mediterranean and commercial life in the region, we will evaluate activites of Crusaders, Latins, Fatimids, Mamluks, Ayyubid and Seljuks who have a voice in this trade in the XI and XIII century.Keywords: The Crusaders, Latins, Trade, East Mediterranean, Venetians, Genovese,Ayyubid, Mamluks 214

Medreseler, İslâm eğitim tarihinin en önemli konularından birisini teşkil et-mektedir. Her ne kadar öncesinde mevcudiyeti biliniyor olsa da medrese denildiğinde akla Büyük Selçuklu veziri Nizâmülmülk tarafından pek çok şehirde kurulan Nizâmiye medreseleri gelmektedir. Medrese modeli daha sonra VI. (XII) asrın ortalarından VII. (XIII.) asrın ortalarına kadar hüküm süren Zengîler ve Eyyûbîler tarafından benimsenmiş ve onların döneminde Şam bölgesi ve Mısır'da çok sayıda medrese kurulmuştur. Medreselerin sayısında yaşanan bu artıştan etkilenen şehirlerin başında ise söz konusu dönemde siyasî ve ilmî bir merkez olarak temayüz etmiş olan Dımaşk gelmektedir. Ulemânın Dımaşk'a gelmesine büyük önem veren Zengî ve Eyyûbî melikleri onlar için medreselerdekiler başta olmak üzere çok sayıda mansıb ihdas etmiştir. Bu dönemde Dımaşk medreseleşmeyle birlikte İslâm dünyasının en önemli ilim merkezlerinden biri-sine dönüşerek çok sayıda alime ev sahipliği yapmıştır. Bu tezde, Zengî ve Eyyûbî dö-neminde Dımaşk'ta kurulan medreseleri merkeze alarak, medreselerin ulemâ ve siyasî güç sahipleriyle ilişkisi incelenmekte, ilmî ve siyasî alanla irtibatı bağlamında ifade ettiği değişimin ortaya konulması hedeflenmektedir. Madrasa has a central place in the history of Islamic education. The madrasa had first been founded in the early years of Islamic history but the most advanced models were developed under the Nizāmiya Madrasas, founded in several citites by Nizāmu'l-mulk, Seljuk statesman. This model was later adopted by the Zangids and Ayyubids during their reign from the middle of the 12th to middle of the 13th centuries. They built many madrasas in Bilād al-Sham and Egypt. This increase in the number of madrasas had a deep influence in Damascus in scientific and political respects. The Zangid and Ayyubid dynasties attributed great importance to host ulamā of the time in Damascus and built a lot of mansıb in madrasas. During this era Damascus became a centre of science and knowledge, hosted various prominent ulamā of the time. This thesis analyses the relationship between politicians and ulemā in Damascus madrasas during the Zangids Ayyubids. It demonstrates the change in this relationship in scientific and political context. 310

`Mısır Eyyûbilerinde Eğitim ve Öğretim Faaliyetleri` başlıklı çalışmada, Eyyûbiler döneminde Mısır'daki eğitim ve öğretim faaliyetleri ele alınmaktadır. Mısır'da hizmet veren eğitim ve öğretim müesseseleri, bu müesseselerde okutulan ilimler, öğretim yöntemleri, eğitim-öğretim faaliyetleri konusunda sağlanan maddi imkânlar ile etkin kişiler irdelenmektedir. Bu çalışma Giriş, Sonuç ve Önerilerden ayrı, üç bölümden oluşmaktadır:I. Bölüm: Bu bölümde Eyyûbiler döneminde Mısır'da bulunan ve oluşturulan eğitim ve öğretim kurumları olan medreseler, camiler ve mescitler, kütüphaneler, ilim evleri, hanlar, tasavvuf eğitim kurumları, küttabler (sibyan mektebleri) ve buralardaki eğitim ve öğretim faaliyetleri ele alınmıştır.II. Bölüm: Bu bölümde dönemin en düzenli eğitim ve öğretim kurumları olan medreselerin idari, mali ve mimari düzenlemeler ile siyasal ve toplumsal etkileri konu edinmiştir.III. Bölüm: Bu bölümde, genel anlamda Eyyûbi Dönemi'nde Mısır'da bulunan eğitim ve öğretim faaliyetlerinden bahsedilirken, buradaki edebi ve ilmi canlılığın sebepleri, eğitim şekli ve eğitim müfredatı değerlendirilmiş, Eyyûbi dönemi öncesi eğitim ve öğretim etkinliklerine yer verilmiştir. Sonuç: Bu kısımda ise, şu hususlara yer verilmiştir: Eyyûbiler Döneminde Mısır'da eğitim ve öğretim faaliyetlerinin dini menşeli olduğu, önceki dönemlerden etkilendiği, miras aldığı eğitim kurumlarına sahip olduğu ifade edilmiş, düzenli eğitim kurumları olarak medreselerin öne çıktığına ve buralarda müderrislerin bireysel uygulamalarına işaret edilmiştir. Yine bu dönemin ilmî gelişmeleri ile Eyyûbi yöneticilerinin ilim adamlarına verdiği destek vurgulanmıştır.Öneriler: Bu kısımda ise, Yapılan araştırma sonucunda Mısır'ın dışında kalan diğer Eyyubi bölgerinindeki eğitim ve öğretim faaliyetleri ile Eyyubi dönemi eğitiminin günümüz eğitimine katkısı ve eğitimciler ile din görevlilerinin halkın dini eğitimine katkılarının karşılaştırılarak araştırılması önerilmiştir.Anahtar Kelimeler: Eyyûbi, Eyyûbiler, Eyyûbiler Dönemi, Eyyûbilerde Eğitim,Eyyûbilerde ilim, Eyyûbi Medreseleri, Eyyûbi Camileri, Eyyûbi Kütüphaneleri, SelahaddiniEyyûbi, Mısır Eyyûbileri. The study entitled `Education and Training Activities of Egypt Ayyubids` deals with the education and training activities carried out in Egypt during Ayyubids period. The study focuses on education and training institutions serving in Egypt, disciplines trained at these institutions, training methodologies, financial means enabled by creating opportunities for improvement of education and training activities, and effectual personalities. Apart from introduction, conclusion, and suggestion the study consists of three chapters:Chapter I: In this chapter, education and training institutions like madrasahs, mosques, praying rooms, libraries science houses, inns, sufi education houses, kutttabs (elemantr schools) and shrines that had existed and built up during the Ayyubids in Egypt and education and training activities in these places are discussed. Chapter II: Here the study deals with the administrative, financial, and architectural regulations and social and political impacts of madrasahs which were the most organized educational and training institutions of the period. Chapter III: In this chapter, in addition to discussing the education and training activities in Egypt during Ayyubids period in a general meaning, the reasons of literary and scholarly liveness, training metods and training curriculum has been evaluated; pre-Ayyubids training and education activities have been featured.Conclusion: In this chapter, it is stated that: Education and training activities of Ayyubids in Egypt are religious oriented. The period has been influenced by previous periods. It has owned education institutions inherited from previous periods. Madrasahs come to the fore as regular educational institutions. Lastly the scholarly developments of this period, Ayyubid governers' support of scholars and mudderis's personal application has been pointed out. Suggestions: In this chapter, as a result a comperative research of education and training activities in Ayyubid regions staying out of Egypt, the contribution of Ayyubid period to the today's education system and the assistance of educators and religious officials to religious education of public has been proposed.Keywords: Ayyubid, Ayyubids, Ayyubids period, education at Ayyubids, scholarlyat Ayyubids, Ayyubid madrasahs, Ayyubid mosques, Ayyubid libraries, Selahaddin-iEyyûbi, Egypt Ayyubids 254

Van Gölü Havzası, Asya kıtasının batısında bulunan Anadolu coğrafyasının doğusunda yer almaktadır. Onun bu coğrafî özelliği Anadolu'da ilk olarak Türkleşen ve İslamlaşan bölge olmasını sağlamıştır. XI. asrın başlarında Oğuz Türklerinin Van Gölü Havzası'na akın yapmaya başlamaları, 1071 Malazgirt Savaşı'na kadar bölgenin baskı altına alınması ve nihayet Malazgirt Savaşı ile beraber Doğu Anadolu Türk Yurdu haline geldi. Bu Türkleşme ve dolayısıyla İslamlaşma sürecinden en fazla etkilenen bölge Van Gölü Havzası oldu. Malazgirt Savaşı'ndan sonra bölgede kurulan Sökmenli, Dilmâçlı, Saltuklu ve Artuklu beglikleri, bölgenin iktisadî ve içtimaî olarak kalkınmasını sağladılar. Bölge begliklerinin birbirleriyle mücadele etmeleri, Eyyûbîlerin Doğu Anadolu ve dolayısıyla Van Gölü Havzası şehirlerini ele geçirmeleri ve mezkûr beglikleri baskı altına almaları zikredilen iktisadî, içtimaî ve medenî ilerlemenin durmasına sebep oldu. Akabinde XIII. asrın ilk yarısının ortalarında bölgeye yöneltilen Hârezmşâhlı saldırıları Van Gölü Havzası'nda Doğu Anadolu Türk Beglikleri döneminde oluşturulan refah ve huzur ortamını ortadan kaldırdı. Moğol baskısı ile batıya gelen Hârezmşâhlıların, Sökmen-ili'nin merkezi olan Ahlat'ı ele geçirme ısrarları, Van Gölü Havzası'nın iktisadî, içtimaî ve medenî sükûtuna yol açtı. Van Gölü Havzası'na hâkim olma mücadelesinden dolayı vuku bulan Yassıçemen Savaşı'nda yenilen Hârezmşâhlılar mezkûr bölgeyi terk etmek zorunda kaldılar. Kısa bir süreliğine bölgeden çekilen Hârezmşâhlılar daha sonra Azerbaycan'da Moğollar karşısında tutnamayıp tekrar Van Gölü Havzası'na girdiler. Hârezmşâhlıları takip eden Moğollar, 1231 yılında Van Gölü Havzası'na girerek, bütün bölgeyi yağma, tahrip ve katliama tâbi tuttular. Bu durum, Hârezmşâhlı baskınları nedeniyle insan kaynakları tükenme noktasına gelen Van Gölü Havzası'nın ıssızlaşmasını ve iktisadî olarak önemsizleşmesine neden oldu. Moğolların 1231 yılındaki Van Gölü Havzası istilası kalıcı olmadı. Onların elde ettikleri ganimetlerle Azerbaycan'a gitmelerinden sonra Türkiye Selçukluları, Eyûbîlerin bölge siyasetinde zaafiyet göstermelerini gerekçe gösterek Van Gölü Havzası'nı ilhak ettiler. Türkiye Selçukluları'nın ilhakı ile iktisadî olarak kalkınmaya başlayan bölge, 1243 yılında Selçukluların Kösedağ Savaşı'nda Moğollar'a yenilmelerinin ardından Selçuklu hâkimiyetinden çıktı. Böylece Van Gölü Havzası tam olarak Moğol hâkimiyetine girmiş oldu ve Doğu Anadolu Türk Beglikleri döneminde katedilen iktisadî ve içtimaî merhale ortadan kalkmış oldu.Anahtar Kelimeler: Selçuklular, Sökmenliler/Ahlatşahlar, Dilmaçlılar, Saltuklular, Artuklular, İldenizliler, Eyyubiler, Harezmşahlar, Mervanlılar, Gürcüler, Moğollar, Ahlat, Malazgirt, Erciş, Bitlis, Erzen, Van, Bargiri/Muradiye, Vestan/Gevaş, Tatvan, Adilcevaz Van Lake Basin is located at the east of Anatolian geography in the west of Asia Continent. Its geographical feature made it the first region assimilated and Islamized region in Anatolia. At the beginning of the XI. century, with the Ghuzz Turks rush to the Van Lake Basin area was suppressed and in the end with the Battle of Manzikert east Anatolia became Turkish homeland. The Van Lake Basin became the most affected area from this assimilation and Islamizing process. After the Battle of Manzikert, Sokmanid, Amirs of Arzen, Saltukid and Artukid seigniories established in this area ensured the development of the area in terms of financial and social aspects. Soon after, in the middle of first half of the XIII century, Hwarezmshahid State attacks to the area removed the prosperity and peace environment in Van Lake Basin occurred during the east Anatolia Turk seigniories period. Hwarezmshahid States' willingness who came to the west with the pressure of Mongols to take control of the Akhlat center of the Sokmanid city caused the silence of van lake basin in terms of financial, social and civilized.In the Battle of Jasycimen occurred Because of the struggle to take control of the Van Lake Basin, Hwarezmshahid states defeated and they had to abandon the aforementioned region. Hwarezmshahid states' who abandoned the region for a short time, later came to the Van Lake Basin since they losed their grip against Mongols in 1231 with following the Hwarezmshahid states, Mongols came to the Van Lake Basin and plundered, destroyed and slaughtered. This situation caused Van Lake Basin to become deserted and to make financially insignificant since their human resources consuming invasions. Mongols invasion in 1231 did not last longer. With their obtained booty, after they arrived Azerbaijan, Turk Seljuks annexed the Van Lake Basin showing the reason that Ayyubids showed weakness in the policy of the region. With the annex of Turk Seljuks starting to develop financially, in 1243, with the defeat of Seljuks to Mongols in the Battle of Kösedağ lost Seljuks domination. Thus, Van Lake Basin entered totally to the domination of Mongols and financial and social phase was destroyed covered during the east Anatolia seigniories period.Key Words: Seljuqs, Sukmanids/Akhlatshahids, Amirs of Arzan and Bitlis, Saltuqids, Artukids, Ildenizids, Ayyubids, Hwarezmshahids, Marwanids, Georgians, Mongols, Akhlat, Manzikert, Arjish, Bitlis, Arzan, Vaspurakan, Bargiri/Muradiye, Vastan, Tatvan, Adilcevaz 725

Aslen Dvinli olan Eyyûbî hânedanı XII. yy.da Irak ve Suriye'de değişik devletlere bağlı olarak Haçlılara karşı yapılan mücadelelere katıldı. 564'te (1169) Mısır'ı ele geçiren Eyyûbîler, bağımsızlıktan sonra da Haçlılarla mücadele etmeye devam ettiler.581'de (1185) Ahlat sahibi II. Sökmen'in ölümü üzerine şehir sakinleri Sultan Selâhaddin'i bölgeyi teslim almaya davet ettiler. Sultan, yol üzeri Silvan'ı aldı; fakat koşulların değişmesi üzerine Ahlat'ın alınmasından vazgeçti.587 (1191) tarihinde Eyyûbî prenslerinden Takıyyüddin Ömer, Ahlat'a bağlı yerlerin büyük bir kısmını ele geçirdi.Hezar Dinarî'nin Sökmenlilerin başında bulunduğu dönemde Melikü'l Adil'in bir Ahlat seferi gerçekleştiyse de şehir alınamadı.Sultan Melikü'l Adil devrinde Meyyâfârikîn hükümdarı Melikü'l Evhad Necmeddin Eyyûb, üç sefer sonrasında 604 (1207) tarihinde Ahlat'ı alarak bütün şehirleriyle beraber Eyyûbî ülkesine kattı. Sökmenlilere bağlı olanların çıkarttığı ayaklanmalar karşısında sert bir yönetim uygulamak zorunda kalan Necmeddin Eyyûb, 607'de (1211) Gürcülere ağır koşullu bir anlaşma kabul ettirerek Ahlat Eyyûbîlerinin sınırlarını bir hayli genişletti.Ahlat ve çevresinin asıl ihya olduğu dönem Melikü'l Eşref Muzafferüddin Mûsâ dönemidir. Onun atadığı vali Hacib Hüsameddin Ali, bölgeyi dış saldırılardan koruduğu gibi devletin sınırlarını Azerbaycan içlerine kadar genişletti. Bu dönemde Erzurum ve bağlı şehirlerinin tamamı Eyyûbîlere bağlandı. Bu siyasî parlaklıkların yanı sıra ülkenin birçok yerinde yollar tamir edildi, yeni yolar, hastaneler, kervansaraylar, cami ve mescidler yapılarak bu bölge mamur hale getirildi. Öyle ki Hârezmîler tarafından kuşatılması sırasında Ahlat şehri, Alâeddin Keykubad tarafından Kubbetü'l İslam olarak nitelendirildi. Ortaçağın en gelişmiş şehirlerinden biri olan Ahlat, Hârezmîlerin eline düşmekle o ihtişamının tamamını kaybetti.630'da (1233) Selçuklular bölgeyi ele geçirip tahkim ettilerse de bir yıl sonra bölgeyi terk ettiler. Kösedağ savaşı öncesinde bölgenin mülkiyetini de Şehabeddin Gazî'ye verdiler. Yassıçemen savaşından sonra bölge tekrar Eyyûbîlere intikal etti.641 (1244) tarihinde şehir Moğollar tarafından Meyyâfârikîn Eyyûbîlerinden alınarak Melikü'l Eşref'in karısı Tamta'ya teslim edildi. Eyyûbî kraliçesi Tamta yönetimindeki Ahlat Devleti, Hulagü döneminde ortadan kaldırıldı.Eyyûbîler'in Doğu Anadolu'yu ele geçirmelerinden itibaren bölgeyi imar ettikleri görülmektedir. Ahlat ve çevresindeki şehirlerin kale ve surlar tamir edilerek buralar dış saldırılara karşı kuvvetlendirilmiştir. Ahlat'ta Eyyûbî saraylarının varlığı da fark edilmektedir.Günümüzde Van Gölü havzasında ayakta durabilmiş bir kümbetle birçok mezar Eyyûbîler'den kalmadır. Bu çalışmada okunabilen şahidelerden yararlanılmıştır.Eyyûbîler devrinde Ahlat'ta yetişmiş mimarlar ve Ahlatlı olup Anadolu'da eser bırakan ustalar tespit edilip tanıtılmaya çalışıldı. Diğer taraftan Ahlat'ta Eyyûbîler döneminde ilk defa görülmeye başlanan süsleme türleri de tespit edilmeye çalışıldı.Kaynaklarda Eyyûbîler döneminde yapıldığı belirtilen diğer mescid, hastane ve kervansarayların yeri henüz tespit edilmiş değil, gün yüzüne çıkarılmayı beklemektedirler. Ayyubids dynasty, which is originally from Dvinli, joined the struggle against the Crusaders in the 12th century depending on the various States in the Iraq and Syria. Having conquered Egypt in 1169 Ayyubids continued to buffet against Crusaders after its independence.Upon the death of Sokmen second, the owner of Ahlat, City residents invited Sultan Saladin to take delivery of the area in 581 (1185). Sultan took Silvan on the road, but on the changing the conditions he given up to conquer Ahlat.In 587 (1192), Takıyyüddin Omer who was Ayyubids? prince, acquired most of Ahlat Country.Even if Malik al- Adil realized a military expedition on the Ahlat in period of Hezar Dinari being at the head of Sokmen the city could not be taken.In the period of Malik al- Adil, Malikül Evhad Najm al-Din Ayyub who was the emperor of Meyyâfârikîn, added Ahlat to the Ayyubids? country with all the cities of it after three military expeditions in 604 (1207). Necmeddin Ayyub, obliged to implement a strong rule against the rebellion stroked out by those who was subject to Sokmen, extended the border of Ayyubids by getting accepted Georgians an agreement with of severe conditions in 607 (1211).The period that Ahlat and its sphere recovered and enjoyed the fortune took place under Malik al-Ashraph Mozaffar al-Din Mûsâ ruling. His governor Hacib Husameddin Ali enlarged the territories through the inner parts of Azerbaijan as well as protecting the land from outer invasions. Erzurum and its satellite cities were bounded to Ayyubits during his administration. Along with the political success; many roads were repaired; hospitals, caravansaries and mosques were built to prosper the region. Such that, the Ahlat city was named as `Kubbet al İslam? by Alaeddin Keykubad during the al-Khwarazmi siege. All the most developed city of the middle age has completely lost its glory after the invasion of Al-Khwarazmi.Even though the Seljuk had invaded the region in 630 (1233), they left the land after one year. They gave the possession of the region to Shabadal-din Gazi before Kosedag war. After the yassicimen war the land was occupied by Ayyubids.In 641 (1244), the city was taken over by Mongolian from Meyyâfârikîn Eyyûbîds and devolved on Malik al Ashraph?s wife called Tamta. Ahlat, under the administration of Ayyubids? Queen Tamta was abrogated in the era of Hulagu.It is seen that after Ayyubids occupation of east Anatolia, they build up the region. They had to reconstruct and to strengthen the ramparts against to attacks in the country of Ahlat. The existence of Ayyubids places in Ahlat country was also noted.The ruins of cupolas and lots of graves having survived around the Van lake basin until the present days are from the Ayyubids. In this study, it is benefited from gravestone which can be read.It was tried to introduce architectures grown up in Ahlat in the period of Ayyubids and dexterous those from Ahlat and who made work of arts in the Anatolia. On the other hand, it was tried to ascertain some kind of trimming which was started to have been seen the first time in the Ahlat in the period of Ayyubids. The place of other mosques, Hospitals and caravansaries which were built in the period of Ayyubids like emphasized in source is still not certain and is still expected to become apparent. 259

Assurement 1'Anatolie que 1 ' on nomme comme interme- diaire entre 1' Europe et l'Asie est censee d 'avoir des relations economiques, sociales et culturelles avec ses voisins. C'est ainsi que depuis 1 'antiquity, le sud - Anatolie et le nord de la Syrie furent le berceau des querelles des peuples dominant 1 ' Ancienne-Egypte et la Mezopotamie. Ces luttes qui commencerent entre les It- tites, L' Ancienne Egypte et la Mezopotamie continuerent avec les Bizantins-Seldjoukides-Eyyubis, et les Ottomans- Mamelouks. Ces relations ne prendront pas fin avec la conquetes de ces pays par les Ottomans, meme aujourd'hui le petrol du Moyen-Orient valorise 1'Anatolie. Les relations entre 1'Anatolie avec la Syrie et 1 'Egypte sont aussi importantes pour la souverainete Turque pour les elements de la culture Turque qui s'al- longeront de 1' Egypte jusqu'a Diyarbekir et & Dama s. On peut grouper ces dialogues brievement en quelques 235parties. Premierement on peut parler des relations dir-- ectes des deux pays. îl n'y a pas eu de querelles dir- ectes â part 1 ' evenement de la citadelle Ra'ban sous Kalıç Arslan II, 1 'expedition d'Izzeddin Keykâvus I sur les Eyyubis d'Alep et les combats d ' el-Mel ikü' 1-Kâmil en Anatolie. La relation entre ces deux pays commenca avec les degats poses des pays corome les Artukoglu, la Royaute Arm6nienne de Çukurova, et les petits emirats Eyyubiens. 11 y a eu de temps en temps des liaisons bilater- ales, politiques et l'entreprise de 1 'union contre la III. Croisade fût plus enfluencee contre les Harzemsahs. Apres la defaite de Kösedag des Seldjoukides de Turquie envers les Mongols, 1 'Anatolie est tombee sous soumission de ceux-ci. C'est ensuite que les contacts Seldjoukides - Eyyubis se terminerent et la relation entre 1 'Anatolie et l'Egypte laissa sa place au triangle Mongol s -Eyyubis et Mamelouks. 301