Search

IX. yüzyılda ortaya çıktığı düşünülen Nusayrilik (Arap Aleviliği) kimilerine göre bir mezhep kimilerine göre ise bir yaşayış biçimidir. Nusayrilik akidesine bağlı olan insanlar kendilerini Arap Alevisi olarak tanımlamaktadırlar. Ortadoğu menşeli olan Nusayrilik çeşitli dinlerin etkisinde kalmış, bu dinlerden çeşitli unsurları bünyesinde birleştirmiş senkretik bir inanç sistemidir. Ortadoğu merkezli etnik köken temelli bir inanç sistemi olan Nusayrilik günümüzde; Suriye, Lübnan, Türkiye, Şili, ve Arjantin gibi ülkelerde varlık göstermektedir. Türkiye'de Hatay, Adana ve Mersinde yaşamakta olan Nusayriler; Mersin ve Adana bölgesinde 'Fellah' olarak tanımlanmaktadır. Nusayriler Mersinde kıyı kuşağında etnik temelli mekânsal ayrışmaya girmiş ve mekânın sunduğu olanakları kendilerine hayat edinmişlerdir. Bu hayat ekseninde ekonomik ve kültürel açıdan hem çevreyi değiştirmiş hem de kendi yaşayışlarında değişiklikler meydana getirmişlerdir. Bu araştırmanın amacı Mersin Nusayrilerinin nasıl mekânsal ayrışmaya girdiği, mekâna olan bağlılıkları ve değişen koşullar içinde geçirdikleri sosyal, kültürel ve ekonomik değişimleri araştırmaktır. Bu amaçla literatür taramasının yanı sıra Mersin Bölgesinde yaşayan Nusayrilerle anket çalışması ve görüşmeler yapılmıştır. Yapılan anket sonuçları SPSS programına girilerek çeşitli analiz ve grafikler elde edinilmiş bu veriler güncel ve tarihsel olaylar ışığında birbirleriyle ilişkilendirilerek sonuca ulaşılmaya çalışılmıştır. Mekânsal ayrışma içerisine giren Nusayrilerde ekonomik değişim ve eğitim seviyesinin artması nihayetinde, bu ayrışmada kırılmalar meydana gelmiştir. Geleneksel Nusayri mahallelerinden göç eden insanlarda; ekonomik, kültürel ve sosyal açıdan değişiklikler olduğu izlenmiştir. Nusayrilik (Arabian Alawism) is thought to be appear in the 9th century AC. It is a way of life for some people whilst it is considered as a religious sect by another group of people. Observers of Nusayri belief describe themselves as Arab Alawi. Nusayrilik is a mideast- originated sect and it is affected by several religions. Therefore, it is a syncretic belieft hat has many elements from various religions. In addition to its mideast origin it is also an ethnic belief system. Today; Syria, Lebanon, Turkey, Chile and Argentina are the countries where Nusayri belief is performed. In Turkey, Nusayri people live in Hatay, Adana and Mersin. They ara called as `Fellah` in Adana – Mersin regions. In the province of Mersin they live in coastal strip because of ethnic-based spatial disintegration. They take the advantege of the coastal line in order to maintain their lives. In this way, they changed their environment and made some changes in their lives. This study aims to examine and understand the process of spatial disintegration of Nusayri people in Mersin, their dependance to the region, and socio-economic and cultural changes they lived through the changing conditions. With this in mind, beside the literature search, a survey and interviews have been conducted by communicating Nusayri people of province of Mersin. Results of the survey has been analyzed by the SPSS program and graphics have been obtained. These datas have been associated with each other through both recent and historical events. Nusayris who has faced a spatial disintegrationhad an economical changing and their educational level increased as well. Thence, there has been a break in the mentioned disintegration. It is obsorved that people who immigrated from the traditional Nusayri neigborhood has had a cultural and social alteration. 93

ÖZET Cengfe Kaçar, Arao-Alevi Nusayrüerin Dini ve Sosyal Hayatı (Tarsus Örneği), Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Doç. Dr. Ejder Okumuş, ss. 177 Araştırmanın konusunu, Türkiye'de Hatay, İskenderun, Adana, Tarsus ve Mersin bölgelerinde yaşayan Arap Alevh-Nusayrüer oluşturmaktadır. Örneklem grubu ise, Tarsus'ta yaşayan Arap Alevi-Nusayrilerden oluşturulmuştur. Araştırmanın amacı, batini öğretilere dayalı, kompleks inançları barındıran; gizliliği ve sır tutmayı ilke edinen bir öğreti, olan Arap Alevi-Nusayrilerin dinî ve sosyal hayatim, din sosyolojisinin sınırları içinde dini inanç, tutum ve sosyo-kiütürel açıdan incelemektir. Araştırma bir giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde, araştırmanın konusu, amacı, kapsamı, sınırlılığı, yöntemi ve yeri üzerinde durulmuştur. Birinci bölümde, çalışmanın teorik temelleri ortaya konulmuştur. Alevi- Nusayriük'in tarihi gelişim süreci, mezhebi özellikleri, dini inanç esastan ve sosyal hayat unsurları tamtibmştir. İkinci bölümde ise, uygulamalı çalışmanın sosyo-düü ve kültürel bulguları, tablolar eşliğinde izah edilmiştir. Arap Alevi-Nusayrüik, Ortodoks İslam anlayışından farklı dini inanç, tutum ve kültürel öğeler barmdırmaktadtr. Heteredoks ve Senkretik'tir. Ali'nin Allah, Kur' an 'ı Kerim 'in bugünkü şekli ile eksik olduğuna inanırlar. İnanan temel kaynak eseri Kitap d-Mecmu' dur. Dini bilgi ve sırlar, sadece isteyen erkeklere öğretilir. Katanlara ve anne-baba Alevi-Nusayri olmayan erkeklere asla öğretilmez. Ziyaret- Türbe inançları çok güdüdür. Yd içinde çok sayıda bayramları ve bu bayram günlerinde eda edilen namazları vardır. Bütün bu dini ve sosyal hayatin unsurları, farkh bağımsız değişkenlerde (Cinsiyet, Yaş, Eğitim Düzeyi vb.) farktı algüanabilmektedir. Bu değişkenlerin her biri, dim inanç ve tutumlarda, sosyal hayatta yaşanan pratiklerde olumhı-olumsuz rol oynamaktadır. SUMMARY Cengiz Kaçar, Religious and Social life of The Arabian Alaouite-Nusavris (The Samole of Tarsus), Master Thesis, Advisor: Doç. Dr. Ejder Okumuş, s.: 177 The subject of research constitutes the Arabian Alaouite-Nusayris who live in the regions of Hatay, İskenderun, Adana, Tarsus and Mersin in Turkey. The sample group is selected from the Arabian Alaoıüîe- Nusayris living in Tarsus. The aim of research is to search religious and social life, religious belief attitude and socio-cutiural of Arabian Alaouite Nusayris, which is a complex doctrine that discipline to keep secrets and secrecy that shelter complex beliefs, withstanding esoteric doctrines. The research is formed an introduction and two parts. In introduction part, It is dwelled upon research's subject, aim, scope, limiting, method and place. In the first part, It is put forward the theoretical basics of study. It is introduced the historical development process, madhah features, principles of religious belief and social life components of Alaouite- Nusayris. In the second part, İt is explained the socio- retigion and cultural foldings of practical study with tables. Arabian Alaouite-Nusayrism, accomodates religious belief, attitude and cultural elements differrent front Ortodoks İslam. It is Heterodoks and Syncretic. They believe that Ali is the God and the holly Quran is lack The basic source of belief is book of Kitap el- Mecmu. Religion information and secrets are only taught the volunteer males. They are never taught the females and parents. They have a strong belief of visiting tombs. They have a lot of celebrations and prayings in the holy days. And all of these components of religion and social life are perceived differently in different independent variables (sex, age, educational level, etc.). And each of these variable play positive, negative role on religious belief, attitude and the practical life. 191

ÖZETNusayrilik 3/9. yy.'da Irakta Muhammed b. Nusayr tarafından kuruldu. Nevbahti ve Kummi gibi birçok Şia müellifi ile Sünni müelliflerden Şehristaniye göre İbn Nusayr onuncu imam Ali el-Hadinin taraftarlarındandır. İmamın ilahi bir yapıya sahip olduğunu iddia etmiş, kendisinin de onun peygamberi olduğunu ilan etmiştir. Fakat Nusayrilere göre ise İbn Nusayr, onbirinci imam Hasan el-Askerinin ashabındandır. İbn Nusayrdan sonra fırkanın başına Muhammed b. Cündeb, ondan sonra da Abdullah b. Muhammed el-Cünbülâni geçer. Cünbülâni, Cünbülâni tarikatını kurarak fırkaya tasavvufi bir boyut katar. Birçok Fars kültürünün Nusayriliğe geçişinde onun etkisinin olduğu ileri sürülür. Cünbülâniden sonra fırkanın liderliğini Hüseyin b. Hamdan el-Hasibi alır. Hasibi Büveyh ve Hamdanilerin siyasi desteğini alarak düşüncelerini rahat ve hızlı bir şekilde yayar. Fırka mensuplarını belli bir hiyerarşiye göre düzene koyması, fırkanın inanç esaslarını tesbit etmesi ve baskılar dolayısıyla mensupların birbirlerini tanımaları için 'ams' sembolünü ortaya koyması gibi birçok faliyetleri gözönünde bulundurulursa fırkanın ikinci kurucusu sayılır. Tenasuh ve şarabın helal sayılması gibi birtakım inançları olduğu ileri sürülür.Hasibiden sonra fırkanın başına Muhammed b. Ali el-Cilli, ondan sonra da Surur b. Kasım et-Taberâni geçer. Nusayrilik, İslam dininin ana prensipleri çerçevesinde geliştirilen bir fırka olduğu için temel inançlarında en büyük etki İslam'a aittir. Bununla beraber, tarihi süreç içerisinde değişik din ve inanç yapılarıyla ilişkisi bulunduğundan dolayı, onların inançlarından da bir çoğunu almış ve kendi yapısına uygun bir hale sokmuştur. Ayrıca bu inancı benimseyen kavim ve aşiretlerin İslam'dan önceki dini ve kültürel mirasının da büyük bir tesiri olmuştur. Nusayri inanç sitemi, Ali'nin ilahlaştırılmasına dayanmaktadır. Onlara göre Allah kendini insanlara tanıtmak için insan suretine girmektedir. Allah yedi kez insan suretine girmiştir. Allah, en son ve mükemmel şekliyle Ali b. Ebi Talib suretinde zuhur etmiştir. Ali, Muhammed'; Muhammed de Selman'ı yaratmiştır. Bu üç zat birbirinden ayrılmazlar. Selman, beş yetimi(melek) yaratmış, bu melekler de bütün dünyayı yaratmıştır. Nusayri inançlarından bir tanesi de hubut ve tenasuh görüşüdür. Onlar, daha öceleri parıldayan nurlar şeklinde Ali'yi seyreder ve tesbih eder bir vaziyetteydiler. Bir takım hatalarından dolayı Ali onları, ceza olarak, dünyaya indirdi ve insan bedenine hapsetti. Ali'yi ilah olarak tanıyanlar belli merhalelerden sonra önceki nur hallerine yükselecekler. Fakat O'nu inkar edenler, sürekli bir şekilde hayvan cesedleri şeklinde dünyaya geleceklerdir. Nusayriler, inançlarını gizlerler. Takiyye yaparak hakim dine uygun hareket ederler. Onlara göre böyle davranmak akıllıca bir iş olup aksi ise deliliktir. Nusayriler, Hıristiyanlıktan da çok etkilenmiş onlardan bir çok dini unsur aldıklarını görüyoruz. Şarabı kutsarlar ve ayinlerinde kullanırlar. İsa'nın doğumu ve daha bir çok Hıristiyan bayramını kutlarlar.Nusayrilerin inanç sistemi derinliğine araştırıldığında gök cisimleri ve yıldızların takdisi gibi konularda paganizm, yahut Sabii putperestliğinden; 'ams' teslis inancı, hubut(inme) düşüncesi, şarabı takdis edip bayramlarını kabul etme konusunda Hıristiyanlıktan; oniki imama inanma, Muhammed b. El-Askeri'yi mehdi olarak kabul etme konusunda İsnaaşeriyye Şiasından; te'vil ve batınilik konusunda hasım olmalarına rağmen İsmailiyyeden; Muharrematın mübah sayılması ve dini vazifelerin ıskatıgibi konularda Mecusilik, Mazdekilik ve aşırı Şiadan; yaratılış nazariyesi ve bazı felsefi yorumlar konusunda Yeni Eflatun ve İhvan-ı Safa felsefesinden etkilendiklerini görülür. SUMMARYThe sect was formed in Irak in the mid-3rd/9th century. The founder of the sect was Muhammed b. Nusayr. According to Newbahti and Kummi İbn Nusayr was a supporter of the tent imam Ali el-Hadi. He procaimed the divine nature of the imam. And claimed for himself the status of a profet; he professed metempsychosis (tenasuh) and antinomianizm (ibaha). According to Nosairi tradition, İbn Nusayr was the favourite disciple of the elevent imam Hasan el-Askeri (d.260/874) el-Askeri entrusted to İbn Nusayr a new revelation which was to constitute the nucleus of the Nosairi doctrine.İbn Nusayr's successor, Muhammed b. Cündeb, nothing is known other than his name. His successor was Ebu Muhammed Abdullah el-Cünbülâni (d.287/900). He seems to have been a Persian immigrant from the region of Fars in Irak. It is probably he was responsible for certain Iranian features of the Nusayrian doctrine, for example the adaption of the Iranian festivals, nevruz and mihrican.The successor of el-Cünbülâni was Huseyin b. Hamdan el-Hasibi who the second founder of the sect. He have earned his living as such at the courts of the Buyids in Irak and in western Persia. Later at the courts of the Hamdanids of Mawsil and Aleppo.It was evidently he conveyed the doctrines of the sect to northern Syria. Hasibi died at Aleppo in 346/957 or 358/969. His tomb to the north Aleppo, known by the name of Şeyh Yabrak. It is venareted by Nosairies today.Hasibi's successor was Muhammed b. Ali el-Cilli. He died in Aleppo after 348/994. Surur b. Kasım et-Tabarâni, successor of el-Cilli left the town, on account of the incessant warfare in the region and settled at Lazikiyye. He was the true founder of the Syrian Nosairi comminity. He died at Lazikiye in 426/1034-5.The religious system of the Nosairis form a bizarre syncretism of Christian, pagan and Muslim elements. The latter borrowed from the most fanatical Shia theories and closely resembling İsmailism, which appears to have influenced them. According to them, Ali became an incarnation pure and simple of the divinity. The first of their dogmas is that of a divine triad. It consists of a first cause colled "ma'na". And the second hypostases "ism" is proceeding from ma'na. The third hypotases "bab" is proceeding from the ism. Or "ma'na" created "ism", ism created "bab". The three persons of triad have clothed themselves in human flesh in each of the seven sycles. The last of this manifestation or incarnations coincided with the period of Hijra. It was composed of 'Ali, Muhammed and Selman'.The triad is denoted by the symbol 'AMS', formed by the letters 'ayn,mim, sin' the initial of the names of the three Nosairi hypostases : Ali, Muhammed and Selman. The Nusairis believe in metempsychosis. The Milki Way is made up of the souls of the 'Uniterian'(believer in Nosairis doctorines),faithful, transformed into stars. According to Nosairis, who don't believe doctorines of Nosairis, transmigreate into the bodies of animals. They alone among the Muslim factions admit the Fall. In the beginning, these souls were all glittering stars and enjoyed the vision of Ali. But they delighted in the contemplation of their own exellence and to punish this pride Ali banished them to earth and imprisoned them in human bodies. Religious secrecy is observed very strictly. Its violation entails the death penalty. They like certain other sect, are allowed to conform outwardly to the dominant religion. And be Christans with Christians, Muslims with Muslims. 'We Nosairis' they sometimes say, 'are the body and the other cults a garment. Now, the garment does not change the nature of the man but leaves him as he was. Thus we olways remain Nosairis, although outwardly we may adopt the religios paractices of our neighbours.