Search

Mursal ḥadīth in the eyes of ḥadīth scholars; is defined as the ḥadīth conveyed by tābiʿīn from the Prophet. On the other hand, methodology scholars, unlike ḥadīth scholars, used the term mursal for ḥadīth with interruption (inqitā‘) in its narration chain. Considering their recipe; It is understood that Ḥadīth such as mu‘ḍal and muʿallaḳ, which have an interruption (inqitā‘) found in their narration chain, are also evaluated under the term mursal. As a matter of fact, when the ḥadīth that methodology scholars call mursal is examined, it is seen that this term is not used only for the ḥadīth narrated by tabiin from the Prophet. In fact, the attribution of the ḥadīth to the Prophet by a narrator from tabe-i tābiʿīn or another stratum is also called mursal. Ḥadīth scholars have accepted the mursal ḥadīth as weak due to the interruption (inqiṭā') found in its narration chain and stated that it is not suitable for being proof. It is seen that methodology scholars follow a different path regarding the mursal ḥadīth. In our study, the Ḥanafī sect's approach to mursal ḥadīth was questioned and the arguments of Ḥanafī methodology scholars about the evidence of mursal ḥadīth were examined. In this study, first of all, the mursal ḥadīth approach of Abū Ḥanīfa (d. 150/767) was tried to be determined. Then the approach of Ḥanafī methodology scholars, especially ʿĪsā b. Abān (d. 221/836), Abū’l-Ḥasan al-Karkhī (d. 340/952), Caṣṣāṣ (d. 370/981), Dabūsī (d. 430/1039), Bazdawī (d. 482/1089) and Saraḫsī (d. 483/1090) on this issue has been tried to be revealed. As a result of the research, some methodology scholars accepted the mursal rumors of scholars with scientific depth and competence; It has been determined that people who do not have the competence stated that the mursal rumors should be rejected. In addition, among the scholars of Ḥanafī methodology, there are scholars who see the mursal ḥadīth as stronger than the musnad ḥadīth and thus prioritize the musnad Ḥadīth over the mursal Ḥadīth. Because, according to them, the person who narrates Ḥadīth as mursal assumes the credibility of the person whose name he has not mentioned. The person who narrated the Ḥadīth in a consistent (mursal reports) left it up to the researcher to determine whether the narrator is reliable or not. In our study, Imam Mālik's approach to mursal hadit was examined and two different narrations about whether he accepted the mursal ḥadīth or not were discussed. While some said that he accepted the mursal ḥadīth as a proof, others argued that he did not consider the mursal ḥadīth suitable to be used as an evidence. For this reason, we have tried to determine which claim is true in practice, taking into account the work of Imam Mālik called al-Muwaṭṭaʾ. Then, the approach of the Mālikī methodology scholars to the mursal ḥadīth has been put forward and it has been tried to determine what criteria they base on the as an evidence of the mursal ḥadīth. Majority of Mālikī methodology scholars said that if the narrator was reliable, the rumor he conveyed as mursal would be accepted. Although as an evidence the mursal ḥadīth is accepted in the Mālikī sect, it should be noted that there are also a number of different views. Because scholars such as Abū l-Faraj ʿAmr b. Muḥammad al-Mālikī (d. 330/941) and Abū Bakr al-Abharī (d. 375/986) from Mālikī methodology scholars that there is no difference between mursal Ḥadīth and musnad Ḥadīth in terms of evidence; some scholars such as Abū Isḥāq Ismāʿīl al-Baṣrī (d. 282/895) and Abū Bakr b. Cahm (d. 329/940) stated that the Ḥadīth scholars could not be taken as an evidence. In addition, there are those who prioritize the mursal ḥadīth to the musnad ḥadīth, and stipulate a different set of criteria. Scholars of methodology expressed their views on ḥadīth mostly in the works they wrote about legal methodology scholars. For this reason, it is seen that they generally share their thoughts on the subject in the chapters titled "Kıtābu’l-Aḫbār". As a matter of fact, in the works of fıḳḥ, it is observed that many issues related to ḥadīth methodology are handled and examined under such headings. Scientific studies in our country on the approaches of methodology scholars to ḥadīth and the sunna have not reached the desired level yet. For this reason, in our study, the approach of Ḥanafī and Mālikī methodology scholars to the mursal ḥadīth has been tried to be discussed with the main lines., Hadisçiler nezdinde mürsel hadis; tabiînin Hz. Peygamber’den aktardığı hadis şeklinde tanımlanmıştır. Usûl âlimleri ise hadisçilerin aksine, senedinde inkıtâ bulunan hadisler için mürsel terimini kullanmışlardır. Onların yapmış olduğu tarif göz önüne alındığında; senedinde inkıtâ bulunan mu‘dal ve muallak gibi hadislerin de mürsel terimi altında değerlendirildiği anlaşılmaktadır. Nitekim usûl âlimlerinin mürsel diye isimlendirdikleri hadisler incelendiğinde sadece tabiînin Hz. Peygamber’den rivayet ettiği hadisler için bu terimin kullanılmadığı görülmekte bilakis etbâu’t-tâbiîn veya başka bir tabakadan bir ravinin, Hz. Peygamber’e isnad ettiği hadis de mürsel olarak isimlendirilmektedir. Hadisçiler, senedinde bulunan kopukluk nedeniyle mürsel hadisi zayıf kabul etmiş ve hüccet olmaya elverişli olmadığını belirtmişlerdir. Usûl âlimlerinin ise mürsel hadis hususunda farklı bir yol takip ettiği görülmektedir. Çalışmamızda Hanefî mezhebinin mürsel hadis yaklaşımı sorgulanmış ve Hanefi usûlcülerin mürsel hadisin hücciyetine dair öne sürdükleri argümanlar incelenmiştir. Çalışmamızda öncelikle Ebû Hanîfe’nin (ö. 150/767) mürsel hadis yaklaşımı tespit edilmeye çalışılmış sonrasında ise başta Îsâ b. Ebân (ö. 221/836), Ebu’l-Hasen el-Kerhî (ö. 340/952), Cessâs (ö. 370/981), Debûsî (ö. 430/1039), Pezdevî (ö. 482/1089) ve Serahsî (ö. 483/1090) olmak üzere Hanefi usûl âlimlerinin bu konudaki yaklaşımı ortaya konulmaya çalışılmıştır. Araştırma neticesinde bazı Hanefi usûlcülerin, ilmi derinlik ve yetkinliği bulunan âlimlerin mürsel rivayetlerinin kabul edilmesi gerektiğini belirttikleri saptanmıştır. Bu görüşe göre ilmi yetkinliği bulunmayan kimselerin mürsel rivayetleri ise reddedilmelidir. Ayrıca Hanefi usûl âlimleri arasında mürsel hadisi müsned hadisten daha kuvvetli görüp böylece müsned hadisi mürsel hadise önceleyen âlimler de bulunmaktadır. Zira onlara göre hadisi mürsel olarak rivayet eden kimse, rivayette bulunup ismini zikretmediği kimsenin güvenilirliğini üstlenmiş yani uhdesine almış bulunmaktadır. Hadisi müsned olarak rivayet eden kimse ise ravinin sika olup olmadığını araştırmacıya havale etmiştir. Çalışmamızda ayrıca İmam Mâlik’in mürsel hadis yaklaşımı irdelenmiş mürsel hadisi kabul edip etmediğiyle ilgili iki farklı rivayet tartışılmıştır. Kimileri onun mürsel hadisi hüccet olarak kabul ettiğini söylerken kimileri ise onun mürsel hadisle ihticac etmediğini savunmuştur. Bu nedenle de İmam Mâlik’in Muvvvata adlı eseri de göz önünde bulundurularak, pratikte hangi iddianın doğru olduğu tarafımızca tespit edilmeye çalışılmıştır. Daha sonra ise Maliki usûlcülerin mürsel hadis yaklaşımı ortaya konulmuş ve mürsel hadisin hücciyeti noktasında ne gibi kriterleri esas aldıkları belirlenmeye çalışılmıştır. Maliki usûl âlimlerinin büyük bir çoğunluğu, ravinin sika olması durumunda mürsel olarak aktardığı rivayetinin kabul edileceğini söylemişlerdir. Maliki mezhebinde, mürsel hadisin hücciyeti kabul edilmekle beraber farklı birtakım görüşlerin de bulunduğu belirtilmelidir. Zira Maliki usûlcülerden Ebu’l-Ferec Amr b. Muhammed el-Mâlikî (ö. 330/941), ile Ebû Bekr el-Ebherî (ö. 375/986) gibi âlimler mürsel hadis ile müsned hadis arasında hücciyet bakımından bir farkın olmadığını dile getirirken; Ebû İshâk İsmâil el-Basrî (ö. 282/895) ile Ebû Bekr b. Cehm (ö. 329/940) gibi bazı âlimler ise mürsel hadisin hüccet olarak alınamayacağını belirtmişlerdir. Ayrıca mürsel hadisi, müsned hadise önceleyenler olduğu gibi farklı birtakım kriterleri şart koşanlar bulunmaktadır. Usûl âlimleri, hadis ile ilgili görüşlerini çoğunlukla kaleme aldıkları fıkıh usulü eserlerinde beyan etmişlerdir. Bu nedenle genellikle “Kitabu’l-Ahbar” başlıklı bölümlerde konuyla ilgili düşüncelerini paylaştıkları görülmektedir. Nitekim fıkıh usûlü eserlerinde çok sayıda hadis usûlü ile ilgili konunun bu tür başlıklar altında ele alınıp incelendiği müşahede edilmektedir. Usûl âlimlerinin hadis ve sünnete yaklaşımlarına dair ülkemizde yapılan bilimsel çalışmalar henüz istenilen düzeye ulaşabilmiş değildir. Bu nedenle de çalışmamızda Hanefi ve Maliki usûl âlimlerinin mürsel hadisle ilgili ortaya koymuş oldukları yaklaşım ana hatlarıyla ele alınmaya çalışılmıştır.

Hz. Peygamber'in sünnetini tespit etmek ve maksadını göz ardı etmeden anlayıp nesilden nesile aktarmak, muhaddisler ve fakîhler başta olmak üzere İslam âlimlerinin en önemli hedefi olmuştur. Dolayısıyla sünneti tespit etme çalışmalarında haber konusu, her zaman gündemdeki yerini korumuştur. Mâlikî mezhebinde de İmâm Mâlik başta olmak üzere usûlcülerin hemen hepsi haber, hadis ve sünnet kavramları etrafında zuhur eden tartışmalara dâhil olarak kendi görüşlerini ortaya koymuşlardır. Söz konusu mezhepte genel itibariyle bakıldığında cumhûrun görüşlerine paralellik arz eden bir sünnet anlayışının hâkim olduğu görülmekle birlikte, bazı hususlarda birtakım farklılıkların olduğu da göze çarpmaktadır. Özellikle yaşayan sünnetin, habere takdimi meselesi son derece dikkat çeken bir konudur. Bu bağlamda `Medine ehlinin ameli` mefhumunun literatüre girmesi, Mâlikî mezhebine özgü bir anlayışın ifadesi olarak görülmüştür. Diğer taraftan klasik hadis usûlünde yer alan mursel, mudelles, mevkûf gibi hadis çeşitlerine dair kavramların, sünneti tespit etmedeki rollerine farklı bir bakışın olduğu göze çarpmaktadır. Zira Mâlikî mezhebinde önemli olan, kavramların teknik açıdan sünneti tespit edip etmemesi değil, bahsi geçen kavramlarla ifade edilen haberlerin yaşayan sünnete uygunluk arz edip etmemesidir. Bu itibarla Mâlikî mezhebinde metin ve muhteva tenkidinin son derece önemli olduğunu söylemek mümkündür. The Sunnah of the Prophet and understanding it and transferring it from generation to generation without neglecting its purpose has been the most important goal of Islamic scholars, especially muhaddis and jurists. Therefore, the news subject has always been on the agenda in determining the circumcision. In the Mâlikî sect, almost all of the proceduralists, especially Imam Mâlik, put forward their views by being involved in the debates that emerged around the concepts of news, hadith and sunnah. In general, a similar understanding of circumcision prevails in the sect in question, but there are some differences in some issues. Particularly, the issue of the presentation of living circumcision to the news is a very remarkable issue. In this context, the introduction of the concept of the application of the people of Medina to the literature was seen as an expression of an understanding specific to the Mâlikî sect. On the other hand, it is striking that there is a different perspective on the roles of the concepts of hadith types such as mursal, muhdelles and mevquf in the classical hadith method in determining the circumcision. In the Mâlikî tariqa, what is important is not whether the concepts determine the circumcision from a technical point of view or not, but whether the news expressed with these concepts are compatible with the circumcision of the living. In other words, it is possible to say that text criticism is extremely important in Mâlikî sect. 361

Çalışmada Libya'nın Mâlikî mezhebine müntesip iki aliminin fetvalarında zikredilen hadis rivayetlerinin tahrici ve tahkiki yapılacaktır. Bu iki âlimden ilki Muhammed Kirriv diğeri ise Miftâh el-Lebîdî'dir. Her iki âlim de Libya'nın en önemli şehirlerinden biri olan, başkent Trablus'un 200 km. doğusunda Akdeniz kıyısında yer alan Misrata şehrinde doğmuş ve orada vefat etmiştir. Kirriv ve Lebîdî hicri XIV yüzyılın ikinci yarısı ve XV yüzyılın ilk çeyreğinde yaşamıştır. Her iki âlim de tedris, vaaz ve fetva ile uğraşarak ilim ile dolu bir hayat yaşamış bunun yanında insanlar arasındaki huzursuzluklardan kaynaklanan problemlerde arabuluculuk yapmışlardır. Dolayısıyla onların hem ilim alanında mümtaz bir konuma hem de insanlar nezdinde müstesna bir yere sahip olduklarını söylemek mümkündür. Kirriv ve Lebîdî, Libya'nın farklı pek çok ilim alanında mahir olan kadim âlimlerine örnek teşkil etmekte olup; tefsir, hadis, fıkıh, usûl, farklı alanları ile dil, mantık felsefe ve kelam ilimlerinde söz sahibidirler. Çalışmanın ana konusuna girmeden önce İslam'ın Libya topraklarına girmesinden bu iki âlimin yaşadığı çağa kadar Libya'da ilmi hayatın nasıl doğduğu ve geliştiğine dair bir giriş yapmak gerekmektedir. Böylelikle Libya'nın henüz çok erkek sayılabilecek bir dönemden itibaren İslamî ilimlerle olan bağı açığa çıkacak; hem de sahabe döneminden itibaren süregelen ilmi gelenek bu şekilde ortaya konulacaktır.Çalışmamız iki açıdan önemlidir. Birinci nedeni, çalışmada, âlimlerimizin hadis ve hadis ilimleri ile var olan sıkı bağı ortaya konulmuş olup, bu sayede onların, kendilerinden önce yaşamış âlimleri taklit etmekle yetinmediği, kitaplarında sadece fıkıh metin ve haşiyeleri ile uğraşmadıkları ve daha önemlisi sünnet ile aralarında bir mesafenin olmadığının tespit edilmesidir. İkincisi: Libya'nın yetiştirmiş olduğu iki güzide âlimin, kendi dönemlerinde insanların ihtiyaçlarına cevap veren fetvaları derlenip hadis ilim açısından tahlile tabi tutulmasıdır. Çalışmamızda, öncelikle genel hatlarıyla tarihi çerçevede Libya'ya İslam'ın girişi ve dolayısıyla Hadis ilminin takibi ile oluşan ilmî hayatın ilk temelleri ve öncü isimleri olan sahabe ve sonraki âlimler tespit edildi. Daha sonra özellikle tarih boyunca bu iki alime kadar bu topraklarda yetişen ilim adamlarından genel olarak bahsedildi ve tezimize konu olan iki âlimin; biyografisi ve ilmi hayatı izah edildi. Sonraki bölümde fetvalar ele alındı ve bu fetvalar hadis ilmi açısından çeşitli yönleriyle tahlile tabi tutuldu. Bu bağlamda hadis rivayetlerinin sahihlik ve zayıflık açısından dereceleri tespit edildi ve âlimlerin bu husustaki görüşlerine yer verildi. Böylelikle özellikle ilim dünyasına bu iki büyük âlimin hadis alanındaki hizmetlerini tanıtmış olduk. The main theme of this study is to investigate and dissent of sayings collected from fatwas of great scholars of Maliki School in Libya, namely: Sheikh, Mohammed kerrio and Sheikh, Meftah Al-Libidi, who were born and lived in the city of Misrata, the third most important Libyan city, during the last half of the fourteenth and the first quarter of the fifteenth Hejra century, corresponding to most of the twentieth AC Both Sheikhs had a large and prominent role in the scientific life, the fatwa and reform among people, coupled with a solemn place of love, appreciation and awesome in the hearts of the people. Both are a model and example of the Libyan veteran scholars, who were mastering all arts and branches of sciences; the interpretation, Hadiths, jurisprudence and its principles and branches Arabic language of its branches, logic, philosophy, speech…etc.This research is divided into two main sections: The first is the study and the second is the investigation. The study section concludes: introduction about Libya, and its history throughout the most important stages and eras that Libya witnessed. A brief about the scientific life in Libya, and the Hadith science in Libya since the Islamic conquest to the sheikhs time, Kerrio and Al-Libidi, then the time of the two sheikhs and the most important circumstances and events, their biographies and scientific impact. In order to be present the research is a complete historical context showing its usefulness and the early relevant of this country to Islam and the Islamic sciences. As well as the continuation of close correlation and scientific back up to scholars of our country since the time of the companions, Allah bless them their followers, and their students who followed them up to date.The importance of this work, in my opinion, it comes in two points: to proof a close connection of our scholars of the Sunnah and its sciences; in the framework of the school of Maliki jurisprudence, not as thought and described by some people as mere scholars of texts, footnotes, and imitators of their mentors, not related to the Hadiths and Sunnah. To collect and document the fatwas of two Libyan major scholars who had a prominent scientific activity for more than half a century, one of its achievements is these important fatwas that solved many issues in the people's lives at those times with a scientific and historical values added to the treasures of our Islamic civilization. Next to the study, an investigation of a group of these fatwas, referring the texts to their sources and dissenting of the Hadiths, explanation of their grade and judgment and the opinions of the scholars, till achieving compete targeted benefits, to preserve the legacy of these two honourable scholars and to acquaint researchers of its intended image. 289

125