Search

This report sets out to contribute to the present debate on the need for European companies and their workers to become more flexible and adaptable in the face of ongoing economic change and business restructuring. The guide should therefore provide useful and practical tips for company-level actors concerning the potential benefits of developing more flexible internal workplace policies. Equally, it has been developed to assist practitioners and social partners wishing to review and/or learn more about developing such initiatives. Part 1 of this guide consists of an introductory analysis on the subject of flexibility. It covers the European flexicurity debate and explains the concept of flexibility at company level, particularly organisational flexibility and working time flexibility. Part 2 comprises a practice-oriented presentation of five company cases presented at the Company Network Seminar, in order to illustrate how European companies are implementing these policies.

This report sets out to contribute to the present debate on the need for European companies and their workers to become more flexible and adaptable in the face of ongoing economic change and business restructuring. The guide should therefore provide useful and practical tips for company-level actors concerning the potential benefits of developing more flexible internal workplace policies. Equally, it has been developed to assist practitioners and social partners wishing to review and/or learn more about developing such initiatives. Part 1 of this guide consists of an introductory analysis on the subject of flexibility. It covers the European flexicurity debate and explains the concept of flexibility at company level, particularly organisational flexibility and working time flexibility. Part 2 comprises a practice-oriented presentation of five company cases presented at the Company Network Seminar, in order to illustrate how European companies are implementing these policies.

De CAO tafels primair en voortgezet onderwijs (po vo) oriënteren zich op de vraag op welke wijze CAO à la carte effectief kan worden ingezet voor medewerkers, organisaties en scholen van het po vo. Hoewel de uitgangspunten van à la carte systemen prima lijken te passen bij ontwikkelingen als flexibilisering, individualisering en de demografische veranderingen in de beroepsbevolking, is de vraag in hoeverre deze instrumenten daadwerkelijk de gewenste effecten opleveren. In dit kader is een literatuurstudie gedaan naar de state of the art van CAO à la carte waarin de effectiviteit ervan centraal staat, d.w.z. de deelname van medewerkers aan CAO à la carte en de keuzes die ze maken vanuit hun unieke werk- en privé-situatie. Er zijn ook casestudies verricht in 2 (met het onderwijs vergelijkbare) sectoren: hogeschool Windesheim en Alysis Zorggroep. Ook de ervaringen met het Britse bank LoydsTSB zijn in het rapport opgenomen: dit bedrijf heeft een hoog percentage deelnemers gerealiseerd door een uitgekiende invoeringsstrategie. De onderzoeksresultaten leiden tot een aantal beleidsaanbevelingen, daaronder: onderscheid korte en lange termijn doelen bij individuele keuzes; keuzes hoeven niet in een à la carte systeem worden aangeboden; voorlichting en ondersteuning van medewerkers; rekening houden met de personele samenstelling nu en over 10 jaar; pilots maken voor het kopen/verkopen van tijd.

De CAO tafels primair en voortgezet onderwijs (po vo) oriënteren zich op de vraag op welke wijze CAO à la carte effectief kan worden ingezet voor medewerkers, organisaties en scholen van het po vo. Hoewel de uitgangspunten van à la carte systemen prima lijken te passen bij ontwikkelingen als flexibilisering, individualisering en de demografische veranderingen in de beroepsbevolking, is de vraag in hoeverre deze instrumenten daadwerkelijk de gewenste effecten opleveren. In dit kader is een literatuurstudie gedaan naar de state of the art van CAO à la carte waarin de effectiviteit ervan centraal staat, d.w.z. de deelname van medewerkers aan CAO à la carte en de keuzes die ze maken vanuit hun unieke werk- en privé-situatie. Er zijn ook casestudies verricht in 2 (met het onderwijs vergelijkbare) sectoren: hogeschool Windesheim en Alysis Zorggroep. Ook de ervaringen met het Britse bank LoydsTSB zijn in het rapport opgenomen: dit bedrijf heeft een hoog percentage deelnemers gerealiseerd door een uitgekiende invoeringsstrategie. De onderzoeksresultaten leiden tot een aantal beleidsaanbevelingen, daaronder: onderscheid korte en lange termijn doelen bij individuele keuzes; keuzes hoeven niet in een à la carte systeem worden aangeboden; voorlichting en ondersteuning van medewerkers; rekening houden met de personele samenstelling nu en over 10 jaar; pilots maken voor het kopen/verkopen van tijd.

In het licht van de plannen van rond het afslanken van de Arbeidstijdenwet en het advies van de Sociaal Economische Raad (SER), worden de resultaten uit wetenschappelijke onderzoeken naar de invloeden van nachtarbeid op de gezondheid besproken. Onderzoek toont aan dat werknemers in ploegendiensten meer gezondheidsklachten hebben dan werknemers in dagdienst. Ook rapporteren ze meer slaapproblemen, maagproblemen en irritatie dan werknemers in dagdienst. Vakmedia

In het licht van de plannen van rond het afslanken van de Arbeidstijdenwet en het advies van de Sociaal Economische Raad (SER), worden de resultaten uit wetenschappelijke onderzoeken naar de invloeden van nachtarbeid op de gezondheid besproken. Onderzoek toont aan dat werknemers in ploegendiensten meer gezondheidsklachten hebben dan werknemers in dagdienst. Ook rapporteren ze meer slaapproblemen, maagproblemen en irritatie dan werknemers in dagdienst. Vakmedia

Is flexibiliteit alleen te bereiken met uitzendkrachten? Dat is niet het geval. Er bestaan vele manieren om met een flexibele inzet van het personeel het fluctuerende werkaanbod aan te kunnen. Met een slimme mix aan flexmaatregelen in contract, werktijd en functie komt men verder dan alleen met uitzendkrachten. Voor uitzendbureaus betekent dit dat zij hun dienstverlening moeten afstemmen op die plaats die uitzendkrachten in dit totale pakket van flexmaatregelen innemen. Met behulp van FLIPO (Flexibele Inzet van Personeel in Organisaties) kan men een strategische diagnose opstellen van de flexibiliteitbehoefte en van het flexibiliteitvermogen. In de FLIPO-methodiek, die ontwikkeld is door TNO Arbeid, wordt de flexibiliteitbehoefte geanalyseerd op de domeinen afzetmarkt, arbeidsmarkt en productieconcept. Ook wordt het huidige flexibiliteitvermogen in kaart gebracht.

Is flexibiliteit alleen te bereiken met uitzendkrachten? Dat is niet het geval. Er bestaan vele manieren om met een flexibele inzet van het personeel het fluctuerende werkaanbod aan te kunnen. Met een slimme mix aan flexmaatregelen in contract, werktijd en functie komt men verder dan alleen met uitzendkrachten. Voor uitzendbureaus betekent dit dat zij hun dienstverlening moeten afstemmen op die plaats die uitzendkrachten in dit totale pakket van flexmaatregelen innemen. Met behulp van FLIPO (Flexibele Inzet van Personeel in Organisaties) kan men een strategische diagnose opstellen van de flexibiliteitbehoefte en van het flexibiliteitvermogen. In de FLIPO-methodiek, die ontwikkeld is door TNO Arbeid, wordt de flexibiliteitbehoefte geanalyseerd op de domeinen afzetmarkt, arbeidsmarkt en productieconcept. Ook wordt het huidige flexibiliteitvermogen in kaart gebracht.

TNO Arbeid in het jaar 2000 de tweejaarlijkse 'TNO Arbeidssituatie Survey' gestart met een representatieve steekproef van ruim 4000 werkenden. In 2002 is de survey herhaald. De tabellen in dit boek geven een overzicht van de frequentieverdelingen met betrekking tot vragen op het gebied van: branches en beroepen; werkdruk, emotionele belasting en 'burnout'; fysieke belasting, beeldschermwerk en RSI; autonomie en complexiteit van het werk; deeltijdwerk, overwerk en thuiswerk; geluidsoverlast en fysisch-chemische belasting; flexibele werktijden en kinderopvang; intimidatie op de werkplek; promotiemogelijkheden en inkomenstevredenheid; gezondheid en verzuim; personeelswerk, arbeid & zorgbeleid, opleiding en training; en werkzekerheid en binding aan het bedrijf.

TNO Arbeid in het jaar 2000 de tweejaarlijkse 'TNO Arbeidssituatie Survey' gestart met een representatieve steekproef van ruim 4000 werkenden. In 2002 is de survey herhaald. De tabellen in dit boek geven een overzicht van de frequentieverdelingen met betrekking tot vragen op het gebied van: branches en beroepen; werkdruk, emotionele belasting en 'burnout'; fysieke belasting, beeldschermwerk en RSI; autonomie en complexiteit van het werk; deeltijdwerk, overwerk en thuiswerk; geluidsoverlast en fysisch-chemische belasting; flexibele werktijden en kinderopvang; intimidatie op de werkplek; promotiemogelijkheden en inkomenstevredenheid; gezondheid en verzuim; personeelswerk, arbeid & zorgbeleid, opleiding en training; en werkzekerheid en binding aan het bedrijf.

TNO Arbeid in het jaar 2000 de tweejaarlijkse 'TNO Arbeidssituatie Survey' gestart met een representatieve steekproef van ruim 4000 werkenden. In 2002 is de survey herhaald. De tabellen in dit boek geven een overzicht van de frequentieverdelingen met betrekking tot vragen op het gebied van: branches en beroepen; werkdruk, emotionele belasting en 'burnout'; fysieke belasting, beeldschermwerk en RSI; autonomie en complexiteit van het werk; deeltijdwerk, overwerk en thuiswerk; geluidsoverlast en fysisch-chemische belasting; flexibele werktijden en kinderopvang; intimidatie op de werkplek; promotiemogelijkheden en inkomenstevredenheid; gezondheid en verzuim; personeelswerk, arbeid & zorgbeleid, opleiding en training; en werkzekerheid en binding aan het bedrijf.

Dit artikel presenteert de resultaten van een empirische, exploratieve studie over de impact van individualisatie in de arbeidsrelatie. Dit onderzoek is geëntameerd door de Stichting Management Studies. De begrippen 'arbeidsrelatie' en 'individualisering van arbeidsrelaties' worden gedefinieerd en toegelicht. Vervolgens wordt het onderzoek besproken. Vragen die beantwoord worden zijn: Op welke wijze geven ondernemingen gestalte aan de individualisering van arbeidsrelaties? Worden de met het individualiseringsbeleid beoogde doelen ook bereikt? Wat zijn de ervaringen van werknemers en sluit de individualisering aan bij hun wensen en opvattingen? Welke consequenties hebben deze ontwikkelingen voor de onderneming en het Nederlandse model van arbeidsverhoudingen?

Dit artikel presenteert de resultaten van een empirische, exploratieve studie over de impact van individualisatie in de arbeidsrelatie. Dit onderzoek is geëntameerd door de Stichting Management Studies. De begrippen 'arbeidsrelatie' en 'individualisering van arbeidsrelaties' worden gedefinieerd en toegelicht. Vervolgens wordt het onderzoek besproken. Vragen die beantwoord worden zijn: Op welke wijze geven ondernemingen gestalte aan de individualisering van arbeidsrelaties? Worden de met het individualiseringsbeleid beoogde doelen ook bereikt? Wat zijn de ervaringen van werknemers en sluit de individualisering aan bij hun wensen en opvattingen? Welke consequenties hebben deze ontwikkelingen voor de onderneming en het Nederlandse model van arbeidsverhoudingen?

Trends en ontwikkelingen die leiden tot een flexibeler inzet van personeel worden besproken. Het boek geeft praktijkverhalen van zes industriële productiebedrijven die nieuwe manieren hebben gevonden om met hun arbeidscapaciteit de fluctuaties op de arbeidsmarkt te volgen. De ervaringen van de medewerkers komen aan de orde evenals de effecten van de maatregelen op organisatieniveau. Daarnaast worden de mogelijke vormen van arbeidsflexibilisering weergegeven. Hierbij wordt aangegeven in wellke situatie een maatregel geschikt is, met inbegrip van voor- en nadelen voor werkgevers en werknemers. Flexibilisering kan op het niveau van individuele activiteiten plaatsvinden, maar ook op het niveau van proces, systeem of keten. In een bijlage wordt een stappenplan ontwikkeld (FLIPO, Flexibele Inzet van Personeel in Organisaties), dat organisaties kan helpen die met flexibilisering een nieuwe stap willen maken. Het FLIPO-model ondersteunt de analyse van zowel de flexibiliteitsbehoefte als het flexibiliteitsvermogen.

Trends en ontwikkelingen die leiden tot een flexibeler inzet van personeel worden besproken. Het boek geeft praktijkverhalen van zes industriële productiebedrijven die nieuwe manieren hebben gevonden om met hun arbeidscapaciteit de fluctuaties op de arbeidsmarkt te volgen. De ervaringen van de medewerkers komen aan de orde evenals de effecten van de maatregelen op organisatieniveau. Daarnaast worden de mogelijke vormen van arbeidsflexibilisering weergegeven. Hierbij wordt aangegeven in wellke situatie een maatregel geschikt is, met inbegrip van voor- en nadelen voor werkgevers en werknemers. Flexibilisering kan op het niveau van individuele activiteiten plaatsvinden, maar ook op het niveau van proces, systeem of keten. In een bijlage wordt een stappenplan ontwikkeld (FLIPO, Flexibele Inzet van Personeel in Organisaties), dat organisaties kan helpen die met flexibilisering een nieuwe stap willen maken. Het FLIPO-model ondersteunt de analyse van zowel de flexibiliteitsbehoefte als het flexibiliteitsvermogen.

The objective of the interdepartmental programme "Developing attainability scenarios" is to investigate how a better combination of work and care can facilitate a higher level of female participation in work. To this end, the following research areas are investigated in this report: labour market participation, feasibility of work and (parental) care, ICT applications, like teleworking, flexible working hours to combine work and care tasks, buying and selling leave entitlement to avoid wage and career disruption. The survey on which the report is based, focused on teleworking, flexible working hours and labour supply (with an emphasis on the re-entering of Dutch women to the workforce). Final report in English; fulltext-version in Dutch, titled "Dubbel delen in de digitale delta".

The objective of the interdepartmental programme "Developing attainability scenarios" is to investigate how a better combination of work and care can facilitate a higher level of female participation in work. To this end, the following research areas are investigated in this report: labour market participation, feasibility of work and (parental) care, ICT applications, like teleworking, flexible working hours to combine work and care tasks, buying and selling leave entitlement to avoid wage and career disruption. The survey on which the report is based, focused on teleworking, flexible working hours and labour supply (with an emphasis on the re-entering of Dutch women to the workforce). Final report in English; fulltext-version in Dutch, titled "Dubbel delen in de digitale delta".

Zowel vanuit de vraag- als de aanbodzijde van de arbeid geven diverse ontwikkelingen een impuls aan verdere flexibilisering. Maar die ontwikkelingen roepen tevens vraagtekens op over de wijze waarop die flexibiliteit te realiseren is. Bedrijven kunnen verschillende strategieën hanteren. Het accent lijkt vooral te liggen op een brede inzetbaarheid van mensen. Voor werknemers leidt dit tot meer kansen op leren en kwalificatie-ontwikkeling. Maar ook tot een hoger risico op werkdruk. En werkgevers moeten in toenemende mate rekening houden met wensen van werknemers ten aanzien van de arbeidstijden.

Zowel vanuit de vraag- als de aanbodzijde van de arbeid geven diverse ontwikkelingen een impuls aan verdere flexibilisering. Maar die ontwikkelingen roepen tevens vraagtekens op over de wijze waarop die flexibiliteit te realiseren is. Bedrijven kunnen verschillende strategieën hanteren. Het accent lijkt vooral te liggen op een brede inzetbaarheid van mensen. Voor werknemers leidt dit tot meer kansen op leren en kwalificatie-ontwikkeling. Maar ook tot een hoger risico op werkdruk. En werkgevers moeten in toenemende mate rekening houden met wensen van werknemers ten aanzien van de arbeidstijden.

Binnen een groep van 1.412 werknemers is onderzocht in hoeverre het werk en de privé-situatie individuele verschillen in ziekteverzuim kunnen verklaren, en of dit voor mannen en vrouwen in dezelfde mate geldt. Wanneer mannen en vrouwen afzonderlijk worden geanalyseerd, kan een groter deel van het ziekteverzuim verklaard worden. Bij de mannen verklaren de werk- en privé-situatie een even groot deel van het verzuimpercentage, bij de vrouwen wordt het verzuimvolume hoofdzakelijk doot de privé-situatie bepaald. De privé-situatie en in mindere mate ook de werksituatie verklaren tesamen 25% van het aantal ziekmeldingen van vrouwen. Voor de mannen geldt dat minder sterk. Zowel bij de mannen als bij vrouwen neemt het aantal ziekmeldingen toe met de volgende kenmerken: jong zijn, ingrijpende gebeurtenissen in de privé-sfeer meegemaakt te hebben. Bij de mannen spelen tevens het hebben van kinderen, relatief wijd aan doe-het-zelf activiteiten besteden, roken, fulltime werken en onregelmatige werktijden een rol. Bij vrouwen wordt het aantal ziekmeldingen mede verklaard door rookgedrag. Anders dan bij mannen heeft het hebben van kinderen bij vrouwen geen invloed op het aantal ziekmeldingen.

Zijn Nederlandse werknemers in staat om hun werk te combineren met de zorg voor kinderen of andere familieleden? Ontplooien zij activiteiten om hun inzetbaarheid binnen of buiten hun huidige functie te vergroten? Hoeveel werknemers hebben te maken met een beloning die - deels - afhankelijk is van de geleverde prestaties? In dit boek worden de resultaten van een landelijke enquête over deze thema's gepubliceerd. Aan bod komen de volgende onderwerpen: deeltijdwerk; flexibele begin- en eindtijden; kinderopvang; langdurig verlof; inzetbaarheid; resultaatafhankelijke beloning.

Met bestrijding van files als argument bepleitten de werkgevers- en werknemersorganisatie de invoering van de vierdaagse werkweek. Slechts hun standpunt over het al dan niet handhaven van de vrije zaterdag verschilt. Maar wat zijn de gevolgen voor productiviteit en gezondheid bij afwijking van standaard arbeidsuren? De auteur schetst de stand van onderzoek en pleit voor zorgvuldige afweging van voor- en nadelen. Betrouwbare conclusies kunnen volgens hem pas op langere termijn worden getrokken. In dit tweede deel de veiligheid, gezondheid en het welbevinden van de werknemers bij het invoeren van een gecomprimeerde werkweek.

Met bestrijding van files als argument bepleitten de werkgevers- en werknemersorganisatie de invoering van de vierdaagse werkweek. Slechts hun standpunt over het al dan niet handhaven van de vrije zaterdag verschilt. Maar wat zijn de gevolgen voor productiviteit en gezondheid bij afwijking van standaard arbeidsuren? De auteur schetst de stand van onderzoek en pleit voor zorgvuldige afweging van voor- en nadelen. Betrouwbare conclusies kunnen volgens hem pas op langere termijn worden getrokken. In dit tweede deel de veiligheid, gezondheid en het welbevinden van de werknemers bij het invoeren van een gecomprimeerde werkweek.

Zijn Nederlandse werknemers in staat om hun werk te combineren met de zorg voor kinderen of andere familieleden? Ontplooien zij activiteiten om hun inzetbaarheid binnen of buiten hun huidige functie te vergroten? Hoeveel werknemers hebben te maken met een beloning die - deels - afhankelijk is van de geleverde prestaties? In dit boek worden de resultaten van een landelijke enquête over deze thema's gepubliceerd. Aan bod komen de volgende onderwerpen: deeltijdwerk; flexibele begin- en eindtijden; kinderopvang; langdurig verlof; inzetbaarheid; resultaatafhankelijke beloning.

Met de bestrijding van files als argument bepleiten de FNV en de nieuwe voorzitter van de werkgeversorganisatie AWVN de invoering van de vierdaagse werkweek . Slechts hun standpunt over het al dan niet handhaven van de vrije zaterdag verschilt. De vraag rijst wat de gevolgen zijn voor de productiviteit en de gezondheid bij de invoering van de vierdaagse werkweek. In een tweetal artikelen schetst de auteur op basis van elders verricht onderzoek de stand van zaken op dit terrein. In de eerste aflevering wordt gepleit voor een zorgvuldige afweging van de voordelen en nadelen. In het tweede deel komen veiligheid, gezondheid en welbevinden aan de orde. De laatste aflevering wordt afgesloten met een literatuurlijst.

Binnen een groep van 1.412 werknemers is onderzocht in hoeverre het werk en de privé-situatie individuele verschillen in ziekteverzuim kunnen verklaren, en of dit voor mannen en vrouwen in dezelfde mate geldt. Wanneer mannen en vrouwen afzonderlijk worden geanalyseerd, kan een groter deel van het ziekteverzuim verklaard worden. Bij de mannen verklaren de werk- en privé-situatie een even groot deel van het verzuimpercentage, bij de vrouwen wordt het verzuimvolume hoofdzakelijk doot de privé-situatie bepaald. De privé-situatie en in mindere mate ook de werksituatie verklaren tesamen 25% van het aantal ziekmeldingen van vrouwen. Voor de mannen geldt dat minder sterk. Zowel bij de mannen als bij vrouwen neemt het aantal ziekmeldingen toe met de volgende kenmerken: jong zijn, ingrijpende gebeurtenissen in de privé-sfeer meegemaakt te hebben. Bij de mannen spelen tevens het hebben van kinderen, relatief wijd aan doe-het-zelf activiteiten besteden, roken, fulltime werken en onregelmatige werktijden een rol. Bij vrouwen wordt het aantal ziekmeldingen mede verklaard door rookgedrag. Anders dan bij mannen heeft het hebben van kinderen bij vrouwen geen invloed op het aantal ziekmeldingen.

Met de bestrijding van files als argument bepleiten de FNV en de nieuwe voorzitter van de werkgeversorganisatie AWVN de invoering van de vierdaagse werkweek . Slechts hun standpunt over het al dan niet handhaven van de vrije zaterdag verschilt. De vraag rijst wat de gevolgen zijn voor de productiviteit en de gezondheid bij de invoering van de vierdaagse werkweek. In een tweetal artikelen schetst de auteur op basis van elders verricht onderzoek de stand van zaken op dit terrein. In de eerste aflevering wordt gepleit voor een zorgvuldige afweging van de voordelen en nadelen. In het tweede deel komen veiligheid, gezondheid en welbevinden aan de orde. De laatste aflevering wordt afgesloten met een literatuurlijst.

In 1996 is stapsgewijs de geheel vernieuwde Arbeidstijdenwet in werking getreden. In 1997 zal deze wet voor iedere werkgever en werknemer gelden. De Arbeidstijdenwet vervangt alle bestaande wet- en regelgeving op het terrein van de arbeids- en rusttijden. Deze uitgave licht de regels en voorschriften van de Arbeidstijdenwet toe. Daarbij wordt stilgestaan bij de algemene bepalingen, toepassingsgebied, het verbod van kinderarbeid, algemene verplichtingen, arbeids- en rusttijden, aspecten met betrekking tot medezeggenschap, overige bestuursrechtelijke aspecten, toezicht, zelfstandige bestuursorganen, strafbaarstelling en daarmee samenhangende bepalingen, overgangs- en slotbepalingen. De publicatie geeft de gehele Arbeidstijdenwet weer, waarbij ieder artikel voorzien is van een toelichting.

In 1996 is stapsgewijs de geheel vernieuwde Arbeidstijdenwet in werking getreden. In 1997 zal deze wet voor iedere werkgever en werknemer gelden. De Arbeidstijdenwet vervangt alle bestaande wet- en regelgeving op het terrein van de arbeids- en rusttijden. Deze uitgave licht de regels en voorschriften van de Arbeidstijdenwet toe. Daarbij wordt stilgestaan bij de algemene bepalingen, toepassingsgebied, het verbod van kinderarbeid, algemene verplichtingen, arbeids- en rusttijden, aspecten met betrekking tot medezeggenschap, overige bestuursrechtelijke aspecten, toezicht, zelfstandige bestuursorganen, strafbaarstelling en daarmee samenhangende bepalingen, overgangs- en slotbepalingen. De publicatie geeft de gehele Arbeidstijdenwet weer, waarbij ieder artikel voorzien is van een toelichting.

De maatschappelijke discussie over de flexibilisering van de arbeid en de ophanden zijnde vernieuwing van de arbeidstijdenwetgeving heeft het Ministerie van SZW doen besluiten een onderzoek in te stellen naar de gevolgen van afwijkende arbeidstijden op het ziekteverzuim. Dit onderzoek, uitgevoerd door het Nederlands Instituut voor Arbeidsomstandigheden heeft een aantal interessante resultaten opgeleverd. Met name dat de categorie gezonde en sterke werknemers geen problemen ondervindt met nachtwerk op lange termijn. Verder bleek er een optimaal aantal uren te zijn gedurende welke men efficiënt kan blijven werken. In de derde plaats kwam naar voren dat het aantal gezondheidklachten niet toenam. Wel bleek dat er problemen aangegeven worden over vrije tijdsactiviteiten. Gevolg is dat in het wetsvoorstel de werkgever rekening zal moeten houden met de persoonlijke omstandigheden van zijn werknemers als het gaat om afwijkende arbeidstijden.

De maatschappelijke discussie over de flexibilisering van de arbeid en de ophanden zijnde vernieuwing van de arbeidstijdenwetgeving heeft het Ministerie van SZW doen besluiten een onderzoek in te stellen naar de gevolgen van afwijkende arbeidstijden op het ziekteverzuim. Dit onderzoek, uitgevoerd door het Nederlands Instituut voor Arbeidsomstandigheden heeft een aantal interessante resultaten opgeleverd. Met name dat de categorie gezonde en sterke werknemers geen problemen ondervindt met nachtwerk op lange termijn. Verder bleek er een optimaal aantal uren te zijn gedurende welke men efficiënt kan blijven werken. In de derde plaats kwam naar voren dat het aantal gezondheidklachten niet toenam. Wel bleek dat er problemen aangegeven worden over vrije tijdsactiviteiten. Gevolg is dat in het wetsvoorstel de werkgever rekening zal moeten houden met de persoonlijke omstandigheden van zijn werknemers als het gaat om afwijkende arbeidstijden.