Search

İbn Hişâm Arap dilinde zamanının önde gelen âlimlerinden olup Mısır gramer ekolünün önemli temsilcilerinden biridir. Nahiv, lügat, kıraat, hadis ve fıkıh ilimlerinde tam bir yetkinlik kazanmış ve ilmin ince meselelerine vakıf olmuştur. Bu çalışmamızda İbn Hişâm’ın Arap dilinde kullanılan “كذا” edatı ile ilgili bilgileri ihtiva eden Fevhu’ş-Şezâ Bi-Mes’eleti Kezâ adındaki risâlesini ele aldık. İbn Hişâm, Ebû Hayyân’ın telif etmiş olduğu eş-Şezâ fî ahkâmi kezâ isimli eserine vakıf olup “كذا” edatı ile ilgili hükümlerin yeterince açıklanmadığını görünce bu risaleyi telif etmiştir. İbn Hişâm risalesini beş ana bölümde ele almıştır. Risalesinde gramer âlimlerinin görüşlerine yer vermiş, Basra ve Kûfe dil ekollerinin ve fıkıh mezhep imamlarının görüşlerini zikretmiştir. Semâı, kıyâsı, şiiri ve Arap dilinde kullanılan örnekleri istişhâd olarak kullanmıştır. Sadece gramer âlimlerinin görüşlerini nakletmekle yetinmemiş görüşleri kendi düşünce süzgecinden geçirerek tahlil ve değerlendirmelerle kendi görüşünü de açıklamıştır. Birinci bölümde “كذا” edatının Arap gramerindeki farklı kullanımlarını ayrıntılı bir şekilde anlatır. İkinci bölümde “كذا” edatının temyîzinin harekesi konusundaki üç farklı görüşü açıklar. Üçüncü bölümde كذا” edatının irâbı konusunda kendisinin ve farklı dil bilginlerinin görüşlerini aktarır. Dördüncü bölümde “كذا” edatının anlamı konusundaki dört farklı dil bilgininin görüşünü izah eder. Beşinci bölümde “كذا” edatının atıf edatıyla veya atıfsız olarak kullanılması durumunda mezhep imamlarına göre terettüp eden sonuçları ifade etmiştir.

Bir toplumu meydana getiren insanlar aynı zamanda ortak bir kültür de oluştururlar. Bu kültürün hem bir unsuru hem de taşıyıcısı dildir. Bu yüzden, dil bir milletin kimlik ve kültürünün çok önemli bir simgesidir. Geçmişten bu yana birçok medeniyete ev sahipliği yapmış olan Anadolu’da Türkçe haricinde birçok dil konuşulmaktadır. Bu dillerden birisi de çoğunluğu VII. yüzyılın ikinci yarısında Siirt’e yerleşmiş Araplar tarafından konuşulmakta olan Arapçadır. Yüzyıllar boyunca yaşamını bu topraklarda sürdüren Araplar arasında bu dil nesilden nesile sözlü olarak aktarılmıştır. Çeşitli sebepler ve bölgede konuşulan diğer dillerle etkileşim sebebiyle, diğer Arap lehçelerinden yapı, özellikle de kelime noktasında farklılaşmasına neden olmuştur. Dil ve lehçe dil kuralları ve telaffuz bakımından değişime açık bir yapıya sahiptirler. İşte bu değişikliklerin takip edilmesi, anlaşılabilmesi için dil ve lehçelerin bulunduğu coğrafya, tarihi, kültürü, dil yapısı ve geçirdiği aşamaların da bilinmesinde zaruret vardır. Çalışma, sadece belirli bir bölgedeki Arap kökenli vatandaşlarımızın kültür ve dil yapılarının incelenmesini kapsamaktadır. Bu çalışmanın öncelikli hedeflerinden birisi, Anadolu’ya yaklaşık on üç asır önce gelip yerleşen Arap vatandaşlarımızın kullanmaya devam ettikleri bu mirası kayıt altına almak ve korunmasına katkı sağlamaktır. People who make up a society also form a common culture. Language is both an element and a carrier of this culture. Therefore, language is a very important symbol of a nation's identity and culture. Apart from Turkish, many languages are spoken in Anatolia, which has been home to many civilizations since the past. One of these languages is mostly VII. It is the Arabic spoken by Arabs who settled in Siirt in the second hâlf of the century. Among the Arabs, who have lived in these lands for centuries, this language has been verbally transferred from generation to generation. Due to various reasons and interaction with other languages spoken in the region, the structure caused its differentiation from other Arabic dialects, especially in word point. They have a structure open to change in terms of language and dialect language rules and pronunciation. In order to follow and understand these changes, it is necessary to know the geography, history, culture, language structure and phases of the languages and dialects. The study only covers the examination of the cultural and linguistic structures of our Arab origin citizens in a particular region. One of the main objectives of this study is to contribute to the protection of this heritage that our Arab citizens who came to Anatolia about thirteen centuries ago continued to use.

İ'râb, sözlük anlamı olarak,`açıklama, bir şeyin aslını ve hakikatini ortaya koyma` anlamlarına gelir. Terim manasını ise ve klasik dil bilimcilerin büyük çoğunluğu i'râbı, `Âmilin gereğini açıklamak üzere hareke, harf, sukûn veya hazif gibi unsurların kullanılması` şeklinde tanımlamışlardır. Bazı âlimlere göre ise i'râb, Arapça kelimelerin sonlarının konumu olarak belirlenmesinden, bu ibareyi kelimenin sonunda meydana gelen değişmeler (mu'rab) ve değişmezliğin (mebni) karşıtı anlamında kullanmışlardır. Kısaca i'râb, Türkçe gramerindeki cümlenin ögelerinin doğru dizilişinin karşılığıdır denilebilir. İ'râbı bilmeden herhangi bir Arapça metne doğru bir şekilde mana vermek çok zordur. İ'râbın mana ile ilişkisi büyük bir önem arz eder. Tezimizde Yâsinve Fetih Sûreleri açısından i'râbın mana ile olan ilişkisi üzerinde durulmuştur. Bu iki sûreden seçilmiş âyetlerini'râbları verilerek i'râbın manayla olan ilişkisi, âlimlerin görüşlerinden yararlanılarak izah edilmeye çalışılmıştır. Özellikle zikredilen âyetlerde daha çok İ'râbul-Kur'ân alanında yazılan tefsirlerden yararlanılmıştır. Kur'ân-ı Kerîm'in âyetlerinin ve Arapça kaynakların doğru bir şekilde anlaşılması için i'râbın iyi bilinmesi gerekir. Fâilin merfu', mef'ûlun mansûb, harf-i cerr almış bir kelimenin mecrûr olması gerektiğini, sıfat mevsûf uygunluğu, hâl, temyiz, zarf, kısaca merfûât, mensûbat, mecrûrât ve tavabi'leri (sıfat, te'kîd, bedel, atf-ı beyân, atf-ı nesak ) özümsenmeden Arapça bir kelimeye veya cümleye anlam vermek mümkün görünmemektedir. İ'râb, lafız ve mananın doğru anlaşılmasında Arapça gramerinin temelini oluşturmaktadır. In the meaning of dictionary i'rab means explanation, to reveal the truth and truth of something. As a term and according to classical linguists i'rab is using elements like vowel point, sukun or hazf to describe the need of amil. On the other hand, according to some sholars; because Arabic words are defined as the position of the end of th ewords, they used this phrase in the sense of the changes /murabs and the anti-invariance (mebni) occurring at the end of the word. Briefly, it can be said that the order of sentence elements in Turkish grammar is equivalent. It is very difficult to understand any Arabic text without knowing i'rab. The relationship of i'rab with meaning has a great importance. Interms of the surahs of Yâsîn and Fetih we discussed in our thesis relationship between i'rab and meaning has been emphasized. The relationship between i'rab and meaning, has been tried to explained by giving verses' i'rabs that picked up from both these surahs, by taking advantage of scholars's ideas. Especially in the verses mentioned, by taking advantage of exegessises that written about I'rabul Quran. I'rab should be well known to figüre out Quranic verses and Arabic sources. It's not possible to figüre out an arabic wordor a sentence without knowing Arabic grammar sentences tructure. I'rab is the basis of Arabic. 100

06.03.2018 tarih ve 30352 sayılı Resmi gazetede yayımlanan “Yükseköğretim Kanunu İle Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” ile 18.06.2018 tarihli “Lisansüstü Tezlerin Elektronik Ortamda Toplanması, Düzenlenmesi ve Erişime Açılmasına İlişkin Yönerge” gereğince tam metin erişime açılmıştır. Bu çalışma Sâmiha Ayverdi'nin Hancı, Yeryüzünde Birkaç Adım ve Ateş Ağacı adlı eserlerindeki zarflar incelenerek oluşturulmuştur. Tez üç bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde sözcük türleri, sözcük türleri ile ilgili tartışmalara değinilmiştir. Birinci bölümde "Zarflar" hakkında bilgi verilip değerlendirmelerde bulunulmuştur. İkinci bölümde ise "Yapısına Göre Zarflar"a bakılmıştır. Son bölümde "İşlevine Göre Zarflar" a örnekler verilip incelenmiştir. Zarflar bölümünde zarflar hakkında bilgi verilip zarflarla ilgili tartışmalar aktarılmıştır. Yapıları bakımından zarflar basit, türemiş, birleşik, kelime grubu ve cümle biçiminde zarflar olmak üzere Zeynep Korkmaz'ın gramer kitabında olduğu gibi beş başlıkta toplanmıştır. İşlevlerine göre zarflar tarz, zaman, miktar, yer-yön, soru zarfları başlıkları altında incelenmiş olup kendi içlerinde alt başlıklarda da değerlendirilmiştir. Sonuç kısmında çalışma ile ilgili değerlendirmelerde bulunulmuştur. Anahtar Kelimeler: Sözcük türleri; zarflar; Sâmiha Ayverdi'nin eserlerinde zarfların kullanılışları This study was created by examining the envelopes in Samiha Ayverdi's Innkeeper, A Few Steps on Earth and the Tree of Fire.. The thesis consists of three parts. In the introduction, word types, discussions about word types, the place of the envelope within the word types and the classification of the envelopes are mentioned. In the first part, information about "Envelopes veril and evaluations are given.. In the second chapter, "According to Structure the Adverbs" are examined. In the last chapter, "According to Adverbs the Functions" are addressed. In the Envelopes section, information was given about the envelopes and discussions about the envelopes were explained.. Adverbs in terms of structure simple, derived, unified, word group and adverbs in the garb of the sentence, much the same Zeynep Korkmaz grammar book is collected in five headings. According to the functions adverbs are examined under the headings of style, time, quantity, place-direction, and question adverbs and this adverbs are utilized in itself. In the conclusion part, evaluations were made about the study.

Ermeni-Kıpçakçası sahasında, Deny’nin 1957 tarihli çalışması olan ilk yayından bu yana, metin okumayı esas alan çeşitli çalışmalar yayınlanmış ve bu yayınların söz varlığı söz konusu sahada çalışan bilim adamlarına katkı sağlamıştır. Bununla birlikte, bu kitapların hatalı verileri bilim adamlarını yanıltabilir. Fiil temelindeki hatalar şu gruplara ayrılabilir: I) yanlış okuma, hatalı deşifre, II) metin ve sözlük arasında semantik tutarsızlık, III) olağan dışı sözcükler elde etme ve IV) uygun olmayan anlamlar belirleme. Aslında, burada ele alınacak pek çok hata Garkavets’in hacimli eseri olan Kıpçakskiy Slovar’ (2010) tekrar edilmemiş ve düzeltilmiştir; fakat bu çalışma bir sözlüktür, dolayısıyla tartışmalı verilerde okuyucuya gerekli açıklamayı sunmamaktadır. Bundan dolayı, bu çalışma Ermeni-Kıpçakçası ile ilgili yayınlarda yer alan hatalı fiiller hakkında gerekli açıklamayı vermeyi amaçlamaktadır. Since the first publication in Armeno-Kipchak, i.e. Deny’s work in 1957, several books focusing on text edition have been published, and their vocabularies have contributed to many scholars in the field. However, owing to some fallacious data in these books, scholars might be misled. The mistakes, in the scope of verbs, fall under the following groupings: I) misreading, incorrect deciphering, II) semantical inconsistency between text and glossary, III) deriving unusual forms, and IV) defining inappropriate meanings. In fact, most of the errors examined in the paper are not repeated but corrected in the voluminous work of Garkavets, i.e. Kipchaksij Slovar’ (2010). However, as it is a dictionary, it does not provide readers with required explanations on the disputable data. Therefore, this paper aims at giving due explanations on the erroneous verbs appearing in Armeno-Kipchak publications.

ÖZETMARMARA ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ ARAPÇA HAZIRLIK ÖĞRENCİLERİNİN GRAMER HATALARI ÜZERİNE BİR İNCELEMEBu çalışmada, MÜİF Arapça hazırlık sınıfı öğrencilerinin yazılı gramer hataları incelenmiş ve bu hataların muhtemel kaynakları üzerinde durulmuştur. Bu doğrultuda, 2014-2015 Eğitim-Öğretim yılında MÜİF Arapça hazırlık sınıflarında okuyan 500 öğrencinin 100’ü rastgele seçilmiş ve bu öğrencilerin bahar dönemi yazma dersi final sınav kağıtlarındaki gramer hataları belirlenmiştir. Belirlenen bu hatalar; ilk olarak nahiv ve sarf hataları şeklinde betimlenmek, ikinci olarak konularına göre sınıflandırılmak, son olarak da düzeltilmek ve muhtemel kaynaklarıyla birlikte açıklanmak suretiyle analiz edilmiştir. Böylelikle bu çalışmanın temel amaçlarının yabancı dil olarak Arapça öğrenen Türk öğrencilerin başlıca gramer hatalarını tespit etmek, bu konuda öğretim elemanları ile araştırmacılara kolaylık sağlamak ve öğrencilerde gramer hataları konusunda farkındalık oluşturmak suretiyle öğrencilerin yazma becerilerinin gelişmesine yardım etmek olduğu söylenebilir.Anahtar Kelimeler: Hata, Hata Analizi, Gramer, MÜİFABSTRACTAN ANALYSIS OF GRAMMATICAL ERRORS BY THE STUDENTS OF ARABIC PREPARATORY CLASSES AT MARMARA UNIVERSITY FACULTY OF THEOLOGYIn this study, written grammatical errors committed by the students of Arabic preparatory classes at MUIF were analyzed and dwelled on their probable sources. Accordingly, 100 students out of 500 who study Arabic at preparatory classes at MUIF in 2014-2015 academic year were randomly selected and identified their grammatical errors in their writing final exam papers in spring term. These identified errors were analyzed by describing as syntactical and morphological errors, by categorizing according to the subjects, and by correcting and explaining them with their probable sources. In this way, it could be said that this study's main aims are to identify major grammatical errors committed by Turkish students who learn Arabic as a foreign language and to provide convenience for the instructors and researchers about this topic and to help students improve their writing skills by creating awareness of the students about their grammatical errors.Keywords : Error, Error Analysis, Grammar, MUIF

ÖZETBu tez bir açıdan, kelimelerin sonlarındaki ve yapısındaki değişiklikleri inceleyen nahiv (gramer) ilmiyle, diğer bir açıdan ise muktezâ-yı hâle uygun söz söyleme olarak tanımlanan belâgatle ilgili işaret isimlerini (ism-i işaretleri) ele almaktadır. Burada öncelikle yoğun bir kullanıma sahip işaret isimlerinin türleri, anlamları ve i‘rabları incelenip, işaret isimlerinin yer aldığı birbirinden farklı 40 tane yapı (kalıp) örnek ve anlamlarıyla beraber ele alınmıştır.Bunun akabinde öncelikle bağlam ve türleri açıklanmış, sonrasında işaret isimlerinin farklı bağlamlar içerisinde nasıl farklı, hatta zaman zaman birbirine zıt anlamlara geldiği âyet, şiir ve nesirden örnekler verilip, bağlamları da izah edilerek incelenmiştir.Anahtar kelimeler: İşaret İsmi, Bağlam, Müsnedün İleyh, Arap Dili, BelâgatABSTRACTThe thesis in one respect deals with the science of grammar (nahiv) which studies varieties in the structure and at the end of words. It deals with demonstrative nouns related to rhetoric (belagat) defined as saying words in right time and place. The types and meanings of demonstrative nouns are frstly analyzed here. Forty different structures including demonstrative nouns are stutied giving instances with their meanings, as well. Explanation of context and the types of it is followed by the examination of various meanings and even antonyms of demonstrative nouns in different context by giving examples from petry and prose.Key words: Ism Işarat, Context, Müsnedün İleyh, Arabic Language, Belaget

İnsan olmanın temel özelliği olarak, hem toplum içinde iletişim işlevini, hem de bireysel zihin işlemlerini yürütmeyi olası kılan, dil kullanımı bir düzenin (dilin) işleyişini öngörür. Dilde biçimbirim (morfem) olarak adlandırılan anlam yüklü en küçük birimler sürekli, çeşitli eklemleme, birleştirme ve yerleştirme ile oluşumu, üretimi gerçekleştirir. Biçimbirimler, bütünün ayrılamaz soyut kavram olarak tanımlanan sınırları belirli anlam yanı ile bunun somutlaştıran, biçim veren ses dizgeleri ile dile getirilirler. Dilin birimi olarak sözcüklerden söz edilse de, sözcükler içlerinde en az bir bağımsız biçimbirim barındıran birliklerdir. Biçim olarak, ses dizgeleri `kavram' ı çeker, `kavram' ses dizgelerinde anlatım bulur. Kavramlar ile gerçekleşen, kavramsallaştırma algılama ve kurgulamada temel işlemdir. Her bir kavram; ancak başka kavramlar aracılığıyla tanımlanabilir ve her kavramın sınırları başka kavramların sınırları ile çerçevelenmiştir. Evrensel kavramların yanı sıra, ayrı dillere özgü toplumsal kavramlar da vardır.Bu çalışmanın amacı, Türkçe bağımsız biçimbirimlerin kavram alanlarını betimleyen diğer kavramların dökümünü yapıp, kavramlar arası göndermeleri göstermektir. Bu yolla Türkçede kavramlar arası ilişkiler saptanmış göndermelerin bilgisayar ortamındaki dağılımları programlanma ile belirtilmiştir. Kavram yoğunluğu alan taraması yan ürün olarak çıkmıştır. Türkçe biçimbirimlerin anlam dökümünde üst terim olarak çıkan yabancı (alıntı) birimler ayrı dizin olarak sunulmuştur. Çalışmada veri tabanı olarak TDK 2005 kullanılmış, Türkçe bağımsız biçimbirimlerden madde başı olanların kavram çözümlemeleri ele alınmıştır. Anlam temelli `e' sözlük çalışmasının öncüsü olarak değerlendirilebilinir. Language, both as a means of communication and a human possession of mental processes is a system composed of speech sound strings carrying pieces of meaning called concepts. Perception and production in and of life is possible by and through use of ceoncepts. Abstract concepts as minimal units of meaning can be realized concrete forms and are called morphemes. Morphemes are the smallest meaningful units of language and composed of inseperable meaning (concept) and form (speech sound combination) parts. Concepts are defined by other concepts which are divided from the unity by boundries varied in different languages and shaped in phonemes in linear design, therefore they exist naturally with other concepts in various distribution. In dictionaries, as collection of words which contain free morphemes to be bases it is certain to detect concepts expressed by other related ones.The aim of the study is to analyze concepts in terms of other concepts, having listed them to computerize records to trace the references. The lists arranged show semantic fields and reflect relations between and among. The method of deconstruction is followed by reconstruction of semantic fields with open ended collection, so that using free selection various constructions can be possible subjects which are Turkish free. The study is based on TDK 2005 entries go under superordinates of loan vocabulary are listed to be given seperately. The study can be considered as an attempt of early meaning based lexicon. 2242

ÖZETAraştırmada çatı kavram ve teriminin kapsamı, bu kategoriyi oluşturan şekillerin öz nitelikleri ve söz konusu şekillerin sınıflandırılmasında kullanılan ölçütlerin neler olması gerektiği konuları üzerine durulmaktadır.Çalışmada Türkiye Türkçesi çatı şekilleri işlevsel dil bilimi metodu kullanılarak ele alınmış ve söz konusu şekiller kullanıldıkları bağlamda yerine getirdikleri işlev göz önünde bulundurularak sınıflandırılmıştır. Çatı şekillerinin işlevlerinin hatasız ve eksiksiz bir biçimde ortaya konulabilmesi için Çağdaş Türk edebiyatı malzemesinden ve konuşmalardan yararlanılmış ve birleşiminde çatı şekillerinin yer aldığı fiil kelime şekillerinin işlevleri tarama yöntemiyle elde edilen örneklerle de sınanmıştır.Türkiye Türkçesi çatı kategorisinin ettirgen, edilgen, dönüşlü ve işteş olmak üzere dört özel kategoriden oluştuğu, çatı şekillerinin sahip oldukları özel işlevlerinden dolayı türetme ya da çekim eki kategorilerinden herhangi birine konulamadığı, Hint-Avrupa dillerinde gözlenebilen etken ve medial (orta) çatı’nın Türkiye Türkçesinde bulunmadığı vb. sonuçlara ulaşılmıştır.Anahtar Kelimeler: Dil Bilimi, Çatı, Çatı Kategorisi, Türkçe Eğitimi.ABSTRACTThe research focuses the voice concept and explanation of the term, determining the quality of the morphemes which make up this category and what it should be the criteria which used for the classification this forms.In the study, voice morphemes in Turkey Turkish are discussed by using the method of functional linguistics and the forms are classified by considering the functions they carry. To determining accurately and completely voice forms functions, Contemporary Turkey Turkish literature material and speeches are utilized, and verb forms which include in their combination voice forms, it has been tested with examples which is obtain by using screening procedure, too.Voice category in Turkey Turkish consist of four elements: causative, passive, reflexive and reciprocal; because of their special functions, voice forms can’t put into any of the categories, such as derivation or inflection; active and middle voice, which appears in Indo-European languages, don’t exist in Turkey Turkish conclusions were reached.Key Words: Linguistics, Voice, The Category of Voice, Turkish Training.

Bu çalışmada Kazak Türkçesinde atla ilgili sözcükleri ve kullanımını içeren söz varlığı ortaya koyulmaya çalışılmıştır. Bunun için bilimsel eserler, manzum ve mensur edebi eserler, tarihi eserler, çeşitli sözlükler tarandı. Sözcük ya da sözcük gruplarının Türkiye Türkçesi'ndeki karşılıkları verildi. Birden fazla anlamda kullanılan sözcüklerin Türkiye Türkçesi'ndeki bütün karşılıkları sözcük dizininde verildi. Çeviride ise sadece metindeki anlamı göz önünde bulunduruldu.Çalışmada 1104 sözcük tespit edildi. Bu sözcükler sözcükler dizini, sözcüklerin tasnifi ve metin dizini başlıkları altında işlendi. Bu üç başlık altında verilen sözcüklerin türleri yanlarında belirtildi.Atla ilgili önemli görülen 19 metin Türkiye Türkçesi'ne çevrildi. Bu metinlerin bazıları at ve atçılıkla ilgili yazılmış ilmi makalelerdir. Bunun dışındakiler edebi eserler olup 11 tanesi manzum 8 tanesi mensurdur. Bu çalışmayla atın Kazakların günlük yaşamları ve kültürlerinde işgal ettiği yer bir nebzede olsa ortaya koyulmaya çalışıldı. It was tried to put forward that words about horses and the words which involve lexicon in Kazakh Turkish in this study. Because of that academic works, poetic works and prose literary works, history Works and various words were searched. Words and word groups of Turkey Turkish meaning were given. Although the word meaning in text was only considered while doing translation, the words which have several meaning were given all retribution of Turkey Turkish meaning in word index.1104 words was fixed in this study. These words were written under three heading of words index, classification of words and text index, the types of the words of which under three heading were specified next to them.19 text which were thought important were translated to Turkey Turkish. Some of these texts are scientific articles which were written about horses and horse breeding. Except of these articles are literary words that 11 of them are poetic and 8 of them are prose. Thanks to this study, it was partly tried to put forward that taking place of horse in Kazakh Turkish daily lives and culture. 600

ÖzetAnahtar kelimeler: edat, metin, metin oluşturma, cümle, anlam, bağlam.Sözlü iletişimde konuşan ile dinleyenin yüz yüze olmaları doğru anlaşmayı sağlamaktadır, zira dinleyen, konuşanın söylediği herhangi bir kelime yahut cümleyi anlamadığında, onun anlamını konuşana sorabilmektedir. Dinleyenin söyleneni yanlış anladığı durumlarda ise, konuşan, yanlışı anında düzeltebilme imkânına sahiptir. Yazılı iletişimde bu tür düzeltme imkânları bulunmamakta, yazan ile okuyanın doğru anlaşmasını metin içindeki çeşitli karineler temin etmektedir. Bu sebeple metin, yazılı iletişimde doğru anlamı içeren en geniş dil birimi olarak günümüz dil çalışmalarının ana inceleme konusu hâline gelmiştir.Metin, bir dizi cümlenin tesadüfî bir şekilde yan yana getirildiği bir yığın değildir. Cümlelerin bir metin oluşturabilmesi için eksiltme, tekrar, tutarlılık, bağdaşma, önceye ve sonraya atıf gibi birtakım özelliklere sahip olması gerekir. Cümleler arasında çeşitli ilişkiler kurarak onları metin hâline getiren önemli dil birimlerinden biri edatlardır.Bu eser, edatların metinde kurdukları ilişki türlerini ve aynı ilişki türünü kurabilen edatlar arasındaki farkları incelemektedir.Tezin birinci bölümünde eserin problemi, amacı, yöntemi ve sınırları yer almaktadır. Eserin amacı edatların metin içinde kurdukları ilişki türlerinin ve belirli bir ilişki türünü kurabilen edatlar arasındaki anlam farklarının tespit edilmesi ve bu sayede, metin üretimi esnasında, edatların hem bütün seçeneklerinin hem birbirlerinden farklarının bilinçli olarak kullanılmasını sağlamaktır. İkinci bölümde edat hakkında bugüne dek yapılmış adlandırmalar ve edatın tarifi ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Edat, Türkçe üzerinde yapılmış çalışmaların sınırları en belirsiz konularından biridir. Özellikle, edat olan kelimelerin tasnifi konusunda belirgin farklar gözlenmektedir. Bu sebeple, edat kavramının tarifi yeniden kurulmaya çalışılmıştır. Bu bölümde edatın tarifini doğrudan etkileyen anlam, bağlam, işlev, ilişki, metin, kelime gibi kavramlar üzerinde de konuyla temas ettikleri ölçüde durulmuştur.Üçüncü bölüm edatların kurdukları ilişki türlerini ele almaktadır. Bu bölümde öncelikle ilişki kavramı adlandırma, mahiyet ve tasnif açılarından ele alınmıştır. Bundan sonra sebep-sonuç, gaye-sonuç, çıkarım (istidlâl), benzetme, tersinelik, atıf (bağlama), istisna, tasdik, ret, tahmin, ihtimal, tercih, sınırlama, şart, değiştirme, birliktelik (maiyyet), ve daraltma (kasr/hasr) ilişkileri incelenmiştir. İnceleme esnasında, öncelikle her bir ilişki türünün kavram çözümlemesi yapılmış, daha sonra o ilişki türünü kurabilen edatlar tahlil edilmeğe çalışılmıştır. Edatlar, yakın anlamlısını vermek şeklinde değil, mümkün olduğunca, tarif edilmek suretiyle açıklanmağa çalışılmıştır. Ayrıca, aynı ilişkiyi kuran edatlar arasındaki kullanış farkları da elden geldiğince tespit edilmiştir.Dördüncü bölümde çeşitli metinler üzerinde uygulama örnekleri yer almaktadır.Son bölüm sonuç ve teklifleri içermektedir. Edat, metin oluşturmada son derece önemli bir yere sahip olmakla birlikte sınırları hâlâ tam tespit edilememiş bir konudur. Bu eserde konunun sınırları dil çalışmalarının son verileri ile yeniden tespit edilmeğe çalışılmış ve yüz adet edatın tarifi yapılmıştır. Bu tespit ve tarifler konunun doğrudan muhatabı durumundaki öğretmen, öğrenci, mütercim ve hukukçular gibi çeşitli alanlardan kişilerin çalışmalarına yardımcı olacaktır. Ayrıca Türkçenin mevcut sözlüklerindeki edat tariflerinin çoğunun yeniden ele alınması gerekliliği belirtilmiştir.AbstractKeywords: postposition, text, formation of a text, sentence, meaning, context.In verbal communication, the speaker and the listener’s being face to face ensures agreement, that is, when the listener does not understand any word or sentence of the speaker, he/she can ask the speaker what he/she means. Also when the listener misunderstands what the speaker has said, the speaker has the chance to make the meaning clear. In written communication, this kind of chances of correction is not possible and the clues in the text provide the true way of understanding between the writer and the reader. Therefore, as being the widest scale of language and containing the true meaning in written language, the text has become the essential area of research in language studies.A text is not a pile of a series of sentences being compiled arbitrarily. In order for the sentences to form a text, they must have some features such as reduction, repetition, consistency, compatibility, reference to the former and the latter sentences. Postpositions, constituting various relations among the sentences, and thereby, rendering them a text, are one of the most important language units.This study focuses on the relations among the postpositions while constructing a text. The first part of the thesis consists of the problem of the research, the purpose, the method and the limitations. The purpose of this study is to detect the types of relations that the postpositions established in the text and the differences in meaning among the postpositions which can set up a certain kind of relationship, and, therefore to provide the use of the postpositions in the production of written text consciously.In the second part, the nomenclature made hitherto and the description of a postposition are dealt with in detail. The postposition is one of the topics in the fields of research about Turkish of whose limits are indefinite. Especially, there are certain differences in the classification of the words which are postpositions. Hence, the description of the postposition is tried to be re-established. In this part, the terms which have direct influence on the description of the postposition such as meaning, context, function, relation, text, word are focused on when it is needed. The third part deals with the types of relationship the postpositions established. In this part, primarily, the term ‘relation’ is studied in terms of nomenclature, essence and classification. After this, the relations such as cause and effect, similitude, deduction, alteration, restriction, exception, choice, connection, addition etc. are examined. While examining, firstly, concept analysis of the features of each type of relation is done, and then the postpositions which can have such kind of relation are tried to be analyzed. The postpositions are attempted to be explained not by giving the closest meaning but by defining, if possible. Besides, the differences in the use between the postpositions which can have the same relation are detected as far as possible.In the forth part, there are the practice samples on various texts.The last part consists of the conclusion and the suggestions. Although the postposition is crucial for the formation of a text, its borders can not be drawn exactly. In this study, the borders of the topic is attempted to be re-examined according to the latest data gained from the language studies and also the definitions of a hundred postpositions are defined. All these detections and definitions will be of great help for the people from certain fields such as teaching, learning, translation and law. Moreover, the necessity to re-consider the definitions of the postpositions in the current Turkish dictionaries is indicated.

Anahtar Kelimeler: Hal Cümleleri, Gramer, MeaniÖZETArapça cümlelerin içinde gerek duyulduğu zaman, bir yan unsur olarak hâl cümleleri kullanılmıştır. Arap Dili gramerinin temel kaynakları olan Kur’ân’da ve eski Arap şiirinde kullanımına sıkça rastlanan hâl cümleleri, bu metinlerdeki edebi anlatımın gücünü artırmıştır. Bu çalışma ile hâl cümleleri hakkında gramer ve meani kitaplarında dağılmış olarak bulunan bilgiler, kullanım şekillerine dair örnek ve tahliller ile farklı ekollerin bu konudaki tartışmaları bir araya getirildi ve hâl cümlelerinin kullanılması ile ortaya çıkan anlam ilişkileri belirlendi. Hâl cümlelerinin ana cümleye bağlanmasındaki değişik şekiller, bu bağlantı sırasında bağlaç kullanımının gerekli veya gereksiz oluşu ve bu konulardaki görüş farklılıkları bu çalışmada genişçe ele alındı. Keywords: Circumstance Sentences, Grammar, SentacsABSTRACTWhen necessary, circumstance sentences are used as secondary components of sentences in Arabic. As can be seen often in Quran and former Arabic poems which are the main sources of the Arabic Language, circumstance sentences have increased the literal expressions in this texts.In this study,the scattered information about circumstance sentences from the books of grammar and semantics are derived with examples and analysis of their usages and also with the many different schools’ arguements in this subject and the meaning relations caused by the usage of circumstance sentences are stated.Different shapes of the connections between the circumstance sentences and the main sentences,necessary or unnecessary case of conjunction using for this kind of connections and different opinions for this subjects are also handled in this study.

ÖZETAnahtar Kelimeler: Türkçede noktalama, noktalama işaretleri, noktalama yanlışları, noktalama teklifleri.Türkçede noktalamayı inceleyen bu çalışma üç bölümden oluşmaktadır:Birinci bölümde çalışmanın problemi, amacı, önemi ve yöntemi yer almaktadır. Çalışmanın amacı noktalama işaretlerinin kurallarını sağlam belirlemek ve bu kurallara uygun düzgün örnekler vererek, işaretlerin her türlü metinde yerli yerinde kullanılabilmesini sağlamaktır. Çalışmada tarama yöntemiyle elde edilen çok sayıda örnek cümle incelenmiş, bu örnekler üzerinden yanlış kullanışlar ve bu yanlışa sebep olan sorunlar tespit edilmeye çalışılmış, sorunlara çözümler üretilmiş; her bir noktalama işareti için kural teklifleri yapılmış, teklifler örneklerle desteklenmiştir.İkinci bölümde noktalama konusunu ele alan çalışmalar değerlendirilmiştir.Üçüncü bölüm kendi içinde ikişer alt bölüm içeren 17 başlıktan oluşmuştur. Her bir noktalama işareti için ayrı başlıklar altında işaret ile ilgili bilgi verilmiş, ardından sorunlar değişik kaynaklardan alınan sorunlu örnekler üzerinde incelenmiş, bu sorunlara çözümler bulunmaya çalışılmış ve o işaretle ilgili tekliflere yer verilmiştir. Teklifler değişik yazılı metinlerden alınan örneklerle desteklenmiştir.Çalışmada noktalama işaretleri ile ilgili sorunların gereksiz yere işaret kullanma, gerektiği hâlde kullanmama, yanlış işaret kullanma, eser içinde tutarsız noktalama, kuralların tam oturtulmamış olması ve kuralların altında çelişkili örneklerin yer alması bulgularına ulaşılmıştır. Noktalama işaretleri ile ilgili kuralların bilinmesi ve işaretlerin yerli yerince kullanılabilmesi iyi oturtulmuş kuralların bol örnekle desteklendiği kılavuz kitaplarla sağlanabilir. Kılavuz kitabın her işaret için ayrı başlıklar altında kuralları verirken bu kuralları sadece edebi eserlerden değil yazının kullanıldığı değişik yazı türlerinden alınmış örneklerle desteklemesi teklif ettiği kuralları pekiştirecektir. ABSTRACTThis study, examined the Turkish punctuation consists of three parts: In the first part, the problem in the work, objectives, importance and methods are included. The purpose of the study is to identify rules of punctuation and provide the punctuation marks to be used correctly in all kind of texts by giving examples according to the these rules. In this study a large number of sample sentences obtained by scanning method were examined, through these examples the wrong usages and the troubles lead to these wrong usages were tried to find; and solutions to these problems are put, for each punctuation mark rules are offered, these bids have been supported with examples. In the second chapter, the Works made on punctuation, insightful works on punctuation, researches and studies about punctuation marks were evaluated.The third section contains 17 titles consisting of two sub-sections in itself. For each punctuation mark, under separate titles, information has been given, then the problems have been examined on the problem examples from different sources, solutions to these problems have been tried to find and the proposals have been given. On the study, using unnecessary mark, no using when it is essential, using the wrong sign, inconsistent punctuation in the work, being not fit to the rules and the contradictory findings of samples are the issues related to the punctuation that have been reached.

Çalışma konusunu; -mIş, –DI, -(I)yor, -mAktA, -mAdA, -AcAK, –Ar/Ir ve -DIr eklerinin sahip olduğu görünüş zaman ve kiplik değerlerinin tespiti oluşturmaktadır. Bu ekler; zaman boyutunda fiilin hangi zaman dilimine (geçmiş, gelecek, şimdi gibi) göndermede bulunduğu, görünüş boyutunda fiilin gerçek zaman üzerindeki yayılımıyla eylemin bitmişlik, bitmemişlik ya da sürme belirtip belirtmediği tespit edilmiştir. Kiplik boyutunda ise konuşucunun tutumları (tahmin, niyet gibi) incelenmiştir. Türkçede fiillere eklenen ekler basit, birleşik ve karmaşık biçimlerde incelenmiştir. Basit biçimlerde bir ek aynı anda hem zaman hem görünüş hem de kiplik görevlerini taşıyabilmektedir. Çalışmanın sonucunda, Türkçede zaman ekleri olarak bilinen eklerin her birinin farklı zaman, görünüş ve kiplik değerlerine sahip olduğu görülmüş ve bu değerlere sahip olma durumunun yalnızca cümlede yüklem tarafından değil, cümle içindeki çeşitli yönlendiriciler tarafından da oluşturulduğu tespit edilmiştir. Çalışma kapsamında oluşturulan şemaların ders kitaplarında yer almasıyla öğrenicilerin zaman ekleri olarak bilinen eklerin sahip olduğu birçok görevi doğru bir şekilde öğrenmesi beklenmektedir.ABSTRACTThe purpose of this study is to determine function of aspect, time and mood suffixes in regular grammar, such as -DI, -mIş, -(I)yor, -mAktA, -mAdA, -AcAK –Ar/Ir and -DIr. These suffixes reference time domain (past, future, present, etc) in the time format; they show their completeness, incompleteness, or continuity with the extension of real time in the aspect format. In the mood/modality format, psychological manners of speaker (guess, intention, etc) are investigated.In Turkish, there are two types of formation of suffixes added to verbs with meaning of time: simple and complex. In the simple formation, a suffix gives meaning of time and aspect at the same time. In the result of the study, each suffix known as time suffixes has also time, aspect, mood/modality values. These function are formed not only by verbs but also by some phrases in sentences. If the scheme formed in this study are given in textbooks, students learn that time functions consist of other function too.

The topic of our thesis is `Pronouns in Arabic Language and Literature'. Pronoun is a noun that stands for mütekellim1, muhatab2 and gâib.3 A pronoun supplies a basis and practical use such as it prevents the repetition of an overt subject by tacking the place of it. The subject of pronouns has an important place in Arabic Language and Literature. Arabic Poetry and verses of the Holy Qoran is full of such as examples.Our study consists of four chapters. In the first chapter we gave a short information about schools of Arabic Language and Syntax and morphology after we gave a general information about the birth and development of Arabic Language in terms of philology.In the second chapter, we began to work on pronouns in terms of syntax. We gave information about the kinds of pronouns after introducing the subject by stating the meaning of pronoun both as a word and as a term. In the part that is about kinds of pronouns, we examined the pronouns in two different groups, such as connected and separate whether it joins or not with its ?âmil? and ?latent? and ?overt? whether is appears in an expression or not. Except these, we examined the subjects of ?fasl? and ?shan? pronouns in detail which are used in a special way in Arabic Language.In the third chapter we evaluated pronouns in terms of rhetoric. In the fourth chapter we compared the pronouns that are in Turkish Language and Arabic Language. Firstly, we looked at which pronouns exist in Turkish Language pronouns. Bu doing this, we showed that the pronouns except personal pronouns such as demonstrative pronouns, interrogative pronouns, indefinite pronouns, relative pronoun and reflexive pronoun in Turkish Language appears outside of pronouns group in Arabic Language. In conclusion part we stated our opinions that we had after finishing our study, and in bibliography part we gave information of the sources that we used. The topic of our thesis is `Pronouns in Arabic Language and Literature?. Pronoun is a noun that stands for mütekellim1, muhatab2 and gâib.3 A pronoun supplies a basis and practical use such as it prevents the repetition of an overt subject by tacking the place of it. The subject of pronouns has an important place in Arabic Language and Literature. Arabic Poetry and verses of the Holy Qoran is full of such as examples.Our study consists of four chapters. In the first chapter we gave a short information about schools of Arabic Language and Syntax and morphology after we gave a general information about the birth and development of Arabic Language in terms of philology.In the second chapter, we began to work on pronouns in terms of syntax. We gave information about the kinds of pronouns after introducing the subject by stating the meaning of pronoun both as a word and as a term. In the part that is about kinds of pronouns, we examined the pronouns in two different groups, such as connected and separate whether it joins or not with its ?âmil? and ?latent? and ?overt? whether is appears in an expression or not. Except these, we examined the subjects of ?fasl? and ?shan? pronouns in detail which are used in a special way in Arabic Language.In the third chapter we evaluated pronouns in terms of rhetoric. In the fourth chapter we compared the pronouns that are in Turkish Language and Arabic Language. Firstly, we looked at which pronouns exist in Turkish Language pronouns. Bu doing this, we showed that the pronouns except personal pronouns such as demonstrative pronouns, interrogative pronouns, indefinite pronouns, relative pronoun and reflexive pronoun in Turkish Language appears outside of pronouns group in Arabic Language. In conclusion part we stated our opinions that we had after finishing our study, and in bibliography part we gave information of the sources that we used. 138

ÖZETYaptığımız çalışmada “basit zaman ve birleşik zaman mefhumlarının farkları nelerdir, birleşik zamanlı yapıların zaman dışı anlatımları var mıdır?” sorularına cevap aranmıştır.Araştırma sorusunu cevaplamak için birleşik zaman kuran {-(y)DI} ve {-(y)mIş} biçimbirimlerinin farklı zaman, tarz ekleriyle birleşerek oluşturduğu birleşik zamanlı yapıların anlatımı tespit edilmiştir. Bu anlatımların tespitinde Türkiye Türkçesinde yazılmış farklı türlerden seçilmiş edebî eserlerden yararlanılmıştır. Eklendiği fiile aynı manayı kattığı iddia edilen yapıların arasındaki farklar çeşitli örnek cümlelerin incelenmesi, konu ile ilgili kaynakların taranması sonucu elde edilmiştir. Bu yapılar arasında tespit edilen farklara dair uzman görüşü alınmıştır. Sonuç olarak elde edilen bulgular ışığında birleşik zamanlı yapıların zaman dışı anlatımı, bu yapıların basit zamanlı yapılardan farkı tespit edilmiş ve bu yolla araştırmanın amacı gerçekleştirilmiştir. SUMMARYIn this study, an answer is searched to the questions "what differences are there between simple and perfect tense concepts, is there a narration of perfect structures out of tense?" To answer the research question, the narration of perfect tense structures which are formed with {-(y)DI} and {-(y)mIş} form units are formed by uniting suffixes in different tenses and sorts are established. Establishing these narrations, different type of literary works chosen, written in Turkey Turkish are used. The differences between the structures that claimed to add the same meaning to the verb, are obtained by examining various example sentences and searching the related sources. Opinion of an expert is taken about the established differences between these structures. As a result, in the light of the findings that are obtained in perfect tense structures out of tense narration, a difference is established from simple tense structures and by this way the aim of the research is obtained.

TEMEL ISLAM BİLİMLERİ ANA BİLİM DALI ARAP DİLİ VE BELAGATI BİLİM DALI ARAP GRAMERİ EKOLLERİ Salih Zafer KIZIKLI (Doktora Tezi). Bu tez, Arap dilinin gramer ekolleriyle ilgilidir. VII. yüzyılda İslam coğrafyasının gelişmesi sonucunda Arapçada bir takım bozulmalar meydana gelmeye başladı. Bunun üzerine ilk gramer çalışması Basra kentinde Ebu'l-Esved ed-Du'elî tarafından başlatıldı. Onun ardından bu çalışmalar, Ebû 'Amr b. el-'Alâ', el-Halîl b. Ahmed ve Sîbeveyhi başta olmak üzere diğer Basrah gramer bilginlerince devam ettirildi. VIII. yüzyılda ise dönemin bir başka bilim merkezi olan Küfe şehrinde de gramer faaliyetleri başladı. Öncülüğünü el-Kisâ'î ve el-Ferrâ`nın yaptığı bu çalışmalar temelde Basralıların ortaya koydukları kurallara karşı bir alternatif olarak doğdu. Abbasi devleti halifeleri tarafından da desteklendi. IX. yüzyıldan itibaren Bağdat'ta bu iki farklı görüşü seçmeci bir metod kullanarak uzlaştırmaya çalışan İbnu Keysân, îbnu Cinnî ve ez-Zemahşerî gibi gramer bilginleri ortaya çıktı. Bunlara Bağdat Ekolü adı verilir. Daha sonra Basra, Küfe ve Bağdat gibi önemli bilim merkezlerinin dışında kalan Endülüs ve Mısır'dan bu merkezlere gelinerek bu bilgiler alındı. Böylelikle Endülüs ve Mısır coğrafyasında da Arap gramerinin eğitim ve öğretimi başlamış oldu. Bu çalışmalar XII. ve XIII. yüzyıllarda Endülüs'te İbnu Mada', İbnu Mâlik ve Ebû gayyan; XIII-XIV. yüzyıllarda da Mısır'da İbnu Hâcib, İbnu Hişâm ve es-Suyûtî gibi büyük gramercilerin yetişmesiyle meyvesini verdi. Sözü edilen bu gramer çalışmalarının her biri ayrı bir `ekol` olarak adlandırılır. Bu beş ekol içinde modern Arap dilinin grameri, Basra ekolünün etkisi altındadır. Sayfa sayısı : 235 Danışman Jüri Üyesi Jüri Üyesi Jüri Üyesi Jüri Üyesi Prof. Dr. Erol AYYILDIZ 111 THE ARABIC GRAMMAR SCHOOLS ABSTRACT This thesis deals with the school of the Arabic grammar. In the 7th century A.D. Arabic language was used incorrectly as a result of the widennig of the Islamic lands. Therefore Abü al-Asvad al-Du'alî started to determine rules of the Arabic grammar in Basra. After that, those researches were continued by Abü 'Amr b. 'Ala', al-Halîl b. Ahmad, Slbawaihi et al. Then another grammar activity appeared in Küfa in the 8th century A.D. al-Kisâ'î and al-Farrâ' are leaders of that. The study of them is an alternative of Basra and it was supported by the Abbasî caliphs. After a century of that Ibn Kayşan, Ibn Cinnî, and al-Zamakhsharî come on the scene. They blended the opinions of the scientists of Basra and Küfa, and selected them. This study was called as the Baghdad school. Out of those places Arabic grammar was studied in Andulus and Egypt. In the 12th - 13th ceturies A.D. Ibn Mada', Ibn Mâlik, Abü Hayyân in Andalus and in 13th - 15th centuries A.D. Ibn Hishâm, Ibn Hâcib, al-Suyütî in Egypt produced very importent works about Arabic grammar. Later, the grammar activities in Basra, Küfa, Baghdad, Andulus and Egypt were called as `schools`. The Basra school is the main between the others and it influenced Arabic language throughout the centuries. Moreover modern Arabic grammar is under the influence of the Basra school. (PhD Thesis) UNIVERSITY OF ULUDA?, 2005, 235 pp. Student Supervisor : Salih Zafer KIZIKLI : Prof. Dr. Erol AYYILDIZ Türkçe Anahtar Kelimeler İngilizce Anahtar Kelimeler 1. Arapça 2. Gramer 3. Dil 4. Filoloji 5. Dilbilim 6. Edebiyat 7. Belagat 1. Arabic 2. Grammar 3. Language 4. Philology 5. Linguistics 6. Literature 7. Rhetoric IV 242

79