Search

This paper aims to investigate (i) whether there is a certain threshold level that changes the effect of the relative real effective exchange rate on demand for tourism and, (ii) whether the volatility of the relative real effective exchange rate has an impact on demand for international tourism considering the non-linear relationship between the ratio of Turkey’s real effective exchange rate to the real effective exchange rates of 29 OECD countries and the demand for international tourism in Turkey. Empirical results suggest that the real effective exchange rate has a threshold on demand for international tourism. Further, the relative real effective exchange rate volatility generating uncertainty has a significant and negative effect on demand for international tourism.&nbsp

Bu çalışmada Türkiye’nin Almanya’ya olan ihracatı tanımlayıcı istatistikler yardımı ile analiz edilmiştir. Bunun yanında Balassa endeksi farklı bir formda kullanılarak Türkiye’nin Almanya’ya olan ihracat performansı ürün grubu bazında hesaplanmaya çalışılmıştır. Tanımlayıcı istatistikler sonucunda Türkiye’nin tarım ve hayvancılık ürünlerinde Almanya’ya olan ihracatının potansiyelin çok altında olduğu tespit edilmiştir. Tanımlayıcı istatistiklerin işaret ettiği diğer bir sonuç ise emek yoğun olan ürünlerde Türkiye’nin Almanya ihracatındaki payının giderek azalmasıdır. Bu sektörlerde Türkiye’nin payını Uzak Doğu ülkelerinin ele geçirdiği tespit edilmiştir. Balassa endeksinin farklı bir formda kullanılması ile Türkiye’nin sadece bir ürün grubunda Almanya’ya olan ihracatta çok iyi bir performans gösterdiği, 22 ürün grubunda ise iyi bir performans gösterdiği belirlenmiştir. 19 ürün grubunda Türkiye’nin zayıf performans gösterdiği 53 ürün grubunda ise kötü performans gösterdiği tespit edilmiştir.

Bu çalışmada firmaların reklam ve tanıtım harcamaları ile yurtdışı satışlar arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla Türkiye’de BİST’de işlem gören gıda maddeleri sanayii sektör grubundaki 28 firmadan, 2008 ve 2015 yılları arasında verisi ulaşılabilir olan dokuz firmanın yıllık yurtdışı satış ile reklam ve pazarlama giderlerine ait veriler kullanılmıştır. Yapılan panel analizler sonucunda serilerin eşbütünleşik olduğu ve reklam ve pazarlama harcamalarının uzun dönemde yurtdışı satışlar üzerinde pozitif ve anlamlı bir etkiye sahip olduğu belirlenmiştir. Bu sonuç firmaların hem verimliliklerini arttırmak hem de küresel düzeyde bilinen bir marka haline dönüşmek için reklam ve tanıtıma önem vermeleri gerektiğini ortaya koymaktadır.

Ülkelerin en büyük makroekonomik hedeflerinden biri ekonomik kalkınmadır. Ekonomik kalkınma, düşük gelir ve kötü bir yaşam kalitesine sahip olan az gelişmiş ülkelerin bulundukları bu durumdan, insanlarının çoğunun yüksek bir gelir ve yaşam standartlarına sahip olduğu bir noktaya gelmesi süreci olarak tanımlanabilir. Ülkelerin ekonomik kalkınmalarını sağlamaları için en önemli faktör ekonomik büyümedir. İhracat ile ekonomik büyüme arasındaki ilişkiyi araştıran çalışmalara literatürde oldukça sık rastlanmaktadır. Bu çalışmaların çoğu, ihracatın ekonomik büyüme üzerinde pozitif bir etkiye sahip olduğu sonucunu işaret etmektedir. Ancak bazı ülkelerin ihracatlarında büyük artışlar sağlanmasına rağmen iktisadi olarak sürdürülebilir bir büyüme yakalayamadıkları gözlemlenmiştir. Bu durum ülkelerin ne kadar ihracat yaptıklarından ziyade ne ihraç ettiklerinin daha önemli olduğu kanısının oluşmasına neden olmuştur. Bu çalışmada Hausmann vd. tarafından oluşturulan bir endeks kullanılarak Türkiye ve Güney Kore'nin 1960 sonrası dönemde yaptıkları ihracatın sofistike değerleri hesaplanmış ve iki ülkenin ihracatlarının kalitesinde meydana gelen değişimler karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Özetlenen tanımlayıcı istatistikler sonucunda, bu ülkelerin ihracat kalitelerindeki değişim ile ekonomik büyümeleri arasında bir etkileşim olduğu belirlenmiştir. 1960'lı yıllarda Türkiye'nin ihracatının sofistike değeri ile Güney Kore'nin ihracatının sofistike değerleri hemen hemen aynı olduğu belirlenmiştir. Sonrasında Güney Kore'nin ihracat yapısının değişmesi ve ihracatının sofistike değerinin yükselmesi gelişmiş ülkelere yakınsamasına olanak sağlamıştır. Türkiye ise ihracatının yapısının aynı kalması ve ihracatının sofistike değerinin yükselmemesi gelişmiş ülkelere yakınsamasına engel olmuştur. Çalışma Türkiye'nin 10 bin dolar seviyesinde sıkışan kişi başına düşen milli gelirini yükseltip Güney Kore gibi gelişmiş ülkelere yakınsaması için ihracatının sofistike değerini yükseltmesi gerektiği sonucunu işaret etmektedir Anahtar Kelimeler

Geçtiğimiz yüzyıllarda sanayi ve hizmet sektörlerinin ortaya çıkışı ile tarım sektörü arka plana itilmiştir. Gelişmiş ülkeler tarım sektörünün önemini hızlı bir şekilde yeniden kavramış ve akabinde en gözde sektör olarak tarım sektörüne yeniden gerekli desteği sağlamışlardır. Ancak gelişmekte olan ve az gelişmiş ülkeler sanayiyi tarıma tercih etmeleri nedeniyle ne sanayi ve hizmet sektörlerinde başarılı olmuşlar ne de tarımda yeterli düzeyde üretime sahip olmuşlardır. Çünkü sanayi ve hizmet sektörlerinin direkt veya dolaylı girdilerinin başında tarım sektörünün çıktıları olan tarım ürünleri gelmektedir. Gelişmiş ülkeler veya onların kontrolünde olan uluslararası kuruluşlar tarafından dayatılan politikaları uygulayan az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler tarım sektöründeki desteklerini azaltmışlar ve bu ülkeler tarımda ithalata bağımlı hale gelmişlerdir. Türkiye’de de uzun yıllar iktidarlar tarafından birinci hedef olarak tarımı küçültüp sanayi ve hizmet sektörlerini büyütmek tercih edilmiştir. Buna kontrolsüz dışa açılma politikaları da eklenince hizmet sektörünün büyük bölümü yabancılaşmış, sanayi üretimi yetersizliği dolayısıyla dış ticaret açıkları önemli boyutlara ulaşmıştır. Yanlış destekleme politikaları ve buna bağlı olarak desteklerin azaltılması ile Türkiye tarım ve hayvancılık sektöründe ithalata bağımlı hale gelmiş, tarım alanları daralmış, tarımda istihdam gereksinimi azalmış ve hızlı bir şekilde kırdan kente göç gerçekleşmiştir. Çalışmada tarımsal destekleme politikaları ile kırdan kente göç arasındaki ilişki analiz edilmektedir. Buna göre tarımsal destekleme politikaları ile kırdan kente göç arasında pozitif yönlü bir ilişki görülmektedir. Kırdan kente göçün durdurulması veya tersine döndürülmesi için tarımsal desteklerin artırılması ve bu desteklerin tarım alanına veya görece üretim miktarına bağlı değil, milli menfaatlere, istihdam artışına ve kırsal alanların verimliliğine bağlı olarak yeniden yapılandırılması gerekmektedir.

Bu çalışmanın amacı Türkiye’nin 1980-2010 yılları arasındaki verilerini kullanarak ihracat ve ekonomik büyüme arasındaki eş-bütünleşme ve nedensellik ilişkisini incelemektir. Çalışmada Türkiye’nin yıllık toplam ihracatı, gayrisafi yurtiçi hâsıla değeri ve gayri safi sabit sermaye oluşumu değişkenleri kullanılmıştır. Johansen testi ile değişkenlerin eş bütünleşik olduğu, VECM testi ile seriler arasında çıkan bir şokun etkisinin uzun dönemde düzeldiği belirlenmiştir. Analizde kullanılan Granger Nedensellik testi sonucunda, ihracattan ekonomik büyümeye doğru tekyönlü bir nedensellik olduğu belirlenmiştir.

The aim of this study is to examine that why export hasn’t increased recently in spite of increasing foreign exchange rate. For this purpose monthly export data of Turkey, performed after 2010, had been investigated. Study conclude that export of turkey has fallen although foreign exchange rate has increased, is affected reasons such as I-) political instability of Middle East and decrease of petroleum price II-) fall of euro dollar parity III-) the crisis of Russia-Ukraine and Turkey-Russia. Besides these temporary reason, the structure of export and production of turkey, composed consumer goods which has high income elasticity, causes Turkey’s export has effected by decrease of global demand. Turkey should increase the technology level of goods which produced and exported by R&D expenditure for don’t effect from global fluctuation. By this way when global demand has fallen, it can be providing that country effects global crisis a little more by an export structure which hadn’t been exposed competition of countries has inexpensive labor., Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de son dönemlerde kurlarda bir yükselme olmasına rağmen ihracatta istenilen artışların yaşanmamasının nedenlerini ortaya koymaktır. Bu amaçla Türkiye’nin 2010 sonrasında yaptığı aylık ihracat verileri incelenmiştir. Çalışma sonucunda, kur artışına rağmen Türkiye ihracatının artmamasının I-) Ortadoğu’da yaşanan siyasi istikrarsızlık ve petrol fiyatlarındaki düşüş II-) avro-dolar paritesindeki düşüş III-) Rusya-Ukrayna ve Türkiye-Rusya krizinden büyük oranda etkilendiği belirlenmiştir. Bu geçici olguların yanında ülke üretim ve ihracatının gelir esnekliği yüksek olan tüketim ürünlerinden oluşması küresel talepteki düşüşten çok etkilenmesine neden olmuştur. İhracatın küresel dalgalanmalardan çok etkilenmemesi için Ar-Ge harcamalarının arttırılarak üretilen ve ihraç edilen ürünlerin teknoloji yoğunluğu yükseltilmelidir. Böylece bir talep düşüklüğünde, ucuz emeğe sahip ülkelerin rekabetine maruz kalmayacak bir ihracat yapısı oluşarak, ülkenin krizlerden daha az etkilenmesi sağlanabilir.

Literatürde Türkiye için yapılmış, ihracat ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalar oldukça fazladır. Ancak ihracatın, ülkelere/bölgelere ve ürün guruplarına göre incelendiği çalışmalar sınırlı kalmıştır. Bu çalışmada ilk olarak ISIC REV3’e göre 20’li kodlar ile sınıflandırılmış emek yoğun sanayi ürünleri ile 30’lu kodlar ile sınıflandırılmış görece daha sermaye yoğun sanayi ürünlerinin GSYİH üzerindeki etkileri regresyon kurularak incelenmiştir. Kurulan regresyon sonucunda sermaye yoğun sanayi ürünleri ihracatındaki bir artışın, emek yoğun sanayi ürünlerine göre GSYİH üzerinde daha büyük bir artışa olanak sağladığı tespit edilmiştir. Daha sonra Türkiye’nin ülkelere/bölgelere göre yaptığı ihracatın büyüme üzerindeki etkisini incelemek için kurulan regresyon sonucunda, Türkiye’nin gelişmiş ülkelerden oluşan Avrupa Birliğine yaptığı ihracatın büyüme üzerindeki etkisinin gelişmekte olan ülkelerden oluşan Yakın ve Ortadoğu’ya yaptığı ihracatın büyüme üzerindeki etkisinden daha büyük olduğu tespit edilmiştir. Son olarak Türkiye ihracatı, ithalatı ve büyümesi arasındaki ilişki incelendiğinde Türkiye’de ihracat ile ithalat arasında çift yönlü bir nedensellik ilişkisi olduğu tespit edilmiştir. Bu durum Türkiye’de ihracat büyümesinin ithalat büyümesine bağlı olduğu şeklinde yorumlanmıştır.

It has been known that the consumption of electricity has been directly related with the economic activities in many countries. The reasons for increase of electricity demand are generally the higher living standards and industrialization. Like in other developing countries, the demand for energy and electrical energy in Turkey as well has been growing so rapidly due to the social and economic developments and with the increase of the population of the country. In order to meet the increasing electricity demand and deal with the supply shortage of electricity, therefore, it can be said that it should be to supply the continuity of investments for electrical energy in Turkey. In this study, it is aimed to examine whether there is a systematic relationship between electricity generation and economic growth in Turkey, for the period of 1980–2010, by using Vector Error-Correction Modelling (VECM). For this reason, in the first stage, by examining the degree of Co-integration between energy generation and Gross Domestic Product (GDP), it was determined that the variables were co-integrated each other in the first rank. In the second stage, long-run relationship between electricity generation and GDP were investigated. In the third stage, the long-run relationship was estimated and ultimately, the test for causality was performed by using the Vector Error Correction Model. With the results obtained, a long-run unidirectional causality relationship between GDP and total electricity generation was found. In other words, it was determined that there was a unidirectional causality running from economic growth to total electricity generation without any feedback effect. Therefore, it can be argued that economic growth stimulates further electricity generation in Turkey., Elektrik tüketiminin birçok ülkede ekonomik faaliyetlerle doğrudan ilişkili olduğu bilinmektedir. Elektrik talebindeki artışın nedenleri genellikle daha yüksek yaşam standartları ve sanayileşmedir. Gelişmekte olan diğer ülkelerdeki gibi Türkiye’de de enerji ve elektrik enerjisi talebi, sosyal ve ekonomik gelişmeler ile ülke nüfusundaki artıştan dolayı çok hızlı bir şekilde artmaktadır. Bu nedenle artan elektrik talebini karşılamak ve elektriğin arz yetersizliğini gidermek için Türkiye’de elektrik enerjisine yönelik yatırımların süreklilik arz etmesi gerektiği söylenebilir. Bu çalışmada 1980-2010 dönemi için Vektör Hata Düzeltme Modeli (VECM) kullanılarak, Türkiye’de elektrik enerjisi üretimi ve ekonomik büyüme arasında sistematik bir ilişki olup olmadığının incelenmesi amaçlanmıştır. Bu nedenle ilk aşamada elektrik üretimi ve GSYİH arasındaki Ko-entegrasyon derecesi incelenerek, değişkenlerin birinci dereceden eş-bütünleşik olduğu belirlenmiştir. İkinci aşamada elektrik üretimi ve GSYİH arasındaki uzun dönemli ilişki araştırılmıştır. Üçüncü aşamada uzun dönemli ilişki tahmin edilmiş ve Vektör Hata Düzeltme Modeli kullanılarak en nihayetinde nedensellik sınaması yapılmıştır. Elde edilen bulgularda toplam elektrik üretimi ile GSYİH arasında uzun dönemde tek yönlü bir nedensellik ilişkisi bulunmuştur. Diğer bir ifadeyle herhangi bir geri bildirim etkisi olmaksızın ekonomik büyümeden toplam elektrik üretimine doğru işleyen tek yönlü bir nedensellik olduğu tespit edilmiştir. Dolayısıyla Türkiye’de ekonomik büyümenin daha fazla elektrik üretimini teşvik edeceği ileri sürülebilir.

The purpose of this study isto investigate the relationship between foreign direct investment (FDI) andexport sophistication in BRICS countries and Turkey. For this purpose, firstlyan export sophistication index has been calculated using the export data of 142countries including 717 product groups. Secondly the impact of foreign directinvestments on export sophistication value has been examined for BRICScountries and Turkey. The results of CDLM1 and adjusted LM test indicate thatthere exists a cross section dependency for both variables and co-integrationvector and the result of second generation unit root test confirm thatvariables are found to be stationary at the first level. The series are foundto be co-integrated using Westerlund (2007) co-integration test and the resultof the CCEMG estimator reveal that FDI has positive and statisticallysignificant effect on export sophistication. Consequently, the correspondingresult implies that developing countries should concentrate on foreign direct investmentin order to converge to developed countries., Buçalışmanın amacı BRICS ülkeleri ve Türkiye’de doğrudan yabancı yatırımların,ülkelerin yaptıkları ihracatın sofistike değeri üzerindeki etkisiniincelemektir. Bu amaçla ilk olarak 142 ülkenin 717 ürün grubundan oluşanihracat verileri kullanılarak, her ülkenin ihracatlarının sofistike değerinitemsil eden bir endeks oluşturulmuştur. Daha sonra BRICS ülkeleri veTürkiye’nin verileri kullanılarak, doğrudan yabancı yatırımların ihracatınsofistike değeri üzerindeki etkisi incelenmiştir. CDLM1 ve düzeltilmiş LM testisonucunda değişkenlerde ve modelde yatay kesit bağımlılığı olduğubelirlenmiştir. Yeni nesil CADF panel birim kök testi ile serilerin farklardadurağan olduğu tespit edilmiştir. Westerlund 2007 eş-bütünleşme testi ileserilerin eş-bütünleşik olduğu belirlenmiş ve CCEMG tahmincisi ile doğrudanyabancı yatırımların ülkelerin ihracatlarının sofistike değeri üzerinde pozitifbir etkiye sahip olduğu tespit edilmiştir. Bu sonuç gelişmekte olan ülkelerinüretim yapılarını geliştirerek, gelişmiş ülkelere yakınsamaları için doğrudanyabancı yatırımlara daha çok odaklanmaları gerektiğini işaret etmektedir.

Bu çalışmanın amacı Türkiye’nin 1980-2010 yılları arasındaki verilerini kullanarak Neo-Klasik büyüme modeli kapsamında ihracat ve ekonomik büyüme arasındaki eş-bütünleşme ve nedensellik ilişkisini incelemektir. Çalışmada Türkiye’nin yıllık toplam ihracatı, kişi başına düşen gayrisafi yurtiçi hâsıla değeri, gayri safi sabit sermaye oluşumu ve üniversiteden mezun olan öğrenci sayısı değişkenleri kullanılmıştır. Johansen testi ile değişkenlerin eş bütünleşik olduğu, VECM testi ile seriler arasında çıkan bir şokun etkisinin dört dönemde düzeldiği belirlenmiştir. Analizde kullanılan Granger Nedensellik testi sonucunda, ihracat ve ekonomik büyüme arasında çift yönlü bir nedensellik olduğu belirlenmiştir.

Economic growth as regardless of productivity increase has to took placed with investments, the investments simply can be met by savings. At this point, it is required that identification the ratio of domestic savings to meet domestic investments or domestic investments of dependence on foreign savings. In this respect the study, in the frame Feldstein-Horioka Hypothesis, it is aimed that on 28 OECD member countries which according to the saving-investment balance is grouped, the relationship between domestic savings and domestic investments investigation by using a new generation of panel data analysis methodology which cross-section dependence taking into account and data for the period 1980-2013. As a result of the study, it has been determined that the ratios of domestic savings to meet domestic investments namely the degree of capital mobility on defined country groups, according to the saving-investment balance of the country significantly is varied. At the same time, in the study it has been concluded that Feldstein-Horioka Hypothesis is accepted in countries with saving surplus, conversely Feldstein-Horioka Paradox is relatively continued in countries with saving deficient., Ekonomik büyüme verimlilik artışlarından bağımsız olarak yatırımlarla gerçekleşmekte,yatırımlar ise ancak tasarruflarla karşılanabilmektedir. Bu noktada, yurtiçi tasarrufların yurtiçi yatırımları karşılama oranının ya da yurtiçi yatırımların yabancı tasarruflara olanbağımlılığının belirlenmesi gerekmektedir. Bu doğrultuda çalışmada, yurtiçi tasarruflar ile yurtiçi yatırımlar arasındaki ilişkiler tasarruf-yatırım dengelerine göre gruplandırılan 28 OECD üyesi ülkede Feldstein-Horioka Hipotezi çerçevesinde, 1980-2013 dönemine ait verilerle ve yatay kesit bağımlılığını dikkate alan yeni nesil panel veri analizi metodolojisi ile incelenmiştir. Çalışma sonucunda, tanımlanan ülke gruplarında yurtiçi tasarrufların yurtiçi yatırımları karşılama oranlarının yani sermaye hareketliliğinin derecesinin ülkelerin tasarruf-yatırım dengelerine göre önemli ölçüde değiştiği tespit edilmiştir. Bununla birlikte, çalışmada tasarruf fazlası veren ülkelerde Feldstein-Horioka Hipoteziningeçerli olduğu aksine tasarruf açığı veren ülkelerde ise Feldstein-Horioka Paradoksunun nispeten sürmekte olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Toplam inşaat yatırımları ve ekonomik büyüme arasında yakın bir ilişki olduğu genellikle kabul edilmektedir. İnşaat sektörü, özellikle Türkiye gibi gelişmekte olan ülkeler için ekonomik büyümede çok önemli bir rol oynamaktadır. Bu konu şimdiye kadar birçok araştırmacı tarafından incelenmiş ve inşaat sektörünün ekonomik büyüme ile yakın bir şekilde ilişkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Türkiye’nin 1987-2010 dönemi verileri kullanılarak yapılan bu çalışmada, kamu ve özel sektör inşaat yatırımları ile ekonomik büyüme arasında sistematik bir ilişki olup olmadığının incelenmesi amaçlanmıştır. Granger Nedensellik testinin kullanıldığı bu çalışmanın sonucunda, hem kamu kesimi inşaat yatırımlarından GSYİH’ye doğru hem de GSYİH ile kamu kesimi inşaat yatırımlarından özel sektör inşaat yatırımlarına doğru işleyen tek yönlü bir nedensellik ilişkisi olduğu belirlenmiştir. Bu bulgular ışığında, Türkiye’de yapılan inşaat yatırımlarının ekonomik büyüme üzerinde etkili olduğu gibi ekonomik büyümenin de inşaat harcamaları üzerinde etkili olduğu söylenebilir., It is generally accepted that there is a close relationship between aggregate construction investments and economic growth. The construction industry, especially for developing countries such as Turkey, plays a very important role in economic growth. This topic has been examined by many researchers so far and the construction industry has been concluded to be associated closely with economic growth. In this study to be made by using data from the period 1987- 2010 of Turkey, it is attempted to ascertain whether there is a systematic relationship between construction investments of public and private sector and economic growth. In the result of the study being used Granger Causality test, it was determined that there was a unidirectional causality relationship both running from public sector construction investments to GDP and running from public sector construction investment with GDP to the private sector construction investments. In the light of these findings, it can be said that as construction investments to be made in Turkey have influence on economic growth, economic growth also to be effective on construction spending.

Özellikle 1980'lerden itibaren oldukça hız kazanan küreselleşme dalgası ile beraber dünya dış ticaret hacminde büyük artışlar yaşanmış ve bazı gelişmekte olan ülkeler dış ticaret sayesinde sürdürülebilir bir büyüme yakalayarak gelişmiş ülkelere yakınsamışlardır. Ancak ihracatlarındaki büyük artışlara rağmen bazı ülkelerin ekonomik olarak sürdürülebilir bir büyüme yakalayamaması ülkelerin ne kadar ihracat yaptıklarından ziyade ne ihraç ettiklerinin önemini yani ihracatın kalitesi sorununu ön plana çıkarmıştır. Son yıllarda yapılan çalışmalar özellikle gelişmiş ülkelerin ihraç ürünlerine benzer ürünler ihraç eden ülkelerin ekonomik büyümede daha iyi bir performans sergilediğini ortaya koymaktadır. Aksine ürün yelpazesini çeşitlendiremeyip ihracatlarının teknoloji yoğunluğunu arttıramayan, geleneksel ürünler ihraç etmeye devam eden ülkelerin ise ihracatlarında ne kadar büyük artışlar yaşansa da belli bir gelir düzeyinin üzerine çıkamadıklarını belirlenmiştir. Bu durum ihracat kalitesini ölçmenin ve bu kaliteyi etkileyen unsurları belirlemenin önemini ortaya koymaktadır. Bu tez çalışması gelişmiş ve aralarında Türkiye'nin de bulunduğu bazı gelişmekte olan ülkeler için ekonomik büyüme ve ihracat kalitesi arasındaki ilişkiyi test etmeyi amaçlamaktadır. Çalışmada aynı zamanda belirtilen ülke gruplarının 1996-2013 yılları arasındaki verileri kullanılarak ihracat kalitesini etkileyen unsurları analiz edilmektedir. Sonuçlar, doğrudan yabancı yatırımlar, toplam yurtiçi tasarruflar, eğitim ve ar-ge harcamaları ile kurumsal yapının ihracat kalitesi üzerinde pozitif bir etkiye sahip olduğunu göstermiştir.Anahtar Kelimeler: İhracatın Kalitesi, Panel Çalışma, Ekonomik Büyüme, EXPY, PRODY Together with globalization wave accelerated especially after 1980s, great increases were experienced in global trade volume. Some developing countries caught high rates of sustained growth and therefore converged to developed countries to a great extent. Some others, however, failed to sustain economic growth in spite of substantial increases in their exports. This brought a new concept to the research curricula of international economics: the issue of export sophistication.Empirical studies carried out in recent years showed that the developing countries which succeeded to penetrate into world markets with similar product products to those of developed countries have certainly performed much better than other developing countries which failed in diversifying their exports and in concentrating on technological manufactured goods. This thesis aims to study the relationship between economic growth and export sophistication for a group of developed and developing countries, including Turkey. The study also analyzes the factors determining the level of export sophistication for the same groups between 1996 and 2013 by employing unit root tests and a panel co-integration technique. The results show that foreign direct investments, domestic savings, educational and R&D expenditures and institutional factors are all important in determining export sophistication.Keywords: Export Sophistication, Panel Study, Economic Growth, EXPY,PRODY 144

There are a lot of studies which examining the relationship between exports and economic growth for Turkey in literature. However, It has been limited that exports the studies analyzing according to the country/regions and product groups. In this study, primarily the effects on GDP of industrial products, classified with codes 20s labor intensive industry products and with codes 30s relatively more capital intensive products according to ISIC Rev3, have been investigated by establishing regression. In the result of regression, it has been found that an increase in exports of capital-intensive industrial products according to exports of labor-intensive industrial products, to enable greater increase on GDP. Subsequently, that the regression has been established to examine impact of Turkey's exports, classified according to countries/regions, on the economic growth. The result of regression shows that Turkey's exports to the European Union, includes developed countries, has more impact on economic growth rather than Turkey's exports to the Near and Middle East, includes developing countries. Finally, the relationship between Turkey's exports, imports and economic growth has been examined by Granger Causality Test. The result of test shows that there is a bidirectional causality relationship between Turkey's exports and economic growth. According to this result ıt can be interpreted that the growth of exports depends on the growth of import in Turkey, Literatürde Türkiye için yapılmış, ihracat ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalar oldukça fazladır. Ancak ihracatın, ülkelere/bölgelere ve ürün guruplarına göre incelendiği çalışmalar sınırlı kalmıştır. Bu çalışmada ilk olarak ISIC REV3’e göre 20’li kodlar ile sınıflandırılmış emek yoğun sanayi ürünleri ile 30’lu kodlar ile sınıflandırılmış görece daha sermaye yoğun sanayi ürünlerinin GSYİH üzerindeki etkileri regresyon kurularak incelenmiştir. Kurulan regresyon sonucunda sermaye yoğun sanayi ürünleri ihracatındaki bir artışın, emek yoğun sanayi ürünlerine göre GSYİH üzerinde daha büyük bir artışa olanak sağladığı tespit edilmiştir. Daha sonra Türkiye’nin ülkelere/bölgelere göre yaptığı ihracatın büyüme üzerindeki etkisini incelemek için kurulan regresyon sonucunda, Türkiye’nin gelişmiş ülkelerden oluşan Avrupa Birliğine yaptığı ihracatın büyüme üzerindeki etkisinin gelişmekte olan ülkelerden oluşan Yakın ve Ortadoğu’ya yaptığı ihracatın büyüme üzerindeki etkisinden daha büyük olduğu tespit edilmiştir. Son olarak Türkiye ihracatı, ithalatı ve büyümesi arasındaki ilişki incelendiğinde Türkiye’de ihracat ile ithalat arasında çift yönlü bir nedensellik ilişkisi olduğu tespit edilmiştir. Bu durum Türkiye’de ihracat büyümesinin ithalat büyümesine bağlı olduğu şeklinde yorumlanmıştır.

Efficient use of resources is of great importance for continuous growth which is one of countries the largest macro goal. Efficient use while the input data, it can be defined as access to maksimum output. In this study, by reference to the neo-classical growth model, GDP datas for the period 2005-2010 of OECD countries the output, and capital, labor and exports data is an add-in to GDP is the identified as input. Efficiency of this countries and the effects ontheseeffiencyofthe globalcrisis in 2008 is investigated. During the period under the study,it was found to be significant deterioration in the source efficiency of countries with the outbreak of the global crisis of 2008This condition was interpreted in the form that would create decline in the efficiency of the resources as a result of populist use to troubleshoot impact of the short-term shocks of monetary and fiscal policies combined with the 2008 global crisis.

It is generally accepted that there is a close relationship between aggregate construction investments and economic growth. The construction industry, especially for developing countries such as Turkey, plays a very important role in economic growth. This topic has been examined by many researchers so far and the construction industry has been concluded to be associated closely with economic growth. In this study to be made by using data from the period 19872010 of Turkey, it is attempted to ascertain whether there is a systematic relationship between construction investments of public and private sector and economic growth. In the result of the study being used Granger Causality test, it was determined that there was a unidirectional causality relationship both running from public sector construction investments to GDP and running from public sector construction investment with GDP to the private sector construction investments. In the light of these findings, it can be said that as construction investments to be made in Turkey have influence on economic growth, economic growth also to be effective on construction spending.

Dış ticaret ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkisi coğrafi keşifler ve sanayi devriminden beri iktisatçıların ilgisini çeken önemli konulardandır. Merkantilizmin katı uygulamalarının etkisini tamamen kaybettiği 19. yüzyılın ortalarından sonra dış ticaretin ekonomik büyüme üzerindeki olumlu etkisi olduğu genel olarak kabul edilmiştir. Ancak bu etki iktisatçılar tarafından farklı yorumlanmıştır. Bazı iktisatçılar dış ticareti büyümenin motoru olarak görürken bazıları bunun abartılı bir düşünce olduğunu dış ticaretin ekonomik kalkınmaya faydasının olduğunu ama dış ticaretin ekonomik büyümenin motoru olarak yorumlanamayacağını belirtmişlerdir. David Hume'un dış ödeme sorunlarına getirdiği açıklamalardan itibaren önce döviz gelir ve giderleri bağlamında önem kazanan dış ticaret merkantilist dönemde ulus devletlerin başlıca altın biriktirme aracı olarak düşünülmekteydi. Dış ticaret ile ekonomik büyüme arasındaki ilişkilere modern iktisat anlamında ilk değinen iktisatçı ise Adam Smith olmuştur.Dış ticaret hakkındaki bu olumlu görüşler ülkelerin ekonomi politikalarını da etkilemiş ve bilimsel gelişmelerin de etkisiyle 19. yüzyıldan sonra dış ticaretin giderek artan bir seyir izlediği gözlemlenmiştir.Günümüzün gelişmiş ülkeleriyle yeni sanayileşen ülkelerin ekonomik gelişmişlik düzeylerinde, artan dış ticaretin çok büyük bir etkisinin olduğu artık genel olarak kabul edilen bir gerçektir.Çalışmamızın birinci bölümünde dış ticaret hakkındaki görüşlerin tarihsel gelişimi ele alınmaktadır. İkinci bölümde ise özellikle 1960'lardan itibaren sayıları hızla artan konu ile ilgili teorik uygulamalar incelenmekte ve bu çalışmaların zaman içinde izledikleri değişim, analitik olarak incelenmektedir. Çalışmamızın uygulama bölümünde Türkiye'nin ihracata dayalı büyüme modelini seçtiği 1980 yılından 2010 yılına kadar olan süreçte dış ticaret ile büyüme arasındaki ilişki, gelişmiş ekonometrik yöntemlerle incelenmektedir. eş bütünleşme ve nedensellik analizleri dış ticaretin ekonomik büyümenin motoru olduğu hipotezine destek sağlamaktadır.Anahtar Kelimeler: Dış ticaret, ihracat, ekonomik büyüm The relationship between trade and economic growth has been one of the subjects, attracting the interest of economists since geographical discoveries and industrial revolution. After the mid-19th centuries when the influence of strict mercantilist practices expired completely, the fact that trade has a positive impact on economic growth had already been accredited in general. This impact, however, interpreted in different ways by the economists. Some considered it as the engine of growth while others did not impose such a function by claiming such ideas as superficial, yet it was a facilitator. Since David Hume?s interpretation in respect to balance of payment problems, foreign trade was mainly important in foreign currency incomes as a tool of accumulating precious metal by national States. It was Adam Smith attracting the views on the relationship between trade and economic growth in the context of modern economic theory.This positive opinion on foreign trade has inevitably affected the economic policies of countries and foreign trade has a profound expansion after the end of 19th century with the support of scientific improvements. It is now a widely approved fact that increasing foreign trade had an immense effect on the level of development of both today?s rich countries and newly industrializing ones.This thesis studies the historical evolution of the thoughts on foreign trade in the first chapter. The second chapter is devoted to the analysis of empirical studies, carried out especially after 1960s. In this chapter, the relevant national and international literature is being analytically studied according to the improvements gained in the course of time. In the empirical study part of the thesis the relationship between exports and economic growth in Turkey is analyzed through advanced econometric methods from 1980 when Turkey shifted to the export-led growth strategy to 2010. The results of a series of co-integration and causality tests support the growth engine hypothesis in general in the time span chosen for the analysis.Key Words: Foreign trade, export, economic growth 99

Bu calismanin amaci BRICS ulkeleri ve Turkiye’de dogrudan yabanci yatirimlarin, ulkelerin yaptiklari ihracatin sofistike degeri uzerindeki etkisini incelemektir. Bu amacla ilk olarak 142 ulkenin 717 urun grubundan olusan ihracat verileri kullanilarak, her ulkenin ihracatlarinin sofistike degerini temsil eden bir endeks olusturulmustur. Daha sonra BRICS ulkeleri ve Turkiye’nin verileri kullanilarak, dogrudan yabanci yatirimlarin ihracatin sofistike degeri uzerindeki etkisi incelenmistir. CDLM1 ve duzeltilmis LM testi sonucunda degiskenlerde ve modelde yatay kesit bagimliligi oldugu belirlenmistir. Yeni nesil CADF panel birim kok testi ile serilerin farklarda duragan oldugu tespit edilmistir. Westerlund 2007 es-butunlesme testi ile serilerin es-butunlesik oldugu belirlenmis ve CCEMG tahmincisi ile dogrudan yabanci yatirimlarin ulkelerin ihracatlarinin sofistike degeri uzerinde pozitif bir etkiye sahip oldugu tespit edilmistir. Bu sonuc gelismekte olan ulkelerin uretim yapilarini gelistirerek, gelismis ulkelere yakinsamalari icin dogrudan yabanci yatirimlara daha cok odaklanmalari gerektigini isaret etmektedir.

Tarımsal üretim için en önemli girdi olan tarım alanlarının arzının çok zor arttırılabilmesinden dolayı üretim ancak verimlilik artışı ile sağlanabilir. Bu çalışmada Şırnak ilinde buğday üreten çiftçilerin verimlilik düzeyleri tespit edilmeye çalışılmış ve çiftçilerin verimlilikleri üzerinde etkili olan faktörlerin belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışmada Şırnak ilinin İdil, Cizre ve Silopi ilçelerinde buğday üreten 120 çiftçiden yüz yüze anket yöntemi ile veri toplanmıştır. Çiftçilerin verimliliklerinin tespit edilmesi için sabit getirili çıktı odaklı Veri Zarflama Analizi (VZA) yöntemi kullanılmıştır. Bu analizde ekilen alan ile işgücü, gübre, ilaç, tohum, materyal, mazot ve sulama giderleri girdi olarak, üretim miktarı ise çıktı olarak belirlenmiş ve her çiftçi için bir verimlilik skoru hesaplanmıştır. Sonrasında çiftçilerin bu skorları bağımlı değişken olarak kullanılmış ve bu skorlar üzerinde etkili olması düşünülen değişkenler Bağımsız Örneklem t-testi ve One-Way ANOVA testi yardımı ile tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışmada VZA yöntemi ile Şırnak ilinde buğday üreten firmaların ortalama etkinlik skorunun 0,81 olduğu tespit edilmiştir. Bu sonuç aynı girdiler kullanılarak üretimin en az %19 daha arttırılabileceğini işaret etmektedir. Bağımsız örneklem t-testi ve One-Way ANOVA testleri ile çiftçilerin toprak tahlili yapmasının, ekilen buğday türünün, çiftçinin eğitim durumunun, arazinin büyüklüğünün ve çiftçilerin yeterli tarım araçlarına sahip olmasının verimlilik üzerinde etkili olduğu belirlenmiştir. Çiftçilerin ziraat teknisyenlerinden destek alması ve kooperatife üye olmasının verimlilikleri üzerinde etkili olmadığı tespit edilmiştir. Çalışmada ulaşılan diğer bir sonuç ise tarımsal teşviklerden faydalanamayan çiftçilerin verimliliklerinin daha yüksek olmasıdır.Anahtar Kelimeler: Tarımsal verimlilik, Şırnak, veri zarflama analizi (VZA), bağımsız örnekleme t-testi, One-Way ANOVA testi Because the supply of agricultural areas, which is the most important input for agricultural production, can be very difficult to increase, production can only be achieved by increasing productivity. In this study, it was tried to determine the productivity levels of wheat producing farmers in Şırnak province and it was aimed to determine the factors affecting the productivity of farmers.For the purpose of determining productivity of wheat producers in Şırnak province 120 wheat producers was interviewed in İdil, Cizre an Silopi districts of Şırnak province and consequently data were collected. For determine farmer's productivity, it has been used constant return to scale output-oriented data envelopment analysis (DEA). In this analysis, cultivation area, seed, fertilizer costs and labour cost determined as input and production quantity determined as output. In this way it was calculated a productivity score for each farmer. After then, scores of farmers were used as dependent variables and the variables that were thought to have an effect on this scores were tried to determine with the help of independent sample t-test and one-way ANOVA test. In this study, it was determined that the average efficiency score of wheat producing farmers in Şırnak province was 0.81 by data envelopment analysis. According to this result, it is indicate that production can be increased by at least 19% using same inputs. As a result of these analyses it was determined that examine of soil by the farmers, species of wheat sown, the education level of the farmer, the size of the land and agricultural tools had an important effect on productivity. It was found that farmer's support from agricultural technicians and membership of cooperatives did not affect their productivity. Another result of the study is that farmers who can't have support of agricultural incentives have higher productivity. Key Words: Agricultural productivity, Şırnak, data envelopment analysis, independent sampling t-test, one way anova test. 114

Yabancı yatırımcı tarafından ev sahibi ülkeye doğru gerçekleştirilen doğrudan yabancı yatırımlar, ev sahibi ülkede yeni bir tesis kurmak, var olan bir tesisi satın almak ya da var olan bir tesise ortak olmak şeklinde gerçekleşmektedirler. Özellikle 1980'lerden sonra küreselleşmenin artması ile beraber doğrudan yabancı yatırımların miktarlarında büyük artışlar meydana gelmiştir. Çok uluslu şirketler tarafından yapılan bu yatırımlar, ekonomik büyümeleri için sermaye malı ithal etmek zorunda olan gelişmekte olan ülkeler için büyük bir döviz kaynağı haline gelmiştir. Doğrudan yabancı yatırımlar, döviz arzını arttırmanın yanında gittikleri ülkelere teknoloji transferi yaparak ülkelerin üretim yapısını geliştirmektedir. Bu bağlamda son yıllarda doğrudan yabancı yatırım çeken ülkeler sürdürülebilir bir ekonomik büyüme performansı göstermişlerdir. Doğrudan yabancı yatırımların ekonomik büyüme üzerinde etkili olması doğrudan yabancı yatırımları etkileyen unsurların da önemini arttırmaktadır. Bu çalışmadaki amaç Türkiye'de doğrudan yabancı sermaye yatırımları ile kurulan firmaların yatırım kararlarında etkili olan faktörleri tespit etmektir. Bu amaçla Türkiye'de kurulmuş 28 yabancı sermayeli şirketin üst düzey yöneticileri ile mülakat yapılmıştır. Yapılan alan araştırması sonucunda yabancı yatırımcıların Türkiye'de yatırım yapmasında en etkili olan faktörlerin sırası ile Türkiye'nin coğrafi konumu ve pazarlara olan yakınlığı, Türkiye'nin piyasa büyüklüğü ve talep hacmi, Türkiye'nin nitelikli işgücüne sahip olması, finansal piyasaların gelişmişlik durumu, Türkiye'deki ücretlerin düşük olması ve Türkiye'nin büyüme rakamları olduğu saptanmıştır. Bunun yanında uluslararası derecelendirme kuruluşlarının Türkiye'ye verdiği puanlar, enflasyon, döviz kuru ve doğal kaynaklar gibi bazı unsurların firmaların yatırım kararlarında çok etkili olmadığı tespit edilmiştir. Bu sonuç bağlamında, Türkiye'nin çevre ülkelerle ulaşım ağını geliştirerek coğrafi konumunun avantajlarını arttırması, eğitim sisteminde doğru reformlar yaparak yabancı dil eğitimini üst düzey hale getirmesi ve mesleki eğitim ile hayat boyu öğrenme kapsamında iş gücüne yatırım yapması önemlidir. Bu çalışmanın birinci bölümünde doğrudan yabancı yatırımlarla ilgili teorik bilgiler verilmiştir. Çalışmanın ikinci bölümünde de doğrudan yabancı yatırımların ekonomik büyüme, istihdam ve ihracat ile olan ilişkisinin yanında doğrudan yabancı yatırımları etkileyen faktörleri inceleyen çalışmalar sistematik bir şekilde rapor edilmiştir. Çalışmanın üçüncü bölümünde ise Türkiye'de faaliyet gösteren ve doğrudan yabancı sermaye yatırımı ile kurulan 28 firmanın yöneticileri ile yüz yüze görüşme yönetimiyle yapılan anketlerden elde edilen veriler tablolar halinde verilmiştir. Çalışmadan elde edilen sonuçlar son bölümde verilmiştir.Anahtar Kelimeler: Doğrudan Yabancı Yatırımlar, Türkiye, Alan Araştırması, Yüz Yüze Görüşme Yöntemi Foreign direct investments made by the foreign investor towards the host country are realized in the form of establishing a new plant in the host country, purchasing an existing plant or becoming a partner in an existing plant. Especially after the 1980s, with the increase of globalization, the amount of foreign direct investments has increased considerably. These investments made by multinational companies have become a major source of foreign exchange for developing countries, which have to import capital goods for their economic growth. In addition to increase foreign exchange supply, foreign direct investments improve the production structure of the countries by transferring technology to the countries they visit. In this context, countries that have attracted foreign direct investment have shown a sustainable economic growth performance in recent years. The effect of foreign direct investments on economic growth increases the importance of the factors affecting foreign direct investments. The purpose of this study is to identify factors that influence investment decisions of companies established by foreign direct investment in Turkey. For this purpose, interviews have been done with 28 senior executives of foreign-owned companies established in Turkey. As a result of the research conducted, the most important factors which effects decision of foreign investors in Turkey are respectively that; Turkey's geographical location and proximity to markets, the Turkey's volume of demand and markets, qualified workforce in Turkey, the state of development of financial markets, low wages in Turkey and economic growth rate of Turkey. Besides, the scores given to Turkey by international rating agencies, inflation, exchange rate and natural resources as some of the elements haven't been found more effective in the investment decisions of firms. This result context, to increase the advantages of geographical location, improving Turkey's around the country with transportation network, improving foreign language education by making the right reforms in the education system and to invest in the workforce by vocational training and life-long learning are important. In the first part of this study, theoretical information about foreign direct investments is given. In the second part of the study, the studies examining the relationship between foreign direct investments and economic growth, employment and export as well as the factors affecting foreign direct investment are systematically reported. In the third part of the study data obtained from surveys conducted with managers of established companies with foreign capital operating in Turkey has been given by the tables. The results obtained from the study are given in the last section.Keywords: Foreign Direct Investments, Turkey, Field Research, Face to Face Interview Method 113

Ekonomik büyüme verimlilik artışlarından bağımsız olarak yatırımlarla gerçekleşmekte, yatırımlar ise ancak tasarruflarla karşılanabilmektedir. Bu noktada, yurtiçi tasarrufların yurtiçi yatırımları karşılama oranının ya da yurtiçi yatırımların yabancı tasarruflara olan bağımlılığının belirlenmesi gerekmektedir. Bu doğrultuda çalışmada, yurtiçi tasarruflar ile yurtiçi yatırımlar arasındaki ilişkiler tasarruf-yatırım dengelerine göre gruplandırılan 28 OECD üyesi ülkede Feldstein-Horioka Hipotezi çerçevesinde, 1980-2013 dönemine ait verilerle ve yatay kesit bağımlılığını dikkate alan yeni nesil panel veri analizi metodolojisi ile incelenmiştir. Çalışma sonucunda, tanımlanan ülke gruplarında yurtiçi tasarrufların yurtiçi yatırımları karşılama oranlarının yani sermaye hareketliliğinin derecesinin ülkelerin tasarruf-yatırım dengelerine göre önemli ölçüde değiştiği tespit edilmiştir. Bununla birlikte, çalışmada tasarruf fazlası veren ülkelerde Feldstein-Horioka Hipotezinin geçerli olduğu aksine tasarruf açığı veren ülkelerde ise Feldstein-Horioka Paradoksunun nispeten sürmekte olduğu sonucuna ulaşılmıştır., Economic growth as regardless of productivity increase has to took placed with investments, the investments simply can be met by savings. At this point, it is required that identification the ratio of domestic savings to meet domestic investments or domestic investments of dependence on foreign savings. In this respect the study, in the frame Feldstein-Horioka Hypothesis, it is aimed that on 28 OECD member countries which according to the saving-investment balance is grouped, the relationship between domestic savings and domestic investments investigation by using a new generation of panel data analysis methodology which cross-section dependence taking into account and data for the period 1980-2013. As a result of the study, it has been determined that the ratios of domestic savings to meet domestic investments namelythe degree of capital mobility on defined country groups, according to the saving-investment balance of the country significantly is varied. At the same time, in the study it has been concluded that FeldsteinHorioka Hypothesis is accepted in countries with saving surplus, conversely FeldsteinHorioka Paradox is relatively continued in countries with saving deficient.

This article investigates the determinants of economic growth and also seeks to determine whether or not the impact of total factor productivity (TFP) changes with respect to the level of development for selected countries. In this manner, the present study examines the impact of gross fixed capital formation, employed labour and the TFP of G-7, G-12 and G-20 countries on real GDP per capita using second-generation panel data analyses over the period 1992–2014. The results reveal that TFP has a greater impact on economic growth than fixed capital formation and employed labour for all country groups. Furthermore, the impact of TFP on economic growth was found to be greater for developed countries than for emerging countries. JEL Classification: C21, C22, C23

OZ Ulkelerin surdurulebilir bir ekonomik buyume ivmesini yakalayabilmeleri uzerinde yurtici tasarruflar ile yurtici yatirimlar arasindaki iliskilerin varligi/nasilligi son derece belirleyici bir rol oynamaktadir. Nitekim ekonomik buyume verimlilik artislarindan bagimsiz olarak yatirimlarla gerceklesmekte, yatirimlar ise ancak tasarruflarla karsilanabilmektedir. Bu noktada, yurtici tasarruflarin yurtici yatirimlari karsilama oraninin ya da yurtici yatirimlarin yabanci tasarruflara olan bagimliliginin belirlenmesi gerekmektedir. Bu dogrultuda calismada, yurtici tasarruflar ile yurtici yatirimlar arasindaki iliskilerin uluslararasi arenada BRICS, MINT ve Kirilgan Besli olarak lanse edilen yukselen piyasa ekonomilerinde Feldstein-Horioka Hipotezi cercevesinde, 1992-2014 donemine ait verilerle ve yatay kesit bagimliligini dikkate alan yeni nesil panel veri analizi metodolojisi ile incelenmesi amaclanmistir. Calisma sonucunda, tanimlanan ulke gruplarinda yurtici tasarruflarin yurtici yatirimlari karsilama oranlarinin, yani sermaye hareketliliginin derecesinin ulke gruplarina gore onemli olcude degistigi belirlenmistir. Bununla birlikte, calismada BRICS, MINT ve Kirilgan Besli ulke gruplari uzerinde Feldstein-Horioka Hipotezinin gecerli olmadigi, aksine bu ulkelerde Feldstein-Horioka Paradoksunun nispeten surmekte oldugu sonucuna ulasilmistir. Anahtar Kelimeler: Yurtici Tasarruf-Yatirim, Feldstein-Horioka Hipotezi, Yeni Nesil Panel Veri Analizi. JEL Siniflandirmasi: C5, C23, E20, F43.