Dış ticaret ve ekonomik büyüme analizi Türkiye örneği: 1980-2010

Dış ticaret ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkisi coğrafi keşifler ve sanayi devriminden beri iktisatçıların ilgisini çeken önemli konulardandır. Merkantilizmin katı uygulamalarının etkisini tamamen kaybettiği 19. yüzyılın ortalarından sonra dış ticaretin ekonomik büyüme üzerindeki olumlu etkisi olduğu genel olarak kabul edilmiştir. Ancak bu etki iktisatçılar tarafından farklı yorumlanmıştır. Bazı iktisatçılar dış ticareti büyümenin motoru olarak görürken bazıları bunun abartılı bir düşünce olduğunu dış ticaretin ekonomik kalkınmaya faydasının olduğunu ama dış ticaretin ekonomik büyümenin motoru olarak yorumlanamayacağını belirtmişlerdir. David Hume'un dış ödeme sorunlarına getirdiği açıklamalardan itibaren önce döviz gelir ve giderleri bağlamında önem kazanan dış ticaret merkantilist dönemde ulus devletlerin başlıca altın biriktirme aracı olarak düşünülmekteydi. Dış ticaret ile ekonomik büyüme arasındaki ilişkilere modern iktisat anlamında ilk değinen iktisatçı ise Adam Smith olmuştur.Dış ticaret hakkındaki bu olumlu görüşler ülkelerin ekonomi politikalarını da etkilemiş ve bilimsel gelişmelerin de etkisiyle 19. yüzyıldan sonra dış ticaretin giderek artan bir seyir izlediği gözlemlenmiştir.Günümüzün gelişmiş ülkeleriyle yeni sanayileşen ülkelerin ekonomik gelişmişlik düzeylerinde, artan dış ticaretin çok büyük bir etkisinin olduğu artık genel olarak kabul edilen bir gerçektir.Çalışmamızın birinci bölümünde dış ticaret hakkındaki görüşlerin tarihsel gelişimi ele alınmaktadır. İkinci bölümde ise özellikle 1960'lardan itibaren sayıları hızla artan konu ile ilgili teorik uygulamalar incelenmekte ve bu çalışmaların zaman içinde izledikleri değişim, analitik olarak incelenmektedir. Çalışmamızın uygulama bölümünde Türkiye'nin ihracata dayalı büyüme modelini seçtiği 1980 yılından 2010 yılına kadar olan süreçte dış ticaret ile büyüme arasındaki ilişki, gelişmiş ekonometrik yöntemlerle incelenmektedir. eş bütünleşme ve nedensellik analizleri dış ticaretin ekonomik büyümenin motoru olduğu hipotezine destek sağlamaktadır.Anahtar Kelimeler: Dış ticaret, ihracat, ekonomik büyüm The relationship between trade and economic growth has been one of the subjects, attracting the interest of economists since geographical discoveries and industrial revolution. After the mid-19th centuries when the influence of strict mercantilist practices expired completely, the fact that trade has a positive impact on economic growth had already been accredited in general. This impact, however, interpreted in different ways by the economists. Some considered it as the engine of growth while others did not impose such a function by claiming such ideas as superficial, yet it was a facilitator. Since David Hume?s interpretation in respect to balance of payment problems, foreign trade was mainly important in foreign currency incomes as a tool of accumulating precious metal by national States. It was Adam Smith attracting the views on the relationship between trade and economic growth in the context of modern economic theory.This positive opinion on foreign trade has inevitably affected the economic policies of countries and foreign trade has a profound expansion after the end of 19th century with the support of scientific improvements. It is now a widely approved fact that increasing foreign trade had an immense effect on the level of development of both today?s rich countries and newly industrializing ones.This thesis studies the historical evolution of the thoughts on foreign trade in the first chapter. The second chapter is devoted to the analysis of empirical studies, carried out especially after 1960s. In this chapter, the relevant national and international literature is being analytically studied according to the improvements gained in the course of time. In the empirical study part of the thesis the relationship between exports and economic growth in Turkey is analyzed through advanced econometric methods from 1980 when Turkey shifted to the export-led growth strategy to 2010. The results of a series of co-integration and causality tests support the growth engine hypothesis in general in the time span chosen for the analysis.Key Words: Foreign trade, export, economic growth 99