Search

Türklerde İslâmi anlayışınoluşmasında; Allah sevgisini, Hz. Muhammed'in sünnetine bağlılığı, hoşgörüyü vegüzel ahlakı öğütleyen tasavvuf önderleri ile dervişler etkili olmuştur. Türk-İslâmkültür çevresi; Farabî, Maturidî, İbn Sînâ, İbn Rüşd gibi pek çok âliminyanında Hoca Ahmed Yesevî gibi bir tasavvuf önderini de yetiştirmiştir. Onunşöhret kazanmasına sebep olan Türklere kazandırdığı İslâmi değerlerikavrayabilmek için öncelikle Türklerin İslâmlaşma sürecini ele almak gerekir. Buçalışmamızda ana hatlarıyla şu tespitler yapılmıştır: Hoca Ahmed Yesevî nedönemin hükümdarlarından bir övgü bekleyen bir fikir ve düşünce adamı ne deşöhret peşinde koşan bir sanatkârdır. Hedefi yalnızca insandır. Bu hedefineulaşmak için söylediği hikmetler, kaleme aldığı eserler, kullandığı dil, tebliğmetodunun birer aracıdır. O, bu dünyanın bir imtihan sahası olduğunu görmüş,verilen nimetlerin geçici olduğunu idrak etmiş, yaratılış gayesinin ilahi aşkıelde etmek olduğunu kavramıştır.

Bu çalışmanın ilk bölümünde, Gotik kavramının nereden geldiği, edebiyattaki yerini nasıl aldığı, ilk Gotik romanın nasıl ve neden ortaya çıktığı ve ilk Gotik eserlerin genel özellikleri anlatılmaktadır. İkinci bölümde ise Viktorya dönemi politik, ekonomik ve toplumsal sorunları açıklanarak bu dönemde Gotik edebiyatın nasıl bir değişime uğradığından bahsedilmektedir. Viktorya döneminin baskıcı tutumunun getirmiş olduğu psikolojik travmalara değinilerek özellikle Gotik yazarların eserlerinde sıkça kullanmaya başladığı `ikiz kişilik` motifi açıklanmaktadır. Çalışmanın son iki bölümünde ise dönemin en popüler yazar ve eserleri olan Robert Louis Stevenson'ın Dr. Jekyll ve Bay Hyde'ın İlginç Hikayesi (1886) ve Oscar Wilde'ın Dorian Gray'in Portresi'ndeki (1891) `ikiz kişilik` motifi Lacancı psikanalitik kurama göre incelenmektedir. Özellikle Lacan'ın `arzu` ve `yabancılaşma` kavramları üzerinde durularak, bu eserlerdeki ana karakterlerin bölünmüş kişilikleri analiz edilmektedir. Bu çalışmanın amacı, eserlerdeki karakterlerin neden ve nasıl kendi benliklerine yabancılaştıklarını irdeleyerek, `ikiz kişilik` motifinin hangi amaçla bu iki eserde kullanıldığını değerlendirmektir. In the first chapter of this study, the origin of the concept of Gothic, how it took part in literature, how and why the first Gothic novel emerged and the main characteristics of the first Gothic works are explained. In the second chapter, the political, economic, and social issues of the Victorian period are covered to explain the reason behind the contextual change in Gothic fiction during this era. Addressing the psychological traumas caused by the repressive attitude of the Victorian period, the `doppelganger` motif which has been applied frequently especially by Gothic writers is explained. In the last two chapters of the study, the `doppelganger` motif in The Strange Case of Dr Jekyll and Mr Hyde (1886) by Robert Louis Stevenson and The Picture of Dorian Gray (1891) by Oscar Wilde, the most popular authors and the novels of the era, are analysed according to Lacanian psychoanalytic theory. The split personalities of the main characters in these novels are analysed putting particular emphasis on Lacanian concepts of `desire` and `alienation`. The aim of this study is to discuss the purpose behind the application of the `doppelganger` motif in these novels by exploring how and why the protagonists experience self-alienation. 106

HİLMİ ZİYA ÜLKEN'İN TARİHİ MADDECİLİĞİ ELEŞTİRİSİ ÖZET Hilmi Ziya Ülken, Türk Düşünce Tarihi'nde önemli bir ilim ve düşünce adamıdır. Felsefe alanında pek çok önemli eserler vermiştir. Bu eserlerin büyük bir bölümü, şu veya bu şekilde, maddeci düşünce çizgisinde yazılmış eserlerdir. Belli bir dönemden sonra bu düşüncenin doğruluğuna karşı şüpheci bir tavır takınmış ve bu bağlamda önemli eserlerinden biri olan Tarihi Maddeciliğe Reddiye adlı eserini yazmıştır. Bu incelemede, Tarihi Maddeciliğin temel iddialarının neler olduğunu ve genel düşünce tarihi içindeki yerini göz önünde bulundurarak, Hilmi Ziya Ülken'in bu düşünce karşısında geliştirdiği argümanları ve Tarihi Maddecilik ile neyi kastediyor ve konuyu nasıl ele alıyor elimizden geldiği ölçüde belirlemeye çalışacağız. Ülken'in Tarihi Maddeciliğe Reddiye adlı eserinde yaptığı eleştirilerin, düşünce tarihine yeni bir katkıda bulunup bulunmadığı, ayrıca yaptığı eleştirilerin ne kadar tutarlı ve objektif olduğu, Ülken 'e göre bu felsefi akımın ne gibi iddialarda bulunduğu, tespit edilmeye çalışılacaktır. Çalışmamızda ağırlıklı olarak, felsefî tahlil, terkip ve karşılaştırma yöntemine başvurduk. Konumuzla ilgili ele aldığımız metinleri tahlil ettik. Bunlardan bir sonuca ulaşabilmek için terkip yöntemine başvurduk. Çalışmamızda diğer düşüncelere de yer vererek karşılaştırma yöntemini kullandık. Ülken, yaşamının belli bir döneminde Naturalist, Fenomonolojik ve Marksist gibi felsefi akımlardan etkilenmiştir. Ülken'in değişik düşünce akımlardan etkilenmesi, onun en çok eleştirildiği yönlerden biridir. Ülken, Tarihi Maddeciliği felsefe, varlık, fizik, psikoloji, din, ahlak, sanat, tarihi felsefesi, iktisat, mülkiyet ve aile konularında eleştirmiştir. Ülken, bu felsefenin tutarsız ve sistemsiz olduğunu söylemiştir. Ayrıca, Tarihi Maddeciler her ne kadar kendilerini önceki maddeci filozoflardan farklı görseler de, birçok konuda aynı düşünmüşlerdir. Kendilerini haklı çıkarmak için Freud gibi bazı düşünürleri yorumlamışlardır. Fakat bu onları çıkmaza götürmüştür. Marks'ın metafizik vesanat konularına fazla eğilmediğini söyleyebiliriz. Ülken, ahlak, iktisat, tarih felsefesi, mülkiyet ve aile konularında yapılan araştırmaların ilmi ye felsefi yönü olmadığını söyler. Ülken, sosyolojinin, antropolojinin ve tarihi ilimlerin gelişmesi ve bilimsel araştırmaların çoğalmasıyla, bilimin Tarihi Maddeciliği desteklemediğini göstermeye çalışmıştır. Ülken'in en çok eleştirdiği noktalardan biri de Tarihi Maddeciliğin diğer felsefeleri ve bilimi kendi çıkarları için kullanmasıdır. Maddecilik, Tarihi Maddecilik, Diyalektik Maddecilik, Marks. HİLMİ ZİYA ÜLKEN'S CRITICISM OF HISTORICAL MATERIALISM ABSTRACT Hilmi Ziya Ülken is one of significant figures of science and thought in the Turkish thought history. He produced substantial works in the field of philosophy, most of which to a certain extent are under the impact of materialist thought. However, after a while in his intellectual career, he lost his loyalty to this line and wrote his Rejection Against Historical Materialism (Tarihi Maddeciliğe Reddiye). In this study, keeping in the mind the characteristics of the materialist notion and its place in the history of thought, we will try to see how Ülken defines it and what kind of counter arguments does he put against it. We will attempt to see to what extent his criticisms against historical materialism are put forth objectively and consistently. Also, we will try to explore how these criticisms contributed to the history of thought in general. In the study, we most often used such methods as philosophical analysis, combination and comparison. We analyzed the relevant texts that we held. To reach a conclusion through these texts, we used the method of combination. We occasionally referred to some other works and made comparisons. In certain periods in his life, Ülken was influenced by such philosophical traditions as Phenomenology, Naturalism and Marxism. The fact that he was under the impact of a variety of thoughts embodies the point where Ülken is vulnerable to the most important part of criticisms. Ülken's criticisms of historical materialism revolve around the points such as philosophy, being, physics, psychology, religion, morality, art, philosophy of history, economics, ownership and family. He concluded that historical materialism is inconsistent and non-systematic. In addition, he suggested, no matter how distant from the previous materialist philosophers they posit themselves, Historical Materialists have the same ideas in a considerable number of points. In order to support their ideas, they resorted to the ideas of thinkers like Freud and interpreted them. However this made them come to an impasse. We can say that Marx did not pay attention to the issues like metaphysics and art. Ülken proposes that researches carried in the domains of morality, economics, philosophy of history, ownership and family do not have a scientific and philosophical character. The enhancement in the field of sociology, anthropology and historical sciences accompanied by an increase in the number of scientific works, and Ülken tried to show us how this development does not support Historical Materialism as has been suggested by the defenders of that ideology. One of the points that Ülken criticized most severely is that Historical Materialism employs all the other philosophies for its own profit. Keywords: Materialism, Historical Materialism, Dialectic Materialism, Marx. 109