Search

Prezentowana publikacja, traktująca o polskiej polityce zagranicznej po 1989 roku, jest pierwszym tego typu opracowaniem na polskim rynku wydawniczym. Wyjątkowość tomu bierze się przede wszystkim z nietypowego – geograficznego – ujęcia podjętej problematyki, popartego, dodatkowo, ponadprzeciętną szczegółowością wywodu. Książkę rozpoczyna co prawda teoretyczny rozdział traktujący o istocie i założeniach polityki zagranicznej III RP, niemniej jednak kolejnych trzynaście jej części przybliża Czytelnikowi konkretne regiony świata czy organizacje i stanowi rzetelną analizę celów, zadań i realnych efektów wysiłków dyplomatycznych podejmowanych przez Polskę wobec nich. Styl i język opracowania – fachowy, ale przyjazny w odbiorze – może zachęcić do sięgnięcia po lekturę nie tylko pracowników naukowych i zawodowych dyplomatów, lecz wszystkich tych, którzy interesują się współczesnymi stosunkami międzynarodowymi i Polską jako ważnym podmiotem tych relacji. Wydawnictwo Difin

Założeniem publikacji jest wskazanie na europejskie systemy polityczne w kontekście ich uwarunkowań historycznych oraz współczesnych, czym książka ta wyróżnia się od innych pozycji dostępnych na rynku. W związku z tym, iż o europejskich systemach politycznych mówić możemy szczególnie w odniesieniu do XX stulecia, tak też tego okresu dotyczy większość analizowanego materiału. W niektórych odniesieniach, gdy dokumenty, organy i instytucje kształtowały się wcześniej, sięgnięto także do rozwiązań historycznych. W skład opracowania wchodzi 14 części przedmiotowych, które dotykają istotnych zagadnień związanych z funkcjonowaniem systemów politycznych w Europie. Pierwsze dwie odnoszą się do istoty europejskich systemów politycznych oraz ich otoczenia. Trzy kolejne związane są z klasycznymi strukturami wchodzącymi w skład europejskich systemów politycznych. Siedem dalszych charakteryzuje europejskie systemy polityczne z uwzględnieniem ich organów państwowych, struktury administracyjno-terytorialnej oraz stylu sprawowania władzy. Przedostatnia część przedstawia europejskie systemy rządów, a ostatnia odnosi się do paneuropejskiego systemu instytucjonalnego. Charakter podsumowujący ma zakończenie, bibliografia wskazuje na ważniejsze publikacje, które przyczyniły się do powstania książki, a wykazy przedmiotowe mają wymiar typowo warsztatowy. Opracowanie zostało przygotowane w formie podręcznika akademickiego z myślą o jego wykorzystaniu przez studentów z obszaru różnych nauk. Formuła ta zainteresować może także innych Czytelników, którzy chcieliby zapoznać się z istotą systemu politycznego, która to kategoria uznawana jest niekiedy za mało przystępną i niejasną. Wydawnictwo Difin

Przeobrażenia społeczno-kulturalne są następstwem każdej transformacji systemowej, gdyż zmiany polityczno-ustrojowe implikują daleko idące przekształcenia w różnych dziedzinach życia człowieka. Szczególnie narażone na różnego typu przemiany jest społeczeństwo, gdyż to ono je wymusza w pierwszej fazie tranzycji, a następnie staje się odbiorcą zmian normatywnych, gospodarczych, mieszkaniowych, edukacyjnych i innych. Spośród funkcjonującej w procesie transformacji triady polityka – gospodarka – społeczeństwo, to ono właśnie jest najsłabszym ogniwem. O ile polityka rozwijana jest zgodnie z inicjatywami podejmowanymi przez konkretne elity, a gospodarka potrafi napędzać się koniunkturalnie, o tyle społeczeństwo zależne jest w dużej mierze od instytucji państwa. Stąd też funkcjonalność jego organów, odpowiednie wdrożenie do nowej formacji społeczno-ekonomicznej, zaadoptowanie do systemu politycznego nowych wzorców, norm i wartości jest gwarantem ugruntowania przemian, ale także i zrozumienia dla kontynuowanych działań transformacyjnych. Podjęte w niniejszym tomie kwestie odnoszą się do newralgicznych problemów związanych z polskimi aspektami transformacji społeczno-kulturalnej ostatniego ćwierćwiecza. Wśród nich obecność swą zaznaczyła ewolucja terminu patriotyzm, gdyż tę kategorię w warunkach III RP należało kształtować wręcz jako wyzwanie dla zainicjowanych przemian. Materiał ten rozpoczyna niniejszą część studiów. Innym istotnym elementem stało się bezpieczeństwo, rozpatrywane w kategoriach społecznych, co znalazło uwypuklenie w artykule drugim. Na tło współczesnych procesów migracyjnych, które towarzyszyły Polakom szczególnie od XVIII w., uwagę zwrócono w kolejnym studium. Następne materiały odnoszą się do problematyki nowych mediów, organizacji pozarządowych oraz zmiany nastawienia instytucji państwowych do podstawowych praw i obowiązków człowieka i obywatela. Instytucje te i instrumenty należało tworzyć w nowych warunkach bądź budować je na nowo. Dalsze artykuły zwracają uwagę na rolę rodziny, reformę emerytalną oraz projekty edukacyjne realizowane w placówkach szkolnych i pozaszkolnych. Kwestie te szczególnie silnie oddziaływały na społeczeństwo w procesie przemian. Tom niniejszy kończą dwa teksty poświęcone problemom kultury polskiej i polonijnej poza granicami kraju. Przedstawiona w niniejszym tomie problematyka zwraca uwagę na te aspekty polskiej transformacji systemowej, które dotyczą nas samych, czyli osób, które w niej uczestniczyły, nierzadko tworzyły jej instrumenty oraz kształtowały nowe oblicze państwa polskiego. Małgorzata Sikora-Gaca

Polityka jest taką sferą życia człowieka, która od setek i tysięcy lat wywiera istotny wpływ na życie państw i poszczególnych społeczności. Historia nowożytnej i najnowszej Europy pełna jest różnego typu działań politycznych, które inspirowały dzieje poszczególnych krajów i regionów tego kontynentu. Sytuację taką zaobserwować można we współczesnej geopolityce, w której poszczególne fakty i zdarzenia prowadzą do procesów integracyjnych bądź dezintegracyjnych, zmian terytorialnych czy wręcz otwartych konfliktów o charakterze zbrojnym. W kluczowych momentach związanych z dziejami państwa i narodu polskiego działania polityczne miały również istotne znaczenie. Okres 2. połowy XVIII w. nieuchronnie pchał państwo polskie ku przepaści bądź prowadził w objęcia trzech zaborczych mocarstw. Czas z początku XX w. spowodował odrodzenie się państwowości i zainicjował II RP. Rok 1939 oraz lata 1944-1945 okazały się wybitnie niesprzyjające. Polska ostatecznie została podporządkowana wpływom jednego z ówczesnych supermocarstw. Przełom lat 80. i 90. XX w. zdecydował o przywróceniu jej samodzielności politycznej na arenie międzynarodowej. Ostatniego ćwierćwiecza polskich przemian politycznych dotyka i niniejsza publikacja, która jest zbiorem artykułów przygotowanych przez pracowników naukowych i doktorantów z różnych ośrodków w kraju. Prace dotykają zarówno polityki wewnętrznej, jak i zagranicznej państwa, co oznacza, że odnoszą się do stosunkowo dużego obszaru poznawczego. Zdecydowaną przewagę uzyskały w tej tematyce problemy zewnątrzpaństwowe odnoszące się do Unii Europejskiej, polityki zagranicznej, kilku aspektów bezpieczeństwa europejskiego i międzynarodowego, migracji wewnątrzeuropejskich czy Kościoła katolickiego. Wszystkie te kwestie mieszczą się w ogólnych zarysach „wybranych problemów politycznych” państwa polskiego w latach 1989-2014. Zadaniem niniejszej publikacji stało się przybliżenie Czytelnikom takich problemów politycznych Polski z ostatniego ćwierćwiecza, które wymagają dodatkowego komentarza, pogłębionych analiz podmiotowych i przedmiotowych oraz ciągle aktualnego spojrzenia metodologicznego i merytorycznego. Małgorzata Sikora-Gaca

Regiony w Europie zaczęły kształtować się wcześniej, aniżeli powstały na kontynencie państwa. Decydowały o tym fakcie głównie warunki geograficzno-przyrodnicze oraz ekonomiczno-surowcowe, które przełożyły się z kolei na historyczny proces tworzenia społeczności lokalnych i regionalnych. Zamieszkiwanie na wydzielonym terenie, często ograniczonym rzekami, jeziorami czy górami decydowało o uformowaniu się pewnych szczególnych cech. Ich udziałem było wytworzenie wspólnych podstaw gospodarowania i utrzymania, dalej postaw aksjologicznych popartych przeżyciami i wierzeniami całej populacji. Wraz z tym tworzyła się lokalna i regionalna historia, ugruntowywano katalog problemów, który stawał się wyznacznikiem do przetrwania takiej zbiorowości, tworzono budowle mówiące o jej bogactwie bądź o przywiązaniu do konkretnych wartości. Kolejne formacje społeczno-ekonomiczne, które zmieniały oblicze Europy wspierały rozwój regionalny bądź chciały ograniczyć rolę regionów na rzecz budowy silnych państw narodowych, kierowanych centralnie. Niemniej jednak przez kolejne dziesięciolecia regiony stały się ważnym ogniwem decydującym o europejskim obliczu, stąd ich ważna rola instytucjonalna w strukturach Unii Europejskiej. Treści te spowodowały, że regionalizacja i regionalizm nabrały nowego znaczenia w warunkach polskich po 1989 r., co wpłynęło na powstanie niniejszej części opracowania. Część tę rozpoczyna materiał poświęcony 25-leciu polskiej samorządności widziany poprzez pryzmat zmian zawartych w ordynacjach wyborczych. W dalszej kolejności wskazano na europejską i polską politykę regionalną. Z elementem tym związane są następne artykuły odnoszące się do euroregionów oraz województwa zachodniopomorskiego, które stało się kolejnym europejskim regionem. Od średniowiecza na terenie Pomorza Zachodniego budowano nie tylko społeczności lokalne i regionalne, ale na skutek procesów politycznych doszło do powstania tam ośrodków władzy państwowej Księstwa Zachodniopomorskiego. Stolicą tego podmiotu był Szczecin, ale władza księcia rozciągała się po obu stronach Odry. Po kilkusetletniej jego działalności uległo ono rozczłonkowaniu w latach wojny 30-letniej w 1. połowie XVII w., jednakże pozostałości po tamtym podmiocie polityczno-ustrojowym występują do współczesności. Stąd potrzeba odnowienia więzi nie tylko społecznych między poszczególnymi społecznościami, ale i zadbania o jego zabytki, wspólne dziedzictwo Odry i Bałtyku oraz inne. Część niniejszą kończą dwa materiały odnoszące się do pilskiej społeczności lokalnej i regionalnej, która w pierwszym okresie transformacji posiadała rangę województwa, po czym została włączona do Wielkopolski. Główną myślą przewodnią niniejszej części stało się przedstawienie polskich zmian lokalnych i regionalnych w ostatnim ćwierćwieczu z zaznaczającym się wpływem województwa zachodniopomorskiego. Małgorzata Sikora-Gaca

Rozwój gospodarczy, wolny rynek i liberalne wartości stały się w dobie kształtowania demokracji skonsolidowanych nieodłącznym atrybutem dokonujących się przemian. Niektórzy z badaczy wręcz formułują tezę mówiącą o tym, iż bez silnych i ugruntowanych podstaw gospodarki wolnorynkowej nie możliwe jest budowanie dojrzałych systemów demokratycznych. Trudno się z tak lansowaną tezą nie zgodzić, gdyż od osiąganego produktu krajowego brutto uzależniona jest stabilna gospodarka, napływ inwestycji zagranicznych, zabezpieczenie równowagi między podażą a popytem, zwiększenie zatrudnienia, a w konsekwencji większe możliwości konsumpcyjne społeczeństwa, czyli klasyczne powiększanie dóbr każdego potencjalnego wyborcy i obywatela. Budowa stabilnego otoczenia gospodarczego jest zatem podstawowym elementem kształtującym każdą transformację systemową, jeżeli podąża ona w stronę demokratycznego porządku polityczno-ustrojowego. Im więcej osób identyfikuje się z dokonywanymi przeobrażeniami tym większa istnieje szansa na ich ugruntowanie w społeczeństwie. Niniejsze opracowanie otwierają dwa teksty o charakterze ogólnym, których cechami są ogólnoświatowy kryzys gospodarczy zainicjowany załamaniem rynku nieruchomości w USA oraz przekształcenia gospodarcze w Polsce ukazane za pośrednictwem dialogu społecznego. Dalej wskazano na możliwości rozwoju polskiej gospodarki, jakie przyniósł fakt pozyskiwania funduszy unijnych na zrównoważenie dysproporcji między poszczególnymi państwami i regionami europejskimi oraz ich praktyczne wykorzystanie w gospodarce komunalnej. W następnym materiale ukazano zmiany konsumpcyjne, jakie dokonały się w ostatnim ćwierćwieczu wśród polskich gospodarstw domowych, co wywarło wpływ na zmianę popytu wewnętrznego i tym samym znaczące powiększenie budżetu narodowego. Kolejne trzy teksty odnoszą się do Górnego i Dolnego Śląska, a ich podstawowym założeniem są zmiany w polskim górnictwie węgla kamiennego oraz procesów restrukturyzacyjnych podjętych na rzecz zmiany oblicza ekonomicznego tego regionu. Część niniejszą kończy tekst w języku ukraińskim, który widzi polską transformację oczyma wschodniego sąsiada, który analizując ją chciałby wyciągnąć jak najlepsze wnioski dla własnego podmiotu, który stoi przed zasadniczą transformacją systemową, jeżeli będzie chciał podtrzymać kurs proeuropejski w swej polityce zagranicznej. Zadaniem niniejszej części było przedstawienie przykładowych przekształceń gospodarczych, jakie dokonały się w Polsce w ostatnim ćwierćwieczu, gdyż to one – jak zaznaczono w pierwszym akapicie – wpływają na lepsze zrozumienie przez społeczeństwo dokonywanych przemian systemowych. Małgorzata Sikora-Gaca

It must be stated that North Africa was best known in the Polish land up to the beginning of the 20,h c. Polish individual social classes, similarly to other middle European communities, had different imaginations about the Dark Continent. It is admitted that the more educated and wealthy social class, the better this part of the world was known. Amongst the countries of North Africa, Egypt was the one the knowledge of which reached Poland most often and enjoyed much interest. It could happen due to the fact that Egypt was on the way of Polish peregrinations and travels to the countries of the Middle East and Holy Land. The Poles going to the east side of the Mediterranean Sea also visited this country of pyramids. Knowledge about the other countries of North Africa began to reach Poland at the end of the 18,h century due to frequent Polish travels to that part of the world. However, our knowledge of the land starts only with the thirties of the 19'h century, i.e. when North-West Africa began to be colonized by France and Spain, and when Great Britain started to be interested in Egypt., Świat Idei i Polityki, Tom 1 (2001): Świat Idei i Polityki

Projekt Operacyjny Polska Cyfrowa POPC.02.03.01-00-0039/18