Search

»Komiški dikcionar C-F« nastavak je započetog objavljivanja rada na istraživanju vokabulara govora Komiže na otoku Visu. Prethodni prilozi za Komiški dikcionar, za slova A i B, objavljeni u Čakavskoj riči 2006. i 2008., sadrže ukupno 1655 glosa. Ovaj nastavak Komiškog dikcionara u stotom broju Čakavske riči donosi oko 1600 glosa komiškoga govora. Glose ovoga priloga Komiškom dikcionaru gramatički su i semantički opisane. Prikazane su redovito u govornom kontekstu. Ponuđena je frazeologijia, gdje god je to bilo moguće, uz prikaz stilističkih i konotacijskih vrijednosti izraza, s brojnim primjerima iz zapisanih tekstova usmene predaje sačuvane na ovom govoru u publiciranim tekstovima, zvučnim zapisima govora izvornih kazivača ili pak tekstualnim primjerima koje je ponudio autor kao izvorni govornik ovoga govora. Za dio ukupnog korpusa leksika Komiškog dikcionara autor je ponudio i tumačenje podrijetla riječi. To je podrijetlo često vezano za dominantan jezični utjecaj na Jadranu – venecijanski. Autor se pritom referira na leksikografska istraživanja istaknutih leksikografa kao što su Giuseppe Boerio (veneto), Mario Doria (triestino), Luigi Miotto (veneto-dalmata), Enrico Rosamani (giuliano-dalmata) ili pak na istraživanje hrvatskih maritimizama istaknutog hrvatskog etimologa Vojmira Vinje (Jadranske etimologije). Pritom je od iznimnog značenja rezultat istraživanja dodira i međusobnog prožimanja jednog iskonskog slavenskog jezika – hrvatskog čakavskoga jezika, to jest njegova cokavskog idioma komiškoga govornog područja s mediteranskim jezičnim univerzumom u milenijskoj povijesnoj perspektivi.

Autor je iz svoje zbirke paremiologizama otoka Visa, koje je skupljao u sklopu svog istraživanja usmene predaje otoka Visa, izabrao poslovice kao najsažetiji jezični oblik kojim se u organskoj ljudskoj zajednici insularnog prostora otoka Visa čuva i usmeno prenosi među generacijama pučka filozofija spoznaje o životu, o odnosima među ljudima, o prirodnim pojavama, o ritmu meteorološkog vremena, o rodnim odnosima, o iskustvu rada ribarskog i težačkog posla, o smislu čovjekove egzistencije, o odnosu čovjeka prema transcendentnom iskustvu. Takvi proverbijalni iskazi vrlo su ekspresivni zbog sažetosti izraza i potrebe njihovih kreatora da iskaz bude pamtljiv, da uđe u kolektivnu memoriju i ondje trajno ostane kao opomena, kao memento proživljena iskustva ovjerena u životnoj praksi i kao spoznaja univerzalno primjenjiva. Ta misao znade koji put dosegnuti filozofsku lucidnost spoznaje životnih fenomena sagledanih u procesu, u promjenjivosti okoline i relacija u čovjeku samome i njegovoj okolini, društvenoj i prirodnoj. Ujedno ti pučki proverbiji otkrivaju u najsažetijoj jezičnoj formi životnu mudrost neškolovana puka, njegovu vezanost za iskustvo prethodnih generacija, njegovo povjerenje u kontinuitet i smisao međugeneracijske povezanosti te smisao čuvanja naslijeđena znanja kao vrijednosti bitne za opstanak. Poslovice otkrivaju i istančan osjećaj za jezičnu kreativnost u mikrostilističkim formacijama proverbijalnog izraza, što je autoru izazov i za stilističku interpretaciju., The author has chosen proverbs from his collection of paremiologisms from the island of Vis, which he had collected for his research of the island’s oral tradition, as the most summarized linguistic form used by the organic human community of Vis for preservation and oral transfer of folk philosophy on life, human relationships, natural phenomena, rhythm of meteorological weather, gender relations, experience of fisherman and farmer labour, sense of human existence and opinion of a man towards transcendental experience among different generations. Such proverbial expressions are very expressive due to brevity of expression and the necessity of their creators to make the saying easy to remember, to enter the collective memory permanently as a warning, or as a memento of acquired experience authenticated in life practice and a universally applicable truth. This thought that can reach a philosophic lucidity of knowledge on life phenomena seen in a process, within changeability of environment and relations within the man himself, as well as his social and natural environment. Also, these people proverbs reveal in their shortest form a life wisdom of non-schooled folk, its connection to the experience of past generations, its trust in the continuity and sense of intergenerational connections and sense of preserving inherited knowledge as a value necessary for survival. These proverbs reveal a refined sense for linguistic creativity in micro stylistic formations of proverbial expression which represented a challenge for the stylistic interpretation of the author., L’autore dalla sua collezione di paremiologismi dell’isola di Vis, che ha raccolto nell’ambito della sua ricerca della tradizione orale di quest’isola, ha scelto i proverbi come la forma linguistica più sintetica con la quale nella comunità organica umana del territorio insulare di Vis si conserva e tramanda oralmente, di generazione in generazione, la filosofia popolare della conoscenza della vita, dei rapporti interpersonali, dei fenomeni naturali, del ritmo del tempo meteorologico, dei rapporti di genere, dell’esperienza di lavoro del pescatore e del contadino, del senso dell’esistenza umana, della relazione dell’uomo con l’esperienza trascendente. Queste espressioni proverbiali sono molto espressive per la concisione e l’esigenza dei loro creatori che siano memorizzabili, che entrino e rimangano permanentemente nella memoria collettiva come monito, come memento di esperienza vissuta nella prassi quotidiana e di conoscenza universalmente valida. Concetti che sanno a volta raggiungere la lucidità filosofica della conoscenza dei fenomeni quotidiani visti in processo, nei cambiamenti dell’ambiente e delle relazioni nell’uomo stesso e nel suo contesto sociale e naturale. Allo stesso tempo questi proverbi popolari rivelano nella più sintetica forma linguistica la saggezza vissuta del popolo non istruito, il suo legame con le generazioni precedenti, la sua convinzione della continuità e del senso del rapporto intergenerazionale, e il senso del tramandare i saperi ereditati come valori essenziali per la sopravvivenza. Questi proverbi denotano anche una raffinata sensibilità per la creatività linguistica nelle formazioni microstilistiche dell’espressione proverbiale, ciò che rappresenta per l’autore una sfida anche per l’interpretazione stilistica.

U ovom radu predstavit će se književna vrsta usmene nefikcionalne književnosti koja se u usmenoj tradiciji otoka Visa naziva facendom. Autor temelji svoj rad na dugogodišnjem istraživanju ove vrste usmene književnosti i usmene predaj otoka Visa. Identificira facendu kao nefikcionalnu šaljivu priču karakterističnu za mediteranski kulturni milje u kojemu komika u svakodnevnim društvenim odnosima, posebno u organskim društvenim zajednicama, igra važnu ulogu u svakidašnjem životu. Facenda se pojavljuje kao usmena narativna forma javnog prostora ‡ trga, sa sadržajem iz svakodnevnog života i s poznatim empirijskim likovima, da bi potencirala očitovanje ljudske slabosti kako bi ju smijehom prevladala. Facenda baštini svoju komiku iz renesansne novele i potvrđuje duh urganiteta dalmatinskih obalnih otočnih gradića. Ovaj rad identificira, analizira i promovira jednu marginalnu pripovjednu vrstu kao temeljnu knjževnu vrstu organskih zajednica otoka Visa. Mada nefikcionalna, mada vezana za konkretne i istinite događaje i empirijske aktere, ova je pripovjedna vrsta strukurirana narativnim zakonima usmenoknjiževne vrste koja oblikuje i modelira svijest jedne organske društvene zajednice o sebi samoj u vremenskoj prolaznosti ostvarjuĆi time fundamentalnu ulogu u umjetnosti kao svjetotvornog agensa., This article presents a type of oral non-fiction literature which is in the oral tradition of the island of Vis known as facenda. The author spent many years researching the oral tradition of this island. Facenda is defined as an oral non-fiction story of humorous character, typical of the Mediterranean cultural milieu in which the important role is played by the humour of the everyday social relationships, particularly in the organic social units. Facenda is an oral narrative form which belongs to the public space, that is, the square. It usually tells a story from the everyday life. Its characters are regularly based on the real people. Facenda tells a story about a human weakness which is usually dealt with through laughter. The humour of facenda is based on the humour of the Renaissance short stories, thus confirming the urban spirit of the Dalmatian island towns. This article identifies, analyses and promotes this marginal narrative form as a fundamental literary form of the organic social units of the island of Vis. Although non-fictional and related to the authentic events and real people, this narrative form is characterized by the narrative laws of the oral literature. Facenda is also a fundamental literary form which shapes the awareness of an organic social unit regarding its own temporariness., In questo contributo si presenterà il genere letterario della narrazione orale non finzionale che nella tradizione orale dell’isola di Vis è denominato facenda. L’autore ha basato il suo lavoro su una ricerca pluriennale. Identifica la facenda dome un racconto umoristico non finzionale caratteristico del milieau culturale mediterraneo in cui la comicità nei rapporti sociali quotidiani, specialmente nelle comunità sociali organiche, gioca un importante ruolo nella vita di ogni giorno. La facenda fa la sua comparsa come forma narrativa orale dello spazio pubblico − la piazza, il cui contenuto è tratto dalla realtà quotidiana e i cui personaggi sono reali e noti a tutti. La facenda racconta quasi sempre avvenimenti in cui si provoca il manifestarsi dei difetti umani per superarli con il riso. La facenda ha ereditato la sua comicità dalla novella rinascimentale e conferma lo spirito urbano delle cittadine costiere sulle isole dalmate. Questo saggio identifica, analizza e promuove un genere narrativo marginale a genere letterario fondamentale delle comunità organiche dell’isola di Vis. Seppure non finzionale e legato ad avvenimenti concreti e veridici e ad attori empirici, questo genere è strutturato con le leggi narrative della creazione letteraria orale. La facenda è anche il genere narrativo fondamentale che forma e modella l’autocoscienza di una comunità sociale organica nell’effimero temporale.