Search

Osmanlı idare yapısının en önemli adli memuru olan kadılar, tuttukları siciller vasıtasıyla devletin hukukî, toplumsal, kültürel ve ekonomik yapısı hakkında önemli bilgiler vermektedir. Bu kaynaklara Şer'iyye sicili denmektedir. Bunlar kadar büyük önem arz eden diğer bir kaynak ise Sakk mecmuaları'dır. Kadıların baktıkları davalarda verdiği hükümlerin yazıya nasıl geçirileceğini ve yönteminin ne olacağını gösteren bu belgeler şer'iyye sicillerinin bulunmadığı bölgelerde onların boşluğunu doldurmaktadır. Bu mecmualar haiz oldukları değer bakımından kendilerine has bir tarzda yazılmıştır. Bu işlemi tecrübeli kadı ve naipler tarafından yapılmaktaydı. Şer'iyye sicillerinden titizlikle seçilmiş konuları ele alan bu mecmualarda genellikle fıkıh kitaplarında yer alan veraset, vefat, hibe, rüşvet, mehr, kefalet, cami inşası gibi konular; hüccet, i'lâm, mürâsele, tereke, mukataa ve iltizam gibi belge türleri bulunmaktadır. Sakk mecmuaları bu konuları ve belge türlerinin yazıya nasıl geçirileceği konusunda önemli bir zenginliğe sahiptir. The kadıs who are the prominent members of the Ottoman administrative structure, give important data about social, cultural and economic life of the Empire via their records. These records were called as Kadı Records. Another source which is important as much as them is Sakk periodicals. These sources which shows what kind of a methodology shall a kadi must follow and fill the gap that kadi records are not present. These periodicals were written in an original style. These works were handled by experinced kadıs. The periodicals usually handle with the topics such as death, succession, corruption, penance and mosque building; and consist of documents such as hüccet, ilam, mürasele, tereke, mukataa and iltizam. Sakk periodicals have rich datas about the way these datas are proceeded and written. 123

Tez çalışmamızın ana kaynağını, 1265-1266 (1849-1850) yılları arasında Ankara'daki şer'i mahkemenin kayıtlarını ihtiva eden 945 Numaralı Şer'iye Sicil Defteri teşkil etmektedir. 136 sayfadan ibaret olan bu sicil defterindeki tereke kayıtlarından hareket ederek Ankara'nın, o dönemdeki sosyo-ekonomik yapısını ortaya koymaya çalıştık.Şer'iye sicil defterinde tutulan kayıtlardan, Anadolu şehir ve köy yapısını ekonomik durumunu ve gelişim sürecini, sosyo-kültürel profilini ortaya çıkarmak mümkündür. 1849-1850 yıllarını ihtiva eden 945 numaralı şer'iye sicil defterinde bu yıllardaki Ankara hayatını, iş sahalarını, insanların maddi varlıklarını, miras hukukunu, gelenekleri, icra edilen meslekleri, coğrafi yer adlarını vs. bulmak mümkündür. Ancak şer'iye sicilleri ait oldukları dönemi tek başlarına aydınlatabilir demek mümkün değildir. Şehir tarihleri konusunda yapılan çalışmaların azlığına rağmen şer'iye sicil defterinin yanı sıra birbirini tamamlayan eserler ile birlikte Osmanlı şehirlerinin tarihini tam anlamıyla ortaya koymak mümkündür.Çalışmamızın giriş kısmında şer'iye sicillerinin önemi ve muhteviyatı ile kadılık müessesesi hakkında bilgiler vermeye çalıştık.Değerlendirme kısmı dört bölümden oluşmaktadır.Birinci bölümde; Ankara'nın genel özellikleri, tarihi yapısı ve Ankara'nın tarihteki yeri hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bölümde Ankara'nın sosyal yapısı, şehirde yaşayan Müslim ve Gayrimüslim ailelerin evlilik gelenekleri evlilik sayıları, nüfus durumları, çocuk sayıları ve cinsiyetleri hakkında bilgi verdik. Üçüncü bölümde; Ankara'nın iktisadi yapısını, tereke sahibi Müslim ve Gayrimüslim ailelerin mali durumlarını ve servetlerinin dağılımını, nakit para durumlarını ve şehirde yaşayan meslek gruplarını tespit ederek ailelerin ekonomik gücünü ortaya koymaya çalıştık.Dördüncü bölümde; şer'iye sicil defterinin transkripti yer almaktadır. Şer'iye sicilinin transkriptinde orijinal belgelerdeki sayfa numaralarının eksik ve hatalı olmasından dolayı sadece belge numarasına yer verilmiştir.Şer'iye sicilinin önem ve muhteviyatı, kadılık müessesesi, Ankara'nın tarihi, mehir, narh gedik vs. ile ilgili yararlandığım eserler Bibliyografya kısmında verilmiştir.Ekler kısmında ise; transkriptini yaptığımız belgelerin on adedini örnek olarak verdik The main reference of this study is the 945th Religious Law Judicial Record Book which contains religious court records in Ankara between 1265-1266 (1849-1850 A.D.). We tried to present the socio-economic structure of Ankara by making use of heritage records in this record book which is 136 pages. In religious law judicial records, it is possible to explore the economic situation and development process of towns and villages in Anatolia and socio-cultural profile can be obtained. It is also possible to find the life profile of Ankara, job opportunities, personal belongings of people, heritage laws, traditions, jobs, geographic names of places in the 945th Religious Law Judicial Record Book which contains recordings between 1849-1850. However, it is difficult to argue that religious law judicial records are enough to reflect the whole era alone. In spite of the shortage of the studies about the history of cities, the history of Ottoman cities can only be reflected with the use of complementary studies as well as religious law judicial records.In the introduction chapter of this study, the significance of those religious law records and its contents, and cadi (Muslim Judges) establishment are explained.Evaluation part contains four chapters.In the first chapter, Ankara?s general features, historical structure and its significance in the history are presented. In the second chapter, information about Ankara?s social structure, marriage numbers and traditions of Muslim and Non-Muslim families, population, numbers of children and genders are given. In the third chapter, Ankara?s financial structure, economic situation of Muslim and Non-Muslim families and distribution of their wealth, their cash, profession types and families? economic power are presented. In the fourth chapter, transcript of the Religious Law Judicial Record Book is given. In the transcript of the Religious Law Judicial Record Book, only document numbers are given, because the page numbers in the original documents are missing and incorrect. The studies we use for investigating the significance and content of religious law judicial records, cadi establishment, history of Ankara etc. are presented in the References chapter. Ten documents are given as sample in the Appendix part among the documents which we transcribed. 306

Şer'iye sicilleri, kapsadıktan dönem itibarı ile o dönemin sosyo-kültürel. iktisadî ve coğrafî durumunu bizlere tanıtması nedeniyle, önemli başvuru kaynaklarıdır. Bu nedenle, Osmanlı tarihinin kaynaklan arasında, birinci sırada yer aldığında şüphe yoktur. İncelemiş olduğumuz H. 1304-1307 (M. 1886-1889) yıllan arasını kapsayan I 1 numaralı şer'iye siciline göre. XIX. yüzyılın sonlarındaki Anadolu kenti olan Çorum'un. Osmanlı tarihi içindeki yeri. önemi: köy. nahiye ve mahalleleri ile sosyal. idarî, iktisadî vb. yansımalarını, bireyler arası ilişkileri araştırdık. Bizden önce Çorum` la ilgili çalışılmış olan kaynaklan da tarayıp, geçen dönemlerde meydana gelen değişiklikleri saptamaya çalıştık. Araştırma yapılan her şer'iye sicilindeki her bir belge kendisinden önceki ve kendisinden sonraki dönem ve incelemelere kaynak teşkil edeceğinden biz de Çorum `un H.1304 1307 (M. 1886-1889) yıllan arasındaki dönemi incelemeyi bu nedenlerden dolayı uygun bulduk. Register of Canonical Laws (şer'iye) are a significant source of reference since I» they supply us information on the socio-cultural. economic and geographic status of the time they cover. In the book, which covers the years Hegira 1304 - 1307 (M. 1886 - 1889). we have studied and researched an Anatolian province Çorum at the end of the l1)`' century including its place in the Ottoman, its importance, its village, sub-districts and districts, its social, administrative and economic reflections, as well as the human relations. In this scope we have screened the previous sources in connection with Çorum province and tried to determine the alterations experiencied earlier. Because of the fact that each document in every canonical register which lias been subject to our research will serve as a source for the previous and future periods. we have regarded appropriate to study the years between Hegira 1304 - 1307