Search

Yapılan doktora tez çalışmasında; 1) Membran biyoreaktör (MBR) sisteminin değişken karakterlievsel atıksulardaki arıtma performansı, 2) Farklı biyokütle ve işletim şartlarında işletilen MBRsisteminde membran tıkanmalarının belirlenmesi, 3) MBR sisteminin geri yıkama süreleri vesıklıklarının optimize edilmesi ve 4) MBR sisteminde oluşan çamurun susuzlaştırılmasıkonularını içeren 4 fazda deneysel ve teorik araştırmalar yapılmıştır. Söz konusu 4 fazçalışmasında da pilot ölçekli batık MBR sistemi olarak ZW-10® (Zenon Environmental Inc., GEWater&Process Technologies) ünitesi kullanılmıştır. Batık sistem, gözenekli fiber membranmodülüne sahip ünite sürekli akışlı besleme ile 19 ay boyunca çalıştırılmıştır. Aerobik biyolojikoksidasyon ve ultrafiltrasyon kademeleri tek proses tankı içinde gerçekleştirilmiştir. MBRünitesinde aerobik organik karbon giderimi ve nitrifikasyon hedeflenmiştir. MBR sistemi ilk 3ayda sadece izleme, kontrol ve biyolojik aklimasyona ulaşılması için çalıştırılmıştır. Bu süredensonraki 8 ayda SDÜ kampüsü öğrenci yurtlarından kaynaklanan günlük ve dönemsel olarakdeğişken karakterli evsel atıksuların MBR sistemiyle arıtılabilirliği araştırılmıştır. Son 8 aylıkdönemde ise ikinci, üçüncü ve dördüncü faz çalışmaları gerçekleştirilmiştir.Birinci faz arıtılabilirlik çalışmaları kapsamında MBR sistemi 3 farklı işletim aşamasındaçalıştırılmıştır: 1) sonsuz çamur yaşı (SRT), normal akı değeri: 25 L/m2-saat; 2) SRT: 20 gün,normal akı değeri: 25 L/m2-saat; 3) SRT: 20 gün, yüksek akı değeri: 39 L/m2-saat. MBRsisteminin işletildiği 8 ay boyunca giriş atıksuyu karakterleri aşırı salınımlar göstermiştir. Busalınımlara ve özellikle 1. aşamadaki çok düşük atıksu sıcaklıkları (6 ?C) ve giriş suyundaki anituzluluk artışlarına rağmen MBR sistemi tüm işletim boyunca çok yüksek arıtma performansısergilemiştir. Arıtma performansı F/M (substrat/biyomas oranı), organik yükleme hızı, spesifiksubstrat giderim hızı ve çözünmüş oksijen gibi diğer parametrelerdeki salınımlardan da olumsuzetkilenmemiştir. Üç işletim aşamasında da arıtma veriminin, test edilen SRT, MLSS ve işletimakılarından bağımsız olduğu bulunmuştur. Normal ve yüksek akı aşamalarında 8 aylık işletimboyunca membranlarda geri dönüşümsüz tıkanma olmamıştır. Ayrıca, normal akıda 6 aylıkişletim süresince, süzüntü suyu ile rutin geri yıkama dışında kimyasal membran temizliğineihtiyaç duyulmamıştır. 2 ay boyunca 39 L/m2-saat gibi çok yüksek akı işletiminde bile, 2 defakimyasal temizlik yapılmıştır. Genel itibariyle, 8 ay süreyle işletilen pilot ölçek MBR sistemi iletıkanma ve permeabilite azalması gibi işletim zorlukları ile karşılaşılmadan, giriş atıksuyukarakterlerindeki aşırı salınımlara rağmen, MBR prosesi ile sorunsuz bir şekilde çok yüksekkalitede arıtılmış su elde edilebileceğini göstermiştir.Doktora çalışması ikinci fazında değişken karakterli evsel atıksuların arıtımını yapan pilot ölçekbatık MBR sisteminde çeşitli biyokütle karakterleri (MLSS, MLVSS, hücre dışı polimerikmaddeler (EPS), çözünmüş mikrobiyal ürünler (SMP), partikül boyutu dağılımı) ve işletimivşartlarında (havalandırma hızı (UG), işletim akısı) tıkanma eğilimlerinin ve kritik akıların tayinedilmesi amaçlanmıştır. Kritik akı ve tıkanmalar deneysel olarak kademeli akı metoduyla tespitedilmiştir. Tıkanma davranışları 5 farklı MLSS konsantrasyonunda ve dört UG değerindeincelenmiştir. MBR sisteminin farklı MLSS konsantrasyonlarındaki biyokütle karakterizasyonu,EPS ve SMP nin hem protein hem de karbonhidrat fraksiyon konsantrasyonlarının MLSSkonsantrasyonlarının artışıyla arttığını göstermiştir. Diğer taraftan MLSS konsantrasyonlarınınartmasıyla partikül boyut dağılımı değişmiş ve ortalama partikül boyutu küçülmüştür. EPS veSMP nin karbonhidrat fraksiyonlarının protein fraksiyonlarından daha fazla tıkamaya sebepolduğu görülmüştür. Tüm MLSS seviyelerinde artan havalandırma hızları tıkanma kontrolündepozitif bir etki sergilemiştir; ancak artan MLSS seviyelerinde etki derecesi azalmıştır. MBRsisteminin işletim akısı kritik akı değerinden küçük ise akının tıkanma hızına etkisi küçüktür vebu trend MLSS konsantrasyonundan bağımsızdır. Artan MLSS konsantrasyonu tıkanma hızınıarttırmış ve dolayısıyla permeabilite değerlerini önemli oranda düşürmüştür. Sonuç olarak işletimakısı değeri kritik akı değerinin üzerinde olması durumu, artan MLSS konsantrasyonlarına bağlıolarak EPS'in hem protein hem de karbonhidrat konsantrasyonlarının yüksek olması, biyokütleiçerisindeki partiküllerin boyutlarının küçülmesi ile birlikte membran tıkanmaları artmıştır.Doktora çalışmasının üçüncü fazında MBR sisteminde farklı geri yıkama şartlarının/senaryolarının membran tıkanmalarına olan etkilerinin tayini ve optimum geri yıkamasenaryosunun belirlenmesi amaçlanmıştır. Yedi farklı geri yıkama senaryosunun, tıkanmakontrolü üzerindeki etkileri araştırılmıştır. Deneysel çalışmalar 6600-6800 mg/L MLSSkonsantrasyonu ve 0,101 m/s UG değerinde yürütülmüştür. Yüksek tıkanma hızı değerleri hersenaryoda kritik akı üzerindeki akı (>25-30 L/m2-saat) değerlerinde gözlenmiştir. Kritik akınınaltındaki akılarda, benzer filtrasyon ve geri yıkama frekansları olan senaryolarda tıkanma hızlarıdevamlı ve tutarlı bir şekilde (25-30 L/m2-h) for all scenarios. For scenarios with the similarfiltration and backwash frequencies at the fluxes under the critical flux, fouling rates were alwaysfound lower (

Ill ÖZET Atıksu, arıtma çamurlan ve hayvansal gübrelerde bulunan fosfor elementinin ekonomik bir değeri olduğundan bu maddenin geri kazanılması konusunda yapılmakta olan bilimsel çalışmalar yoğunlaşmaktadır. Bu amaçla atıksu ve gübrelerde bulunan fosforlar, hidroliz neticesi ortofosfatlara dönüştüğü biyolojik aşama sonrasında askıda katı maddesinden ayrılan suyun içerisine kalsiyum ve magnezyum toprak alkali metal tuzlan veya başka metal tuzları ilave edilerek tortu halinde kimyasal olarak çökeltilmektedir. Çökelen bu fosfat bileşikleri maden ocaklarından çıkartılan fosfat kayaçlan ile benzer nitelikte olup bu katı halde taşınmaya ve endüstride tekrar kuUanılmaya uygunluk göstermektedirler. Bu katı formlar çoğunlukla apatit (kalsiyum fosfat) veya struvit (magnezyum amonyum fosfat) kimyasal bileşikleridir. Struvit, gerek endüstriyel kullanıma ve gerekse gübre olarak kullanıma daha fazla uygunluk göstermektedir. Ancak struvit presipitasyonunda magnezyumun ilave edilmesi gerekliliği, apatit elde edilmesinde kullanılacak kalsiyuma (kirece) kıyasla ekonomik açıdan daha dezavantajlı olmaktadır. Gerek aerobik gerekse anaerobik koşullarda organik bağlı fosforların ortofosfatlara dönüşmesi neticesinde ilgili biyolojik süreç çıkışında üst su içerisinde fosfatlar belli konsanteasyonlarda bulunurlar. Bu çıkış konsantrasyon değerleri arıtma süreci (aktif çamur gibi) sonrasında nispeten düşük değerlerde olurken, çürütme sonrasında çok yüksek değerlerde bulunabilmektedirler. Çürütme sonrası yüksek fosfat muhteviyatının kimyasal olarak çöktürülmesi teknik ve ekonomik yönden nispeten daha uygulanabilir olurken, biyolojik arıtma sonrası nispeten düşük konsantrasyonlardaki üst suda fosfatların çöktiirülmesinm daha az uygulanabilir olduğu görünmektedir. Bu amaçla biyolojik sürecin, ileri biyolojik fosfor giderimi prosesine dönüştürülerek fosfatları anaerobik kademede nispeten daha yüksek konsantrasyonlara dönüştürmek ve bu üst suya kimyasal çökeltim uygulamak daha uygun olabilir. Bu çalışmada evsel karakterli bir ham atıksu aerobik ve çökeltim aşamalı olarak doldur- boşah tipinde kesikli işletilen bir tank reaktör içerisinde biyolojik havalandırma işlemine tabi tutulmuştur. Belli süreler sonunda alman numuneler anaerobik koşullara tabi tutulduktan sonra fiziksel çökeltimle katı maddeden ayrılan üst suya kimyasal presipitasyon işlemi uygulanmışür. Bu kapsamda kendiliğinden apatit oluşumu durumu ve bentonit kilinin çekirdek materyali olarak kullanılması durumunda apatit oluşumu durumları test edilmiştir. Bu amaçla numuneler gerçeğe uygun işletim koşullarında kimyasal prespitasyonun en yüksek olacağı (çözünürlüğün en az olacağı) 20°C ve 25°C sıcaklıklarda orbital inkübatörde yeterli çalkalama süresine tabi tutulmuş ve sonuç numunelerinden muhtemel apatit tortularını ayırmak için mekanik süzme ve santrifüjleme işlemleri uygulanmışür. Bu sayede belli boyuttan daha büyük boyuttaki tortuların ayrılması sağlandıktan sonra santrifüjleme üst suyu ve filtre süzüntü suyunda ve ayrıca ayrılan tortular içerisinde muhteviyatın belirlenmesi için gerekli analizler yapılmış ve değerlendirilmiştir. Yine çalışma kapsamında biyolojik çamur çürütücü (yada hayvansal gübre çürütücü) çıkışındaki yüksek fosfat konsantrasyonlarım simule edecek biçimde yapay solüsyon ortamları hazırlanmış ve struvit presipitasyonu için yukandakine benzer biçimde çalkalama ve fiziksel ayrıma işlemlerinden geçirilerek elde edilen deneysel gözlem sonuçlan değerlendirilmiştir. ANAHTAR KELİMELER: Evsel atıksu, antma, biyolojik çürütme, fosfor, geri kazanım, apatit, struvit IV ABSTRACT The scientific studies on phosphorus recovery from wastewater itself, biological treatment sludges and manures are getting intensified because phosphorus is a beneficial matter from the economical standpoint. In this context, following the hydrolysis of organically bound phosphorus to orthophosphates in biological processes, magnesium or calcium eartb-aftaline metal salts are added into supernatant after it gets free from the mixed-liquor suspended solids and phosphates are recovered in a settled solid form. These recovered solid phosphate compounds display similar characteristics to those of phosphate ores extracted from mining operations and hence are convenient for transportation and industrial use. These solid phosphate compounds are mostly apatite (calcium phosphate) and struvite (magnesium ammonium phosphate) chemical compounds. Struvite is more suitable to use both as raw material in industry and fertilizer in agriculture. However, because magnesium is needed to be added into the waste stream to form struvite compound, that economical aspect of steuvite is considered to be disadvantage as compared to apatite. Phosphates are available at certain concentrations in supernatants of both aerobic and anaerobic sludge and manure digestion units while rather low concentrations are encountered in the biological treatment (e.g. activated sludge) main streamlines. Chemical precipitation of phosphate compounds in digester supernatants seems quite feasible, while, it seems rather troublesome when applied to that of in the supernatants of the biological units due to the low phosphate concentrations. Therefore biological treatment process is needed to be upgraded to one of me EBPR (Enhanced Biological Phosphorus Removal) configurations in order to enrich phosphorus concentrations in a streamline (in anaerobic reactor supernatant), which then can be more readily subjected to chemical precipitation. In mis study, a domestic like raw wastewater was subjected to fill and draw batch reactor conditions in biological aeration/settling sequential order. Following the periodical orders, samples were taken and subjected to anaerobic conditions, which were followed by suspended solids separation. In the next stage lime-added and pH-controIled supernatant samples were shaken in the orbital incubator for some period of time to allow apatite nuclei formation and precipitation. Regarding these chemical sessions, both nuclei formation by itself as weH as bentonite-clay supported nuclei formation possibilities were observed. To realize the conditions as much real as possible, samples of 20°C and 25°C temperature were tested during the chemical processing in the orbital incubator since the solubility product of above-mentioned phosphate compounds are lowest at these practically-sound temperature range. To separate the formed chemical precipitates of a certain size, if available, from the suspension, a share of the samples were centrifuged while another share was filtered through a cellulose-acetate filter paper. After these physical separations, supernatants of these centrifuged samples and filtrate of the filtered samples, together with the separated chemical precipitates, were analysed to determine the concentration or percentage of the chemical components. In the context of this study, to simulate relatively much higher phosphate concentrations in the supernatants of the digesters decomposing the biological treatment sludges or manures, the solutions which were prepared by artificially-added matter concentrations into distilled water were subjected to struvite precipitation in the same way as above outlined for apatite processing and results were evaluated. KEY WORDS: Domestic wastewater, treatment, biological digestion, phosphorus, recovery, apatite, struvite 100

ÖZET Eğitim öğretimle amaçlanan hedeflere ulaşılması, öğretim programı yardımıyla gerçekleştirilmektedir. Bu aracın etkili olarak kullanılabilmesi, öncelikle onun öğretmenler tarafından oluşturulmasına bağlıdır. Ülkemizde, bu tür program geliştirme çalışmaları geleneksel yaklaşımlarla yapıldığından, bu süreçte en önemli unsur olan öğretmen ihmâl edilmektedir. Bu çalışmanın amacı, öğretmene, mevcut duruma göre program geliştirme sürecinde daha aktif bir rol verecek bir yaklaşımla, 'Manyetik Alan ve Manyetik Kuvvet' ünitesinin öğretim programını geliştirmektir. Alan eğitimi uzmanlarının rehberliğinde, 8 geliştirici öğretmenin tartışmalarıyla oluşturulan taslak program, geliştirici öğretmenlerce 1998/1999 Eğitim-Öğretim yılında uygulanmıştır. Bu pilot uygulamalar, geliştirilen basan testleri, gözlem çizelgeleri ve konu uzmanları olarak ülke genelindeki MLO'larda 87 öğretmen ve eğitim fakültelerinde çalışan 25 öğretim elemanının görüşlerini belirttiği anketler aracılığı ile değerlendirilmiştir. 1999/2000 Eğitim-Öğretim yılının ikinci yan yılında yapılan esas deneme çahşmalan, Doğu Karadeniz bölgesinde Artvin, Rize ve Trabzon'da toplam 14 öğretmenle yapılan seminerlerle başlatılmış ve 3 hafta süren çalışmalar 465 öğrenciye uygulanan basan testleriyle tamamlanmıştır. Örnek programa yönelik olarak yapılan uygulamalar, öğrencilerde olumlu değişiklikler sağlamasına rağmen, kavrama ve uygulama düzeylerindeki yeterliklerin laboratuar imkânlan, sınıf mevcutlan, üniversite sınavı ve ünitenin zamanlaması gibi önemli görülen faktörler nedeniyle yeterince geliştirilemediği ortaya konulmuştur. Bilişsel alanın alt basamaklanndaki öğrenmelerle, gerek aynı ilin gerekse farklı illerin okullan arasında a = 0.05 düzeyinde istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Bununla birlikte, materyalin bölümlerini değerlendiren öğretmen ve öğretim elamanlan ile öğretmenlerin cinsiyet, deneyim ve mezun olunan okul gibi değişkenler açısından görüşleri arasında istatistiksel olarak bir farklılık olmadığı görülmüştür. Araştırma, öğretmen merkezli program geliştirme yaklaşımının daha etkili şekilde uygulanması için ilgililere yapılan önerilerle tamanüanmıştır. Anahtar Kelimeler: Fizik Eğitimi, Öğretmen, Program Geliştirme, Manyetik Alan ve Manyetik Kuvvet VI SUMMARY An Approach of Teacher Centered Programme Development in Physics Education Curriculum is the most important components of educational elements among the other factors in order to achieve intended instructional objectives. It is indicated in the related literature that the teachers' view who will implement the curriculum should be taken into consideration in the development process. Although this type of curriculum development is taking place in developed countries, this is not the case in our country as well as in other developing countries. The purpose of this study is to develop the unit on 'Magnetic Field and Magnetic Force' for secondary schools physics by taking into consideration teachers' views as much as possible. Also, the related literature including physics programmes implemented in developed countries was reviewed. A case study research methodology with survey, interview and observation methods was conducted in this research. A pilot study to developed a draft programme was carried out with 8 physics teachers and field experts. The draft programme was implemented by 3 physics teachers. A survey questionnaire was developed to find out teachers' and lecturers' views about the draft programme. The questionnaire was implemented 87 senior physics teachers working in 51 CLS (Curriculum Laboratory Schools) and to 25 lecturers working in 20 educational faculties in Turkey. An achievement test was developed in order to find out to what extent the programme achieved its objectives. The achievement test was conducted to 465 students after the developed programme implemented. An observation schedule developed by the researcher used by 14 physics teachers while the developed programme was in implementation in their classrooms to reflect the student attitudes in classroom situation. Data collected from this study was analysed by using SPSS programme. The survey results showed that there is no significant difference between teachers' and lecturers' opinion about elements of draft programme at a = 0.05. The results from achievement test and observation schedule indicated that students gain intended emotional objectives but could not gain intended cognitive objectives related comprehension and application level by implementation of developed programme as much as wanted. Intended programme was revised by taking into consideration the pilot and formal study results. Recommendations are made for improving the process of curriculum development and suggestions are given to future researchers, educational departments and curriculum experts. Key Words: Physics Education, Teacher, Programme Development, Magnetic Field and Magnetic Force vn 244

Eğitim-öğretim sürecini olumsuz yönde etkileyen faktörlerden biri de yeni fizik öğretmenlerinin öğretim programlarının uygulanması sürecinde yararlanacaktan mevcut kaynakların içeriklerinin yetersiz oluşudur. Mevcut öğretim programı, uygulama sürecinde öğretmenden ne istenildiğini açık bir şekilde ortaya koyamamaktadır. Bu çalışmayla, öğretiminde zorlukların olduğu kavramların da kapsandığı lise 2 ders konularından bazıları için öğretim programlarının uygulanması sürecinde, fizik öğretmen adayları ve yeni fizik öğretmenlerine rehberlik edecek materyaller geliştirilmiştir. Çalışma konusu, öğretmenlerle yapılan informal mülakatlar neticesinde saptanmıştır. Araştırma konusunu oluşturan örnek materyaller için Milli Eğitim Bakanlığının da benimsediği Bloomun 'Tam öğrenme Yaklaşımı Modeli'nden yararlanılmıştır, öncelikle ilgili konular için Trabzon ilindeki deneyimli fizik öğretmenleri öğretim süreçlerinde gözlenerek her biri 2 saatten oluşan materyaller tasarlanmıştır. Rehber materyallere örnek teşkil etmesi bakımından 4 saatlik iki materyal üzerinde geliştirme çalışması tamamlanmıştır. Geliştirme işleminde varılan öğrenme düzeyini saptamak amacıyla hazırlanan çoktan seçmeli test için basan yeterlilik düzeyi % 70 alınarak ilgili değerlendirme yapılmıştır. Yapılan testlerin değerlendirilmesi sonucu rehber materyalleri uygulayan öğretmenlerin sınıflarında yeterli öğrenme seviyesine ulaşılmasına rağmen, aynı öğretmenlerin kendi yöntemlerini kullandıkları sınıflarda yeterli öğrenme seviyesine ulaşılamadığı tesbit edilmiştir. Bu sonuçlar, fizik öğretiminin etkin bir şekilde gerçekleşmesi için yeni fizik öğretmenlerine rehber materyaller tarzında planların sağlanılması gerekliliğini ortaya koymuştur. Anahtar Kelimeler: Öğretmen Rehber Materyalleri, Etkin Fizik Öğretimi, Yeni Fizik Öğretmeni, Müfredat Geliştirme VI Development of the Sample Materials for Physics Instruction One of the factor negativelly influences new physics teachers' teaching learning process is the limited sources that new physics teachers are able to get support from them. Morever, current curriculum guide do not give clear picture on the teachers' duties in teaching process. In this study, materials including some key concepts, difficult in teaching and learning in the high school physics 2 curriculum are developed for the purpose of guiding student and new teachers. The content of this study was determined as a result of informal interviews with experience teachers. In order to establish the sample materials, some information are taken from Bloom's `Full Learning Model Approach` recommended by the Ministry of Education. For related issues, experience physics teachers were observed in their teaching-learning process to develop a 2-hour materials. In order to represent sample materials, developmental studies on two 4 hours materials are completed. Related assessment was done on the basis of the accepted level of 70 percentage to determine the learning level of the materials developed. The results of the assessment of the implemented test showed that those who use the developed materials their students reached the suitable learning level, in contrast, those who used their own materials, their students did not reach the suitable learning level. All the results obtained from this study showed that if new physics teachers are wanted to become effective physcis teacher, there should be some well planned guide materials which they can get help from them. Key Words: Teacher Guide Materials, Effective Physics Instruction, New Physics Teacher, Curriculum Development VII 107

Tez çalışması 7 fazda gerçekleştirilmiştir. Tez çalışmasının ilk fazında, Isparta Organize Sanayi Bölgesi (OSB) arıtma tesisi girişinden alınan numunelerde, FilmTec NF90 ve FilmTec BW30LE polimerik membranları kullanarak lab-ölçek polimerik membran performans testleri gerçekleştirilmiştir. Her iki membran için de giderim verimleri ortalama %98 civarında elde edilmiştir.İkinci fazda, Isparta OSB arıtma tesisi girişinden alınan numunelerde, Filtanium 10 kDa ham seramik membran (HSM) ile performans testleri gerçekleştirilmiştir. Tez kapsamındaki tüm membran testlerinde, planlanan test matrisi ile işletme basıncı, pH ve besleme bakır konsantrasyonu değişkenlerinin süzüntü akısı ve bakır giderimi üzerine etkileri incelenmiştir. pH 4'teki deneylerin sonucunda %8-57 aralığında, orijinal pH seviyelerinde ise %17-65 aralığında bakır giderimleri elde edilmiştir. Ticari seramik membranların ayırım spektrumu göz önüne alındığında çok yüksek bakır giderimleri beklenilmemektedir. Bu bağlamda, üçüncü faz dahilinde seramik membranların bakır giderimini arttırmak adına kaplama yolu ile fiziko-kimyasal modifikasyon gerçekleştirilip, HSM ve kaplanmış seramik membrana (KSM) detaylı karakterizasyonları yapılmıştır.Üçüncü fazda, HSM'ye belirlenen kaplama prosedürü ile kaplama gerçekleştirilmiştir. Aktif yüzey SEM görüntülerinde membran yüzeyine kaplanan silika partikülleri açıkça görünmektedir. EDX taraması ile HSM'de %0,54 olan Si, KSM'de %21,05'e çıkmıştır. Optik profilometreyle yapılan analiz sonuçlarına göre KSM'nin yüzey pürüzlülüğü HSM'den 2 kat fazla çıkmıştır. Yüzey pürüzlülüğünün artması membran yüzey alanın artarak daha fazla adsorpsiyon gerçekleştirmesini sağlamaktadır. Yüzey temas açısı analizlerinde KSM'ın hidrofobikleştiği görülmektedir. Hidrofobikleşen membranın direncinin artması, silika partikülleriyle porları daralıp akısı düşen membranın akı kaybına ilave mekanizma oluşturmaktadır.Dördüncü fazda, Isparta OSB arıtma tesisi girişinden alınan numunelerde, KSM ile, bakır giderim performans testleri gerçekleştirilmiştir. KSM ile endüstriyel atıksulardan bakır giderimi çalışmaları neticesinde %32-%82 aralığında bakır giderimi elde edilmiştir. İşletim koşullarına bağlı olarak HSM ile kıyaslandığında KSM'de ortalama %49 oranında daha fazla bakır giderimi olduğu bulunmuştur. Yüksek konsantrasyonda bakır içeren numunelerdeki giderim artışı oranı başarılı olsa da membran yüzeyine kaplama ile kazandırılan adsorpsiyon alanlarının dolması sonucu, en düşük konsantrasyondaki kadar verim alınamamıştır.Beşinci faz, `bakır geri kazanımı amacıyla konsantre akımların arıtılmasında seramik membran prosesi uygulaması` başlığı altında değerlendirilmiştir. Bu amaçla, polimerik membran testleri sonucunda elde edilen konsantre akımlar özellikle bakır içeriği yönünden arıtılmaya çalışılmıştır. Polimerik membran test ünitesinin %75 ve %90 recovery oranlarına sahip konsantre akımı ve model konsantre akım ayrı ayrı seramik membran test ünitesinin besleme tankına verilmiştir. Model çözelti ile yapılan deneylerde elde edilen giderimler %18-34 aralığında değişirken, endüstriyel atıksu ile yapılan deneylerde %54-98 aralığında değişmektedir. Bu durum geri plan su kimyasının giderim verimliliği üzerindeki etkisine örnek olacak niteliktedir. Altıncı fazda, yapılan deneylerden sonra KSM'nin temizlenebilmesi için rejenerasyon metodunun geliştirilmiştir. Geliştirilen rejenerasyon metoduna göre, kaplamanın aşınma morfolojisi incelenmiş ve rejenerasyon kapasitesi belirlenmeye çalışılmıştır. Rejenerasyon için endüstriyel atıksulardan KSM ile bakır giderim çalışmalarında 0,1 M EDTA, konsantre arıtımı çalışmalarında 0,2 M EDTA çözeltisi kullanılmış ve rejenerasyon sonrası kaplanmış membranlardaki akı ve giderim bağlamındaki değişimler açıklanmaya çalışılmıştır. Endüstriyel atıksu ile yapılan KSM deneyleri sonrası, rejenerasyon sırasında rejeneranttan alınan numunelerde ICP-MS analiziyle yapılan ölçümler sonucunda, rejenerantlardaki bakır miktarları, KSM deneylerinde 26,84-33,73 mg/L aralığında, MKA ortalama 12 mg/L, EKA deneylerinde ise ortalama 16 mg/L olarak elde edilmiştir.Yedinci ve son fazda ise, beşinci fazda uygulanan deneyler sonucunda oluşan KSM rejenerasyon sularındaki bakır miktarları tespit edilerek, rejenerasyon sularında sementasyon prosesi ile bakır geri kazanımı çalışılmıştır. Planlanan test matrisi ile sıcaklık, karıştırma hızı ve stokiyometrik oranın sementasyon prosesi üzerine etkileri incelenmiştir. EDTA varlığında gerçekleştirilen sementasyon deneyleri sonucunda, %19-74 aralığında değişen sonuçlar elde edilmiştir. Deneyler sonucunda, sementasyon prosesinin etkin bir proses olarak kullanılabilmesi için optimum koşulların belirlenmesinin öneminin altı çizilmiştir. The thesis study was carried out in 7 phases. In the first phase of the thesis study, lab-scale polymeric membrane performance tests were performed by using FilmTec NF90 and FilmTec BW30LE polymeric membranes in samples taken from Isparta Organized Industrial Zone (OIZ) treatment plant entrance. For both membranes, removal efficiencies were obtained at an average of about 98%.In the second phase, performance tests were performed with Filtanium 10 kDa raw ceramic membrane (RCM) in the samples taken from the entrance of Isparta OIZ wastewater treatment plant. The effects of operating pressure, pH and feed copper concentration variables on the effluent flux and copper removal were investigated in all membrane tests. As a result of the experiments at pH 4, 8-57% copper removal in the range of 17-65% at the original pH levels was obtained. Considering the separation spectrum of commercial ceramic membranes, very high copper removal is not expected. In this context, in order to increase the copper removal of ceramic membranes within the third phase, physico-chemical modification was carried out by coating and detailed characterization of HSM and coated ceramic membrane (CCM) was made.In the third phase, the coating was performed to the RCM by the coating procedure. In active surface SEM images, the silica particles coated on the membrane surface are clearly visible. Si, which is 0.54% in RCM with EDX scanning, has increased to 21.05% in CCM. According to the results of the optical profilometer, the surface roughness of the CCM was 2 times higher than the RCM. Increased surface roughness increases the membrane surface area and provides more adsorption. It is observed that CCM is hydrophobic in surface contact angle analysis. The increase in the resistance of the hydrophobicizing membrane constitutes an additional mechanism for the flux loss of the membrane with the silica particles.In the fourth phase, copper removal performance tests were carried out with CCM in samples taken from the entrance of Isparta OIZ treatment plant. As a result of copper removal from industrial wastewater with CCM, copper removal from 32% to 82% was obtained. Based on operating conditions, it was found that there was an average of 49% more copper removal compared to CCM. Although the rate of removal increase in the samples containing high concentrations of copper was successful, the yield of the adsorption areas that were introduced with coating on the membrane surface could not be obtained as much as the lowest concentration.The fifth phase was evaluated under the title of `application of ceramic membrane process in the treatment of concentrate streams for the purpose of copper recovery`. For this purpose, the concentrate streams obtained as a result of polymeric membrane tests have been tried to be treated especially in terms of copper content. The concentrate flow of the polymeric membrane test unit with 75% and 90% recovery rates and the model concentrate flow were separately fed to the feed tank of the ceramic membrane test unit. While the removals obtained in the experiments with the model solution vary in the range of 18-34%, it varies between 54-98% in industrial wastewater experiments. This would be an example for the impact of background water chemistry on removal efficiency.In the sixth phase, the regeneration method was developed to clean the CCM after the experiments. According to the regeneration method developed, the wear morphology of the coating is investigated and the regeneration capacity is tried to be determined. 0.1 M EDTA was used for copper removal from industrial wastewater with CCM applications for regeneration. 0.2 M EDTA solution was used in concentrate treatment experiments and the changes in flux and removal in coated membranes after regeneration were tried to be explained. After CCM tests performed with industrial wastewater, the amount of copper in the regenerants was measured as 26.84-33.73 mg in the CCM tests, 12 mg / L in the MCF tests and 16 mg/L in the ICF tests as a result of the measurements made by the ICP-MS analysis in the samples taken from the regenerator during the regeneration.In the seventh and last phase, the amount of copper in the CCM regeneration waters determined as a result of the experiments carried out in the fifth phase was determined, and the copper recovery was studied by the cementation process in the regeneration waters. The effects of temperature, mixing speed and stoichiometric ratio on cementation process were examined with the planned test matrix. As a result of the cementation experiments carried out in the presence of EDTA, results ranging from 19-74% were obtained. As a result of the experiments, the importance of determining optimum conditions for the use of cementation process as an effective process is underlined. 209

Teknolojinin, sanayinin gelişmesi ve nüfusun artmasıyla birlikte dünya yoğunbir enerji ihtiyacı ile karşı karşıya kalmıştır. Bu ihtiyacın büyük orandakarşılanmasında kullanılan fosil bazlı enerji kaynak rezervlerinin azalması veçevreye olan olumsuz etkileri nedeniyle, yenilenebilir ve temiz kaynaklaraverilen önem her geçen gün artmaktadır. Özellikle de yenilenebilir enerjikaynaklarından olan rüzgâr enerjisi kullanımı son yıllarda hızlı bir artışgöstermektedir. Dünyadaki birçok ülke yerli, sürekli, hammadde maliyetiolmayan, temiz enerji kaynağı olması, dışa olan bağımlılığı azaltması, türbinkuruluşunun hızla gerçekleştirilebilmesi gibi nedenlerle rüzgâr enerjisinitercih etmektedir.Bu çalışmanın ana amacı, rüzgâr enerjisi ile ilgili mevcut literatürünincelenmesi, rüzgâr enerjisinin Türkiye'deki ve Dünya'daki durumu ile ilgiliteorik ve istatistiki bilgilerle birlikte Sivas ili ve çevresindeki rüzgâr enerjipotansiyelinin araştırılmasıdır. Bu yüksek lisans tez çalışması ile Sivas ilininyenilenemez enerji kaynaklarına bağımlılığını minimize etmek bakımından,rüzgâr enerjisinin Sivas ilinde kullanım oranlarının arttırılması için temelteşkil edecek sonuçlar ortaya konulmaya çalışılmıştır.Tez kapsamında Sivas ili ve çevresindeki rüzgâr enerjisi potansiyeliRETScreen yazılımı kullanılarak analiz edilmiştir. Bu amaçla il genelinde 100MW kapasiteli santral kurulabilecek 3 alan seçilmiştir. Bu seçimde en önemliparametre rüzgâr hızıdır. Önerilen rüzgâr enerjisi santralleri, rüzgârhızlarının 7,5, 8,5 ve 9,5 m/s olduğu bölgelerde, sırasıyla, yıllık 198, 247 ve291 GWh elektrik üretebilme kapasitesine sahiptir. Bu nakit akışınadayanarak, sırasıyla 7,7, 6,0 ve 5,3 yıl basit geri ödeme süreleribeklenmektedir. With the development of technology, industry and increasing population, theworld is faced with an intensive energy need. The importance of renewableand clean resources is increasing day by day due to the decrease in fossilbased energy resource reserves used in meeting this need to a great extentand the negative effects on the environment. The use of wind energy,especially from renewable energy sources, has increased rapidly in recentyears. Many countries in the world prefer wind energy due to reasons such asbeing a source of clean energy, not having raw material costs, being a sourceof clean energy, reducing the dependency on the outside and the rapidrealization of the turbine establishment.The purpose of this study, wind energy examining wind energy relatedsituation in Turkey and World theoretical and statistical information alongwith Sivas and the surrounding wind energy potential is explored, Sivasnonrenewable of the province in terms of minimizing the dependence onenergy resources, to increase the utilization rate of wind energy in Sivasprovince intended.Within the scope of the thesis, wind energy potential in and around Sivasprovince was analyzed by using RETScreen software. For this purpose, 3areas have been selected for the establishment of a 100 MW power plantthroughout the province. The most important parameter in this selection isthe wind speed. The proposed wind power plants are capable of generating198, 247 and 291 GWh of electricity annually in regions with wind speeds of7.5, 8.5 and 9.5 m / s, respectively. Based on this cash flow, simple repaymentperiods of 7.7, 6.0 and 5.3 years are expected, respectively. 90

Yaygın dezenfeksiyon uygulamaları ve yüzme havuzu su kalitesi incelemeleri mikrobiyal enfeksiyon ve hastalıkların önlenmesini amaçlamaktadır. Ancak, dezenfektanların organik ve inorganik maddeler ile istenmeyen reaksiyonları sonucu dezenfeksiyon yan ürünleri (DYÜ) oluşmaktadır. Antropojenik kaynaklar (vücut salgıları, losyonlar, kozmetikler vb.) ya da suda mevcut kimyasallardan kaynaklı havuzlarda DYÜ öncülleri bulunmaktadır. Trihalometanlar (THM), haloasetik asitler (HAA), haloasetonitriller (HAN), halonitrometanlar (HAN) ve A-nitrosaminler en çok incelenen DYÜ'leridir. Havuzlardaki DYÜ'lerinin oluşum ve konsantrasyonları kullanılan dezenfektanın tipi, dezenfektan miktarı, yüzücülerden gelen yükleme, sıcaklık ve pH gibi çeşitli faktörlere bağlıdır. DYÜ'lere maruz kalındığında sağlık problemlerine yol açtığına dair kanıtlar vardır. Yüzme havuzlarındaki mevcut fiziko-kimyasal içerikler de ayrıca havuz suyu kalitesinin göstergesidir ve kirliliği hakkında bilgi sağlamaktadır.Bu tez çalışmasında iki farklı kapalı yüzme havuzu 1 yıl boyunca izlenmiştir. İnceleme kapsamında, haftalık numuneler alınarak havuz suyunun fiziksel ve kimyasal özellikleri ile havuz suyunda oluşan adsorplanabilir organik halojenler (AOX) ve DYÜ'ler incelenmiştir. İzleme süresinde havuzlarda bir miktar DYÜ oluşumu gözlenmiştir. DYÜ türü olarak en çok THM ve HAA tespit edilmiştir. Baskın THM türünün ise kloroform, baskın HAA türünün de dikloroasetik asit ve trikloroasetik asit olduğu görülmüştür. Bu tez kapsamında yapılan çalışmalar ulusal literatürde bir ilk olma özelliği göstermekte olup gelecekteki çalışmalara temel oluşturacak nitelik taşımaktadır. Monitoring of current disinfection treatment and swimming pool water quality are targeted at preventing of michrobial infection and diseases. On the other hand, disinfection by products (DBPs) are formed with reaction between disinfectants and organic/inorganic matters. DBPs precursors in swimming pools are orginating from anthropogenic sources (body secretions, lotions, cosmetics etc.) or chemicals used in pools. The most common investigated DBPs are trihalomethanes (THMs), haloacetic acids (HAAs), haloacetonitriles (HANs), halonitromethanes (HNMs) and N-nitrosamines. The concentrations and formation of DBPs in swimming pools are depend on several factors such as types of disinfectants, disinfectant dosages, bather loads, temprature and pH of water. Physico-chemical content is also an indicator of pool water quality.In this thesis, two different indoor swimming pools were monitored for about one year. During the monitoring of pools, weekly samples were taken and investigated several physical/chemical constituents, adsorbable organic halides (AOX) and DBPs in pool water. Limited DBP formation was observed in the pools during the monitoring. THM and HAA were most commonly detected as a DBPs. Chloroform and dichloroacetic acid and thrichloroacetic acid was the predominant THM and HAA in pools, respectivesly. This study carried out within the scope of the thesis is characteristic of being first in the national literature. 140

Tez çalışmasının ana amacı orijinal ve yüzeyleri modifiye olmuş doğal ve atık malzemeler kullanarak sulardan selenyum türlerinin ve doğal organik maddenin giderimidir. Bu amaçla kırmızı çamur partikülleri asit ve ısı ile muamele edilerek pomza/cüruf partikülleri de demir ile kaplanarak hazırlanmıştır. Hazırlanan farklı partikül boyut fraksiyonundaki bu partiküller hem adsorbent hem de katalizör olarak kullanılmıştır. Orijinal kırmızı çamur (OKÇ) partiküllerinin asit aktivasyonu/ısı muamelesi orijinal kırmızı çamurun mikropor ve dış yüzey alanını ve kümülatif por hacmini önemli şekilde artırmıştır. Pomza/cürufların demir oksit ile kaplanması ve OKÇ'nin asit ile aktivasyonu pHpzc değerlerini azaltmış ve yüzey asiditesini artırmıştır. Demir oksit yüzeyler ve asit aktiviteli kırmızı çamurdaki (AAKÇ) selenit/selenat adsorpsiyonu, birinci derece adsorpsiyon kinetikleri ile çok hızlıdır. Pomza/cüruf partiküllerinin demir oksit ile kaplanması ve OKÇ partiküllerinin asit ile aktivasyonu selenit ve selenat giderim verimlerini artırmıştır. AAKÇ ile elde edilen maksimum Se adsorpsiyon kapasitesi 6,3 mg Se/g adsorbenttir. Yüzey modifiyeli partiküller ile selenat giderimi genellikle selenit gideriminden daha düşüktür. Demir oksit adsorpsiyon yüzeyleri için Se türleri ve diğer su matrisinde bulunan anyonlar arasındaki rekabet yüzünden, sentetik çözelti testlerine kıyasla doğal suda selenit/selenat giderim verimlerinin azaldığı bulunmuştur. Daha yüksek pH'larda demir oksitler ve Se türleri arasındaki elektrostatik itmenin artması yüzünden pH 8,9'a kıyasla pH 7,5'te daha yüksek Se giderim verimleri bulunmuştur. Se giderimi için test edilen 17 farklı partikül arasında en etkili adsorbentler, AAKÇ ve demir kaplı pomzadır. Bu partiküller ile içme suyu standartlarından daha düşük konsantrasyonlarda Se konsantrasyonları (5-10 μg/L) elde edilmiştir. Orijinal pomza/cürufların demir oksitle kaplanması adsorptif doğal organik madde (DOM) giderim verimlerini önemli miktarda artırmıştır. Demir kaplı Isparta pomzası (Isp 1 DK) ve çelikhane cürufu (ÇC) partikülleri, hümik asit çözeltisinden DOM'un adsorptif gideriminde etkili partiküllerdir. Hümik asit çözeltisinde Isp 1 DK ve ÇC partikülleri ile elde edilen maksimum çözünmüş organik karbon (ÇOK) giderim verimleri sırasıyla % 40 ve % 75'tir. Salt adsorpsiyon prosesiyle elde edilen UV absorbans giderim verimleri ÇOK giderim verimlerinden büyüktür. UV absorbans değerlerinde elde edilen daha yüksek giderim verimleri, DOM'un çoğunlukla aromatik bileşenleri içerdiğini göstermektedir. Demir oksit yüzeyler DOM'un yüksek miktarlarda hidrofobik kısımlarını tercihen giderdiği için, özellikle DYÜ kontrolü açısından avantajlıdır.Katalitik hidrojen peroksit oksidasyonunda hidrojen peroksit dozu, katalizör dozu, DOM kaynağı, radikal yakalayıcının varlığı gibi farklı deneysel şartlarının etkisi çalışılmıştır. Elde edilen sonuçlar, katalitik hidrojen peroksit oksidasyonunun DOM giderimi için genelde adsorpsiyon prosesinden daha yüksek bir performans sergilediğini göstermiştir. Demir kaplı pomza ile elde edilen en yüksek UV280 absorbans giderim verimi % 71'dir. Katalitik hidrojen peroksit oksidasyonunda tert bütanol ilavesi ile birlikte elde edilen DOM giderim verimlerinin azaldığı bulunmuştur (% 20). Bu sonuçlar demir kaplı pomza yüzeylerinde oluşan OH• radikallerinin katalitik hidrojen peroksit oksidasyonu ile DOM gideriminde önemli rol oynadığını göstermiştir.Katalitik ozonlama prosesinde katalizör dozu, katalizör partikül boyutu, çözelti pH değeri, sıcaklık, radikal yakalayıcının varlığı, DOM kaynağı gibi farklı parametrelerin etkisi çalışılmıştır. Deneysel sonuçlara göre katalitik ozonlama prosesinde ozon ile birlikte demir kaplı pomzanın kullanılması, salt adsorpsiyon ve salt ozonlama prosesine kıyasla DOM giderim verimini önemli derecede artırmıştır. Salt adsorpsiyon, salt ozonlama ve demir kaplı pomza katalizli ozonlama prosesi ile elde edilen UV280 absorbans giderim verimleri sırasıyla % 41, % 48 ve % 80'dir. Elde edilen ÇOK giderim verimleri ise salt ozonlama için % 10, salt adsorpsiyon için % 30 ve demir kaplı pomza katalizli ozonlama ile % 46'dır (3 g/L pomza). Katalitik ozonlama prosesinde demir oksit yüzeylerde, nötr pH (pH 6,86) değerlerinde diğer pH değerlerine göre (pH 5 ve pH 9) daha yüksek DOM giderimi bulunmuştur. Demir kaplı pomza katalizli ozonlamada tert bütanol ilavesi ile birlikte elde edilen DOM giderim verimleri önemli şekilde azalmıştır ki bu durum da DOM gideriminin hidroksil radikal mekanizması ile gerçekleştiğini kanıtlamaktadır. Demir oksitler ile katalizli ozonlama proseslerinde katalizörlerin aktivitesi OH• radikallerinin üretimine bağlıdır. Demir kaplı pomzadaki demir oksit yüzeyler ozon bozunmasını geliştirmiş ve sonuç olarak hidroksil radikallerin üretimini sağlamıştır. Katalitik ozonlama prosesi ile hümik asit çözeltisinde elde edilen DOM giderim verimleri düşük SUVA'lı doğal suda elde edilen DOM giderim verimlerinden büyüktür. Fakat yine de doğal sularda demir kaplı pomza katalizli ozonlama prosesi ile % 60 UV absorbans giderim verimleri elde edilmiştir. Katalitik ozonlama prosesi düşük dozlarda katalizör kullanımında katalitik hidrojen peroksit oksidasyonundan daha etkilidir. Fakat partikül ve hidrojen peroksit dozunun etkisi yüzünden daha yüksek dozlarda katalizör kullanıldığında katalitik hidrojen peroksit oksidasyonu ile elde edilen DOM giderim verimleri katalitik ozonlama ile elde edilen giderim verimleriyle hemen hemen aynıdır. Anahtar Kelimeler: Kaplama, demir oksit, pomza, kırmızı çamur, selenyum, doğal organik madde, adsorpsiyon, katalitik ozonlama, katalitik oksidasyon The purpose of this thesis is to investigate the removal of selenium species and natural organic matter from waters using various original and surface-modified natural or waste materials. The pumice/slag particles were coated with iron oxide and red mud particles was acid activated by acidification and heat treatment. These particles with different particle size fractions is used both as the adsorbent also the catalyst. Acid activation/heat treatment of original red mud (ORM) particles significantly increased their micropore and external surface area and cumulative volume of pores. Iron oxide coating of pumice/ slags and acid activation of ORM decreased their pHpzc values and increased surface acidity.Selenite/selenate adsorption on iron oxide surfaces and acid activated red mud (AARM) was very fast with approximately first-order adsorption kinetics. Iron oxide coating of pumice/slag and acid activation of ORM particles significantly enhanced their selenite and selenate uptakes. Maximum Se adsorption capacities as high as 6.3 (mg Se/g adsorbent) were obtained by AARM. The extent of selenate uptakes by the surface modified particles was generally lower than those of selenite. Due to competition among Se species and other background water matrix for iron oxide adsorption sites, reduced selenite/selenate uptakes were found in natural water compared to single solute tests. Higher Se uptakes by iron oxide surfaces were found at pH 7.5 compared to pH 8.9, due to increased electrostatic repulsion among iron oxides and Se species at higher pH. The most effective adsorbents among the tested 17 different particles for Se uptake were AARM and iron oxide coated pumice. Se concentrations less than drinking water standards (5–10 mg/L) can be achieved by these particles. These low-cost, natural, or recyclable waste particles appear to be promising adsorbents for Se removal after their surface modification. Iron oxide coating of original pumice/ slag particles significantly increased their NOM removal during adsorption. Isp 1 IC and SS were effective in NOM adsorptive uptakes in the humic acid solution. Maximum DOC removal obtained by Isp 1 IC and SS particles in humic solution was 40 % and 75 %, respectively. UV absorbance removal have been founded to decrease more than DOC removal in adsorption processes. The higher removals UV absorbance values suggest that NOM consists mostly aromatic components. Iron oxide surfaces preferentially removes the hydrophobic NOM fractions, it is advantageous in terms of DBP control.In the catalytic hydrohen peroxide oxidation, the influence of different experimental conditions such as hydrogen peroxide dose, catalyst dosage, NOM source, radical scavenger (tert-butanol) was studied. Results show that catalytic hydrogen peroxide oxidation significantly improves NOM removal efficiency compared to adsorption only. Maximum UV280 absorbance removal obtained by iron coated pumice particles was 71 %. The reduced NOM removal were found in the catalytic hydrogen peroxide oxidation with tert butanol compared to the catalytic hydrogen peroxide oxidation without tert butanol. This results showed that the formed OH• radicals in the iron coated pumice surfaces play an important role in the DOM removal in the catalytic hydrogen peroxide oxidation.In the catalytic ozonation process, the influence of important parameters such as catalyst dosage, catalyst particle size, pH of solution, temperature, radical scavenger (tert-butanol), NOM source was examined. According to experimental results the application of iron coated pumice to the ozonation system was enhanced the efficiency of NOM removal when compared to sole ozonation and adsorption only. In adsorption only, sole ozonation process and iron coated pumice catalyzed ozonation, the removal levels of UV280 absorbance were, 41, 48 and 80 %, respectively. Dissolved organic carbon (DOC) removal was 10 % for sole ozonation, 30 % for adsorption only and 46 % for catalytic ozonation with iron coated pumice (3 g/L pumice dose). In catalyitic ozonation process, higher NOM removal by iron oxide surfaces were found at pH 7 compared to the other (pH 5 and pH 9). The addition of tert butanol remarkably decreases the removal efficiency of NOM in iron coated pumice catalyzed ozonation, which suggests that NOM degradation follows the mechanism of hydroxyl radical oxidation. In iron oxide catalyzed ozonation process, activity of the catalyst depends on the production of OH• radicals. The iron oxide surfaces on iron coated pumice enhance ozone decomposition and enable hydroxyl radical generation. NOM removal obtained was greater in the humic acid solution than in the low SUVA natural water by catalytic ozonation. But still about 60 % UV absorbance removals were achieved by iron coated catalyzed ozonation in natural waters. In low catalyst dose, the catalytic ozonation showed better performance for removal efficiency of natural organic matter than the catalytic hydrogen peroxide oxidation. But the obtained NOM removal by catalytic hydrogen peroxide are the same with the removal efficiencies obtained by catalytic ozonation when used at higher doses catalyst.Keywords: Coating, iron oxide, pumice, red mud, selenium, natural organic matter madde, adsorption, catalytic ozonation, catalytic oxidation 228

Yüksek lisans tez çalışmasında, tekstil endüstrisinin farklı üretim proseslerinden kaynaklanan, boyar madde ve tuz içeriği yüksek atıksuların laboratuar ölçek membran biyoreaktör (MBR) sistemi ile arıtılabilirliği ve renk giderimi araştırılmıştır. Çalışma kapsamında kullanılan tekstil atıksuyu numuneleri, Denizli bölgesinde faaliyet gösteren ve 7 farklı tekstil firmasının boru sonu atıksularının arıtımını gerçekleştiren bir arıtma tesisinden (A Tesisi) haftalık olarak alınmıştır. Arıtılabilirlik çalışmalarında Lab ölçek MBR sistemi kullanılmıştır. MBR sistemi, SCADA (Supervisory Control and Data Acquisition) sistemine otomatik olarak bağlıdır. Lab ölçek MBR sisteminde aerobik oksidasyon ve nitrifikasyon hedeflenerek işletme gerçekleştirilmiştir. SCADA programı ile işletim periyodu (ortalama 9,5 dakika) ve düzenli aralıklarla geri yıkama (her 9,5 dakikada bir 0,5 dakika) yaptırılmıştır. Düzenli geri yıkamanın gideremediği tıkanma durumlarında kimyasal geri yıkama yapılmıştır. 3 farklı MBR modülü kullanılarak sonsuz ve 25 gün çamur yaşı olacak şekilde iki aşamada işletim gerçekleştirilmiştir. Sırasıyla 11 hafta boyunca ZeeWeed 1 (ZW-1) ultrafiltrasyon, 5 hafta boyunca Polipropilen (PP) mikrofiltrasyon ve 6 hafta boyunca düz tabaka mikrofiltrasyon MBR modülleri (membranları) kullanılmıştır. Kirletici ve boyar madde giderimleri değerlendirilmiştir. Arıtılabilirlik ve boyar madde (renk parametresi) giderimi çalışmasında, kimyasal oksijen ihtiyacı (KOİ), biyolojik oksijen ihtiyacı (BOİ5), toplam azot (TN), toplam Kjeldahl azotu (TKN), toplam fosfor (TP) ve diğer kirlik parametreleri ile renk parametrelerinin giderim miktarları değerlendirilmiştir. İşletim boyunca renk parametresi ZW-1, PP ve düz tabaka membran modüllerinin kullanıldığı arıtılabilirlik çalışmasında sırasıyla 90 Pt-Co, 105 Pt-Co, 162 Pt-Co değerine kadar düşmüştür. KOİ parametresi ZW-1, PP ve düz tabaka membran modüllerinin kullanıldığı arıtılabilirlik çalışmasında sırasıyla 60 mg/L, 39 mg/L, 55 mg/L seviyelerine kadar düşmüştür. Atıksudaki yüksek tuzluluk konsantrasyonuna rağmen, nitrifikasyon sürekli ve tutarlı olarak sağlanmıştır. Ayrıca MBR işletiminde hedeflenmediği halde, her üç membran modülü ile % 75'in üzerinde TN giderimi de gerçekleşmiştir. Elde edilen en düşük TN değerleri kullanılan ZW-1, PP ve düz tabaka membran modülleri için sırasıyla 4,7 mg/L, 6,1 mg/L, 3,46 mg/L değerlerinde ölçülmüştür. Benzer şekilde bulanıklık parametresi için elde edilen en düşük değerler ZW-1, PP ve düz tabaka membran modülleri için sırasıyla 0,65 NTU, 0,29 NTU ve 0,16 NTU olarak elde edilmiştir. Askıda katı madde (AKM) parametresi 3 farklı membran için de 2 mg/L'in altında tespit edilmiştir. Elde edilen veriler yüksek derecede ve kompleks kirliliğe sahip tekstil atıksularının, MBR sistemi ile konvansiyonel aktif çamur sistemlerine kıyasla çok daha iyi derecede arıtılabileceğini ve özellikle konvansiyonel arıtma sistemlerinde yeterince giderilemeyen renk parametresinin çok düşük değerlere indirilebileceğini göstermiştir.Anahtar Kelimeler: Arıtma, renk, membran biyoreaktör (MBR), tekstil endüstrisi. In this work, treatability and color removal of the wastewaters with dye and high amount of salt resulting from the different production processes of the textile industry by lab scale Membrane Bioreactor (MBR) has been investigated. Wastewater samples were obtained weekly from a treatment plant (Plant A) that treats 7 different textile company?s wastewater in Denizli region. Lab scale MBR system was used in treatment studies. MBR system is connected automatically to Supervisory Control and Data Acquisition (SCADA) system. The operation of the lab scale MBR system was performed by aiming aerobic oxidation and nitrification. Operation period (approximately 9,5 minutes) and bakwashing at regular intervals(0,5 minutes for every 9,5 minutes) was provided by SCADA software. Chemical cleaning was applied for the foulants which cannot be removed by regular backwashing . 3 types of MBR modules were operated at infinite and 25 days of sludge age ZeeWeed 1 (ZW-1) ultrafiltration, Polypropylene (PP) microfiltration and flat sheet microfiltration MBR modules (membranes) were used for 11, 5 and 6 weeks, respectively. Pollutants and dyestuff removals were evaluated.In treatability and dyestuff (color parameter) removal studies, chemical oxygen demand (COD), biochemical oxygen demand (BOD5), total nitrogen (TN), total Kjeldahl nitrogen (TKN), total phosphorus (TP), other pollution parameters and color removal efficiency was evaluated. During the treatability experiments the color parameters of ZW-1, PP and flat sheet membrane modules decreased up to 90 Pt-Co, 105 Pt-Co, 162 Pt-Co, respectively. COD parameter values of ZW-1, PP and flat sheet membrane modules decreased to 60 mg/L, 39 mg/L, 55 mg/L, respectively. Although concentration of salinity in wastewater was high, permanent and consistent nitrification was provided. In addition, over 75 % of TN removal was achieved despite it wasn?t aimed with all three membrane modules. The minimum TN values measured were 4,7 mg/L, 6,1 mg/L, 3,46 mg/L for ZW-1, PP, flat sheet, respectively. Similarly, the lowest turbidity parameter values obtained were 0,65 NTU, 0,29 NTU and 0,16 NTU for ZW-1, PP and flat sheet membrane modules, respectively. Suspended solids (SS) parameter obtained was below 2 mg/L for all membranes used. The data obtained has shown that, textile wastewaters containing high graded and complex pollution can be treated much better with MBR systems than conventional active sludge systems, especially color parameter which can?t be removed enough with conventional treatment systems, can be decreased to very low levels with MBR systems.Keywords: Treatment, color, membrane bioreactor (MBR), textile industry. 172

Yüksek lisans tez çalışmasının ilk kısmında, üretim proseslerinde boyarmadde kullanan endüstrilerden kaynaklanan atıksularda renk parametresi ölçümü için farklı metotlar araştırılmış ve bu metotlar arasındaki ilişkiler belirlenmiştir. Bu kapsamda Denizli ilinden seçilen 6 tane tekstil endüstrisi ve 1 tane kağıt endüstrisi atıksu arıtma tesisi giriş ve çıkışından 28 hafta süresince numuneler alınmıştır. Giriş ve çıkış atıksu numunelerindeki renk, Platin-Kobalt (Pt-Co), Amerikan Boya İmalatçıları Enstitüsü (American Dye Manufactures Institute: ADMI), dalgaboyu taraması (Alan) ve renklilik sayısı (RES) ölçüm metotları kullanılarak belirlenmiştir. Elde edilen verilerle ilk olarak tesislerin arıtma performansları değerlendirilmiş ve arıtma tesislerinin mevcut durumu belirlenmiştir. Buna göre seçilen tesislerin %28'nin ulusal renk deşarj limit değeri olan 280 Pt-Co renk birimini sağladığı görülmüştür.İkinci kısımda elde edilen renk ölçüm verileriyle renk birimleri arasında korelasyon analizleri yapılmıştır. Tesis bazında yapılan korelasyonlarda sonuçlar arasında farklılıklar gözlenirken tüm verilerle yapılan korelasyonlarda dalgaboyu birbirine yakın olan ölçüm metotları arasındaki korelasyonların daha kuvvetli olduğu görülmüştür. Pt-Co renk biriminin ise diğer renk birimleri ile korelasyonlarında belirli bir değerden sonra olumlu sonuçlar vermediği anlaşılmıştır. Geniş bir spektral tarama gerçekleştiren Alan metodunun ise neredeyse diğer tüm renk birimleri ile kuvvetli korelasyonlar verdiği görülmüştür. Benzer şekilde ADMI renk birimi de diğer renk birimleri ile kuvvetli korelasyonlar göstermiştir. RES renk birimleri arasında yapılan korelasyonlarda dalgaboyları yakın olan ölçümlerin birbiri ile daha kuvvetli korelasyon gösterdiği tespit edilmiştir. Üçüncü kısımda renk ölçüm metotları arasında bir eşlenik tablosu oluşturulmuştur. Ulusal renk deşarj kriteri olan Pt-Co renk birimi değerlerine karşılık gelen ADMI, Alan ve RES değerleri çoklu lineer regrasyon analizi ile %95 güven aralığında tespit edilmiştir. Dördüncü kısımda ise renk ve kimyasal oksijen ihtiyacı (KOİ) arasındaki ilişki irdelenmiştir. Tesis bazında yapılan korelasyon analizleri oldukça olumsuz sonuçlar verirken, tüm veri seti ile yapılan analizlerde renk ve KOİ arasında doğrusal bir ilişki olmadığı görülmüştür. Düşük renk içeren suların KOİ değerlerinin yüksek, yüksek renk içeren bazı suların ise KOİ değerlerinin oldukça düşük olduğu gözlemlenmiştir. Sonuç olarak renk ölçüm metotları şu şekilde değerlendirilmiştir: Pt-Co renk ölçüm metodunda tek dalgaboyunda ölçüm yapılması ve bu metodun yüzeysel sular için uygun bir metot olmasından dolayı, yoğun renk içeren endüstriyel atıksular için uygun olmadığı tespit edilmiştir. ADMI yöntemi geniş bir spektral bantta tarama yapıp daha olumlu sonuçlar verebilir fakat renk değerini hesaplama güçlüğü bu metodun dezavantajıdır. Alan metodu ise en hassas ölçüm metodudur ve her tür su için uygulanabilir. Fakat bu metotta da hesaplama güçlüğü ortaya çıkmaktadır. RES metodu hem ana renkleri (sarı, kırmızı, mavi) temsil eden 3 farklı dalgaboyunda ölçüm yapması hem de neredeyse bütün spektrofotometrelerde ölçümünün kolay olması nedeniyle tercih edilebilir en uygun yöntemdir. Ayrıca yoğun renk içeren endüstriyel atıksular için de oldukça uygun bir metottur. Bu nedenle renk ölçüm metotları arasında en uygun ve dezavantajı olmayan bir metot olarak öne çıkmaktadır. Anahtar Kelimeler: Atıksu, boyar madde, korelasyon, renk ölçüm metotları, tekstil endüstrisi In the first part of this thesis, different measurement methods of color parameters were investigated in the wastewaters of dye consuming industries and the relationships between these methods were determined. In this context, influent and effluent wastewater samples were taken from wastewater treatment plants of 1 paper industry and 6 textile industries in Denizli province, during 28-week period. The color parameter of influent and effluent of wastewater samples were determined with platinum-cobalt (Pt-Co), American Dye Manufacturers Institute (ADMI), the spectral scanning (Area) and spectral absorption coefficient (SAC) methods. Firstly, the performance of wastewater treatment plants was evaluated with obtained data and the current state of treatment plants was determined. It was found that only 28% of the selected plants were achieved the current 280 Pt-Co national discharge limit.In the second part, the correlation analyzes were conducted between the obtained color measurement data and color units. While some differences were observed between the facilities, stronger correlations were obtained with all measurements in closer wavelength measurements. The correlations between Pt-Co and other color units did not show good results after a certain value. The Area method which performed a wide spectral scan showed strong correlations with almost all color units. Similarly, ADMI color unit also showed strong correlations with other color units. The correlations between the closest wavelength measurements showed better results with SAC color units.In the third part, a `table of equivalents` was developed for the color measurement methods. The ADMI, Area and SAC values that correspond to the Pt-Co color unit (national color discharge unit parameter) were determined with 95% confidence intervals by multiple linear regression analysis. In the fourth part, the relationships between the color and chemical oxygen demand (COD) were examined. While the correlation analyze results were negative on facility basis, the whole data set also did not show a linear relationship between COD and color. The high COD values were obtained with the waters that contain low color, whereas quite high color values was observed with low COD values for some samples.Consequently, the color measurement methods were evaluated as follows: The Pt-Co color measurement method is not a suitable method for industrial wastewater which contains intense color. The Pt-Co color measurement method is suitable for surface waters. The ADMI method can give more accurate results due to the ability of scanning a wide spectral band. But the main disadvantage of this method is the difficulty of calculating step. The Area method is the most sensitive method and can be applied for each type of water. However, there is also a complicated calculation step for this method. The SAC method is used in three different wavelength representing the main colors (yellow, red, blue). It can be concluded that SAC is the most suitable method due to its easily applicable test matrix for all spectrophotometers. It is also suitable for industrial wastewaters which contain intense color. Therefore, SAC method is seemed as the most appropriate color measurement method. Key Words: Color measurement methods, correlation, dyes, textile industry,wastewater. 201

Yüksek lisans tez çalışmasında tıbbi atıkların oluştuğu kaynakta toplanması, taşınması ve nihai bertarafı ile ilgili tüm literatür bilgileri araştırılıp bir sistematik çerçevesinde sunulmuştur. Tez kapsamında Isparta il merkezinde bulunan sağlık kuruluşlarının tıbbi atıkların toplama-depolama-bertarafına ilişkin tutum ve davranışları belirlemek amacıyla 11 adet sağlık kuruluşu araştırma kapsamına alınmıştır. 11 adet sağlık kuruluşunda oluşan tıbbi atıkların tür ve miktarları belirlenmiştir. TAKY' de belirtilen hususların söz konusu sağlık kuruluşlarında uygulanması ile ilgili anket çalışması yapılmıştır. Anket soruları TAKY'de belirtilen tıbbi atık yönetim planının uygulanması ile ilgili olarak titiz bir şekilde hazırlanmış ve bu soruların cevapları sağlık kuruluşu yetkilileri ve tıbbi atık yönetim planlarına göre görevlendirilmiş personelden alınmıştır. Anket sonuçları SPPS 17 ve Microsoft Excel programı ile değerlendirilmiştir. Within the scope of researched healthcare institutions 100% is the answer rate of the survey questions. 91% of the healthcare institutions have a medical waste management, collection, temporary storage as a medical waste management plan. 91% of the institutions made an assignment about medical waste collecting and temporary storage. Isparta healthcare institutions are aware of Medical Waste Management Regulations and meet the requirements. In the final stage the medical waste which is produced by healthcare organizations are given to Isparta Municipal?s medical waste transportation vehicle. Medical waste transportation vehicle collects all the waste and dumps them to solid waste landfill facility. These medical wastes after sanitized and dumped to a storage area which matches Medical Waste Management Regulations 138

Bilim ve teknolojideki gelişmeler hiç durmadan devam etmektedir. Bireyler bukoşullara ayak uyduracak donanıma sahip olmalıdır. Bu yüzden bilimi ve bilimsel bilgiyiiyi özümsemeleri gerekmektedir. Bu çalışmanın amacı; karma yaklaşıma göre uyarlananetkinliklerin, ilköğretim 8. sınıf öğrencilerinin bilimsel bilgi ve özellikleri hakkındakidüşünceleri üzerine etkisini incelemektir. Bu çalışmada bilimsel bilginin kesin olmaması,öznel olması, gözlem ve çıkarım arasındaki fark, hayalci ve yaratıcı özelliklerini kapsayannitelikte on iki etkinlik bulunmaktadır. Bu etkinlikler bilimin doğası yaklaşımınıöğretmeye yarayan doğrudan, dolaylı ve tarihsel yaklaşımının yapıldığı çalışmalardanuyarlanmıştır. İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinden toplam 21 öğrenci ile yürütülençalışmada ön-test ve son-test tek gruplu deneysel model (one-group pretest-posttest design)kullanılmıştır. Bu araştırma tasarımında bilimsel bilgi anketi ve bilimsel bilgiyi anlamaölçeği ile veriler elde edilmiştir. Etkinliklerin öğrenciler üzerindeki etkisi bilimsel bilgianketine bağımlı t testti uygulanarak ve bilimsel bilgiyi anlama ölçeği ise yeterli, eksik vehatalı olarak gruplandırılarak analiz edilmiştir. Araştırmanın bulguları, bilimsel bilgininözelliklerine yönelik uygulanan etkinliklerin öğrencilerin bilimsel bilgi özelliklerinikavrama düzeylerini arttırdığı ve öğrencilerin sahip olduğu ?hatalı? düzeydekidüşüncelerini azalttığını göstermektedir. Öğrencilerin bilimsel bilgi ve özelliklerihakkındaki düşüncelerini ?yeterli? yönde geliştirmiştir. Öğrencilerin bir kısmında ise?hatalı? yöndeki düşüncelerinde bir değişim olmamıştır. Çalışmada karma yaklaşımınkullanıldığı süreç sonunda öğrencilerin hatalı düşüncelerindeki azalma dolaylı ve tarihselyaklaşımın tek başına kullanıldığı çalışmalara göre daha fazla olduğu ortaya çıkmıştır. Busonuçlar doğrultusunda, tek bir yaklaşıma bağlı kalmadan karma yaklaşım ait etkinliklerbir arada kullanılarak öğrencilerin bilimsel bilgiyi ve özelliklerini anlamalarına yardımcıolunmalıdır. Developments in science and technology continue nonstopping way. Individualsmust be equipped to adapt themselves to these conditions. It is for this reason that need toassimilate individuals science and scientific knowledge better. The purpose of this study isto, investigate the effects of mixed teaching approach adapted to the activities on thoughtsof 8?th grade students about scientific knowledge and its features. There are twelveteaching activities which covers tentative, subjective knowledge the difference betweenobservation and inference and creative and imaginative nature of scientific knowledge.These activities adapted from the nature of science studies for teaching direct, indirect andhistorical approaches. The study carried outh with a total of 21, eight grade students. In thestudy pre-test and post-test single group experimental model (one-group Pretest-posttestdesign) were used. The data were obtained through scientific knowledge questionmaire andunderstanding of scientific knowledge scale. The effects of activities on students wereanalyzed by using dependent t test on the basis of scientific knowledge questionmaire. Thescale of understanding scientific knowledge was analyed by grouping answers as sufficient?incomplete? and ?wrong?. Findings of the study indicate that activities which wereutilized for features of scientific knowledge increases comprehension levels of studentsabout features of scientific knowledge. It is also found that these activities reduces theviews as labelled as ?wrong?. Findings show that activities developed students thoughtsabout scientific knowledge and its features towards ?sufficient? level. Some students?views tahelled as `wrong` has not been changed after the application. It is observed thatstudents there has been a decrease in students views with `wrong` at the end of mixedteaching approach compare to ?indirect? and ?historical? teaching approaches which wereused alone. According to these results, it is suggested that students should be helped tounderstand scientific knowledge and its features corretly by using mixed teachingapproaches instead of being attached to anly one teaching approach. 97

Bu araştırmada öğrencilerin; fen ve teknoloji dersi öğretim programına ilişkin görüşleri ve programdan beklentileri belirlenmeye çalışılmıştır. Araştırma 2007-2008 eğitim öğretim yılında Rize İli Pazar ilçesindeki bir köy ilköğretim okulu 6. sınıf öğrencileri ile yürütülmüştür. Araştırmada anket ve odak grup görüşme teknikleri kullanılarak veriler toplanmıştır. Anket ilköğretim okulundaki 6. sınıf öğrencilerine uygulanırken, odak grup görüşme tekniği, anket sonuçlarına göre seçilen 8 öğrenci ile yürütülmüştür. Anket verilerinin analizinde yüzde, frekans ve her maddeye ait ortalama değerler kullanılmıştır. Odak grup görüşme verilerinin analizinde ise nitel veri analiz çeşitlerinden olan, betimsel veri analizi tekniği kullanılmıştır.Öğrencilerin programa yönelik görüşleri olumlu olmakla birlikte öğrencilerin programa yönelik beklentileri programın felsefesiyle örtüşmekte hatta uygulamadaki sorunlara dikkat çekmektedir. Programın öngördüğü etkinlikler, öğrenme durumları ve değerlendirme süreçleri öğrencilerin BSB, FTTÇ ve TD kazanımlarını edinerek fen ve teknoloji okuryazarı bireyler yetiştirilmesi amacını destekler niteliktedir. Bununla birlikte programın uygulanışında araç gereç eksiklikleri, gezi gözlem çalışmalarının yapılmaması, öğretmenin öğretmen merkezli uygulamalardan kopamaması, ders ve çalışma kitaplarında öğrenci dikkatini çeken eğlenceli etkinliklerin yeterli olmaması, alternatif değerlendirme etkinliklerinin bazılarının aktif olarak kullanılmaması gibi sorunlar yaşanmaktadır. Bu sorunların giderilmesine yönelik; okullardaki altyapı eksikliklerinin giderilmesi, alternatif değerlendirme tekniklerinin aktif kullanımına yönelik öğretmenlere hizmet içi eğitim verilmesi, öğretmenlerle öğrenci merkezli öğretim yöntemlerine yönelik uygulamalı hizmet içi çalışmaların yürütülmesi, çalışma kitaplarının yeniden gözden geçirilmesi, önerilmektedir. In this research, it has been tryed to determine the views and expectations of the students towards Science and Technology Curriculum. Research has been carried out in 2007-2008 education term to the 6. grade students secondary school which is village schools in Rize, Pazar. In the process of collecting data, the methods of questionnaire and focus group method have been used. Questionnaire method has been applied to 6 th grade students in school. Focus group method has been applied to 8 students of secondary school who have been selected according to the results of questionnaire. Percent, frequency, mean values of each item have been used in the analysis of questionnaire datas. In the analysis of focus group interview datas, descriptive data analysis method which is a kind of quality data has been used.Not only the views of students towards curriculum are positive but also their expectations gets a harmony to curriculum?s philosophy. Activities of curriculum which are teaching and evaluation processes support the aims of educating students as a Science and Technology learner by obtaining BSB, FTTÇ and TD. Also, by carrying out this curriculum there been some problems like inadequacy of materials, teachers? desires towards teacher-centered methods, inaeduquency of enjoyable activities which motivates students and not using some of the alternative evaluation activities in an active way. To prevent this problems; lackings in the schools? substructures should be eliminated, lectures should be given to the teachers in-service training towards using alternative evaluation methods, also towards student-centered education methods and workbooks should be renewed. 122

Bu çalışmanın amacı, bir örütbağ sitesi değerlendirme ölçeği geliştirerek fen ve teknoloji içerikli örütbağ sitelerini değerlendirmektir. Araştırma sitelerin mevcut durumunu analiz etmek amacıyla yapılmış genel tarama modelli bir çalışmadır. Çalışmanın örneklemini ilköğretim 8. sınıfta okuyan 394 öğrenci ve 44 fen ve teknoloji öğretmeni oluşturmaktadır. Siteleri değerlendirmede kullanmak üzere sitelerde bulunması gereken özellikleri içeren ?Örütbağ Sitesi Değerlendirme Ölçeği? geliştirilmiştir. Geliştirilen ölçek tasarım, içerik ve öğrenmeye yönlendirici özellikler olmak üzere 3 ana başlık ve 36 maddeden oluşmaktadır. Ölçekten toplanan veriler yardımıyla ölçeğin güvenirlik katsayısı ?=0,953 olarak hesaplanmıştır. Toplanan verilere SPSS 13 bilgisayar paket programı kullanılarak bağımsız t testi uygulanmıştır. Öğretmen ve öğrencilerin sitelerle ilgili görüşlerinin ortalamaları ve standart sapma değerleri çıkarılmıştır. Öğretmenlerin sitelerle ilgili görüşlerini derinlemesine incelemek amacıyla 5 öğretmenle mülakat yapılmıştır. Tasarım, içerik ve öğrenmeye yönlendirici özellikler açısından sayfaları değerlendiren öğretmen ve öğrenci görüşlerinde istatistiksel olarak anlamlı farklılıklar bulunmuştur. Bu farklılıkların temelinde öğrencilerin öğretmenlere göre daha olumlu görüş belirtmeleri bulunmaktadır. Öğretmenlerle yapılan mülakatlar sonucunda sitelerde görsel öğeler, metin, renk, bilgi, amaç, kullanım kolaylığı, yazar ve öğrenmeye yönlendiricilik ile ilgili önemli eksikliklerin olduğu görülmüştür. Öğretmenlerin bu görüşlerinin temelinde sitelerin öğretim amaçlı hazırlanmamaları, tasarımlarda öğrenci düzeyinin dikkate alınmaması, hazırlayanların alan eğitimi yetersizliği gösterilebilir.Site tasarımları ile ilgili eksikliklerin giderilebilmesi için tasarımlarda öğretmenlerin görüşlerinin alınması önerilmiştir. Bununla birlikte, öğretmenlerin mümkün olduğu kadar öğrencilerin bu ortamlardan yararlanmalarını sağlaması gerektiği belirtilmiştir. The purpose of this study is to develop an evaluation scale for science and technology websites. This study is a survey which aims to analyze the current status of science and technology websites. The sample of the study consists of a total of 394 eight grade students of primary schools and 44 science and technology teachers. In order to use and to evaluate sites, a ?Website Evaluation Scale? has been developed consisting of features that have to be in sites. An evaluation scale of website consists of 36 items categorized under three main topics which are design, content and learning characteristics. By means of the data collected from the scale, the reliability exponent of scale was calculated as ?=0,953. The data obtained from the scale were analyzed by using SPSS Package Programme and an independent t test was applied to the data analysis. Mean and ss values were calculated in relation to the views of the teachers and students about the websites. Five teachers were interviewed in order to find out their views related to the websites in details. Among the views of the teachers and students in terms of design, content and learning, statistically meaningful differences were found. Positive views of the students compared to the teachers are the main reason of these differences. At the end of the interviews that have been carried out with the teachers, it has been seen that the teachers have found out important deficiencies about visual elements, text, colour, information, aim, ease of use, author and features that inclines learning in websites. It can be shown several factors among the reasons of these views. For instance, websites were not prepared for educational aims and so designers did not take the level of the students into consideration and designers had lack of knowledge about learning. In order to eliminate the deficiencies, it has been suggested to ask the views of the teachers when designing such websites. Besides, it has been pointed out that teachers should provide students to make use of these sites as much as possible. 86