Search

YÜKSEK LİSANS TEZİ TOPÇU DERESİ ALT HAVZASINDA YAGIŞ-SEDIMENT İLİŞKİLERİNİN BELİRLENMESİ VE BENZER HAVZALARA UYGULAMA OLANAKLARININ ARAŞTIRILMASI Kadir KUŞVURAN ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ TARIMSAL YAPILAR VE SULAMA ANABİLİM DALI Danışman: Prof. Dr. Kazım TÜLÜCÜ Yıl: 2001, sayfa: 57 Jüri Prof. Dr. Kazım TÜLÜCÜ Doç.Dr. Mahmut ÇETİN Yrd.Doç.Dr. İsmail ÇELİK Bu araştırmanın amacı, çiftçi koşularında işlenen bir hidrolojik alt havzadan taşınan sedimentin doğrudan ölçülmesi, değerlendirilmesi, yağış-sediment ilişkilerinin saptanması, bunun USLE sonucu ile kıyaslanması ve ölçümü olmayan benzer havzalara uygulama olanaklarının araştırılmasıdır. Bu amaçla Tarsus-Topçu deresi alt havzasında 2000 su yılında havzaya düşen yağışlardan oluşan sediment verileri H savağı ile ölçülmüş, değerlendirilmiş sediment-debi (S = 0.0007. Q1,7923 ), sediment-erosiv yağış indisi (S = 0.0061. R13609 ) ilişkileri belirlenmiştir. Çalışma alanından USLE denklemi parametreleri elde edilmiş ve denklem ile sediment tahmini yapılmıştır. Ölçülen sediment değerine bağlı olarak tahmin edilen sonuçlar kıyaslanmış ve USLE ile tahmin edilen sonucun, ölçülmüş değerlerden büyük sapma gösterdiği görülmüştür. Anahtar Kelimeler: Yağış, Sediment, Havza, Topçu Deresi ABSTRACT M.Sc. Thesis DETERMINING OF THE RAINFALL AND SEDIMENT RELATIONSHIPS IN THE TOPÇU SUB-WATERSHED AND RESEARCHING OF THE APPLICATION POSIBILITIES OF THE SIMILAR WATERSHEDS Kadir KUŞVURAN UNIVERSTY OF ÇUKUROVA INSTITUTE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES DEPARTMENT OF AGRICULTURAL STRUCTURES AND IRRIGATION Supervisor: Prof. Dr. Kazım TÜLÜCÜ Year: 2001, Page: 57 Jury Prof. Dr. Kazım TÜLÜCÜ Associate Prof.Dr. Mahmut ÇETİN Asst.Prof.Dr. İsmail ÇELİK The purpose of this research is to measure sediment directly and evaluate to find relations of rainfall-sediment, to compare results with USLE for deciding application possibilities in farming conditions for similar watershed which have no gauge station. For this purpose, sediment that resulting from rainfall for the water year of 2000 was measured and evaluated by H flume in outlet of Topcu sub-watershed in Tarsus. In this study, following relations were found between sediment and flow (S = 0.0007. Q1'7923 ), sediment and erosive-indice (S = 0.0061. RU609 ). Parameters used in USLE equation were determined for study area. Sediment was predicted by using USLE equation. Measured and predicted sediment values were compared. Results showed that there are notably difference between predicted values and measured values. Key words: Rainfall, Sediment, Watershed, Topçu Creek II 57

Sosyal ve ekonomik faktörler zamanla değişmektedir. Günlük yaşamı değiştiren ve aile yapısının da değişmesine neden olan bütün bu değişiklikler evlerin mekan organizasyonunu etkilemektedir. Kullanıcının ekonomik düzeyi, değişen aile yapısı ve kişisel ihtiyaçlar mekan organizasyonunu değiştirmektedir. Bu çalışmada, Tarsus'un genel tanıtımı yapılmış, şehirsel gelişimi incelenmiş, bu gelişim içinde analiz edilen evler yapım tarihlerine göre sınıflandırılmıştır. Evlerin mekan organizasyonları ve yapılan değişiklikler tespit edilerek kullanıcılım kültürel ve ekonomik yapısına göre incelenmiştir. Sınıflandırmada binalar inşa edildikleri dönem, plan tipi, strüktür sistemi ve kullanıcının donatı anlayışı açısından irdelenmiştir. Anahtar Kelimeler: Geleneksel Tarsus Evleri, İç Mekan Organizasyonu, Tarsus Social and economic factors change during the course of time. All these afore mentioned factors which do change both the daily life and the structure of the family affect the spatial organisation of the houses. The financial situation of the dweller, structure of the family and personal needs cause a change in spatial organisation. In this study, a general description of Tarsus is made, the development of the city is dwelled on and the houses, which are analysed within the framework of this development, have been classified according to their construction dates. The spatial organisation of the houses and changes in these have been established and moreover, and these changes are viewed from the viewpoint of the cultural and economic characteristic of the user. In the classification the buildings are observed according to their plan, structural system, their time of construction and the dweller's preference of furniture. Key Words : Traditional Tarsus Houses, interior Space Organisation, Tarsus. n 117

oz DOKTORA TEZİ TARSUS OVASI DRENAJ KANAL SULARININ NİTELİĞİ VE SULAMADA KULLANILMA OLANAKLARI Ali YARPUZLU ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ TARIMSAL YAPILAR VE SULAMA ANA BİLİM DALI Danışman : Prof. Dr. Attila YAZAR Yıl: 1999, Sayfa 128 Jüri : Prof. Dr. Attila YAZAR : Prof. Dr. Rıza KANBER : Prof. Dr. Süreyya BAŞ Bu araştırma, tuz düzeyleri farklı sularla yapılan sulamaların toprak tuzluluğu ve belli bir ekim dizini ve sulama programında buğday ve pamuk bitkilerine etkilerini saptamak ve Tarsus Ovasında mevcut drenaj kanal sularının sulama niteliği yönünden kimyasal özelliklerini belirlemek amacıyla 1991-1997 yıllan arasında Köy Hizmetleri Tarsus Araştırma Enstitüsü Alap Araştırma İstasyonu ve Tarsus Ovasında bulunan drenaj kanallarında yürütülmüştür. Araştırmada 1991- 1995 yıllarında drenaj kanal sulan ile farklı yıkama gereksinimi uygulanan 5 konu; 1996- 1997 yıllarında ise tuz düzeyleri farklı Seyhan kanal suyu, drenaj kanal suyu ve tuz konsantrasyonu yüksek drenaj kollektörü sulan kullanılarak farklı yıkama gereksinimi uygulanan 7 konu ele alınmıştır. Sonuçta, farklı yıkama gereksinimleri dikkate alınarak yapılan sulamaların, buğday ve pamuk verimine etkilerinin istatistiksel olarak önemli olmadığı belirlenmiştir. Farklı nitelikte sulama sulannın buğday dane verimine etkisi önemli bulunmamış, pamuk verimine etkisi ise % 99 güvenle önemli bulunmuştur. Buğday ekim yıllannda sulama amacıyla kullanılan drenaj kanal sularının toprakta tuz birikimine neden olmadığı; pamuk ekim yıllannda ise tuzlulaşmaya yol açtığı gözlenmiştir. Uzun yıllar değerlendirildiğinde ise yörede kış yağışlarının toprak tuzluluğunu gidermede etkili olduğu görülmüştür. Anahtar Kelimeler: Tuzluluk, Sulama suyu, Drenaj suyu, Buğday, Pamuk ABSTRACT PhD THESIS WATER QUALITY OF DRAINAGE CANAL WATERS IN TARSUS PLAIN AND POSSIBLE UTILIZATION OF DRAINAGE CANAL WATERS FOR IRRIGATION AliYARPUZLU DEPARTMENT OF AGRICULTURAL STRUCTURES AND IRRIGATION INSTITUTE OF NATURAL AND APPLIED SCD2NCES UNIVERSITY OF ÇUKUROVA Supervisor : Prof. Dr. Attila YAZAR Year: 1999, Pages: 128 Jury : Prof. Dr. Attila YAZAR : Prof. Dr. Rıza KANBER : Prof. Dr. Süreyya BAŞ Reuse of drainage water for crop production is a common practice in downstream section of the Lower Seyhan Irrigation Project area in the Mediterranean region of Turkey. Therefore, effective salinity control measures must be implemented for sustainable irrigated agriculture, which requires safe use of saline, low quality irrigation and drainage waters for crop production. A seven-year study was conducted in the Lower Seyhan Irrigation Scheme from 1991 to 1997 in order to evaluate the response of cotton and wheat grown on a clay soil in a sequence to drainage water applications with different leaching fractions (5 treatmets in 1991- 1995; In 1996- 1997, three different irrigation water sources (Drainage canal water, Collector water and Seyhan canal water) with different leaching fractions were utilized) as well as salinity build-up in the soil profile was evaluated during each growing season at Muzaffer Alap Research Station at Tarsus. Effect of winter rainfall on salt balance of the soil profile was investigated. In addition, water quality changes occurred in drainage canal were evaluated throughout the study period. Seven different irrigation treatments were studied for both cotton and wheat crops. Different irrigation programs were used for each crop but similar leaching fractions were utilized. An effective closed-conduit drainage system was installed at the experimental site prior to the experiment. Both yields and yield components response of wheat and cotton to different treatments were evaluated. The results of the experiments were presented in this study. Key Words : Salinity, Irrigation water, Drainage water, Wheat, Cotton n 128

Tarsus İlçesi bağcılığı bağ alanı üretim miktarı yarattığı istihdam kapasitesi ve diğer olanaklarla Türkiye tarımında önemli bir yer işgal etmektedir. Tarsus İlçesi üzüm üretimi Türkiye sofralık üzüm üretiminin % 6- 7'sini oluşturmakta ve ilk turfanda çeşitleriyle iç ve dıs pazarlarda önemli bir potansiyele sahip bulunmaktadır. Bu araştırmada? Tarsus Beyazı ve Kardinal cinsi üzüm fiyatlarında meydana gelen değişmeler ve bunların nedenleri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Analizi yapılan üzüm fiyatlarında? 1983- 1992 yılları arasında çeşitli değişiklikler saptanmıştır. Bu değişikliklerin? yıl içinde? yıldan yıla ve haftalar itibariyle dalgalanmalar seklinde olduğu gözlenmiştir. Araştırma konusu olan üzümlerin fiyat trendleri? incelenen 10 yıllık dönemde, önemli derecede artma eğilimi göstermişlerdir. Ama? trendlerdeki yıllık artış miktarları? farklı oranlarda olmuştur. i. kalite Kardinal üzümü fiyat trendinde yıllık artış? % 53.33 ile en fazla? S. kalite Tarsus Beyazı üzümü fiyat trendinde ise, yıllık artış? % 41.80 ile en az düzeyde gerçekleşmiştir. İncelenen üzüm türlerinin aylık fiyatlarında? dönemlere göre büyük değişiklikler belirlenmiştir. Tarsus Beyazı ve Kardinal üzümünde en yüksek fiyatlar haziran ayında oluşmaktadır. Fiyat en düşük seviyesine ise? temmuz ve ağustos aylarında inmektedir. üretim döneminin başlangıcı olması nedeniyle, haziran ayında fiyat yüksek olmakta, ilerleyen haftalarda üretimin birden bire artmasıyla fiyat düşmektedir. Araştırmada? aylık fiyatların varyasyon katsayıları da hesaplanmış? böylece dalgalanmanın şiddeti istatistiksel olarak ifade edilmiştir. Buna göre? her iki çeşit üzümde en yüksek varyasyon katsayısı? haziran ayı için hesaplanmıştır. Bu ayda? en yüksek varyasyon katsayısı Tarsus Beyazında bulunmuş olup? 1. kalitede 25.79 2. kalitede 25.50 ile dalgalanmanın orta şiddette olduğu saptanmıştır. En düşükvaryasyon katsayısı ? yine Tarsus Beyazında eylül ayı fiyatlarında belirlenmiştir- Kardinal üzümü fiyatlarındaki dalgalanmanın da orta şiddette olduğu görülmüştür. Mevsimlik fiyat dalgalanmalarının Kardinal üzümünde özellikle haziran ayında yüksek olduğu saptanmıştır. Tarsus Beyazının ise? temmuz ve ağustos aylarındaki dalgalanma indeksleri daha yüksek hesaplanmıştır. Mevsimlik fiyat değişmelerine? bu ürünlerin üretimlerinin mevsimlik olması ? arzın iç ve dıs talebe göre ayarlanamaması ? üzümün depolama olanaklarının bulunmaması ve pazarlama sisteminde aksaklıkların bulunması yol açmaktadır. İncelen dönemde? Tarsus Beyazı üzümü aylık reel fiyatları» haziran aylarında normal fiyatın altında kalırken? temmuz? ağustos ve eylül aylarında bazı yıllar normal fiyatın üzerine çıkmıştır. Kardinal üzümünde ise? reel fiyatlar haziran ayında normal seviyenin üzerinde seyrederken temmuz ve ağustos aylarında normal seviyenin altında kalmıştır. Yıllık olarak yapılan reel fiyat analizinde? Tarsus Beyazında 1984? 1990 ve 1991 yıllarında reel fiyatın normal seviyenin üstünde? diğer yıllarda ise? altında kaldığı anlaşılmıştır. Kardinal üzümünde incelenen dönemin son 3-4 yılına ait reel fiyatlar? normalin üzerinde seyrederken? diğer yıllarda normalin altında kalmıştır. Analiz sonucunda? reel üzüm fiyatlarının? on yıllık süreçte? birkaç dönem dışında düşük düzeyde kaldığı görülmüştür. Haftalık bazda yapılan analizde? fiyatların hasat döneminin ilk haftalarından itibaren önemli oranda düştüğü saptanmıştır. Nitekim bazı yıllarda son haftadaki fiyat? ilk hafta fiyatının Si 15- Eö'sine kadar düşmüştür. Daha sonraki haftalarda ise? arz edilen miktarın durumuna göre? fiyatın bir miktar arttığı gözlenmiştir. Haziran aylarındaki fiyat dalgalanmalarının çok yüksek olması nedeniyle bu ay? ayrı olarak incelenmiştir. Bir önceki haftaya göre yapılan değerlendirmede? haziranın son haftasındaki fiyat azalışlarının diğer haftalardan daha fazla olduğu ortaya çıkmıştır. Bu sonucun alınmasında? üzümün103 hasadının bu haftadan itibaren yoğunlaşmasıyla arz edilen miktarda meydana gelen artısın etkisi olmuştur» Araştırma konusu olan üzüm çeşitlerinin kendi aralarındaki i. ve S. kalite fiyat ilişkisinin yüksek olduğu saptanmıştır. Birinci ve S.kalite Tarsus Beyazı fiyatları arasındaki korelasyon katsayısı r=ö`8939 olarak bulunurken? 1» ve S. kalite Kardinal üzümü fiyatları arasındaki korelasyon katsayısı r=Ö`8914 olarak saptanmıştır. üzüm fiyatlarındaki dalgalanmaların etkisini azaltmak* üreticinin gelir istikrarını sağlamak ? pazarlama masraflarını düşürmek ve tüketicinin ödediği parada üretici payını yükseltmek için pazarlama kooperatiflerinin teşvik edilmesinin yararlı olacağı sonucuna varılmıştır. Ayrıca; bazı dönemlerde yoğunluk kazanan üretimin? iç ve dıs piyasa fiyatlarını düşürmesini önlemek amacıyla? ilgili kuruluşlarca üretim planlamasına gidilmesi yönünde çalışmalar yapı İmal ıdır. Bu arada dıs pazarlarca aranan üzüm çeşitlerinin geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması yönünde çalışmalar artırılmalı ve % SO'îere varan üzüm artıklarını değerlendirmek amacıyla uygun tesisler kurulmalıdır. Bu çalışmada elde edilen sonuçların; hem üzüm üreticilerine? hem de diğer ilgili kişi ve kuruluşların faaliyetlerine ışık tutacağı tahmin edilmektedir. With its vineyard area and the amount of production? with the employment capacity it creates and with other opportunities» grape growing in Tarsus plays an important role in Turkish agriculture. Grapes grown in Tarsus district constitute approximately 6-7 percent of the total table- grapes production in Turkey, and with its early fruit types it is potentially important both in domestic and foreign markets. This study tries to e>;plore the price changes in Tarsus Beyazı and Cardinal grapes» and the reasons behind these changes. In the grape prices analysed» various changes between the years 1983 and İ99E were observed. These changes were found to be in the form of weekly» monthly» and yearly flue tat ions. The current price trends of grapes have tended to rise significantly within the ten-year period studied. However» the amount of annual rise in various trends has been different. While the annual increase in the price trend of first quality Cardinal grapes has been the highest with 53.33 percent» the annual rise in the price trend of second quality Tarsus Beyazı grapes has been the lowest with 41.80 percent. In the monthly prices of the types of grapes studied» big differences were found depending on seasons. The highest prices in Tarsus Beyazı and Cardinal grapes were in June» They fell in price to its lowest level in July and August. Prices were high in June in the beginning of production seasons however they fell in the foil lowing weeks with the sudden increase in harvest. In this study» variation coefficients of daily prices were also calculated» and thus» the intensity of fluctation was expressed in statistical terms. The result of this analysis show that the highest variation coefficients for both types of grapes were in June. In this month» the highest variation coefficient was found to be in Tarsus Beyazı with105 S5.79 in the first quality and S5.50 in the second quality. The intensity of flue t at ions was found to be medium. The lowest variation coefficients were again in Tarsus Beyazı in September prices. The price fluctations in Cardinal grapes were also found to be medium in intensity. Seasonal price fluctations in Cardinal grapes were found to be high particularly in June. On the other hand? fluctation indexes for Tarsus Beyazı in July and August were higher. Seasonal price changes were due to seasonal supply of these products? the lack of adjustment of the amemut of supply depending on domestic and foreign demands? the lack of facilities for storage» and the defects in the marketing system. Within the period studied ? monthly real prices of Tarsus Beyaai grapes were below normal prices in June» whereas they were above normal prices in July? August and September in some years. On the other hand? in Cardinal grapes? real prices were above normal level in June and below in July and August. In the yearly analysis? real prices for Tarsus Beyaza seemed to be above normal level in 1984? 1990 and 199İ? and below in other years. In Cardinal grapes? real prices for the last 3-4 years of the period under consideration have been above normal level? whereas they have been below normal level in other years. As a result of the analysis? within the ten- year period with the exception of several seasons real grape prices seemed to remain at low levels. In the weekly analysis? prices were observed to fall significantly from the first weeks of the harvest. As a matter of fact? in some years? the prices in the last week have fallen down to 15- SO percent of the prices in the first week. However? depending on the amount of supply? prices seemed to increase marginally in the following weeks. Price fluctations in June were examined separately as they proved to be very high. According to the evaluation compared with that of the previous week? fall in prices within106 the last week of June was found to be higher than the other weeks. Increase in supply as a result of the increase in grape harvest starting from this week has had an effect on these particular findings. There seemed to be a close relationship in price between the first and second quality grapes under consideration. While the correlation coefficient of Tarsus Beyazı prices was r=G.8t?39s it was r=0.8914 for first and second quality Cardinal grape prices. It is concluded that marketing cooperatives should be encouraged in order to prevent price fluctations» to enable consistent income for producers, to decrease marketing expenses» and to increase producers'` share in consumer prices. Moreover» to prevent the negative effect of increased production in some seasons on domestic and foreign market prices» production planning should be done; and to extend the period of supply» storing facilities should be encouraged. Meanwhile» studies focusing on improvement and spreading of grape types sought by foreign markets should be encouraged? and appropriate institutions should be established in order to utilise remaining grapes reaching SO percent of the total production. The findings of the present study sre expected to provide guidance and assitance both for producers and for the activities of other individuals and institutions in this field. 123