Search

Cet article est une première approche de l’histoire de la presse francophone grecque de la première moitié du xxe siècle. Il veut dans ce premier temps établir un inventaire aussi raisonné que possible pour cette époque afin d’en dégager les lignes de force qui permettront d’affiner sa périodisation, de dessiner sa typologie et de recenser les initiateurs de cette production éditoriale particulière. This paper is a first attempt to examine the history of the Greek French-language press of the first half of the 20th century. At this preliminary stage of my project, the paper makes an inventory of this period and aims to identify its main tendencies in order to refine its periodisation, establish a typology and list the main actors who are responsible for this editorial production. Η μελέτη αυτή αποτελεί μία πρώτη προσέγγιση του ελληνικού γαλλόφωνου τύπου του πρώτου μισού του 20ου αιώνα. Αποσκοπεί στην αρχική καταγραφή των εντύπων αυτής της περιόδου, στην τυπολόγηση και ειδολογική ταξινόμησή τους και στην ανάδειξη των πρωτεργατών αυτής της ιδιαίτερης εκδοτικής παραγωγής.

La France, à partir de 1981, a lentement perdu l’influence qu’elle avait en Grèce. Elle a également perdu son image positive. Ce constat a été très peu traité par l’historiographie française. C’est pour combler, en partie, ce manque que nous étudions les relations franco‑grecques dans cette période. Au moment où ces relations se distendent, apparaissent paradoxalement deux gouvernements socialistes, en France et en Grèce, ce qui nous fait nous questionner sur ce rapprochement « naturel ». À travers nos analyses, nous remarquons que la France et la Grèce voient leurs relations souffrir, alors même que la Grèce a du mal à s’intégrer dans la Communauté économique européenne, ce qui peut être un facteur responsable de ces difficultés. Cette étude tente également de démontrer que les relations personnelles entre les dirigeants jouent pour beaucoup dans la profondeur des relations interétatiques. À mettre en perspective avec le peu de relations qu’entretenaient Andréas Papandréou et François Mitterrand qui expliquent peut‑être aussi cette détérioration. Since 1981, France slowly has lost her influence in Greece. She has also lost the positive image. That ascertainment has been treated very little by French historiography. It's to fill, in part, this lack, that we study the Franco‑Greek relations in this period. At the moment when these relations are distorted, paradoxically appear two socialist governments in France and in Greece, fact that makes us question this ‘natural’ rapprochement. Through these analyzes we notice that France and Greece have difficult diplomatic relations, even though, in the same time, Greece is struggling to integrate into the European Economic Community, which may be a factor responsible for these difficulties. This analysis wants also to proof that personals relations between states leaders are very important in the deepness of the interstate relations. Just put into perspective that Andreas Papandreou had with François Mitterrand fewer relations than their predecessors. Από το 1981, η Γαλλία έχασε σιγά σιγά την επιρροή την οποία είχε ακόμη στην Ελλάδα μαζί με την θετική εικόνα της. Αυτό το φαινόμενο πολύ λίγο μελετήθηκε ως τώρα από τη γαλλική βιβλιογραφία. Αποφασίσαμε να κάνουμε έρευνες για τις γαλλο‑ελληνικές σχέσεις ακριβώς για να γεμίσουμε – μερικώς‑ αυτό το κενό. Τη στιγμή πού αυτές οι σχέσεις δισταλούν, εμφανίζονται παράδοξως δυο σοσιαλιστικές κυβερνήσεις στη Γαλλία και στην Ελλάδα κι αυτό μας κάνει να αναρωτιόμαστε για αυτή την «φυσική» προσέγγιση. Μέσα από τις αναλύσείς μας, παρατηρούμε ότι η Ελλάδα και η Γαλλία υποφέρουν στις σχέσεις τους, παρόλο που η Ελλάδα αγωνίζεται για να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, η οποία μπορεί να είναι υπεύθυνος για αυτές τις πολύπλοκες σχέσεις. Η μελέτη αυτή προσπαθεί επίσης να δείξει ότι οι προσωπικές σχέσεις μεταξύ των ηγετών παίζουν πολύ για το βάθος των διακρατικών σχέσεων. Για να μιλήσουμε για τις πολύ λίγες σχέσεις που διατήρησαν ο Ανδρέας Παπανδρέου και ο Φρανσουά Μιτεράν.

Les communistes grecs partis dans les Républiques socialistes pendant ou après la guerre civile grecque font publier leurs œuvres dans des conditions très différentes de celles des communistes restés en Grèce, condamnés à la clandestinité, mais avec comme point commun les pesanteurs multiples de diverses formes de censure ou d’autocensure. Une évocation des activités éditoriales et radiophoniques des communistes grecs dans le bloc de l’Est permet de mieux cerner les positions idéologiques et les objectifs politiques qui déterminent le discours des réfugiés et leurs pratiques de communication. Il s’agit alors de situer la politique de communication des réfugiés politiques en relation, d’abord avec l’expérience de publication pendant la guerre civile, période qui voit le déplacement de l’ensemble des activités éditoriales et radiophoniques à Bucarest, puis en relation avec l’évolution de l’activité éditoriale pendant les années 1950 et 1960 en Roumanie, enfin dans une mise en relief des activités radiophoniques de la même période. Nous constatons une correspondance étroite entre les différentes modalités de communication à l’intérieur de chacun des pays de l’Est, qu’il s’agisse de la presse, de la radio ou des œuvres littéraires publiées. S’il existe des particularités propres à la production de chaque pays d’accueil, il est intéressant de relever la dissymétrie de l’ensemble de la production menée en exil, parfois dans une certaine sacralisation d’un passé coupé des changements politiques du pays d’origine, avec les activités éditoriales et radiophoniques de la Grèce, bien moins attachées à l’orthodoxie du Parti. À la fois tournée vers la Grèce et prise dans une suspension du temps, la production de l’exil connaît des évolutions propres au contexte des pays de l’Est tout en se voulant résolument centrée sur la Grèce, là où les activités éditoriales et radiophoniques de la gauche en Grèce semblent intégrer davantage la mémoire de la guerre civile dans la narration de l’histoire du pays et dans les enjeux de son actualité. The Greek communists living in exile in different socialist republics during or after the Greek Civil War published their works under conditions that were very different from those faced by the communists who remained in Greece, forced into clandestinity, although both groups felt the weight of various forms of censorship or auto censorship. An examination of the editorial and radiophonic activities of Greek communists in the Eastern Bloc can help us to better discern the ideological positions and the political objectives that determined the refugees’ discourse and communication practices. We begin by situating the refugees’ politics of communication, firstly in relation to their publication experience during the civil war, when the center of editorial and radiophonic activities had shifted to Bucharest; secondly, in relation to the evolution of their editorial activity in Romania in the 1950’ and 1960’; and, finally, in highlighting their radiophonic activities of the same period. The refugees’ production (be it journalistic, radiophonic, or literary works) in each host country demonstrates a strong internal coherence. If there is a production specific to each host country, we can nevertheless discern a larger difference between the totality of the works produced in exile and the editorial and radiophonic activities of the communists who remained in Greece. The first often expresses a certain sacralisation of the past, cut off from the contemporary political changes taking place in Greece; the latter is much less attached to Party orthodoxy. Even if they are oriented towards Greece and suspended in time, the works produced in exile are not impermeable to the evolutions taking place in the different Eastern Bloc countries. At the same moment, they attempt to keep their focus on Greece, whereas the editorial and radiophonic activities of the Greek Left seem to better integrate the memory of the civil war in their narration of the country’s history and in their response to the stakes of the contemporary political situation. Οι ’Ελληνες κομμουνιστές που κατέφυγαν στις Λαϊκές Δημοκρατίες κατά τη διάρκεια του εμφυλίου ή μετά το πέρας του, δημοσιεύουν τα έργα τους σε συνθήκες πολύ διαφορετικές από αυτές των κομμουνιστών που έμειναν στην Ελλάδα σε καθεστώς παρανομίας, αλλά ωστόσο με κοινό στοιχείο την επιβαρυντική δράση διαφορετικών μορφών λογοκρισίας και αυτολογοκρισίας. Η αναφορά στις εκδοτικές και ραδιοφωνικές δραστηριότητες των Ελλήνων κομμουνιστών στις ανατολικές χώρες επιτρέπει μια καλύτερη αναγνώριση των ιδεολογικών θέσεων και των πολιτικών στόχων που προσδιορίζουν τον λόγο των προσφύγων και τις επικοινωνιακές τους πρακτικές. Το προκείμενο αυτής της μελέτης είναι ο τρόπος με τον οποίο η επικοινωνιακή πολιτική των προσφύγων τοποθετείται απέναντι στην εκδοτική εμπειρία κατά την διάρκεια του εμφυλίου, σε μια περίοδο όπου μετακινείται το σύνολο των εκδοτικών και ραδιοφωνικών δραστηριοτήτων στο Βουκουρέστι, αλλά και απέναντι στην μετέπειτα εξέλιξη της εκδοτικής παραγωγής στη Ρουμανία τη δεκαετία του ’50 και του ’60 καθώς και μέσα από τις ραδιοφωνικές δραστηριότητες την ίδιας περιόδου. Διαπιστώνεται μια στενή αντιστοιχία μεταξύ των διαφορετικών τρόπων επικοικωνίας στο εσωτερικό κάθε ανατολικής χώρας είτε πρόκειται για τον Τύπο, είτε για το ραδιόφωνο, είτε για την λογοτεχνική παραγωγή. Εάν και υπάρχουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά στην παραγωγή κάθε μιας χώρας, είναι ενδιαφέρον να εστιάσουμε την προσοχή μας στην έλλειψη γενικής συμμετρίας μεταξύ αφενός του συνόλου της παραγωγής της υπερορίας, που συχνά δίνει μια μυθική διάσταση στο παρελθόν απόκοπτοντάς το από το ιστορικό γίγνεσθαι, και αφετέρου των εκδοτικών και ραδιοφωνικών δραστηριοτήτων στην Ελλάδα, πολύ λιγότερο υποταγμένες στην κομματική γραμμή. Στραμμένη προς την Ελλάδα και ταυτόχρονα αιωρούμενη σε μια παγωμένη χρονικότητα, η παραγωγή της υπερορίας γνωρίζει πλήθος αλλαγών που συσχετίζονται κυρίως με τις εξελίξεις στης ανατολικές χώρες ενώ παράλληλα δεκδικεί έντονα τον ελληνοκεντρικό της χαρακτήρα, εκεί που η εκδοτική και ραδιοφωνική παραγωγή στην Ελλάδα φαίνεται να εντάσσει περισσότερο την μνήμη του εμφυλίου πολέμου σε μια αφήγηση της ιστορίας του Έθνους αλλά και στα διακυβεύματα της επικαιρότητας της χώρας.

Fils d’une famille de commerçants de Smyrne, Xénos aurait dû faire carrière dans le commerce ou l’armée. En fait, il a été entrepreneur, écrivain, armateur, industriel, audacieux et novateur, il a voulu ouvrir un monde nouveau et rénover la Grèce pour la rendre plus forte. Mais dans son impatience il se brouille avec tous, il mêle le sentiment profond, ici le patriotisme, aux affaires et à la politique, c’est ce qui fait sa spécificité, sa grandeur, mais aussi sa perte, car l’argent, la politique et le sentiment collaborent rarement. Son of a merchant family from Smyrna, Xenos should have made a career in trade or in the Greek army. In his life, he was entrepreneur, writer, shipowner, industrial, bold and innovative, he wanted to open a new world and to renovate Greece I order to make it stronger. But, impatient as he is, he gets angry with everybody, he mixes the deep feeling, here patriotism, with business and politics, that’s his specificity, his greatness but also his loss, because money, politics and feelings rarely collaborate. Γιος μίας οικογένειας εμπόρων από την Σμύρνη, ο Ξένος είχε όλα τα προσόντα για μια σταδιοδρομία στον εμπόριο ή στον ελληνικό στρατό. Στη ζωή του όμως έγινε επιχειρηματίας, συγγραφέας, εφοπλιστής, βιομήχανος… θαρραλέος και νεωτεριστής, ήθελε να ανοίξει ένα καινούργιο κόσμο, να ανανεώσει την Ελλάδα για να την κάνει πιο δυνατή. Αλλά ανυπόμονος σαν ήταν, θύμωνε με όλους γιατί αναμείγνυε το βαθύ συναίσθημα [εδώ τον πατριωτισμό] με τις επιχειρήσεις και την πολιτική. Αυτό είναι η ειδικότητά του, το μεγαλείο του αλλά και ο χαμός του γιατί το χρήμα, η επιχείρηση και η πολιτική σπάνια πάνε μαζί.

Témoignage d’une femme membre de l’EPON, de l’ELAS et de l’Armée démocratique en Grèce pendant la Seconde Guerre mondiale et la Guerre civile. Le texte retrace brièvement le parcours mouvementé de Katina Tenda‑Latifis, puis son témoignage insiste particulièrement sur les conditions de la participation des jeunes filles et des femmes dans ces luttes et à leurs apports spécifiques. A woman’s testimony: Katina Tenda‑Latifis was member of EPON, ELAS and Democratic Army during in WWII and the Greek Civil War. The text briefly traces the main steps of the bumpy life of Katina and her testimony stresses particularly the conditions of the young girls and women participation in those fights and their specific contributions. Μαρτυρία μιας γυναίκας οργανωμένη στην ΕΠΟΝ, στο ΕΛΑΣ και αργότερα στο ΔΣ στην Ελλάδα κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και τον Εμφύλιο. Το κείμενο ζωγραφίζει γρήγορα τη περιπετειώδη ζωή της Κατίνας Τέντα Λατίφη και η μαρτυρία η οποιά ακολουθεί, επιμένει ιδιαίτερα στις συνθήκες της συμμετοχής των γυναικών σ’αυτούς τους αγώνες και την ειδική τους συνεισφορά.

En Europe du Sud-Est, l’alévisme et le bektachisme représentent deux courants étroitement liés, dont les racines plongent dans l’histoire ottomane de la région. Inscrit dans la tradition musulmane soufie, reprenant des éléments du chiisme, l’alévisme combine des influences variées, parmi lesquelles le chamanisme. En Grèce, ce courant religieux est représenté en Thrace, dans un espace culturel gréco-turco-bulgare. Quelques communautés résident en milieu montagneux et limitrophe, au nord des départements de Xanthi et de l’Évros. Cultivant une mémoire communautaire, les alévis de Thrace semblent aujourd’hui tiraillés entre repli, assimilation au sunnisme, sécularisation et reconstitution de réseaux transfrontaliers. Peu connus en Grèce, les alévis ont souvent été envisagés sous le prisme du christianisme par la littérature hellénophone en sciences sociales, suivant en cela les thèses d’orientalistes européens des xix-xxe siècles. Longtemps ignorés ou méprisés en tant que communauté spécifique, les bektachis de Thrace sont au contact du nationalisme turc – promu par des acteurs locaux ou internationaux – mais aussi de réseaux alévis transétatiques récemment revitalisés. Une confrontation scolaire survenue au début du xxie siècle dans un village alévi et largement pomaque permet d’observer ces jeux entre identité et altérité religieuse, discours nationaux et instrumentalisations. Cette étude de cas – où s’articulent logiques locales, nationales et politique internationale – rappelle que l’islam demeure, en Grèce, une question sensible. In South-Eastern Europe, Alevism and Bektashism constitute two tightly connected religious movements whose roots go down to the Ottoman history of this area. This branch of Islam belongs to Sufi traditions, integrates elements of Shiism as well as various influences, among which shamanism. In Greece, alevism-bektashism still exists in Western Thrace, in a Turkish-Bulgarian-Greek cultural environment. A few alevi communities live especially in mountainous villages, in the North of the Xanthi and Evros administrative circonscriptions. Cultivating a community memory, the Alevis of Western Thrace seem to be torn today between withdrawal, assimilation to sunnism, secularization and revitalization of cross-border networks. As a minority within the “Muslim minority” of Thrace, this religious group is little known in Greece. Greek social sciences scholars who followed, in this respect, the readings of prominent 19th-20th centuries European Orientalists have often studied this group under the prism of christianism. Long ignored or despised as a specific community, the Western Thrace bektashis are also directly in contact with Turkish nationalism – promoted by local or international protagonists – and with newly revitalized Alevi networks. A school clash in an alevi – and predominantly Pomak – village enables us to examine the interplay of religious identity and otherness, national narratives and political strategies. This case study – in which local, national and foreign policy factors are intertwined – reminds us that Islam has remained a highly sensitive issue in Greece. Στην νοτιοανατολική Ευρώπη, ο αλεβισμός και ο μπεκτασισμός αντιπροσωπεύουν δύο στενοδεμένα ρεύματα των οποίων οι ρίζες βυθίζονται στην οθωμανική ιστορία της περιοχής. Γραμμένος στην σούφι μουσουλμανική παράδοση, παίρνοντας στοιχεία από το σιισμό, ο αλεβισμός συνδύαζει διαφορετικές επιρροές ανάμεσα στις οποίες βρίσκεται και ο σαμανισμός. Στην Ελλάδα αυτό το θρησκευτικό ρεύμα παρουσιάζεται στην Θράκη, σε ένα πολιτισμικό ελληνο-τουρκο-βουλγαρικό πλαίσιο. Μερικές κοινότητες κατοικούν το ορεινό και συνοριακό περιβάλλον στα βόρεια του νομού Ξάνθης και του Έβρου. Καλλιεργώντας μια κοινοτική μνήμη, οι αλέβήδες της Θράκης φαίνονται σήμερα σχισμένοι ανάμεσα στην απόσυρση, στην αφομοίωση και στην ανασυγκρότηση των διασυνοριακών δίχτυων. Λίγο γνωστοί στην Ελλάδα, οι αλεβήδες εξετάζονται συχνά κάτω από το πρίσμο του χριστιανισμού από την ελληνική λογοτεχνία των κοινωνικών ερευνών οι οποίες ακολουθούν σ’αυτό τις θέσεις των Ευρωπαίων οριενταλιστών του 19ου και 20ου αιώνα. Άγνωστοι ή περιφρονημένοι για πολύν καιρό σαν συγκεκριμένη κοινότητα, οι μπεκτασήδες της Θράκης βρίσκονται στη διασταύρωση του τουρκικού εθνικισμού [ο οποίος προωθείται από ντόπιους και διεθνείς παράγοντες] και διακρατικών αλεβί δίχτυων τα οποία πρόσφατα ξαναζωντανεύουν. Μία σχολική αναμέτρηση η οποία συνέβηκε πρόσφατα σ’ένα χωριό αλεβί και πομάκο σε πλειοψηφία, μας επιτρέπει να εξετάζουμε αυτά τα παιγνίδια ανάμεσα σε ταυτότητα και θρησκευτική ετερότητα, σε εθνικό λόγο και εργαλειοποιήση. Η μελέτη αυτής της περίπτωσης όπου συναντιούνται οι τοπικές, εθνικές λογικές και η διεθνής πολιτική, μας υπενθυμίζει ότι ο ισλάμ μένει στην Ελλάδα ένα ευαίσθητό θέμα.

Cet article se réfère à l’interdépendance existante entre la mémoire de la survie sous la Guerre et la survie même de cette mémoire. Il souligne qu’il n’est pas possible de traiter la mémoire de la survie sans traiter en même temps la question cruciale de la survivance de cette mémoire. Ayant comme exemple la mémoire orale de deux générations de survivants de la Seconde Guerre mondiale dans une communauté rurale de l’île ionienne de Leucade, l’article essaie de développer l’idée centrale sur trois plans. D’abord, il se réfère au contenu de cette mémoire, à savoir comment celle-ci sauvegarde les multiples pratiques de survie adoptées par la population afin de survivre à la situation provoquée par les restrictions de l’occupant italien (1941-1943). Ensuite, il met l’accent sur le fait que la mémoire des survivants présentée est une – parmi plusieurs autres – reconstruction du vécu sous les Italiens, celle effectuée lors de notre enquête orale, en 1981 et 1982. Une question cruciale se pose alors : qui assurera dans l’avenir la conservation de cette mémoire de survie après la mort des derniers témoins ? Finalement l’article se demande si la survivance de cette mémoire est une affaire de la communauté ou bien une affaire « savante » laissée aux spécialistes et professionnels de la mémoire. This paper refers to the existing interdependence between the Memory of survival during the War and the survival of this Memory. It emphasizes that it’s not possible to deal with the Memory of survival without dealing in the same time with the crucial issue of survival of this Memory. With, as example, the oral Memory of two generations of survivors of WWII in a rural community of Lefkada, one of the Ionian Islands, the paper develops this idea in three points. First, it deals with the Memory contents, how it safeguards the different devices used to survive the restrictions imposed by the Occupying Italians (1941-1943). After that, it focuses on the fact that the here presented Memory of the survivors is only one Memory among many, and a reconstruction of these devices during our oral inquiry in 1981 and 1982. Then arises a crucial question: who in the future will ensure the conservation of this Memory of survival after the death of the last witness? Finally this papers wonders if the conservation of Memory is a community affair or a scholarly matter left to professionals of Memory. Η εργασία αυτή αναφέρεται στην υφιστάμενη αλληλεξάρτηση ανάμεσα στη Μνήμη της επιβίωσης κατά τον Πόλεμο και την ίδια την επιβίωση αυτής της Μνήμης. Τονίζει ότι δεν είναι δυνατό να ασχολείται κανείς με την Μνήμη της επιβίωσης χωρίς να ασχολείται ταυτόχρονα με το κρίσιμο ερώτημα της επιβίωσης αυτής της Μνήμης. Με παράδειγμα τη Μνήμη δυο γενιών ανθρώπων οι οποίοι επέζησαν το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο σε μία αγροτική κοινότητα της Λευκάδας, το άρθρο αναπτύσσει την κεντρική ιδέα σε τρεις τομείς. Πρώτα μελετά το περιεχόμενο αυτής της Μνήμης, δηλ. πώς κρατά τις διαφορετικές πρακτικές οι οποίες υιοθέτησε ο πληθησμός για να επιβίώσει τους περιορισμούς της ιταλικής κατοχής (1941-1943). Έπειτα τονίζει ότι αυτή η Μνήμη η οποία εδώ παρουσιάζεται, είναι μία ανάμεσα σε πολλές, μία αναπαράσταση την οποία συναντήσαμε κατά την δική μας προφορική έρευνα το 1981 και το 1982. Τώρα τίθεται ένα κρίσιμο ερώτημα, ποιός στο μέλλον θα εξασφαλίσει την διάτηρηση αυτής της Μνήμης μετά το θάνατο των τελευταίων μαρτύρων; Τελικά το άρθρο αναρωτιέται αν η διατήρηση αυτής της Μνήμης είναι η δουλειά της κοινήτητας ή μία λόγια δουλειά των ειδικών και των επαγγελματιών της Μνήμης.

Il est bien connu que dans l’imaginaire collectif le meurtre par empoisonnement est réservé aux femmes. Dans la tradition populaire grecque, le crime féminin – passionnel par excellence – s’associe à une violence archaïque qui renverse l’image de la mère nourricière en projetant des figures contre-nature ou démoniaques. Motivées par la vengeance et surtout la jalousie, les assassines tuent et se vengent en cuisinant souvent pour exprimer dans un contexte patriarcal le profond malaise familial.Or, dans notre ère du fétichisme alimentaire, ce rapport entre manger et tuer se définit comme un processus voluptueux et funèbre qui relie érotisme et gastronomie. Axée sur une approche comparatiste, cette communication propose de réfléchir à la manière dont la fiction, obsédée par les arts de la table, cristallise le mythe hybride et notamment culinaire du crime féminin pour remettre en perspective et éventuellement en cause l’imaginaire du récit. It is well known that in the collective imagination murder by poisoning is almost exclusively practiced by women. In the Greek popular tradition, the women’s crime –crime mainly motivated by passion– joins the view of an archaic violence that reverses the image of the nursing mother by projecting demonic figures against nature. Motivated by revenge or moreover jealousy, murderesses take revenge by killing and cooking often in order to express a deep discomfort in the patriarchal society.However, in our era of food fetish, this relationship between eating and killing is defined as a voluptuous and funeral process that links eroticism and gastronomy. Focused on a comparative approach, this paper proposes to think how fiction, obsessed with the luxury of eating crystallizes the hybrid culinary myth of women’s crime in order to analyze the perspective of a narrative. Στις πιο αποτρόπαιες αφηγήσεις της ελληνικής λαϊκής παράδοσης, συχνά ο ρόλος του θύτη συνδέεται μ’ αυτόν της μητέρας-τροφού και η αφήγηση του εγκλήματος περνάει μέσα από την τελετουργία του φαγητού. Εξερευνώντας γνώριμες εκφάνσεις ενός καθαρά «γυναικείου» εγκλήματος (παραλογές «Της κακιάς μάνας», «της κακιάς πεθεράς»), στόχος της ανακοίνωσης είναι να εντοπίσει σε λογοτεχνικές αφηγήσεις της ελληνικής ηθογραφίας (Παπαδιαμάντης, Βιζυηνός) αλλά και σε πραγματικές υποθέσεις φόνων μια ψυχική απόκλιση η οποία αφενός ξεσκεπάζει παθογένειες και μετασχηματισμούς της ελληνικής οικογένειας και αφετέρου αφορά και περιγράφει όψεις του πιο πρωτόγονου γυναικείου εαυτού.

Cet essai rapproche certaines pièces de Rodrigo García et Vassilis Ziogas, afin d’examiner la possibilité d’un passage caché entre βρώσης (manger) et διάβρωσης (éroder), d’une liaison latente qui nous permettra de passer de la notion du βρωτός (mangeable) à celle du βροτός (mortel) et associer le repas au mort sur la scène. One of the most important functions of human life, eating food is also a very frequent and meaningful scene in contemporary theatre productions. In these scenes and in the frame of the consumerist culture of late capitalism, eating food represent sometimes voraciousness and gluttony in a contrast with ultimate hunger or refer to “haute cuisine” and cannibalism. Rodrigo García’s Golgota picnic (Théâtre du Rond Point, Paris, 2011 and Athens Festival, 2012) and Bleue, saignante, à point, carbonisée (Avignon and Athens Festival, 2007), as well as Vassilis Ziogas’s Restaurant “Humanismus” (Paris 1958) are three of the plays that will be examined in this paper. Μία από τις πιο σημαντικές λειτουργίες της ανθρώπινης ζωής, η διατροφή είναι ταυτόχρονα μία από τις πιο συχνές και ενδιαφέρουσες σκηνές των σύγχρονων θεατρικών παραγωγών. Στις σκηνές αυτές και στο πλαίσιο της καταναλωτικής κουλτούρας του ύστερου καπιταλισμού, η πράξη της διατροφής παρουσιάζει ενίοτε την αδηφαγία και τη λαιμαργία σε αντίθεση με την έσχατη πείνα ή αναφέρεται στην υψηλή κουζίνα και στον κανιβαλισμό. Οι παραστάσεις Golgota picnic (Théâtre du Rond Point, Παρίσι 2011 και Φεστιβάλ Αθηνών 2012) και Bleue, saignante, à point, carbonisée (Avignon and Athens Festival 2007) του Rodrigo García, καθώς και το μονόπρακτο Εστιατόριο Humanismus του Βασίλη Ζιώγα (Παρίσι 1958) είναι τρία από τα έργα που θα εξεταστούν σε αυτό το μελέτημα.

Cette contribution examine les expériences culinaires de quatre femmes d’origine allemande et danoise dans la Grèce du roi Othon. Dans leurs écrits intimes (1834-1853) elles dépeignent leurs soucis quotidiens et leurs efforts pour s’adapter aux produits alimentaires et aux goûts orientaux d’un pays pauvre de l’Europe du Sud. This paper examines the culinary experiences of four foreign women living in Greece under the rule of King Otto. In their letters and diaries (1834-1853) they describe their daily tribulations and their efforts to adapt to the available produce and tastes of a poor, semi-oriental country of South Europe. Το άρθρο παρουσιάζει τις γαστρονομικές εμπειρίες τεσσάρων ξένων γυναικών εγκαταστημένων στην Όθωνική Ελλάδα. Στην αλληλογραφία και τα ημερολόγιά τους (1834-1853) περιγράφουν τις καθημερινές τους φροντίδες και τις προσπάθειές τους να προσαρμοστούν στις διατροφικές συνήθειες και τα τοπικά προϊόντα μιας φτωχής χώρας της Νοτιοανατολικής Ευρώπης.

Dans une nouvelle publiée en décembre 1894, Emmanuel Roïdis expose la stratégie d’un jeune mari désireux de reconquérir son épouse trop populaire auprès des danseurs de Syros. Il la comble donc de parures et de frivolités, lui édifie un décor intimiste, mais de plus, il s’attache la cuisinière milanaise ci-devant au service de l’évêque catholique de l’île. La maîtresse queux élabore une cuisine apte à aiguiser la sensualité du couple et à raffermir les liens du mariage. In a novella published in December 1894, the Modern Greek author Emmanuel Roïdis presents the stratagem devised by a young husband seeking to reconquer the heart of his wayward wife, who has become far too popular with the dancers of Syros. The jealous spouse lavishes upon her fineries and frivolities, ensconces her in the most intimate surroundings, and engages for her the Milanese chief cook of the island’s Catholic archdiocese whose skillful hands send forth a variety of delicacies calculated to sharpen the couple’s sensual proclivities and to enhance the marriage bonds. Σε μια νουβέλα δημοσιευμένη το Δεκέμβριο του 1894, ο Εμμανουήλ Ροΐδης εκθέτει τη στρατηγική ενός νέου συζύγου που επιθυμεί να ξανακερδίσει τη γυναίκα του η οποία έχει γίνει ιδιαίτερα δημοφιλής στους καβαλιέρους των χοροεσπερίδων της Ερμούπολης. Ο σύζυγος, προκειμένου να την επαναφέρει στη συζυγική εστία, της επιδαψιλεύει δώρα που κολακεύουν τη φιλαρέσκεια της, μεταμορφώνει το σπίτι τους σε θαλπερή ερωτική φωλιά, αλλά πέρα από αυτό κατορθώνει να υποκλέψει την περίφημη Μιλανέζα μαγείρισσα του καθολικού επισκόπου του νησιού. Η αρχιμαγείρισσα ετοιμάζει και εκτελεί αφροδισιακές συνταγές ικανές να οξύνει την ηδυπάθεια του νέου ζευγαριού και να συσφίξει ξανά τους συζυγικούς δεσμούς.

Cette communication est axée sur deux poètes méditerranéens, mais d’origine différente, Odysseas Elytis (poète grec) et Nazim Hikmet (poète turc), dans le but de comparer leur vision du monde. Notre cheminement de réflexion se focalisera sur la relation des deux poètes avec la langue, la nature, le sentiment métaphysique et l’éros. À travers ce périple des goûts et des sensations, on étudiera comment convergent et divergent l’esprit dionysiaque et apollinien, l’outrance de l’Orient et la notion du peu, le rationalisme occidental et le mysticisme d’Orient. On essaiera également de repérer les traits distinctifs dans leur œuvre, celle d’Elytis exprimant le prototype culturel néo-hellénique et celle de Nazim Hikmet exprimant celui de l’Anatolie. Toutefois, on décèle aussi une certaine tonalité orientale dans la vision et la mentalité grecques. This paper focuses on two Mediterranean poets of different backgrounds, namely the Greek poet Odysseas Elytis and the Turkish poet Nazim Hikmet, aims at comparing their divergent worldviews. Our exploration will focus on the poets’ relationship with language, nature, the metaphysical feeling and Eros. Through this circumnavigation of flavours and sensations we will study how the Dionysian and the Apollonian spirit, the opulence of the East and the concept of the minimal, Western rationalism and Eastern mysticism converge and diverge. At the same time, we will attempt to identify those distinctive features that express the contemporary Greek cultural model in the work of Odysseas Elytis and the oriental spirit in the work of Nazim Hikmet. We will also trace a certain resonance from Eastern philosophy within the Greek mindset and vision. Η ανακοίνωση εστιάζεται σε δυο ποιητές της Μεσογείου αλλά διαφορετικής καταγωγής, του Οδυσσέα Ελύτη, Έλληνα ποιητή, και του Ναζíμ Χικμέτ, Τούρκου ποιητή. Η προβληματική μας θα εστιαστεί στην σχέση των δυο ποιητών με την γλώσσα, την φύση, την μεταφυσική, και τον έρωτα. Μέσα από τον περίπλου των γεύσεων και των αισθήσεων θα μελετηθεί με ποιο τρόπο συγκλίνει και αποκλίνει το διονυσιακό και το απολλώνιο πνεύμα, η χλιδή της Ανατολής και το αίσθημα της «λιγοσύνης», ο δυτικός ορθολογισμός και ο ανατολικός μυστικισμός. Θα επιχειρήσουμε να ανιχνευθούν τα διακριτικά γνωρίσματα στο έργο του Ελύτη που συνθέτουν το νεοελληνικό πολιτισμικό πρότυπο και εκείνα του Ναζίμ Χικμέτ εκφράζοντας το ανατολίτικο πολιτισμικό πρότυπο. Θα συναντήσουμε εντούτοις μια ανατολίτικη χροιά στον ελληνικό τρόπο σκέψης και θέασης του κόσμου.

Le recueil poétique de Kyriakos Ηaralambidis, Pomme de Cydon, se clôt sur quatre distiques rimés qui ont à voir avec les mantinadès crétoises. La nourriture est, pour le poète, prétexte à nous parler de sa conception de la poésie, d’où l’intrusion de Cornaros qui, notons-le, fonctionne comme la persona du poète chypriote. Le poète invente « une fête populaire avec des chansons d’amour et de table, de façon à ce qu’advienne aussi un festin de mots ». Kyriakos Haralambidis’ collection of poetry Kydonion Milon concludes with four rhyming couplets, which are suggestive of the Cretan mantinades. Food is the pretext used by the poet to speak about his conception. It must therefore be noted that Cornaros’ intrusion functions as the persona of the Cypriot poet. The poet essentially invents “a popular feast with love and table songs where a feast of words is also conducive”. Η ποιητική συλλογή του Κυρ. Χαραλαμπίδη, Κυδώνιον μήλον, ολοκληρώνεται με τέσσερα δημοτικοφανή ομοιοκατάληχτα δίστιχα, τα οποία προσιδιάζουν προς τις κρητικές μαντινάδες. Tο φαγητό είναι η αφορμή για να μας μιλήσει ο ποιητής για την ποιητική του θεώρηση, εξ’ ου και η παρείσφρηση του Κορνάρου που, ας σημειωθεί, λειτουργεί ως περσόνα του κύπριου ποιητή. Ο ποιητής μηχανεύεται «ένα γιορτάσι λαϊκό με τραγούδια του έρωτα και του τραπεζιού, έτσι ώστε να συντελείται και το φαγοπότι των λέξεων.»

Paradoxalement, depuis un certain temps déjà, on assiste en Grèce et dans le Sud-Est européen à une augmentation parfois spectaculaire du nombre d’individus suprapondéraux. Selon certaines enquêtes, la Grèce serait le pays d’Europe le plus frappé par le surpoids et même l’obésité.Suivant une approche comparative, notre étude s’interroge d’abord sur les représentations et la réalité historiques de l’alimentation en Grèce et en Roumanie. Elle examine ensuite quelques données relatives aux habitudes nutritionnelles actuelles en faisant ressortir des particularités du marché du fast-food en Grèce, mises en parallèle avec la plupart des pays environnants. Une évocation d’autres facteurs susceptibles d’expliquer ce paradoxe alimentaire et des tableaux statistiques en annexe complémentent le propos. The Cretan diet – as well as the so-called « Mediterranean diet » in general – has long been promoted as a nutritional model healthier than the culinary habits of the North. Therefore, it is all the more striking to witness, over the last few decades, a dramatic increase of overweight and obesity especially in Greece and the neighbouring regions. We shall first have a glance at the history of nutrition, its « national » perception and reality in Greece and Romania. Subsequently we shall focus on some peculiarities of the fast-food market in Greece compared to other countries. A brief discussion of other socio-cultural factors and some statistical tables will round off the study. Η κρητική δίαιτα χαίρει από καιρό ιδιαίτερης εκτίμησης στην Βόρεια Ευρώπη και Αμερική. Έχει προωθηθεί εκεί ως πρότυπο υγιεινής διατροφής ανώτερο των τοπικών διατροφικών παραδόσεων. Θεωρείται ότι παίζει σημαντικό ρόλο στην προφύλαξη καρδιαγγειακών νόσων, ότι μειώνει επίσης τα κρούσματα διαβήτη, και επιπλέον η δίαιτα αυτή φαίνεται να συμβάλλει στην διατήρηση μιας λεπτής σιλουέτας. Προκαλεί επομένως μεγάλη έκπληξη η διαπίστωση, εδώ και 2-3 δεκαετίες μιας αλματώδους αύξησης παχυσαρκίας – και μάλιστα στην περίπτωση παιδιών σχολικής ηλικίας – κυρίως στην Ελλάδα, αλλά και σε άλλες χώρες της νότιας και νοτιοανατολικής Ευρώπης. Ξεκινώντας από μια συγκριτική εστίαση στις περιοχές αυτές, θα ρίξουμε πρώτα μια ματιά στην ιστορία της διατροφής, στις σχετικές εθνικές αντιλήψεις και πραγματικότητες. Εν συνεχεία θα αναρωτηθούμε για τις κοινωνικο-οικονομικές αλλαγές που προκάλεσαν την επιδημία υπέρβαρων στην Ελλάδα. Στο πλαίσιο αυτό θα επιστήσουμε την προσοχή στον ρόλο των αλυσίδων « ταχυφαγίας », χωρίς να παραβλέψουμε και άλλους παράγοντες κοινωνικού και πολιτισμικού τύπου.

Les plaisirs gastronomiques laissent leurs traces sur le titre et le thème des pièces du répertoire grec contemporain. Vangelis Hatziyannidis, romancier et dramaturge, choisit son propre modèle de représentation de la nourriture sur scène et revient, souvent, aux pratiques culinaires pour mettre en évidence ses pensées. Ιn Greece, many dramatists plan out their projects for the stage, using gastronomic motifs. Vangelis Hatziyannidis, novelist and playwright, doesn't hesitate to apply some food references in his plays. He tries to introduce the audience to his heroes' culinary world and transfer his message. Η απόλαυση του φαγητού επηρεάζει, συχνά, τις προτάσεις των νεοελλήνων δημιουργών. Ο Βαγγέλης Χατζηγιαννίδης, μυθιστοριογράφος και θεατρικός συγγραφέας, ενσωματώνει, συχνά, γαστριμαργικά μοτίβα στις καταθέσεις του για να προβάλλει κοινωνικές και πολιτισμικές ιδιαιτερότητες στη σύγχρονη κοινωνία.

Entre la ravissante héroïne éthérée de Georges Drossinis et l’énigmatique et protéiforme Madame Ersi de Nikos Gavriil Pentzikis, il n’y a pas seulement une génération et trois décennies d’histoire qui séparent les symboles, les auteurs et les œuvres, mais toute une vision du monde et du dire de ce monde dans le texte littéraire qui s’entrechoquent, tout en se répondant.Examinés du point de vue de la référence à la nourriture, réelle ou symbolique, les rapports entre les deux romans permettent de mettre en évidence des structures latentes invitant à une nouvelle lecture des œuvres ainsi que du sens à attribuer aux deux démarches d’écriture. Between the delightful, ethereal heroine of Drossini's novel and the enigmatic Madam Ersi of Pentzikis's, there is not only one generation and three decades of history separating the symbols, the authors and the works, but also a whole different world outlook and its narratives in the literary text which clash and interact continually.Looked at from the food reference point of view, real or symbolic, the relationship between the two novels allow for a better visibility of their latent structures which invite the reader to a new acquaintance with the works as well as with their respective creative process. Μεταξύ της αιθέριας ηρωίδας του Γ. Δροσίνη και της αινιγματικής και πρωτεϊκής κυρίας Έρσης του Ν. Γ. Πεντζίκη, δεν είναι μόνο μια γενιά και τρείς δεκαετίες ιστορίας που χωρίζουν τους συγγραφείς, τα έργα και τα σύμβολα, αλλά το σύνολο μιας θέασης του κόσμου και του λόγου ο οποίος τον αναπαριστά μέσα στο λογοτεχνικό κείμενο που συγκρούονται και ταυτόχρονα βρίσκονται σε συνεχή διάλογο.Εξετάζοντας τις σχέσεις ανάμεσα στα δύο μυθιστορήματα υπο το πρίσμα της αναφοράς στην τροφή, τόσο υλική όσο και συμβολική, εμφανίζονται λανθάνουσες δομές του κειμένου που μας καλούν σε νέα ανάγνωση των δύο έργων και μια εκ νέου σηματοδότηση των δύο τρόπων γραφής.

Cette communication, à travers un corpus de pièces écrites entre 1996 et 2008, de Maria Laïna, Akis Dimou, Vassilis Katsikonouris, Sakis Serefas, essaye d’associer l’écriture dramatique des dernières années avec les changements des pratiques sociales, culinaires et culturelles. La nourriture se présente dans les pièces en question en tant que besoin vital, besoin de communication avec l’autre, besoin d’auto affirmation. « Apprendre à manger » ou « apprendre à préparer son repas » devient quelquefois synonyme d’apprendre la vie et soi-même. Manger ne figure pas seulement dans le texte et les paroles des personnages, cela devient spectacle, avec la préparation du dîner sur scène, son partage avec les spectateurs, point de départ et prétexte pour parler de la politique et l’exposer sur scène. L’Hymne national de Michael Marmarinos en 2001 nous offre, indirectement, une vue différente de ce que « manger » et se réunir autour d’une table peuvent connoter, comme la quête de l’identité nationale et de la mémoire collective. Scenes and acts of eating as well as speech about food and culinary are very common in Greek theatre since antiquity. Modern Greek drama continues to offer a variety of similar paradigms, but from a new point of view, emphasizing social, cultural and psychological needs and changes. Plays of Maria Laïna, Akis Dimou, Vassilis Katsikonouris, Sakis Serefas enable us to study the reflections between food, feelings and memory, and to understand how “learn to cook” or “learn to eat” are synonyms to “learn about life” and “learn about themselves”. Cooking on stage and inviting the spectators to eat, as in Michael Marmarinos’ National Anthem (2001), is also associated with national identity, collective memory and political meaning. Το φαγητό, μέσα από το λόγο ή ακόμη και τη σκηνική του απεικόνιση, ήταν παρόν στο ελληνικό θέατρο. Στη σύγχρονη ελληνική δραματουργία, το φαγητό είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με το κοινωνικό και πολιτισμικό γίγνεσθαι, αντανακλά άμεσα το περιβάλλον, τις όποιες κοινωνικοπολιτικές μεταβολές και ενίοτε καθίσταται ο μοχλός της δράσης, πυροδοτώντας ένταση και πάθος. Συχνά, μέσω της μεταφοράς ή της αλληγορίας αποκαλύπτει την εσωτερικότητα των προσώπων, τους φόβους ή τις προσδοκίες τους.Τα έργα των Μαρία Λαϊνά, Άκη Δήμου, Βασίλη Κατσικονούρη, Σάκη Σερέφα, γραμμένα ανάμεσα στο 1996 και το 2008, στα χρόνια της ευμάρειας στο εσωτερικό, αλλά και των πολιτικών και οικονομικών αλλαγών στο εξωτερικό, αποκαλύπτουν αφενός τις αλλαγές στις διατροφικές επιλογές των νεοελλήνων και τις νέες τάσεις της γαστρονομίας που επικρατούν, αφετέρου προβληματίζονται με το νέο οικονομικό και πολιτικό πλαίσιο, οπότε το φαγητό καθίσταται τόσο ανάγκη βιολογικής επιβίωσης όσο και συναισθηματικής, καθώς επίσης και πηγή αυτογνωσίας.Η «πολιτική» όψη της τροφής, παρούσα σε όλα σχεδόν τα έργα που εξετάζουμε, πρωταγωνιστεί με ξεχωριστό τρόπο στην παράσταση Εθνικός Ύμνος του Μιχαήλ Μαρμαρινού, όπου το τραπέζι γίνεται ο τόπος προβληματισμού και αναζήτησης της εθνικής ταυτότητας και συντήρησης της εθνικής μνήμης.

Les manuels de savoir-vivre, les Chréstoéthies, parus au xviiie et au xixe siècle s’adressent au large public composé par des couches sociales montantes. Leurs auteurs suivent l’esprit des « moralistes » du siècle qui veulent donner des principes à leur conduite. Ils cherchent aussi à élaborer une éthique nouvelle conforme à l’esprit des siècles afin d’intégrer dans l’esprit de l’hellénisme les codes de civilité et la connaissance des bons usages d’une société, dont les manières de table. Cette communication se propose d’étudier ces sources de codification des manières pour comprendre les implications socio-culturelles et idéologiques dans l’évolution des mœurs de table. The manuals containing rules of courteous behavior and morals, the Chrestomathies, published during the 18th and 19th centuries targeted a wide public consisting of the rising social classes. Their authors were seeking to elaborate on a new ethic that complied with the spirit of their time. But is also a matter of integrating in the Greek mentality the codes of manners and politeness, including the table manners.This paper proposes to examine the chapter of Cesarius Dapontes’s Chrestomathy dedicated to table manners in order to understand the sociocultural and ideological evolution throughout the rules of etiquette. Τα εγχειρίδια εθυμοτυπίας, οι Χρηστοήθειες, οι οποίες εκδόθηκαν κατά το 18ο και το 19ο αιώνες απευθύνονται σε ένα ευρύ κοινό από τις καινούργιες τάξεις σε άνοδο. Οι συγγραφείς τους θέλουν να ακολουθούν το ιδανικό των ηθηκολώγων του αιώνα, να ρυθμίζουν τη ζωή με κανόνες. Ταυτόχρονα θέλουν να μεταφέρουν στην ελληνική νοοτροπία τους κανόνες ευγένειας μαζί με τους καλούς τρόπους του τραπεζιού.Αυτό το άρθρο εξετάζει το κεφάλαιο της Χρηστομάθειας του Καισαρείου Νταπόντε αφιερωμένο στους καλούς τρόπους στο τραπέζι μέσα από τους οποίους εξετάζουμε τις κοινωνικές και πολιτισμικές εξελίξεις στην "καθ'ημάς Ανατολή".

Cet article propose d’explorer les dimensions sociales des pratiques qui sont liées à l’alimentation dans une série d’œuvres romanesques féminocentriques provenant des cultures grecque, serbe et roumaine du tournant du xixe au xxe siècle. Il conçoit la nourriture en tant que marqueur des transformations qui ont lieu au niveau des structures économiques et sociales des sociétés en question, ainsi que de la position sociale que la figure féminine occupe au sein de celles-ci. This article aims to explore the social dimensions of the practices that are related to food, in a number of feminocentric prose works from the Greek, Serbian and Romanian cultures at the turn of the nineteenth to the twentieth century. It conceives of food as a marker of the transformations that take place at the level of the economic and social structures, as well as of the social position of women, within the societies under discussion. Στο παρόν άρθρο εξετάζονται οι κοινωνικές διαστάσεις ορισμένων πρακτικών που συνδέονται με την τροφή σε μια σειρά γυναικοκεντρικών μυθιστορημάτων που προέρχονται από την ελληνική, σερβική και ρουμανική λογοτεχνία του τέλους του δέκατου ένατου και των αρχών του εικοστού αιώνα. Στην μελέτη αυτή, η τροφή λαμβάνεται ως δείκτης των μετασχηματισμών που σημειώνονται στο επίπεδο των οικονομικών και κοινωνικών δομών των υπό συζήτηση κοινωνιών, καθώς και της κοινωνικής θέσης που κατέχει μέσα σε αυτές η γυναικεία μορφή.

Quel intérêt la presse française a-t-elle porté à la guerre civile grecque à un moment où le pays devait lui-même se rétablir ? Comment a-t-elle interprété cet événement et l'a-t-elle présenté à l'opinion publique ? On peut distinguer trois étapes, début 1946-mars 1947, mars 1947-juin 1948 et juillet 1948-août 1949. On voit que l’attitude des diverses tendances se forme en fonction de l’idéologie et des choix politiques et qu'elle est rattachée à l’évolution de la situation mondiale et de la vie politique française. Chaque famille idéologique juge selon son attitude vis-à-vis du nouvel ordre international, surtout après l’installation dans la guerre froide. Pour les deux camps opposés, communiste et anticommuniste, la guerre civile grecque constitue la preuve des plans criminels du bloc adversaire. La presse reflète donc la façon dont les Français vivent les débuts de la guerre froide. What kind of interest did the French press bear to the Greek Civil War in a moment when the whole country had to be restored? How did it interpret the event and present it to public opinion? One can distinguish three moments, from the beginning of 1946 to March 1947, from Mars 47 to June 48, and from July 48 to August 49. One can observe that the attitude of the various trends is formed according to the ideology and political choices and that it is related to the evolution of world public opinion as to the french political life. Each ideological family judges according to its attitude towards the new international order, mainly after the beginning of the Cold War. For both opposing camps, communist and anticommunist, the Greek Civil War is the evidence of the criminal plans of the opposing bloc. The press therefore reflects the way the French people live the beginning of the Cold War. Ποιο ενδιαφέρον έδειξε ο γαλλικός τύπος για τον ελληνικό Εμφύλιο σε μια στιγμή που η χώρα του αντιμετώπιζε τεράστιες δυσκολίες στην ανάρρωσή της; Πώς τον ερμήνεψε και τον παρουσίασε στην κοινή γνώμη; Μπορούμε να διακρίνουμε τρία στάδια, από την αρχή του 1946 ως το Μάρτιο 1947, από το Μάρτιο του 1947 ως το Ιούνιο του 1948, και, τελικά, από το Ιούλιο του 1948 ως τον Αύγουστο του 1949. Φαίνεται ότι η στάση των διαφορετικών τάσεων διαμορφώνεται σε άμεση σχέση με την ιδεολογία και των πολιτικών προτιμήσεων και ταυτόχρονα με την εξέλιξη της παγκόσμιας συγκυρίας και της εσωτερικής γαλλικής κατάστασης. Η κάθε ιδεολογική οικογένεια αντιδρά ανάλογα με τη στάση της απέναντι στο νέο παγκόσμιο καθεστώς, ιδιαιτέρως μετά τις αρχές του Ψυχρού Πολέμου. Για τα δυο αντίθετα στρατόπεδα, το κομμουνιστικό και το αντικομμουνιστικό, ο ελληνικός Εμφύλιος τεκμηριώνει τα εγκληματικά σχέδια του αντιπάλου μπλοκ. Ο τύπος καθρεφτίζει λοιπόν τον τρόπο με τον οποίο οι Γάλλοι ζουν τις αρχές του Ψυχρού Πολέμου.

Comment la presse française présente-t-elle depuis 1995 la présence de l’orthodoxie en Grèce, ses rapports avec l’État ? L’étude détaillée de trois quotidiens et d’un hebdomadaire montre que, malgré des positions fort différentes sur d’autres sujets, tous reflètent une incompréhension de base : la France laïque ne comprend pas, ou mal, que l’orthodoxie puisse occuper une aussi large place dans ce pays. Elle détaille donc cette puissance pour la critiquer, se réjouit de voir peu à peu grignoter les privilèges de l’orthodoxie et se demande si on peut être à la fois « orthodoxe » et « européen ». How the French press has presented since 1995 the importance of orthodoxy in Greece and its relations with the State? A detailed study of three daily papers and one weekly magazine shows that, in spite of much different positions on other subjects, all of them reflects the same basic misunderstanding: secular France doesn’t understand how Orthodoxy could have a so large place in the country. It details this power to criticize it, rejoices to see its privileges slowly being nibbled and wonders if one may be in the same moment « orthodox » and « European ». Πώς ο γαλλικός τύπος παρουσίασε την δύναμη της Ορθοδοξίας στην Ελλάδα και τις σχέσεις της με το Κράτος από το 1995 ; Μία λεπτομερή μελέτη τριών εφημερίδων και ενός εβδομιαίου περιοδικού δείχνει ότι παρόλο που οι στάσεις των διαφέρουν πολύ σε άλλα θέματα, όλες δείχνουν την ίδια ακατανοησία, η λαϊκή Γαλλία δεν καταλαβαίνει πώς η Ορθοδοξία μπορεί να κρατάει τόσο ισχυρή θέση στην Ελλάδα. Οι εφημερίδες, κάνοντας κριτικές, δίνουν λεπτομέρειες για τη δύναμή της και χαίρονται όταν βλέπουν τα προνόμοιά της να λιγοστεύουν σταδιακά και αναρωτιούνται πώς μπορεί μια χώρα να είναι ταυτόχρονα ορθόδοξη και ευρωπαία.

Dans les récits populaires néo-helléniques, le peuple peut obtenir la faveur de certaines figures surnaturelles féminines, souvent appelées Kalés Kuríes, néraïdes et mires. Pour les accueillir, il lui fallait préparer la table d’une manière particulière, en disposant dessus un certain type de nourriture, différentes sortes de boissons, ainsi que des couverts. Si les dames étaient satisfaites des offrandes, elles donnaient à l’hôte des cadeaux – matériels ou non – pour le récompenser.L’objectif de cet article est d’étudier les différentes manières dont la nourriture est utilisée par l’homme pour établir un lien avec le surnaturel, dans les croyances populaires néo-helléniques concernant les êtres fantastiques. In Modern Greek folk tales, men can obtain favour of some female supernatural figures, often called Kales Kuries, neraides or mires. To accommodate them, people had to prepare the table in a particular way, by displaying a certain type of food, different kinds of drinks and cutlery. If the women were satisfied with the offerings, they were rewarding the person with material or immaterial gifts.The aim of this article is to cast light on the ways in which people use food in order to get in contact with the supernatural, in Modern Greek popular beliefs about imaginary beings. Σύμφωνα με τις νεοελληνικές δοξασίες, ο λαϊκός άνθρωπος μπορεί να επιστρατεύσει μια σειρά πρακτικών ώστε να εξασφαλίσει την εύνοια συγκεκριμένων υπερφυσικών οντοτήτων θηλυκού γένους ονόματι καλές κυρίες, νεράιδες και μοίρες. Για να τις υποδεχτεί στην κατοικία του ή σε κάποιο ιερό χώρο, αναγκαία ήταν η προσφορά τροφίμων ενίοτε συνοδευόμενων από ποτά και χρηστικά αντικείμενα (μαχαιροπίρουνα). Οι ευνοϊκές κατόπιν -υπό συνθήκες τελουμένων με τη μορφή εικονικών θυσιών- προσφορών υπερφυσικές οντότητες παρείχαν στον πιστό ένα σύνολο ανταμοιβών, υλικών και μη.Σκοπός του συγκεκριμένου άρθρου είναι να εκτεθεί και να εξεταστεί αναλυτικά η χρήση τροφίμων στις νεοελληνικές λαϊκές παραδόσεις με σκοπό την διαμόρφωση δεσμών τύπου δούναι και λαβείν με το υπερφυσικό.

L’homme surréaliste ne se contente pas seulement d’admirer la femme, mais veut la « manger » ; pour lui, la femme a les traits d’un fruit qu’il désire consommer. D’ailleurs, Claude Lévi‑Strauss signale l’équivalence entre l’acte de manger et celui de copuler. Les surréalistes français, mais aussi Andréas Embiricos, parfois Odysseas Elytis et très rarement Nikos Engonopoulos, font des parties du corps féminin des fruits appétissants que les hommes érotiques veulent goûter. Ces représentations alimentaires de la femme semblent renfermer des enjeux à la fois psychologiques et imaginaires. L’homme désire consommer et posséder la femme. La consommation permet d’acquérir au moins symboliquement tel ou tel attribut d’une condition, d’un état ou d’un objet jugés désirables, ou d’en marquer la possession effective. Consommation, possession, cannibalisme, stade oral sont intimement liés aux représentations de la femme dans le champ surréaliste. La femme devient un objet consommable, mais aussi un objet porteur de significations, chargé d’imaginaire qui exerce des effets symboliques et réels, individuels et sociaux. Ces représentations permettent de « construire » et de mettre en scène poétique à la fois la réalité extérieure et la réalité intérieure, psychique.Dans le cadre de cette étude, le but est d’examiner ces représentations poétiques et leurs dimensions symboliques et métaphoriques. Ces dimensions seront décryptées en s’appuyant sur la théorie littéraire et la théorie psychanalytique. The surrealist man not only admires the woman, he wants to "eat" her; for him, the woman personifies the traits of a delicious fruit he wants to consume. Moreover, Lévi-Strauss points out the equivalence between the act of eating and that of copulating. The French surrealists, as well as Embirikos, sometimes Elytis, and occasionally Engonopoulos, liken the female body parts to beautiful fruit that erotic men want to taste. These food representations of women seem to contain both psychological and imaginary issues. For the surrealists, man desires to consume and possess the woman. Consumption can acquire at least symbolically a particular attribute of a condition, state or a desirable object, or to mark the effective possession. Consumption, possession, cannibalism, oral stage are closely related to representations of women in the surrealistic field. The woman becomes a consumable object but also a subject carrier of meaning, charged of imaginary that exercises individual and social, symbolic and real effects. These representations allow to "build" and to bring on the poetry scene both external reality and inner psychic reality.In the frame of this study, the aim is to examine the surrealistic representations of women and their symbolic and metaphorical dimensions. These dimensions will be analysed based on literary theory and psychoanalytic theory. Ο υπερρεαλιστικός άνδρας δεν περιορίζεται μόνο στο να θαυμάζει τη γυναίκα, αλλά επιθυμεί να τη «φάει». γι’ αυτόν η γυναίκα έχει τα χαρακτηριστικά ενός καρπού που επιθυμεί να καταναλώσει. Άλλωστε, ο Lévi-Strauss επισημαίνει την εξίσωση ανάμεσα στις πράξεις του τρώγω και του συνουσιάζομαι. Οι γάλλοι υπερρεαλιστές αλλά και ο Εμπειρίκος, συχνά ο Ελύτης και πιο σπάνια ο Εγγονόπουλος αποδίδουν μέρη του γυναικείου σώματος ως γευστικούς καρπούς που οι ερωτικοί άνδρες θέλουν να γευτούν. Αυτές οι τροφικές αναπαραστάσεις της γυναίκας φαίνεται να εγκλείουν διακυβεύματα ψυχολογικά και φαντασιακά. Ο άνδρας επιθυμεί να καταναλώσει και να κατακτήσει τη γυναίκα. Η κατανάλωση του επιτρέπει να αποκτήσει τουλάχιστον συμβολικά αυτή ή εκείνη την ιδιότητα μιας συνθήκης, μιας κατάστασης ή ενός αντικειμένου που επιθυμεί, ή να δηλώσει την αποτελεσματική κατάκτησή τους. Κατανάλωση, κατάκτηση, κανιβαλισμός, στοματικό στάδιο είναι στενά δεμένα με τις γυναικείες αναπαραστάσεις στο υπερρεαλιστικό πεδίο. Η γυναίκα γίνεται καταναλώσιμο αντικείμενο αλλά και φορέας σημασιών, φαντασιακά φορτισμένος που επιφέρει συμβολικά και πραγματικά, ατομικά και κοινωνικά αποτελέσματα. Αυτές οι αναπαραστάσεις επιτρέπουν την «κατασκευή» και την ποιητική σκηνοθεσία της εξωτερικής αλλά και της εσωτερικής-ψυχικής πραγματικότητας.Στο πλαίσιο της μελέτης αυτής, σκοπός μας είναι να εξετάσουμε τις ποιητικές αυτές αναπαραστάσεις και τις συμβολικές και μεταφορικές τους διαστάσεις, τις οποίες θα αποκρυπτογραφήσουμε προσφεύγοντας στη λογοτεχνική και την ψυχαναλυτική θεωρία.

Si la nourriture détermine les relations humaines et se transforme en code pour ensuite les représenter, dans quelle mesure les carêmes et le jeûne en général, contribuent-ils à la formation d’une identité sociale, sinon nationale ? Puisque toute pratique gastronomique se construit à la fois dans le discours social et dans le cadre sociétal, quelle est la place de l’alimentation à travers les pratiques religieuses dans les sociétés orthodoxes grecques ?Dans notre communication, nous tâcherons d’apercevoir la réception de l’interdit alimentaire dans la société grecque telle qu’elle se reflète dans la littérature et se cristallise dans la tradition populaire pour caractériser une région, un espace, une culture. Nous étudierons comment dans le monde grec, différents types de nourriture réactualisent constamment la complexité des formes de stratification sociale à travers les enjeux culturels et fixent les rapports sociaux ainsi que les jeux de pouvoir. If nutrition determines human relationships and transforms into a code to then represent them, to what extent do Lent and fasting in general, contribute to the formation of a social or even a national identity? Since any gastronomic practice is built both by social discourse and the societal framework what is the place of food across religious practices in the Greek Orthodox societies?Having as a starting point the new-Testament texts and patristic writings, in our communication we will try to see the reception of the food ban in the Greek society as it is reflected in the literature and is solidified in the popular tradition to characterize a region, a space, a culture. We will study how in the Greek world, different types of food constantly re-actualize the complex forms of social stratification through cultural issues and establish social relations and power games. Αν η διατροφή καθορίζει τις ανθρώπινες σχέσεις, μετατρέπεται σε κώδικάς τους και εν τέλη τις αντιπροσωπεύει, σε ποιο βαθμό οι περίοδοι της σαρακοστής και των νηστειών γενικά, συμβάλουν στη διαμόρφωση κοινωνικής, αν όχι και εθνικής, ταυτότητας; Αφού κάθε γαστρονομική πρακτική δημιουργείται με βάση τον κοινωνικό λόγο και το κοινωνικό πλαίσιο, ποια είναι η θέση της διατροφής έτσι όπως διαμορφώνεται μέσα από τις θρησκευτικές πρακτικές στις ορθόδοξες ελληνικές κοινωνίες;Στην ανακοίνωσή μας αυτή θα προσπαθήσουμε να δούμε πώς οι διατροφικές απαγορεύσεις εγγράφονται στην ελληνική κοινωνία μέσα από την λογοτεχνία και την λαϊκή παράδοση για να χαρακτηρήσουν μια περιοχή, ένα χώρο, μια κουλτούρα. Θα μελετήσουμε πώς διαφορετικά είδη διατροφής καθορίζουν διαρκώς την κοινωνική διαστρωμάτωση μέσα από πολιτιστικά δεδομένα και οριοθετούν τις κοινωνικές σχέσεις καθώς και τις σχέσεις εξουσίας.

L’analyse de la dictature des colonels grecs (1967-74) vue par 3 quotidiens français révèle, par ses divergences, les orientations de la presse française.Il s’agit de présenter dans cet article, les enjeux géostratégiques de la dictature des colonels en Grèce, de montrer si ce régime, en Méditerranée, durant la guerre froide, présentait un intérêt pour les États-Unis, et ceci, à travers les analyses de trois quotidiens nationaux français : Le Monde, Le Figaro et L’Humanité. Cet article s’articule autour de trois périodes. La première, 1967, présente la thèse officielle du régime : la mise en place de la dictature en raison d’une menace communiste imminente. Cette partie montre la divergence d’analyse des trois journaux sur cette thèse, mais aussi, sur le rôle des États-Unis. La deuxième période se concentre sur les années 1968 à 1973 et montre les points de vue sur l’existence d’une protection américaine du régime. Si pour les trois journaux, les États-Unis soutiennent le régime pour des raisons géostratégiques, en revanche, pour Le Monde et l’Humanité, cette protection va au-delà, car elle permet au régime de se maintenir. Enfin, la troisième partie traite de l’année 1974, du coup d’État manqué à Chypre, de la chute de la dictature, et là encore, du rôle, voire de la responsabilité des États-Unis. Ces divergences, convergences ou nuances d’appréciations constituent une somme d’interrogation et de recherches.The purpose of this article is to present the geostrategical stakes of the colonels’ dictatorship in Greece, through the analysis of three French national daily newspaper: Le Monde, L’Humanité and Le Figaro. It will show whether or not this regime, in the Mediterranean, during the cold war, represented an interest for the US. This article turns around three periods. The first, 1967, presents the regime’s official standpoint: the establishment of the dictatorship because of the imminent communist threat. This part shows the divergence of the three newspapers analysis on this standpoint but also on the role of the US. The 2nd period concentrates on the years 1968 to 1973 and exposes the points of view that the American protected the regimeIf for the three newspapers, the US supported the regime for geostrategical reasons, on the other hand, for Le Monde and L’Humanité, this protection goes far beyond this. Finally, the third part covers 1974, the failed coup d’état in Cyprus, the fall of the dictatorship and there again the role or even the responsibility of the US. These divergence, convergence or the different French nuances always argued in the sources are today a basis of questioning and research.

L’historiographie grecque a, selon les époques, pour raisons idéologiques, présenté fort différemment les guérillas nationalistes des années 1900 en Macédoine.La campagne déclenchée par les bandes de guérilla nationalistes entre 1904 et 1908 pour gagner de force « le territoire des âmes » de la population macédonienne, a eu plusieurs aspects ; sa dimension de guerre civile, déchirement fratricide des communautés chrétiennes slavophones, a été reconnue à l’époque par les principaux acteurs et par la plupart des observateurs extérieurs. Son traitement dans l’historiographie grecque est très éclairant sur la fonction idéologique que celle-ci a été appelée à remplir depuis un siècle ; cet article présente les quatre étapes que l’on peut distinguer dans ce traitement depuis un siècle, variations liées évidemment au contexte politique balkanique et intérieur grec : 1910-40, 1941-1974, 1974-1992 et depuis 1992.The war engaged by the nationalist guerrilla bands between 1904 and 1908 to obtain by force “the souls territory” of the Macedonian population, had different forms. The civil war aspect, bloody shooting between brothers of Christian slavophones communities, was recognized at the time by the main actors of it ans the foreign observers. Its treatment by the Greek historiography shows a very clear light on the ideological function it has been supposed to assume since one century and over. This paper presents the four moments in this treatment whose variations are related, of course, to the political Greek and Balkan context: 1910-1940, 1941-1974, 1974-1992 and from 1992.

L’analyse de la dictature des colonels grecs (1967-74) vue par 3 quotidiens français révèle, par ses divergences, les orientations de la presse française.Il s’agit de présenter dans cet article, les enjeux géostratégiques de la dictature des colonels en Grèce, de montrer si ce régime, en Méditerranée, durant la guerre froide, présentait un intérêt pour les États-Unis, et ceci, à travers les analyses de trois quotidiens nationaux français : Le Monde, Le Figaro et L’Humanité. Cet article s’articule autour de trois périodes. La première, 1967, présente la thèse officielle du régime : la mise en place de la dictature en raison d’une menace communiste imminente. Cette partie montre la divergence d’analyse des trois journaux sur cette thèse, mais aussi, sur le rôle des États-Unis. La deuxième période se concentre sur les années 1968 à 1973 et montre les points de vue sur l’existence d’une protection américaine du régime. Si pour les trois journaux, les États-Unis soutiennent le régime pour des raisons géostratégiques, en revanche, pour Le Monde et l’Humanité, cette protection va au-delà, car elle permet au régime de se maintenir. Enfin, la troisième partie traite de l’année 1974, du coup d’État manqué à Chypre, de la chute de la dictature, et là encore, du rôle, voire de la responsabilité des États-Unis. Ces divergences, convergences ou nuances d’appréciations constituent une somme d’interrogation et de recherches. The purpose of this article is to present the geostrategical stakes of the colonels’ dictatorship in Greece, through the analysis of three French national daily newspaper: Le Monde, L’Humanité and Le Figaro. It will show whether or not this regime, in the Mediterranean, during the cold war, represented an interest for the US. This article turns around three periods. The first, 1967, presents the regime’s official standpoint: the establishment of the dictatorship because of the imminent communist threat. This part shows the divergence of the three newspapers analysis on this standpoint but also on the role of the US. The 2nd period concentrates on the years 1968 to 1973 and exposes the points of view that the American protected the regimeIf for the three newspapers, the US supported the regime for geostrategical reasons, on the other hand, for Le Monde and L’Humanité, this protection goes far beyond this. Finally, the third part covers 1974, the failed coup d’état in Cyprus, the fall of the dictatorship and there again the role or even the responsibility of the US. These divergence, convergence or the different French nuances always argued in the sources are today a basis of questioning and research.

Un helléniste convaincu, Victor Bérard, en vient, au début du XXe siècle à soutenir l’existence de « Macédoniens » et le slogan « la Macédoine aux Macédoniens”.Le Congrès de Berlin en 1878 avait laissé la Macédoine aux mains des Ottomans. La Grèce, la Serbie et la Bulgarie, parvenues à ses limites et prévoyant le retrait futur des Ottomans peaufinent les arguments linguistiques et historiques qui justifieront leurs revendications territoriales. Victor Bérard, un helléniste respecté et bon connaisseur de la région sud balkanique, effectue des enquêtes en Macédoine en 1896 et 1903 qu’il publie à Paris.Cette étude montre comment, dans le contexte de la propagande nationaliste des prétendants à la possession de la Macédoine, Victor Bérard en vient progressivement à affirmer qu’il existe une population autochtone, les Macédoniens. Il soutient leur programme pour la constitution d’une fédération ou confédération avec le slogan « la Macédoine aux Macédoniens » ce qui fait toute l’actualité de ses ouvrages.In 1878, the Congress of Berlin had left Macedonia in the hands of the Ottomans. Greece, Serbia and Bulgaria had reached its limits. Anticipating the Ottoman retreat, they polish language and historical arguments that will justify their territorial claims. Victor Bérard, a respected Hellenist and a good expert of the southern Balkans, is doing researches in Macedonia in 1896 and 1903. These will be later published in Paris.This study shows how, in the context of the nationalist propaganda build-up made by the candidates for the possession of Macedonia, Victor Bérard comes progressively to assert the existence of a native population: the Macedonians. He supports their program for the forming of a federation or confederation which slogan would be “Macedonia to Macedonians”. This makes his works very topical.

La déclaration de repentir ou la première arme idéologique anticommuniste des gouvernements grecs qui détruisait moralement à jamais le suspect et sa famille.L’article situe d’abord le contexte historique de la déclaration de repentir, arme de propagande et expression de l’anticommunisme, largement employée par les régimes grecs avant, pendant et après la guerre civile. Il étudie le discours de la déclaration, ses soubassements idéologiques, son fonctionnement, son impact sur la subjectivité des signataires ainsi que son incidence sur la vie politique et sociale. Il analyse les textes de loi successifs qui refusent aux prisonniers politiques la reconnaissance de leur statut et institutionnalisent la déclaration de repentir comme seule alternative à l’emprisonnement et à la déportation. Les prisonniers doivent choisir entre la persévérance dans leur « erreur idéologique » et le rejet de leur action politique ou militaire contre l’occupant nazi, les milices collaborationnistes et l’armée gouvernementale. Il analyse comment la déclaration détruit moralement le prisonnier, lui enlève son identité, son visage social, un pan entier de son histoire et surtout sa dignité, et comment elle peut entraîner une transformation complète du signataire, contraint d’adopter l’idéologie de ses ennemis. Enfin, la propagande gouvernementale sur ces déclarations scelle l’exclusion de la gauche du paysage politique du pays.The article first situates the historical context of the declaration of repentance, weapon of propaganda and expression of anti-communism, largely employed by the Greek regimes before, during and after the Greek civil war. It studies the discourse of the declaration, its ideological foundations, its functioning, its impact on the subjectivity of the signatories as well as its impact on political and social life. It analyses the successive legal texts that denied political prisoners the recognition of their status and institutionalised the declaration of repentance as the only alternative to imprisonment and deportation. In the context of the civil war, the prisoners had to choose between persisting in their ’ideological error’ and the rejection of their political or military action against the Nazi occupation, the collaborative militias and the governmental army. It analyses how the declaration destroyed the prisoner morally, robbed him of his identity, his social face, an entire part of his history and especially his dignity, and how it could lead to a complete transfomation of the signatory, forced to adopt the ideology of his enemies. Finally governmental propaganda on these declarations seals the exclusion of the left from the political landscape of the country.

L’idéologie de l’EPON, (organisation de jeunesse de la résistance grecque) vue à travers ses chants, l’une de ses armes favorites de propagande.Cette communication se propose, à travers quelques chants, de montrer les grandes thèmes idéologiques de l’EPON, tout en la replaçant dans le cadre spécifique grec. Créée par le mouvement de résistance de masse du pays, l’EAM, l’EPON se propose d’encadrer les jeunes de tous âges, de les faire participer à la résistance, civile et parfois armée et de les conduire vers la construction de l’avenir radieux qui leur est promis à la fin de la guerre. Le chant fait partie des nombreux moyens de propagande utilisés par l’EPON (et précédemment par l’EON) mais aussi d’un réel travail d’éducation entrepris en tous lieux par les cadres de l’organisation, souvent des enseignants. Justice, travail, école, prospérité, égalité homme/femme, des réalités inconnues dans la Grèce de l’avant-guerre qui ne peuvent que provoquer enthousiasme et espérance dans une génération prête à se sacrifier généreusement.Based on a number of songs, this communication summarizes the great ideological themes of EPON, while at the same time placing them in the specifically Greek context. Created by EAM, the national resistance movement, EPON set out to recruit the young of all ages, to make them participate in the civil and armed resistance against the occupiers, and to help them build the brilliant future they were promised at the end of the war. Song was one of the many forms of propaganda used by EPON, but also a real form of education undertaken everywhere by the heads of the organisation, who were often teachers. Justice, work, school, prosperity, equality between men and women, unknown realities in pre-war Greece that could only inspire enthusiasm and hope in a generation prepared to make any sacrifice.

Adamantios Koraïs est un érudit cosmopolite de l’âge des Lumières qui, entre autres travaux, a traduit, commenté et publié de nombreux textes anciens. Koraïs pense que l’éducation est la clé du bien-être d’une personne et d’une nation. L’étude des grandes œuvres classiques de la littérature grecque lui semble appropriée pour réaliser cette tâche, difficile parmi toutes.Dans le présent article, je tenterai de mieux clarifier ses positions sur la manière dont l’étude des auteurs « classiques » pouvait contribuer à l’éducation éthique et politique des Grecs, pendant la guerre d’indépendance et après la création de l’État néohellénique. Il est possible que les idées de Koraïs soient encore intéressantes aujourd’hui, pour tout être humain désirant une vie heureuse. Adamantios Koraïs was a cosmopolitan scholar of the age of the Enlightenment, who translated, commented and published numerous ancient texts, among other works. Koraïs thinks that education is the key for the well being of a person and of a nation. The study of the great classical works of Greek literature seems appropriate to him for the realisation of this extremely difficult task.In the present article I shall try to clarify better his positions on how could the study of the « classical » authors contribute to the ethical and political education of the Greeks, during the independence war and after the creation of the modern Greek state. It is possible that Koraïs ideas present still some interest today, for any human being who desires a happy life. Ο Αδαμάντιος Κοραής ήταν ένας κοσμοπολίτης λόγιος του Διαφωτισμού ο οποίος μετάφρασε, σχολίασε και εξέδωσε, μεταξύ άλλων, πολλά αρχαία έργα. Ο Κοραής πιστεύει ότι η Παιδεία είναι το κλειδί για το καλό ενός ανθρώπου και ενός εθνούς. Η μελέτη των μεγάλων κλασσικών έργων της ελληνικής λογοτεχνίας του φαίνεται κατάλληλη για την πραγματοποίηση αυτού του δύσκολου έργου.Σ΄αυτό το άρθρο, θα προσπαθήσω να διευκρινίσω τις θέσεις του για το πως η μελέτη των «κλασσικών» συγγραφέων μπορεί να συμβάλει στην ηθική και πολιτική εκπαίδευση των Ελλήνων κατά τον πόλεμο Ανεξαρτησίας και μετά την ίδρυση του μοντέρνου Ελληνικού Κράτους. Και μπορεί οι ιδέες του Κοραή να παρουσιάσουν κάποιο ενδιαφέρον ακόμη και σήμερα για οποιοδήποτε άνθρωπο και μια ευτυχισμένη ζωή.

Nikolaos Politis n’a pas rédigé d’ouvrage théorique sur la laographie ou l’identité nationale, mais son œuvre en elle-même joue un rôle essentiel en ce domaine, totalement intégrée dans l’atmosphère de son époque, la lutte contre les idées de Fallmerayer et la définition d’une identité pour le nouvel État. Son rôle-clé et sa position dans l’université et le monde intellectuel en font sans aucun doute un membre de l’élite. Nikolaos Politis has not written any theoretical work about laography or national identity, but his all work in itself plays an main role in this direction, work entirely accorded with his time atmosphere, the fight against Fallmerayer’ ideas and the definition of the new built-State’s identity. His key-role and his position in the University and the intellectual world make him undoubtedly an elite’s member. Ο Νικόλαος Πολίτης δεν έγραψε ποτέ κανένα βιβλίο θεωρίας για την λαογραφία ή την εθνική ταυτότητα, αλλά όλο το έργο του παίζει σημαντικό ρόλο σ’αυτή την κατεύθυνση, ένα έργο εξ ολοκλήρου σε συμφωνία με την ατμόσφαιρα της εποχής του, τον αγώνα ενάντιον των ιδέων του Φαλμεραϊερ και τον ορισμό της ταυτότητας του πρόσφατα χτισμένου Κράτους. Ο ρόλος-κλειδί του και η θέση του στο Πανεπιστήμιο τον κάνουν αναμφισβήτητα μέλος της ελίτ.

Les représentations du rébétiko chez les élites intellectuelles de gauche entre la guerre civile et la dictature sont ambivalentes. Si quelques voix minoritaires mettent en avant l’intérêt musical du genre, la plupart des intellectuels de gauche s’attardent sur ses thématiques pour stigmatiser son manque de combativité, son fatalisme, son apologie de la drogue et de la pornographie, signes selon elles d’une appartenance au lumpenprolétariat ou aux forces réactionnaires. Cette vision, dominante dans les années 1940 à 1960, est néanmoins contestée par une partie des élites progressistes. Enfin, si le discours majoritaire des élites de gauche jusqu’à la junte stigmatise le rébétiko, les classes populaires l’adoptent massivement, sensibles à son inscription à une tradition de dissidence. The representations of rebetiko among the intellectual elites of the left between the civil war and the dictatorship are ambivalent. Although certain minority voices highlighted the musical interest of the genre, the majority of leftist intellectuals dwelt on its themes in order to stigmatise its lack of combativeness, its fatalism, and its apology for drugs and pornography – all signs, according to them, of belonging to the lumpen-proletariat or to reactionary forces. This view, which was dominant from the forties to the sixties, is nonetheless challenged by certain progressive elites. Yet even though the greater part of leftist elite discourse up until the military coup condemned rebetiko, the popular classes adopted it en masse, sensitive to the fact that it belonged to a tradition of dissidence. Οι αναπαραστάσεις του ρεμπέτικου στις ελίτ των αριστερών διανοουμένων μεταξύ του εμφυλίου πολέμου και της δικτατορίας χαρακτηρίζονται από αμφιθυμία. Εάν κάποιες μειοψηφικές φωνές προβάλλουν το μουσικό ενδιαφέρον του είδους, οι περισσότεροι αριστεροί διανοούμενοι εμμένουν στις θεματικές του, προκειμένου να τις στιγματίσουν για έλλειψη μαχητικότητας, μοιρολατρία, προάσπιση των ναρκωτικών και της πορνογραφίας, σημεία κατ’εκείνες της προσχώρησής του στο λούμπεν προλεταριάτο και στις δυνάμεις της αντίδρασης. Αυτή η θεώρηση, κυρίαρχη από το 1940 έως και το 1960, αμφισβητείται ωστόσο από τμήμα των προοδευτικών ελίτ. Τέλος, εάν ο κυρίαρχος λόγος των αριστερών ελίτ έως τη χούντα στιγματίζει το ρεμπέτικο, οι λαϊκές τάξεις το υιοθετούν μαζικά, ευαίσθητες στην εγγραφή του σε μια παράδοση αποστασίας.

Cet article interroge le rôle des élites locales dans la consolidation du sentiment national dans deux communautés en Grèce, initialement habitées par des réfugiés d’Asie Mineure qui, lors de leur déplacement forcé, étaient turcophones. Si l’intégration de la communauté nationale est certaine dans les deux cas, il semble que les quelques différences constatées puisent leur source aussi bien dans le contexte sociohistorique et géographique des communautés que dans le rôle de leurs élites locales. This paper examines the role of local elites in the consolidation of national identity through the case study of two Greek villages, originally inhabited by Turkish speaking Asia Minor refugees. Greek national identity is irrefutable in both cases, yet there are some differences between them which can be explained by socio-historical and geographical context as well as by the specific role of local elites. Αυτό το άρθρο εξετάζει τον ρόλο των τοπικών ελίτ στην ενίσχυση της εθνικής ταυτότητας με βάση τη μέλετη δύο ελληνικών χωριών κατοικημένων στην αρχή από τουρκόφωνους πρόσφυγες της Μικράς Ασίας. Και στις δύο περιπτώσεις η ελληνική τους ταυτότητα είναι αναμφισβήτητη, όμως υπάρχουν μεταξύ τους μερικές διάφορες οι οποίες μπορούν να εξηγηθούν από το κοινωνικό-ιστορικό και γεωγραφικό περιβάλλον και από τον ιδιαίτερο ρόλο των ελίτ.

Il est vrai que l’écriture de Théotokas n’échappe pas à l’esprit didactique ; il ne nous reste alors qu’à considérer la fiction de ses romans comme une reconstitution conceptuelle d’un monde à la recherche d’une société idéale. Avec Argo, l’écrivain démontre que la conception de l’élite comme un ensemble d’intellectuels d’une société en mouvement connaît ses limites. En même temps, dans Daimonio, il semble confirmer que le monde fermé de la bourgeoisie reste coupé de la réalité. En revanche avec Léonis, Théotokas propose comme solution de se retourner vers « l’individu » qui désormais portera sur lui tout l’espoir pour la réussite de la société et du monde.Théotokas, face à la puissance absolue du monde objectif, selon la classification du matérialisme historique, propose un monde autonome et indépendant du besoin matériel, le monde de l’esprit. À l’intérieur de ce monde, dans une couche plus secrète, il place le monde de l’individu.Nous proposons de considérer le travail de Georges Théotokas au-delà du différend politique sur lequel la critique s’est tellement focalisée faisant de lui le porte-parole de toute une bourgeoisie conservatrice. Sans vouloir minimiser les distances que l’écrivain prend avec le peuple, nous estimons que la société telle qu’elle émerge à travers l’intertexte de son œuvre ne doit pas être vue nécessairement comme la tentative de la mise en place d’une bourgeoisie qui combattra les courants marxistes. It is true that Theotokas’ writing does not escape the didactic spirit; we can therefore consider the fiction of his novels as a conceptual reconstruction of a world in search of an ideal society.With Argo, the writer shows that the design of the elite as a group of intellectuals in a changing society reaches his limits. At the same time, in Daimonio he seems to confirm seems to confirm the view that the closed urban world is severed from reality. In contrast with Leonis, Theotokas proposes as a solution the return to the "individual" who from now on carries the hope for the success of the society and the world.Theotokas, in response to the absolute power of the objective world (the objectivism), according to the classification of historical materialism, proposes a world that is autonomous and independent from material needs, the world of spirit. Within this world, at a more secret level, he places the world of the individual.We propose to consider the work of Georges Theotokas beyond political disputes that criticism has strongly focused on, turning him into a representative of the conservative class. Without intending to underestimate the distance that the writer kept from the lower class, we believe that the society as it emerges through the intertext of his work should not necessarily be seen as an attempt to establish a bourgeoisie/middle class who fights the Marxist currents. Αν θεωρήσουμε ότι το γράψιμο του Θεοτοκά δεν καταφἐρνει να απαλλαγεί από ένα πνεύμα διδακτισμού, δεν μένει παρά να λάβουμε την μυθοπλασία των μυθιστορημάτων του σαν την εννοιολογική αναπαράσταση μιας ιδανικής κοινωνίας.Με την Αργώ, ο συγγραφέας δείχνει ότι σε μια κοινωνία σε πλήρη ανασύσταση, η σύλληψη της ιθύνουσας τάξης σαν ένα σύνολο διανοουμένων, αγγίζει τα όριά της. Παράλληλα, στο Δαιμόνιο, φαίνεται να επιβεβαιώνει το γεγονός ότι ο κλειστός κόσμος της αστικής τάξης είναι αποκομμένος από την πραγματικότητα. Αντίθετα με τον Λεωνή, ο Θεοτοκάς προτείνει σαν λύση την στροφή προς το «άτομο» το οποίο στο εξής φέρει αποκλειστικά την ελπίδα για την ολοκλήρωση της κοινωνίας και του κόσμου.Ο Θεοτοκάς απέναντι στην παντοδυναμία του αντικειμενικού κόσμου, σύμφωνα με την ταξινόμηση του ιστορικού υλισμού, προτείνει ένα κόσμο αυτόνομο και απαλλαγμένο από την υλική ανάγκη, τον κόσμο του πνεύματος. Στο εσωτερικό αυτού του κόσμου, σε ένα κρυφό-μυστικό χώρο, τοποθετεί το άτομο.Προτείνουμε να θεωρήσουμε το έργο του Γιώργου Θεοτοκά πέρα από τις ιδεολογικές διαφορές στις οποίες εστίασε η κριτική μετατρέποντάς τον σε εκπρόσωπο του συντηρητικού αστισμού. Χωρίς να αγνοήσουμε τις απόστάσεις που ο συγγραφέας κράτησε από τη λαϊκή τάξη, θεωρούμε ότι η κοινωνία έτσι όπως προβάλλει από το έργο του δεν πρέπει απαραίτητα να ιδωθεί σαν μια απόπειρα σύστασης μιας αστικής τάξης για να αγωνιστεί ενάντια στα μαρξιστικά ρεύματα.

Tout habitant du Phanar n’est pas Phanariote. La formation du noyau initial de cette caste est encore en partie méconnue. Vers 1700 on compte 19 familles patriciennes. Le drogmanat et le principat consacrent l’avènement sociopolitique des Phanariotes. La greffe de certaines familles phanariotes sur des maisons nobiliaires moldaves et valaques scelle la synergie, voire la symbiose des deux groupes jusqu’à la Révolution grecque. Après 1821 les Phanariotes relèveront d’autres défis et diversifieront leurs activités. La perception des Phanariotes chez les Grecs et les Roumains se cristallise après la parution de la diatribe de Marc-Philippe Zallony (1824), et la traduction de ce libelle en grec et en roumain. L’auteur de la présente communication se propose d’esquisser la fortune et le discrédit qui ont marqué le groupe social des Phanariotes. Not all inhabitants of Phanar are Phanariots. The formation of first nucleus of this caste is still partly unknown. About 1700, there were 19 patrician families. The drogmanate and the principate consecrate the socio-political success of the Phanariots. Grafting some Phanariot families into Moldavian and Wallachian noble households seals the synergy and even the symbiosis of the two groups, up to the Greek revolution. After 1821, the Phanariots take up other challenges and diversify their activities. The Greeks’ and Romanians’ perception of the Phanariots crystallizes after the edition of Marc-Philippe Zallony’s diatribe in 1824 and the translation of this slanderous pamphlet into Greek and Romanian. The Author of this communication will sketch out the fortunes and misfortunes that characterize the “Phanariots” social group. Δεν είναι όλοι οι κάτοικοι του Φαναρίου Φαναριώτες. Η δημιουργία του αρχικού πυρήνα αυτής της κάστας είναι ακόμα εν μέρει άγνωστη. Γύρω στο 1700 αριθμούνται 19 αριστοκρατικές οικογένειες. Τα αξιώματα του δραγομάνου και του πρίγκιπα σημαδεύουν την κοινωνιο-πολιτική άφιξη των Φαναριωτών στο ιστορικό προσκήνιο. Η είσοδος ορισμένων φαναριώτικων οικογενειών σε ευγενικούς οίκους της Μολδαβίας και της Βλαχίας σφραγίζει αυτή τη σύμπραξη, δηλαδή τη συμβίωση των δύο ομάδων ώς την Ελληνική Επανάσταση. Μετά το 1821 οι Φαναριώτες θα αντιμετωπίσουν άλλες προκλήσεις και θα διαφοροποιήσουν τις δραστηριότητές τους. Η αντίληψη των Ελλήνων και των Ρουμάνων για τους Φαναριώτες αποκρυσταλλώνεται μετά την εμφάνιση της πραγματείας του Μάρκου Φιλίππου Ζαλλώνη (1824) και τη μετάφραση αυτού του δοκιμίου στα ελληνικά και ρουμανικά. Ο συγγραφέας της παρούσας ανακοίνωσης παρουσιάζει ένα περίγραμμα της καλής τύχης και της ανυποληψίας που γνώρισε η κοινωνική ομάδα των Φαναριωτών.

L’article se propose d’explorer certaines représentations littéraires de la vie monastique dans l’œuvre de l’écrivain « national » de la Grèce moderne Alexandre Papadiamantis. Nous situant aux antipodes de la critique orthodoxe imposant une vision théologique univoque de son univers artistique, notre contribution, qui se centre sur le roman matriciel les Marchands des Nations [Οἱ Ἔμποροι τῶν Ἐθνῶν], s’efforce de percer à jour la religion poétique de ce prosateur surnommé dans son pays natal « le Saint des Lettres grecques ». Ainsi sous le vernis d’un récit historique empreint de religiosité émerge un foisonnement de fantasmes, de désirs et de perversions qui confèrent à l’écriture papadiamantienne toute sa richesse et toute son intemporalité. The present contribution proposes to explore some literary depictions of monastic life in the work of Modern Greece’s national writer Alexandros Papadiamantis. Contrary to the orthodox critics, who have imposed a univocal theological approach of his artistic universe, and focusing on his novel The Merchants of Nations [Οἱ Ἔμποροι τῶν Ἐθνῶν], which holds the germs of his main ideas, we try to reveal the poetic religion of this fascinating writer, dubbed in his home country “the Saint of Greek literature”. Thus, under the cover of a historical narrative, a world of fantasies, desires and perversions arises, that endows its writing with a wealth of depth and a timeless quality. Το παρόν άρθρο προτείνει την διερεύνηση ορισμένων λογοτεχνικών απεικονίσεων του μοναστικού βίου στο έργο του «Εθνικού» συγγραφέα της Νεώτερης Ελλάδας Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Τοποθετούμενοι στον αντίποδα της Ορθόδοξης κριτικής που επιβάλλει μια μονοδιάστατη θεολογική πρόσληψη του καλλιτεχνικού σύμπαντος του σκιαθίτη συγγραφέα και επικεντρωνόμενοι στο μυθιστόρημα Οἱ Ἔμποροι τῶν Ἐθνῶν που εμπεριέχει τα σπέρματα των βασικών του ιδεών, επιχειρούμε ν᾽αναδείξουμε την ποιητική θρησκεία αυτού του γοητευτικού πεζογράφου που στην πατρίδα του φέρει την προσωνυμία του «Αγίου των Ελληνικών Γραμμάτων». Έτσι κάτω από την επίφαση μιας ιστορικής διήγησης εμποτισμένης με θρησκευτικότητα, αναδύεται ένας κόσμος φαντασιώσεων, επιθυμιών και διαστροφών, ο οποίος προσδίδει στην παπαδιαμαντική γραφή βάθος και διαχρονικότητα.

Le gouvernement Metaxás, au pouvoir d’août 1936 à janvier 1941 en Grèce, est le plus souvent rapproché du modèle autoritaire et paternaliste du Portugal salazariste – ou de l’Espagne franquiste – plus, à strictement parler, que du fascisme et du nazisme. Cet article se centre sur un aspect critique de la « Grèce du 4 août » : ses rapports au religieux. La valorisation insistante du christianisme par le régime, une dimension souvent pointée, ne marque finalement pas une rupture au regard des expériences politiques précédentes. La question de la tolérance religieuse de ce gouvernement, sa gestion particulière des minorités religieuses dans le contexte européen de la fin des années 1930 sont examinée, dans toutes leurs ambiguïtés. Le regard porté, en Grèce, sur ce régime passé cristallise des débats toujours actuels et des tensions historiographiques d’autant plus sensibles qu’elles rejoignent la question de l’attitude de l’État et de la population helléniques face à la Shoah. The Ioannis Metaxas’ regime, from August 1936 to January 1941, is most often brought closer to the authoritarian and paternalistic model of Salazar’s Portugal—or Franco’s Spain—than to fascism or nazism stricly speaking. This article focuses on a critical aspect of the “4th August Regime”: its relationships with religion. The enhancement of christianism by the political authority, which is an often noticed point, does not in fact represent a real discontinuity with respect to earlier administrations. The religious tolerance of the governement, its peculiar management of religious minorities—in the European context of the late 1930s—are examined in all their ambiguities. The look taken at this 20th century’s regime crystallizes still current debates and historiographical tensions in Greece, all the more sensitive as they meet the issue of the State and Greek population’s attitude faced with the Shoah. Το καθεστώς του Μεταξά από τον Αύγουστο του 1936 ως το Ιανουάριο του 1941, συχνά παρομοιάζεται με το αυταρχικό και πατερναλιστικό πρότυπο του Σαλαζάρ στη Πορτογαλλία και του Φράγκο στην Ισπανία. Αυτό το άρθρο επικεντρώνεται σε μια κρίσιμη πτυχή του καθεστωτός της 4ης Αυγούστου, στις σχέσεις του με τη Θρησκεία. Η επίμονος αποτίμηση του Χριστιανισμού από το καθεστώς, -ένα γεγονός που συχνά έχει επισημανθεί-, δεν σηματοδοτεί ένα διάλειμμα με τις προηγούμενες πολιτικές εμπειρίες. Το πρόβλημα της ανεξιθρησκίας αυτής της κυβέρνησης, την ιδιαίτερή του διαχείριση των θρησκευτικών μειονοτήτων στο ευρωπαϊκό πλαίσιο του 30’ εξετάζονται εδώ με όλες τις ασάφειες του. Το βλέμμα των Ελλήνων σ’αυτό το παρελθόν κρυσταλλώνεται πάντα τρέχουσες συζητήσεις ιστοριογραφικές πιέσεις πολύ ευαίσθητες, αφού εντάσσεται στο ζήτημα της στάσης του Κράτους και του ελληνικού πληθυσμού απενάντι από στο Ολοκαύτωμα.