Search

In samenwerking met de vier reconstructie-provincies Overijssel, Gelderland, Noord-Brabant en Limburg heeft Wageningen UR een onderzoek uitgevoerd naar mogelijkheden voor overheden om bij de vergunningverlening voor veehouderijbedrijven meer ontwikkelingsgericht te werken. Deze benadering is een aanvulling op de (huidige) praktijk waarin aanvragen vooral getoetst worden aan normen en maten, zoals bijvoorbeeld de grootte van het bouwblok. Belangrijkste conclusie is dat ontwikkelingsgericht werken inderdaad mogelijkheden biedt voor overheden om duurzaamheid en innovatie in de veehouderij te stimuleren. Tot nu toe werd vooral gestuurd op bouwblokken en milieunormen (o.a. stank en ammoniak), maar deze aanpak blijkt te star en te weinig stimulerend voor een duurzame en innovatieve veehouderij. In de nieuwe, ontwikkelingsgerichte werkwijze moet de economische ontwikkeling van veehouderijbedrijven hand in hand gaan met ontwikkelingen in duurzaamheid en met een dialoog met de directe omgeving. De vier provincies zijn eensgezind over deze gewenste richting, maar verschillen in hun aanpak.

Sinds de invoering van het Investeringsbudget Landelijk Gebied zijn regionale gebiedscoalities niet meer weg te denken uit het beleid voor het landelijk gebied. Ze coördineren de beleidsuitvoering voor provincies, werken aan een gemeenschappelijke aanpak voor de gebiedsproblematiek en jagen projecten aan. Naast instrumenteel vermogen hebben zij hiervoor zelforganiserend vermogen nodig. Deze studie analyseert de wisselwerking tussen het instrumenteel en zelforganiserend vermogen van gebiedscoalities in de Baronie, de Gelderse Vallei, Noardwest Fryslân en Zuidwest Twente. Hieruit blijkt dat het zelforganiserend vermogen van regionale gebiedscoalities vaak tekort schiet. Afgesloten wordt met conclusies aanbevelingen aan regionale gebiedscoalities, provincies en rijk voor het verbeteren van de balans tussen instrumenteel en zelforganiserend vermogen.

Voor de periode rond 1990 is een gedetailleerd landelijk GIS-bestand ontwikkeld met historisch grondgebruik. De gegevens hier-voor zijn ontleend aan landsdekkende topografische kaarten die rond 1990 zijn verschenen. Deze kaartbladen van de topografische kaart 1:25.000 zijn gescand en geometrisch gecorrigeerd naar het RD-stelsel. Met een semi-automatische classificatie zijn van de gescande kaarten de kleuren omgezet naar tien klassen met grondgebruik. Voor een deel van Nederland zijn digitale topografische kaarten 1:10.000 (Top10Vector) volgens een vergelijkbare procedure omgezet naar de tien klassen grondgebruik. De volgende vormen van grondgebruik zijn onderscheiden: grasland, akker/kale grond, heide en hoogveen, bos, bebouwing en wegen, water, rietmoeras, stuifduinen en zandplaten, bebouwd gebied en kassen. Het resultaat is een landelijk GIS-bestand met dominant grond¬gebruik op basis van grids van 25 meter. Validatie laat zien dat de landelijke nauwkeurigheid circa 94% bedraagt. Het bestand is onderdeel van een te ontwikkelen reeks landsdekkende databestanden met Historisch Grondgebruik vanaf 1850.

De evaluatie van de reconstructie zandgebieden die in 2007 werd aangeboden aan de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en de Tweede Kamer is een voorbeeld van een lerende evaluatie. Hierbij zijn beoordeling en leren even belangrijk en participeren stakeholders uit de beleidspraktijk nadrukkelijk in het evaluatieproces. In dit rapport wordt teruggeblikt op het onderzoeksproces. Het gaat in op de methodische keuzes en hun achtergrond en de politiek-bestuurlijke inbedding van het onderzoeksproces. Ook worden aanbevelingen gedaan voor vervolgonderzoek.

In het kader van de reconstructie ligt er een opgave om de werkelijk beleefde geurhinder te verminderen. De Wet geurhinder en veehouderij (Wgv) vormt vanaf 1 januari 2007 het toetsingskader voor de milieuvergunning, als het gaat om geurhinder vanwege dierenverblijven van veehouderijen. Deze wet biedt de mogelijkheid om in gebieden de wettelijke normstelling aan te passen aan het karakter van het gebied. Deze maatwerkbenadering vergt echter wel een goede onderbouwing. In dit onderzoek worden de knelpunten met betrekking tot geurhinder in relatie tot wettelijke normen uit de Wet Geurhinder en veehouderij in beeld gebracht. Tevens wordt er gekeken in hoeverre, rekening houdend met de gewenste ontwikkelingen in een bepaald gebied, een maatwerkbenadering een oplossing biedt

Dit onderzoek is een verslag van een kwalitatief casestudyonderzoek naar het proces en de tussentijdse resultaten van de reconstructie in Peel en Maas. Het onderzoek is een achtergrondstudie van de evaluatie reconstructie zandgebieden. Peel en Maas is een van de zeven Brabantse reconstructiegebieden. Conclusie is dat de reconstructie in Peel en Maas heeft gezorgd voor een nieuwe ontwikkelingsgerichte benadering van het landelijk gebied. Partijen zijn ook beter gaan samenwerken door de reconstructie. Het planeigenaarschap rond het reconstructieplan is groot bij de betrokken gebiedspartijen. In de uitvoering liggen veel verantwoordelijkheden bij gemeenten en waterschap. Daarbij worden ze ondersteund door de provincie en het streekhuis

Dit onderzoek is een verslag van een kwalitatief casestudy onderzoek naar het proces en de tussentijdse resultaten van de reconstructie in Salland. Het onderzoek is een achtergrondstudie van de evaluatie reconstructie zandgebieden. Conclusie is dat de reconstructie in Salland leidde tot een brede betrokkenheid van regionale partijen bij de planvorming en –uitvoering. Ook heeft de reconstructie bijgedragen aan een nieuwe benadering van het landelijk gebied. Betrokken overheden zijn meer ontwikkelings- en uitvoeringsgericht gaan denken en werken. Bovendien is de samenwerking tussen overheden versterkt. Alle betrokkenen zijn er verder van doordrongen dat het Sallandse platteland ‘van iedereen is’, ondanks verschillen in rollen, posities en belangen. Sinds de goedkeuring van het reconstructieplan in 2005 komt de uitvoering nu ook goed op gang. Er zijn resultaten geboekt op het gebied van instrumentele vernieuwing (bijv. rood voor rood en beleidsregels voor Vrijkomende Agrarische Bebouwing), leefbaarheid en verbrede landbouwontwikkeling. Op het gebied van de uitvoering van het omgevingsbeleid zijn de resultaten nog minder zichtbaar: zo is de belangstelling voor verplaatsing uit extensiveringsgebied gering. Wel wordt er vooral in gebiedsuitwerkingen gewerkt aan oplossingen waarbij natuur(ontwikkeling), verdroging en landbouw¬structuur¬versterking hand in hand gaan.

Dit rapport doet verslag van een kwalitatief casestudyonderzoek naar het proces en de resultaten van de reconstructie in het gebied Nederweert. Het is een achtergrondstudie van de evaluatie reconstructie zandgebieden. In dit rapport staat het proces rond planvorming en uitvoering van de reconstructie centraal (2000-2006). Eveneens wordt aandacht besteed aan de reconstructiepilot die in de periode 1999-2003 plaatsvond. De belangrijkste conclusie is dat de uitvoering van de reconstructie in het gebied Nederweert tot nu toe moeizaam is verlopen, doordat onvoldoende duidelijk is wat de gebiedspartijen met de reconstructie willen bereiken. Enerzijds is sprake van een gebrek aan `planeigenaarschap¿: de wensen, ideeën en initiatieven vanuit het gebied sluiten onvoldoende aan bij het reconstructieplan van de provincie Limburg. Anderzijds is sprake van problematische verhoudingen tussen sommige partijen en bestuurders in het gebied en heeft bij een aantal gemeenten de gemeentelijke herindeling veel aandacht opgeëist. Hierdoor is de samenwerking in het gebied (in de gebiedscommissie en in integrale projecten) nog onvoldoende ontwikkeld.

In deze evaluatie van de reconstructie zandgebieden komt eerst de ontwikkeling van de reconstructie aan bod: van een ruimtelijke aanpak van de problemen in de varkenshouderij tot een breed proces van integrale gebiedsontwikkeling. De tussenresultaten worden vervolgens beschreven vanuit vijf deelperspectieven: procesmatige en organisatorische vernieuwing, instrumentele vernieuwing, uitvoering van omgevingsbeleid, landbouwontwikkeling en sociaal-economische vitaliteit. Speciale aandacht wordt gegeven aan de reconstructiegebieden: Salland, Gelderse Vallei, Nederweert, Peel en Maas

Dit rapport omvat een geschiedschrijving van de reconstructie op overkoepelend niveau. Het gaat in op de precieze omstandigheden die in 1997 leidden tot de eerste ideeen voor de reconstructie en op de ontwikkelingen die daarna hebben plaatsgevonden: de pilots, de langdurige behandeling van de Reconstructiewet in de Tweede en Eerste Kamer, de introductie van de integrale zonering, de afstemming met het ammoniak- en stankdossier, de lobby van de provincies, het pact van Brakkenstein, ruimte-voor-ruimte en het Krokusakkoord. Het is een achtergrondstudie van de evaluatie reconstructie zandgebieden.

Dit onderzoek is een verslag van een kwalitatief casestudyonderzoek naar het proces en de resultaten van de reconstructie in de Gelderse Vallei/ Utrecht-Oost. Het onderzoek is een achtergrondstudie van de evaluatie reconstructie zandgebieden. In de casestudy staat het proces rond de vorming van het reconstructieplan (2000-2005) centraal, alsmede de daarop volgende discussies over de uitvoering van het reconstructieplan. Conclusie is dat het reconstructieproces tot een hoge mate van planeigenaarschap heeft geleid bij de gebiedspartijen en tot een hernieuwde samenwerking op gebiedsniveau. De samenwerking bouwt voort op de ervaringen in het ROM-project Gelderse Vallei. Ook het eigen programmabureau vormde een belangrijke stimulerende factor voor dit proces. Sinds de goedkeuring van het reconstructieplan in 2005 komt de uitvoering nu ook goed op gang. Er ontstond echter veel onrust en onduidelijkheid bij de gebiedspartijen doordat de provincie Gelderland de uitvoeringsstructuur van het reconstructieplan door de komst van het ILG ter discussie heeft gesteld. In de provincie Utrecht speelde deze discussie een stuk minder

Deze tussenrapportage van de evaluatie van de reconstructie zandgebieden omvat een globale analyse en beoordeling van de (voorgenomen) resultaten van de reconstructie zandgebieden tot de zomer van 2006. De resultaten worden eerst beschreven vanuit zes deelperspectieven op de reconstructie: procesmatige en organisatorische vernieuwing, instrumentele vernieuwing, uitvoering van omgevingsbeleid, veterinaire veiligheid, economisch perspectief van de landbouw en sociaal-economische vitaliteit/leefbaarheid. De resultaten liggen in deze fase van de reconstructie vooral op het vlak van procesmatige, organisatorische en instrumentele vernieuwing. Inhoudelijke resultaten zijn onder meer geboekt op het vlak van ontstening, bedrijfsverplaatsingen in de intensieve veehouderij en sociaal-economische vitaliteit. De beoordeling op integraliteit, regionaal maatwerk en uitvoerbaarheid valt tenslotte gematigd positief uit.

Dit plan van aanpak en monitoring van maatregelen tegen fosfaatbelasting van het oppervlaktewater in het landelijk gebied zal worden gebruikt voor het proefproject Fosfaatpilot Noord- en Midden- Limburg, dat de Dienst Landelijk Gebied uitvoert in het kader van de Reconstructie van de Zandgebieden. Een gebiedsdiagnose is ontwikkeld en uitgevoerd om de landbouwpercelen met de grootste risico¿s te identificeren, en om voor deze percelen de meest geschikte maatregelen te vinden: uitmijnen, samengestelde diepe drainage met niveauregeling of maatregelen tegen oppervlakkige afspoeling. Daarnaast zijn een drietal andere maatregelen beschouwd: een groot en een klein vloeiveld voor het zuiveren van oppervlaktewater uit landbouwgebied, de wasmachine voor het bewust uitspoelen van fosfaat uit voormalige landbouwgrond ter voorbereiding op natuurontwikkeling, en het omleiden van landbouwwater voor de verbetering van de waterkwaliteit van een herstelde beek. De gebiedsdiagnose was gericht op het perceelsniveau en bestond uit een hydrologische analyse van emissieroutes op basis van karteerbare kenmerken en een analyse van de verspreiding van fosfaatbronnen in het studiegebied door middel van een enquête en aanvullend grondonderzoek. Op de percelen die zijn aangewezen voor de maatregelen zullen metingen (P, N) aan bodem en water met en zonder maatregel worden uitgevoerd om uitspraken te kunnen doen over de effectiviteit van de maatregelen. Het monitoringplan is gericht op opschaling van de resultaten van de maatregelen naar grotere delen van Limburg

Terugkijken is vooruitzien: rondetafeldiscussie over de hete hangijzers van de reconstructie en de evaluatie ervan” met: • Herman Wierenga (Directie Platteland, LNV) • Bertus Hesselink (Voorzitter gebiedscommissie pilot Neede - Borculo) • Katrien Termeer (Hoogleraar Bestuurskunde, Wageningen UR)

Op verzoek van de provincie Gelderland hebben Alterra en TNO-MEP een ruimtelijke analyse gemaakt van de milieusituatie in de reconstructiegebieden van Gelderland en Utrecht-Oost. Hierin is voor de huidige en autonome situatie nagegaan hoe het staat met de verschillende milieuthema¿s in dit gebied: - nutriëntenuitspoeling naar grond- en oppervlaktewater, - agrarische geurhinder - ammoniakemissie en ¿depositie De resultaten hiervan staan verwoord in Alterra-rapport 535.1 t/m 535.3 voor respectievelijk reconstructiegebied Achterhoek en Liemers, reconstructiegebied Veluwe en reconstructiegebied Gelderse Vallei en Utrecht-Oost. In dit rapport worden voor de drie reconstructiegebieden de resultaten van aanvullende scenarioberekeningen weergegeven. De scenario¿s laten voor de 3 milieuthema¿s afzonderlijk zien wat de effecten zijn van te nemen maatregelen in het kader van het reconstructieproces.

In Noord-Brabant is de waterkwaliteit als gevolg van nutriënten, zware metalen en bestrijdingsmiddelen onvoldoende om land- en waternatuurdoelstellingen te realiseren. In het kader van de Reconstructie kunnen inrichtingsmaatregelen worden getroffen die de waterkwaliteit verbeteren. Een quick-scanmethode is ontwikkeld om inrichtingsmaatregelen op deelstroomgebiedsniveau in kaart te brengen. Deze methode berust op het bijeenbrengen van relevante kaartbeelden, die door deskundigen worden beoordeeld. De effectiviteit van bufferstroken en zuiveringsmoerassen op nutriënten in het oppervlaktewater is nader bepaald.

Ten behoeve van het waterschap Regge & Dinkel is een reconstructie gemaakt van de vroegere waterhuishouding. Op basis van digitale bestanden met bodemtype, hoogteligging, historisch grondgebruik en geologie is een schatting gemaakt van de vroegere grondwaterstanden en van de voormalige ligging van kwel- en infiltratiegebieden. De kaartbeelden zijn getoetst aan gegevens over het vroegere voorkomen van grondwaterafhankelijke plantensoorten en aan gedetailleerdere schattingen van het vroegere grondwaterregime op basis van veldgegevens in een vijftal proefgebieden. Ten behoeve van het project zijn de Bonne-bladen met het historische grondgebruik rond 1900 gedigitaliseerd. De resultaten zijn opgenomen in het bestand Historisch Grondgebruik Nederland (HGN)

Dit rapport beschrijft de ontwikkeling van een nieuw brongebied in natuurreservaat het Springendal in Oost-Twente. Dit gebied (een voormalige maisakker) is in 1996 aangekocht door Staatsbosheer en in 1998 heringericht. In het van oorsprong natte gebied is een aantal bronnen ontstaan. Op drie plekken, een bron met de bronbeek en een poel, is gedurende 4 jaar de macrofauna gemonitord en zijn milieuvariabelen in het water gemeten. Deze gegevens zijn geanalyseerd en het kolonisatieproces is beschreven. Dit rapport evalueert de ontwikkeling van het gebied, de kolonisatie door macrofauna en het succes van de herinrichting.

Het Reconstructieproces was al in volle gang, toen de ontwerpende inbreng een rol kreeg. In zes districten werkte men al twee jaar lang aan het Reconstructieplan. De ontwerpers zijn dus in een latere fase van het planproces ingestapt. De opzet van het ontwerpproces is wisselend van zelfontwerp tot gemeenschappelijk werken met stakeholders in ateliers. Vervolgens is door de ontwerpers geschetst aan een overall-schets, op basis waarvan een aantal nieuwe projecten is bedacht. Tenslotte is het materiaal gerubriceerd door de opdrachtgever en ontwerpers tot zes ontwerpverhalen met een inhoudelijke, beeldende en organisatie component. In de volgende hoofdstukken kunt u kennis nemen van deze ontwerpverhalen.

Voor het thema waterberging van de reconstructie in Noord-Brabant is een instrument gemaakt om de zoekruimte voor waterberging in het regionale watersysteem te kwantificeren. Dit Hoogwater Instrument Brabant (HIB) is een ARCVIEW-applicatie rond het integrale watersysteemmodel SIMGRO en rekent met stochasten conform de hoogwaternormering regionale watersystemen. Het instrument gaat uit van beschikbare digitale databestanden. Essentieel zijn de leggergegevens van de waterschappen, HIB voert controles op consistentie uit en controleert deze data. HIB is door adviesbureaus en door waterschappen toegepast om modellen te bouwen om de zoekruimte voor waterberging te bepalen. Het gebruiksgemak en de opzet van HIB maken dat dit instrument geschikt is als instrument voor waterschappen om de vragen waterbeheer integraal te onderbouwen

Dit rapport beschrijft de resultaten van een analyse van de communicatiestrategieën die op verschillende bestuurlijke niveaus zijn gehanteerd in de voorbereidingsfase (januari-juli 1999) van de Reconstructiewet Concentratiegebieden Veehouderij. Met behulp van een theoretisch model waarin verschillende vormen van beleidscommunicatie in verband worden gebracht met de gehanteerde sturingsmodellen, wordt in twee casus de communicatie getypeerd en geëvalueerd. Voor dit onderzoek is in de regio Oost de communicatie rondom de totstandkoming van de provinciale uitgangspuntennota van het Bestuurlijk Overleg Reconstructie Concentratiegebieden Oost (BORCO), een samenwerkingsverband van de provincies Gelderland, Utrecht en Overijssel, geanalyseerd. In de regio Zuid is de communicatie bestudeerd in twee proefprojecten, Gemert-Bakel in Noord-Brabant en Nederweert in Limburg. Hoewel deze fase van de besluitvorming over de reconstructie vraagt om toepassing van nieuwe vormen van beleidscommunicatie als interactieve beleidsvoering en individueel relatiemanagement, blijken deze in de praktijk slechts in beperkte mate te worden gehanteerd. Onervarenheid, de aard van de professionalisering en taakstelling van de communicatiemedewerkers, de bestaande bestuurlijke cultuur en de onzekerheid over de Reconstructiewet zijn belangrijke verklaringen hiervoor.

Op het platteland domineren nog steeds sectorale plattelandsvisies en monofunctioneel landgebruik, zowel bij de overheden als bij de overige actoren. Enerzijds krijgt multifunctioneel landgebruik in de huidige gebiedsprocessen daardoor geen aandacht, laat staan vertrouwen. Anderzijds komen de plattelandsoverheden met elkaar en met de andere actoren niet tot een gebiedsproces of lopen daarin vast. Volgens de auteurs is er dus een groot gemis aan een omvattende plattelandsvisie die de sectorale visies overstijgt en die alle functies voldoende ruimte biedt op basis van multifunctioneel landgebruik. Dit rapport wil in dit gemis voorzien met een dualistische plattelandsvisie die zowel de collectieve als de private functies de nodige ruimte biedt. De visie is getoetst in Landstad Deventer en Walcheren. Het rapport doet een aantal aanbevelingen aan de plattelandsoverheden voor drastische bijstelling van hun beleid.