Search

De HEINEKEN brouwerij in Zoeterwoude wil in de toekomst klimaatneutraal produceren. Dierlijke mest en berm- en natuurgras zijn potentiële energiebronnen voor de biogasproductie via vergisting in de regio Zoeterwoude en bieden daarmee een duurzaam klimaatneutraal alternatief. Digestaat (het restproduct bij vergisten) kan een sleutelrol spelen om naast biogasproductie ook de mineralenkringloop voor de landbouw in de omgeving van de brouwerij te verbeteren. Digestaat heeft nagenoeg dezelfde werking als dierlijke mest en kan (na verdere bewerking) in de toekomst (na goedkeuring van de EU) als vervanger voor stikstofkunstmest dienen.

Voor drie studiegebieden is nagegaan wat de betekenis van ecosysteemdiensten kan zijn bij de realisatie van beleidsdoelen voor die gebieden. De studiegebieden en beleidsopgaven zijn IJsselmeer met een besluit over het waterpeil, Schiermonnikoog met het openhouden van de jachthaven in een Natura 2000-gebied, en Rijk van Dommel en Aa met versterking van het groen-blauwe karakter van het gebied. De benadering uit de internationale studie The Economics of Ecosystems and Biodiversity (TEEB) is in deze studie uitgewerkt tot een voor Nederland toepasbare methode: de TEEB aanpak. Aan de hand van deze aanpak worden voorkomende ecosysteemdiensten beschreven en gekwantificeerd, en worden van ruimtelijke ontwikkelingsvarianten hun effecten op maatschappelijke welvaart onderling vergeleken en gewaardeerd. De studie laat zien dat het integraal benaderen van gebiedsopgaven in ruimtelijke projecten en het daarbij meer benutten van synergie met natuur, kan leiden tot een hogere maatschappelijke welvaart. Ecosysteemdiensten spelen daar een belangrijke rol bij. De studie is bedoeld om bewustwording te vergroten van het nut van ecosysteemdiensten, waarbij de beschreven voorbeelden dienen ter inspiratie. Implementatie van de werkwijze in het beleid en toepassing in de praktijk moet worden afgestemd op de beleidsdoelen van het gebied waarbij nadere ruimtelijke detaillering en afstemming met lokale stakeholders is vereist.

Al zoekende naar hernieuwbare grondstoffen om producten te ontwikkelen wordt duidelijk dat vlas heel wat potenties biedt. Een aantal partijen in en rondom Enschede is daar alvast van overtuigd en klaar voor de volgende stap: een biobased vlascluster ontwikkelen in omgeving Enschede. Het Ministerie van Economische Zaken is enthousiast over deze ambitie en wil met dit onderzoek de partijen een steun in de rug geven om de volgende stap te maken. Concreet is het onderzoek gericht op de volgende vragen: - Is het mogelijk om een schaalsprong te maken in vlasteelt in omgeving Enschede ten behoeve van de biobased productontwikkeling in de regio? - En zo ja, welke instrumenten kunnen daartoe ingezet worden? Over deze vragen bundelt deze notitie een grote hoeveelheid van beschikbare informatie om de partijen te helpen om tot focus te komen. Ook worden aanbevelingen gemaakt over de route die bewandeld kan worden om de biobased vlascluster te realiseren, zoals welke acties en projecten gerealiseerd moeten worden, alsook welke financieringsinstrumenten beschikbaar zijn om deze acties te realiseren. Ook geven we suggesties over een organisatiestructuur die deze vlascluster kan realiseren.

Het ontwikkelen van regionale voedselketens staat binnen de gemeenten, Nederland en Europa in de belangstelling. Voor een regio is het daarom belangrijk inzicht te hebben in het belang van de voedselketen binnen hun eigen regio, zodat daar actief beleid op kan worden gevoerd en dat overheden, ondernemers en onderwijsinstellingen acties kunnen ondernemen om de voedselketen te stimuleren en daarmee de economische activiteiten in de regio te behouden en/of te versterken. Deze studie analyseert de huidige en toekomstige waarde van voedselketens voor de Achterhoek. Hieruit blijkt dat de waarde van voedselketens hoog is, maar tegelijkertijd maakt het onderzoek duidelijk dat de waarde onder druk staat wat naast economische gevolgen, ook sociale en landschappelijke gevolgen met zich meebrengt. Dit rapport biedt ontwikkel strategieën om de waarde te behouden dan wel te versterken. Afgesloten wordt met conclusies en aanbevelingen voor ondernemers, overheden en onderwijsinstellingen om de waarde van voedselketens te versterken.

High Nature Value farmland (HNV) is in het Europees landbouw-milieubeleid een erkend begrip voor landbouwgrond met hoge natuurwaarden. In dit rapport wordt HNV in Nederland in kaart gebracht. 15% van de gebruikte landbouwgrond kan als HNV aangemerkt worden. Het gaat vooral om de weide- en akkervogel-gebieden, maar ook om andere waardevolle landschappen. Beleidsinstrumenten als de subsidies voor agrarisch natuurbeheer zijn op het moment niet optimaal gericht op HNV-gebieden: slechts een derde van de individuele pakketten ligt op HNV. Het collectief agrarisch natuurbeheer is beter gericht op HNV. De vergroening van het GLB biedt kansen voor het behoud van HNV, zo kan door modulatie, inzet van de nieuwe 1e pijler-maatregel voor gebieden met natuurlijke handicaps en door de Ecological Focus Area-maatregel HNV behouden en versterkt worden. Tenslotte worden aanbevelingen gedaan hoe de HNV-indicator gemonitord kan worden, een verplichting voor de rapportages van het plattelandsontwikkelingsbeleid.

The WECAN tool is a pragmatic valuation tool to be used by the Interreg partners in the WECAN project. It can be used to explore, value and communicate the benefits of natural heritage for regional economic prosperity. The WECAN tool combines stakeholder knowledge and expert knowledge. This study presents the WECAN tool, explores how it can be used in each of the three Interreg regions, and advices on how to communicate the economic value of natural heritage to regional stakeholders.

Dit onderzoek is gericht op de vraag hoe het ministerie van EL&I en in het bijzonder de directie Regio en Ruimtelijke Economie (RRE) innovaties kunnen faciliteren op het snijvlak van topsectoren. Dit rapport beschrijft oude en nieuwe theorieën over innovatie, die in combinatie met elkaar kunnen worden gebruikt. Aan de hand van de theorie zijn vijf innovatieprojecten beschreven en geanalyseerd. Informatie is verkregen uit de literatuur, van internet en van sleutelpersonen van de cases. Verder behandelt dit rapport het generieke innovatiebeleid en het topsectorenbeleid, waaronder de organisatie voor innovatie bij het ministerie van EL&I. Dit rapport beschrijft tenslotte conclusies en aanbevelingen over denkbare rollen van RRE en andere actoren (1) en bouwstenen voor een systematische aanpak van innovatieprojecten (2).

Verduurzaming van de landbouw en de ontwikkeling van het landelijk gebied vraagt om data en om kennis. Dat is nodig om aan te geven of een verandering bijdraagt aan verduurzaming of juist niet. Binnen Nederland kan en wil het landbouwbedrijfsleven bijdragen aan het vinden van oplossingen voor de problemen op het gebied van bijvoorbeeld water- en nutriëntenhuishouding, energievoorziening en klimaatverandering, maar men heeft daarvoor de juiste tools nodig. Dit KB12-onderzoek is gestart om een beeld te krijgen van de toepasbaarheid en generieke inzetbaarheid van bestaande data en methodieken. Deze studie richt zich op intensieve landbouw in de Peel, om op basis van indicatoren, die regio-specifiek ingevuld kunnen worden, alternatieven te kunnen beoordelen op duurzaamheidsprestaties.

Het thema krimp staat hoog op de politieke en bestuurlijke agenda. Krimp is in eerste instantie een demografisch verschijnsel maar bevolkingsdaling heeft ook invloed op de sociaal- economische omstandigheden en op (het gebruik van) de fysieke ruimte. Krimp vraagt om een heroriëntatie op de ontwikkeling van de regio. Een verkenning van de ontwikkelingen in krimpgebieden kan daarbij eigenlijk niet buiten een verkenning van de (ruimtelijke) ontwikkelingen in de agrarische sector in deze gebieden.

Een urgente vraag vanuit greenport Venlo is hoe regionale innovaties, vooral op MKB niveau, op het gebied van agribusiness, logistiek, C2C en kwaliteit van de leefomgeving kunnen worden gestimuleerd en hoe bedrijvigheid en nieuwe start-ups kunnen worden bevorderd. Ondernemers hebben innovatievragen, maar zijn door gebrek aan tijd, geld en kennis niet in staat om deze zelf te beantwoorden. Ook zijn scholieren en studenten nog niet sterk verbonden aan Greenport Venlo. In dat kader is het concept Venture Labs verkend.

In het kader van het interbestuurlijk actieplan bevolkingsdaling zijn in 2010 22 krimpexperimenten gestart door gemeenten, provincies en andere regionale actoren. De Rijksoverheid faciliteert deze experimenten met kennis. Dit rapport geeft een analyse van de uitvoering van deze experimenten over 2010. De 22 experimenten laten een grote variatie zien aan onderwerpen, methoden, complexiteit en voortgang. Voor een echte beoordeling is het nog te vroeg. Veel experimenten zitten nog in een opstartfase. Het betrekken van publieke en private partijen bij de experimenten kost veel tijd. Hetzelfde geldt voor de bewustwording van het krimpprobleem. Voordat de resultaten in de praktijk zichtbaar worden zullen veel experimenten: (1) concretere eindresultaten moeten benoemen; (2) financiële middelen moeten vinden voor de uitvoering; (3) meer aandacht besteden aan het betrekken van maatschappelijke organisaties, bedrijven en burgers en (4) veel van elkaar leren. De Rijksoverheid kan op de korte en langere termijn meer duidelijkheid scheppen over de eigen rol bij de experimenten.

In het Rijnstrangengebied is het van groot belang om aan te sluiten bij ontwikkelingen, want er is sprake van een grote ruimtelijke dynamiek. Er zijn opgaven voor natuur, water en de landbouw. Daarnaast kent het gebied een grote toeristische en recreatieve potentie. Bij deze opgaven kan cultuurhistorie een rode lijn zijn, een verbindende factor.

Greenport Venlo is een regionale ontwikkelingsstrategie en een netwerk van overheid, ondernemers, onderzoek, onderwijs en omgeving. In de aanpak worden nieuwe technieken en instrumenten van sturing en regionale ontwikkeling toegepast, waarbij de rol van kennis en leren centraal staat. Vanuit de analyse van de fasen van sturingsstijlen en regionale ontwikkelingsstrategieën ontstaat een nieuw concept voor ontwikkeling dat handvaten biedt om om te gaan met nieuwe complexe regionale vraagstukken: de Lerende Regio. Dit geeft aanknopingspunten voor analyse van regionale ontwikkeling en voor planning en ontwerp. Vanuit de praktijk van Greenport Venlo valt op te maken dat men op weg is een Lerende Regio te vormen. Het concept van de lerende regio kan worden benut om de vervolgstappen voor de ontwikkeling van Greenport Venlo te benoemen. Het concept betekent voor betrokken partijen en personen een nieuwe wijze van samenwerken en kennisontwikkeling binnen regionale ontwikkelingsprocessen.

Helpdeskvraag om een quick scan uit te voeren naar het concept Venture Labs en hoe dit gebruikt kan worden om regionale innovaties op het gebied van agribusiness, logisitiek, C2C en kwaliteit leefomgeving in Greenport Venlo te bewerkstelligen. Een Venture Lab is over het algemeen een technologisch centrum dat ondersteuning biedt aan startende ondernemers, wetenschappers, PhD’s en studenten die een patent of techniek willen commercialiseren in een onderneming. Een Venture Lab is te omschrijven als een gebouw, maar het is meer dan dat. Het is tevens een onderwijsprogramma, waarin op een gestructureerde manier een onderneming opgezet kan worden. Deelnemers aan het Venture Lab programma hebben meestal een eigen idee en willen dat graag vermarkten. Het hebben van een idee is echter meestal niet noodzakelijk.

This report presents the results of the 2009 policy supporting research on international ecological networks development within the framework of the Policy Support Research Program of the Dutch Ministry of Agriculture, Nature and Food Quality. The research identifies priority eco-regions worldwide where the Netherlands can concentrate its efforts in eco-regional development and ecological network initiatives, considering the ecological, economic and institutional factors. A three steps assessment approach is presented for selection of countries, and their prioritization, including a multiple criteria analysis. A short list of seventeen countries in Africa important to the Dutch development relations in the field of eco-regional development has been identified

Sinds de invoering van het Investeringsbudget Landelijk Gebied zijn regionale gebiedscoalities niet meer weg te denken uit het beleid voor het landelijk gebied. Ze coördineren de beleidsuitvoering voor provincies, werken aan een gemeenschappelijke aanpak voor de gebiedsproblematiek en jagen projecten aan. Naast instrumenteel vermogen hebben zij hiervoor zelforganiserend vermogen nodig. Deze studie analyseert de wisselwerking tussen het instrumenteel en zelforganiserend vermogen van gebiedscoalities in de Baronie, de Gelderse Vallei, Noardwest Fryslân en Zuidwest Twente. Hieruit blijkt dat het zelforganiserend vermogen van regionale gebiedscoalities vaak tekort schiet. Afgesloten wordt met conclusies aanbevelingen aan regionale gebiedscoalities, provincies en rijk voor het verbeteren van de balans tussen instrumenteel en zelforganiserend vermogen.

Bieden agroparken in Drenthe een haalbaar perspectief dat nadere uitwerking verdient? Conclusie is dat de perspectieven voor de ontwikkeling van agroparken in Drenthe zeer goed zijn. De ontwikkeling van agroparken past in de doelstellingen van de provincie (ontwikkeling van natuur, landschap en recreatie enerzijds, innovatie van de landbouw anderzijds). Cruciaal is het organiseren van een open innovatieproces met aandacht voor communicatie en betrokkenheid van verschillende belanghebbende partijen. De provincie is de aangewezen partij om het initiatief te nemen in dezen. Aanbevolen wordt aan te sluiten op bestaande initiatieven.

The state of Mato Grosso in Brasil faces environmental challenges since agricultural developments threaten biodiversity and other environmental values. The mission of the state university of Mato Grosso (UNEMAT) is to contribute to the knowledge needed for the sustainable development of the state. However, there is a need for academic capacity building. Collaboration with Wageningen University intends to improve the quality of the education and science especially concerning landscape ecological research.

Integrale gebiedsprocessen zijn populair in het landelijk gebied. Ondertussen gaat de sectorale beleidsontwikkeling op nationaal en Europees niveau gewoon door. Dit zorgt voor (nieuwe) afstemmingsproblemen. Dit rapport laat drie praktijkvoorbeelden zien van afstemming tussen bestaande gebiedsprocessen en Natura 2000 en nieuw nationaal natuurbeleid. Dit vraagt om meer onderlinge communicatie en reflectie en communicatie: gebiedspartijen die hun integrale gebiedsplan ter discussie durven te stellen en overheden met oog voor de implementatiepraktijk van sectoraal beleid.

Provincies hebben voor een periode van zeven jaar de beschikking over 3,6 miljard euro rijksgeld voor de inrichting van het landelijk gebied. Over de voortgang moeten zij jaarlijks rapporteren aan het ministerie van LNV en in 2014 weer verantwoording afleggen. De nadruk ligt daarbij op harde data over hectares natuur en kilometers fietspad. Maar wat betekenen al die cijfers? Het gesprek over het verhaal erachter komt moeilijk op gang. In het Alterra-rapport 'Het verhaal achter de cijfers. Lessen uit andere beleidsdossiers over de rol van procesinformatie in de verantwoordingssystematiek van het ILG' komen ervaringen uit andere dossiers aan bod die inspireren tot een meer lerende benadering. Die andere dossiers leren bijvoorbeeld dat een meer relationeel perspectief, waarbij partijen zich gezamenlijk verantwoordelijk voelen voor gemaakte afspraken, waarschijnlijk meer en betere informatie voor beleidsleren oplevert. Partijen praten dan makkelijker over de achtergronden van prestaties, omdat gesprekken niet vanuit een beoordelende maar vanuit een lerende houding worden gevoerd.

Een verkennend onderzoek naar de ruimtelijke impact van multifunctionele landbouw (MFL) op het landschap. De analyse richt zich op de fysieke veranderingen in het landschap als gevolg van MFL en de factoren achter de ontwikkeling van MFL. De sturende factoren zijn te verdelen in omgevingsfactoren, ondernemersfactoren en overheidsfactoren. Het onderzoek behelst een literatuurstudie, een regionale analyse en aan de hand van interviews en veldbezoeken zijn 4 casestudie gebieden onder de loep genomen. Dit zijn: Gelderse vallei, Walcheren, Bellingwolde en Waterland. Op basis van de analyse wordt een beeld geschetst van de te verwachte impact van MFL op het landschap in de toekomst en worden aanbevelingen gedaan voor een gebiedsgerichte benadering.

Het ministerie van LNV vraagt zich af of het beleidsthema sociaal-economsiche vitaliteit en leefbaarheid structureel moet worden toegevoegd aan de ILG bestuursovereenkomsten. Het idee bestaat namelijk dat het rijk, provincies moet ondersteunen in de uitvoering van beleid op het gebied van sociaal-economische vitaliteit en leefbaarheid. Om hierover uitspraken te doen bevat dit rapport een analyse hoe provincies het beleidsthema tot nu toe zelf invullen, welke problemen en successen ze daarbij ervaren en wat ze van LNV verwachten

This is the first report of the TransForum project Process monitoring agroparks international, which focuses on India and specific on the development of the IFFCO Kisan SEZ Nellore in the south of India. It contains an overview of process design and the content of the proposition of IAN agroparks in India for 2009.

Het project Streamlining Greenport Venlo is uitgevoerd door een consortium van partijen, bestaande uit KnowHouse, Wageningen UR en de Vrije Universiteit Amsterdam. Het project is gestart in het najaar van 2005 en is zojuist afgerond onder meer met een rapportage in de vorm van een boekje met als titel “The making of Greenport Venlo”. Het doel hiervan is om verslag te doen van de leerervaringen van vier jaar Streamlining Greenport Venlo. Het is het product van diverse betrokken wetenschappers en mensen uit de praktijk van Greenport Venlo. De wetenschappers presenteren vanuit hun discipline en betrokkenheid de bijdrage die zij hebben geleverd aan de ontwikkeling door theorie, methoden en activiteiten te beschrijven. Naast iedere bijdrage van een wetenschapper is een verhaal geplaatst dat gemaakt is op basis van een interview met iemand uit de praktijk van Greenport Venlo. Er wordt geëxperimenteerd met ontwikkelingsplanologie en cradle to cradle-ontwerpprincipes

In opdracht van het ministerie van LNV is onderzocht hoe de paardenhouderij in Nederland zich de afgelopen decennia heeft ontwikkeld, en op welke wijze beleidsontwikkeling heeft plaatsgevonden voor de paardenhouderij in relatie tot landschap, apart geanalyseerd qua rijksbeleid, provinciaal en gemeentelijk beleid . Vervolgens is de gemeentelijke uitvoeringspraktijk en de juridische verankering van het paardenbeleid onder de loep genomen. Het laatste hoofdstuk betreft de gebiedscase Gelderse Vallei. In dit gebied heeft een beleidsontwikkeling plaatsgevonden die als voorbeeld kan dienen voor andere regio’s in Nederland. De meerwaarde van regionale samenhang in het beleid en de besluitvorming is evident om tot een landschapsgerichte paardenhouderij te komen.

In deze verkenning van de potenties voor zelfsturing in de Noordelijke Friese Wouden staan de volgende vragen centraal: Het gebied heeft al een lange geschiedenis wat zelfsturing betreft. Hoe zijn deze zelfsturing arrangementen tot stand gekomen en hoe worden ze door de betrokkenen beleefd. Wat betekent dit voor een vervolgtraject? Welke ambities staan betrokkenen voor ogen in hun streven naar verdergaande vormen van zelfsturing? Welke kansen zijn er voor de realisatie van deze zelfsturing ambities en welke hobbels moeten er genomen worden? Welke trajecten lijken kansrijk en hoe zien de contouren van een traject eruit om deze te realiseren?

The objective of Cultured is to exchange knowledge between fourteen European on how cultural heritage can play a part in the development of its own immediate surroudings

Onderzocht is de ontwikkeling en doorwerking van transformerende concepten in professionele netwerken gericht op duurzame gebiedsontwikkeling. Casus is het centrale rivierengebied in de periode 1970-2005. Interactie tussen professionele domeinen brengt nieuwe concepten voort. De werking van een concept verandert in de tijd, net als de netwerken die zich rond concepten vormen. Inzicht in de levensloop van concepten en hun netwerken leidt tot aanbevelingen omtrent het creëren van gunstige condities voor het bevorderen van transities naar een duurzame leefomgeving. Behandeld worden o.a. Plan Ooievaar, hoogwater

Binnen het Interreg project Cultured wisselen veertien Europese partners met elkaar uit hoe het cultureel erfgoed een rol kan spelen bij regionale ontwikkeling. Alterra bracht als voorbeeld het Lingekwartier in. Voor het gebied rond Asperen is via gesprekken gebiedskennis vergaard, omdat vernieuwende ideeën enkel effect hebben als ze aansluiten bij het gebied.

Verslag van een interactieve workshop over ervaringen met regionale ontwikkeling (procesmanagement en projectontwikkeling) in Noordrijn-Westfalen en Nederland georganiseerd door Alterra samen met het ILS NRW. (Het Institut für Landes- und Stadtentwicklungsforschung und Bauwesen des Landes Nordrhein-Westfalen is een onderzoeks- en adviesinstituut van de Duitse deelstaat.)

De gemeente Emmen wil nagaan in hoeverre agrarische grond en agrarische erven in het gebiedsdeel 'De Monden', rendement en werkgelegenheid kunnen blijven bieden, met behoud of liefst verbetering van de gebiedskwaliteiten, zoals verwoord in Structuurplan 2020. Gemeente Emmen heeft Alterra opdracht gegeven vier koersen te verkennen: 1. Autonome ontwikkeling van de landbouw, 2. Inplaatsen van melkveebedrijven, 3. Productie van duurzame energie, 4. Economisch verdiepen en verbreden

Natuurontwikkeling in de Gelderse Poort ging samen met een toename van recreatie en toerisme, die omzet en werkgelegenheid genereerde. De economische betekenis van de landbouw nam af, maar de economische ontwikkeling van andere sectoren compenseerde dat verlies. Het edelhert kan zeker als publiekstrekker fungeren; en daarmee een nieuwe impuls geven aan de recreatie in het gebied. Een inventarisatie van ecologische en economische mogelijkheden (Staatsbosbeheer en Alterra). met bijlagen: Panoven : de baksteen als basis voor toerisme; Ecologisch kader Groenlanden - Bisonbaai / Millingerwaard

In een quick scan is onderzocht in hoeverre de IBA methodiek zoals toegepast in o.a het Ruhrgebied, van toepassing zou kunnen zijn op de Veenkoloniën. De betekenis van de IBA methodiek wordt in verband gebracht met de problematiek van de Veenkoloniën. Het blijkt dat de methodiek niet zonder meer kan worden overgezet naar de Veenkoloniën, maar dat de kern bruikbaar is. Dat is met name het aanzetten tot innovaties bij de doelgroepen zelf en het vervolgens faciliteren van de vertaling van de innovaties naar het reguliere proces.

Een verkennend onderzoek naar de betekenis en bruikbaarheid van het containerbegrip regionale identiteit als sturings-instrument. Aan de hand van een literatuurverkenning is het begrip geanalyseerd. Door middel van interviews met gebruikers van het begrip zijn de analyseresultaten getoetst en aangevuld. Op basis van het analysemateriaal en de bevindingen uit de gebruikersinterviews zijn vervolgens conclusies en aanbevelingen geformuleerd, gericht op het gebruik van het begrip regionale identiteit als sturingsinstrument.

Een instrumentarium is ontwikkeld voor een vergelijkend en rangschikkend onderzoek (benchmarking) van de kwaliteit van regio's met betrekking tot het recreatieve fietsen. Het instrumentarium bestaat uit twee hoofdindicatoren: landschap en voorzieningen én beleid, product en promotie, ieder met hun eigen subindicatoren. Zes regio's en vier GIOS-steden zijn onderworpen aan de pilot. De Achterhoek en de GIOS-stad Emmen komen als aantrekkelijkste gebieden naar voren. Met name de hoofdindicator beleid, product en promotie biedt perspectieven voor landelijke toepassing, vanwege de invloed die regio's via verbeteringen hebben op hun positie in het klassement. De huidige opzet van deze hoofdindicator kent een aantal zwakheden in met name de dataverzameling, die weggenomen moeten worden. Voor de hoofdindicator landschap en voorzieningen geldt dat het aantal subindicatoren uitgebreid moet worden met indicatoren die beter beïnvloedbaar zijn. Indicatoren die betrekking hebben op het voorzieningenniveau (zowel in kwantiteit als in kwaliteit/ onderhoud) lenen zich hiervoor.

Het ministerie van LNV heeft aan acht provincies gevraagd uitvoeringsplannen te maken voor de verbetering van het landschap, hierbij speelt groenblauwe dooradering een cruciale rol. De plannen worden gemaakt in het kader van de Kwaliteitsimpuls Landschap. Aan Alterra is gevraagd een toetsingsinstrument te ontwikkelen waarmee de uitvoeringsplannen voor groenblauwe dooradering ex-ante getoetst kunnen worden. In dit rapport beschrijven we dat instrument. Om ervaring op te doen met de werking van het instrument is het voor de uitvoeringsplannen in vier Proeftuingebieden toegepast. De ervaringen met de toepassing staan in dit rapport centraal. De procesmatige kant van het project, waaronder het contact met de proeftuinen en hun oordeel over het instrument worden in een ander rapport besproken.

In dit rapport worden ideeën uit verschillende rapporten over de Groningse Veenkoloniën verzameld en geanalyseerd. De analyse van deze ideeën is met behulp van methodes uit het gedachtegoed van duurzame ruimtelijke ontwikkeling en kwaliteit van de leefomgeving uitgevoerd. Hierbij zijn vier thema's onderscheiden: de kamstad, de wateras, multifunctioneel landschap en sectorale versterking. Voor deze vier thema's zijn aanbevelingen gedaan om de ideeën sterker te verankeren in het ecologisch systeem, hetfunctioneren en de samenleving. Tenslotte is een agenda opgesteld voor de gebiedsuitwerking Veenkoloniën Groningen en Drenthe.

Dit is een achtergrondrapport bij een binnenkort te verschijnen boek over de mogelijke rol van de landbouw bij de inrichting en het beheer van het landelijke gebied. De discussie hieromtrent is onder andere door de recente uitbraken van mond- en klauwzeer actueel. De visie laat zien dat bij een alternatieve aanwending van beschikbare financiële middelen een duurzame, op de natuur gerichte, landbouw op behoorlijke schaal mogelijk is. Boeren voor natuur is getoetst voor vijf regio's binnen Nederland: Achterhoek, Salland, Mergelland, Waterland en Middag-Humsterland.

Internationale waarden van de Nederlandse natuur: een analyse voor het Natuurplanbureau