Search

Kitap adı: KEMALPAŞAZÂDE FELSEFE–DİN–EDEBİYAT ARAŞTIRMALARI -- editörler: Prof. Dr. Murat DEMİRKOL, Doç. Dr. İlyas CANİKLİ, Arş. Gör. Bilge SEVER KIYAK -- ISBN: 978-625-8005-94-3 (Tk.) ISBN: 978-625-8005-95-0 (1.Cilt) -- Fecr Yayınları: 548 “Vücûd” kelâm, felsefe ve tasavvufun ortak kavramlarından biridir. Bu kavram ontolojik ve epistemolojik açılardan ilgili diğer kavramlar çerçevesinde her üç ilim dalında kendi özel bakış açılarıyla incelenmektedir. Vücûd kavramının tasavvufta en geniş anlamda açılımlarını yapan sûfî, hiç şüphesiz Muhyiddîn İbnü’l-Arabî olmuştur. Onun büyük külliyâtı daha çok bu konunun merkeze alındığı açıklamalardan oluşmaktadır. İbnü’l-Arabî, Vücûd ile ilgili ulaştığı bilgilerin diğer ilim alanlarından farklı olarak keşfî olduğunu ısrarla vurgulamıştır. Ona göre mutlak Vücûd, bütün varlıkların kaynağı olup o da Allah’tır. Allah’ın dışındaki varlıklar hakîkî olarak Vücûd olamazlar, ancak onlara “mevcûd” denilebilir. Hakk’ın varlığı olarak “Vücûd” bir olup, âlemdeki varlıklar bu “Vücûd”un farklı mertebelerdeki tezâhürlerinden ibârettir. Mutlak Vücûd zât olarak tek iken, sıfat mertebesi ve diğer alt mertebelerde tezâhürleri bakımından çokluk olarak zuhûr eder. Bu açıdan varlıkların zâtı itibâra alındığında birlik, tezâhürleri açısından da çokluk söz konusudur. İbnü’l-Arabî eserlerinde bu temel görüşünü ayet, hadis ve temsillerle izah etmektedir.1 Ancak onun Vücûd hakkındaki derin ve yüksek düzeyde anlatımları gerek dil açısından gerekse paradoksal ifadeler içermesi yönüyle farklı anlaşılmalara sebep olmuştur. İslam âlimleri arasında zaman zaman tartışmalar olmuş, lehte ve aleyhte risâleler kaleme alınmış ve fetvâlar verilmiştir. Şeyhülislâm Kemalpaşazâde de bu tartışmalara katılarak lehinde fetvâ veren ve risâle yazanlardan birisidir. Kemalpaşazâde’nin fetvasına göre İbnü’l- Arabî büyük bir şeyh ve aynı zamanda müctehittir. İbnü’l-Arabî’nin sözlerinin bir kısmının manası açık, bir kısmının ise zâhir ehlinin anlayışına göre gizli ancak keşf ehline göre açıktır. Şeyhin anlatmak istediğini anlamayanın “İlmin olmadığı şeyin ardına düşme…”3 ayetine göre susması gerekir.4 Kemalpaşazâde’nin bu tespitleri İbnü’l-Arabî’nin vahdet-i vücûd ile ilgili görüşlerinin umum tarafından kolay anlaşılamayacağını ortaya koymaktadır. Çünkü o kendine has bir dille ve kelimelere yüklediği yeni anlamlarla meseleIleri anlattığı için, onun ıstılâhına vâkıf olmayanın anlaması zordur. Ayrıca keşfî bilginin ifade edilmesinin güçlüğü sebebiyle sûfîlerin remzî dil kullanmak durumunda oldukları da göz önüne alındığında, tasavvufî metinleri kendi anlam dünyası içerisinde okuyabilmenin zannedildiği kadar kolay olmadığı bir gerçektir. Tasavvufî metinler bu hassas durum göz ardı edildiğinde veya sûfîlerin dünyasından haberdar olmadan okunduğunda meselelerin sağlıklı bir değerlendirmesini yapamayacağı için Kemalpaşazâde, bu tür kimselere anlamadığı konuda susmasını tavsiye etmektedir...

İslâmî ilimler alanında irfanî mirasa katkı sağlayan birçok âlim-sûfî bulunmaktadır. Bu âlim-sûfîlerden biri de İzz b. Abdüsselâm’dır. Kaynaklarda “Sultânü’l-ulemâ” olarak bahsedilen İzz b. Abdüsselâm (ö.660/1261), miladi XII-XIII. asırda Şam ve Mısır’da yaşamış, ilim dünyasına birçok eser kazandırmış, müderrislik, imam-hatiplik, müftülük, kadılık ve kâdıl-kudâtlık görevlerinde bulunmuştur. Yaşadığı dönemde, devrinin en meşhur âlimlerinden tefsir, hadis, fıkıh, kelâm ve tasavvuf alanında ilim tahsil ettiği gibi, kendisi de birçok değerli âlim yetiştirmiştir. Tasavvuf alanında yazdığı eserlerde tasavvuf ıstılahlarını bir fakih bakış açısıyla yorumlamış, zâhir-bâtın bütünlüğünü eserlerine yansıtmış, tasavvufî konular üzerinde görüş ve düşüncelerini ortaya koymuştur. Amelî tasavvuf anlayışına sahip olan vera‘, zühd ve takvâsıyla bilinen İzz b. Abdüsselâm hakkında pek çok çalışma yapılmış ancak bu çalışmalarda onun tasavvufî görüşleri ayrıntılı olarak incelenmemiştir. Bu makalede, İslâm dünyasında Şafiî fakihi olarak tanınan İzz b. Abdüsselâm’ın bazı tasavvufî görüşleri incelenmiştir., هناك العديد من العلماء والمتصوّفة في مجال العلوم الإسلامية، الذين يساهمون في تراث الحكمة. هناك العديد من العلماء والمتصوّفة في مجال العلوم الإسلامية، الذين يساهمون في تراث الحكمة. لقد عاش عزّ ب. عبد السلام )ت (، الذي وَرَدَ في المصادر باسم "سلطان العلماء"، في دمشق ومصر في القرنين الثاني عشر والثالث عشر الميلاديين، واكتسبت العديد من الأعمال إلى عالم العلم، وعمل مدرّسًا وإمامًا ومفتياً وقاضياً. خلال حياته، لم يدْرس فقط التفسير والحديث والفقه والكلام والتصوّف، بل قام أيضًا بتدريب العديد من العلماء الكرام. فسّر مصطلحات التصوّف من وجهة نظر فقهيةّ في الأعمال التي كتبها في مجال الصوفية، وعَكَسَ وحدة الظاهر والداخل في أعماله، وكَشَفَ عن آرائه وأفكاره في قضايا الصوفية. تم إجراء العديد من الدراسات حول عزّ ب. عبد السلام الذي تميّز بالفهم العملي للتصوف واشتهر بورعه وزهده وتقواه، ومع ذلك، فإن هذه الدراسات لم توضِّّح وجهات نظره الصوفية بالتفصيل. في هذا المقال، تم فحص بعض آراء عزّ ب. عبد السلام الصوفية، والذي يعرف بالفقيه الشافعي في العالم الإسلامي., There are many scholar-sufis who contributed to the legacy of wisdom in Islamic studies. One of these scholar-Ṣūfīs is Al-‘Izz ’Ibn ‘Abd Al-Selām. Al-‘Izz ’Ibn ‘Abd Al-Selām (d.660/1261), who is mentioned in resources as “Sultânu’l-ulemâ”, lived in Damascus and Egypt in the XII-XIII centuries A.D. He bestowed many works in the Islamic arts, and served as a muderris, an imam, a mufti, a cadi and as a head cadi. As he received education on tafsir, hadith, fiqh, kalam and tasawwuf, he later, taught many valuable scholars. In his works in the field of tasawwuf, he approached the technical terms of tasawwuf with a faki’s perspective. He projected his internal and external wholeness to his works and presented his considerations and insights on subjects of tasavvuf. Many studies were done on Al-‘Izz ’Ibn ‘Abd Al-Selām, who believed in a practical tasawwuf and was known for his vera, zuhd and taqwa, but none of them perused his views of tasawwuf in detail. Al-‘Izz ’Ibn ‘Abd Al-Selām understanding of tasawwuf, who is known in the Islamic world as a shafii faki, was scrutinized in this article.

يلفت الصوفيون الانتباه إلى الجانب المعنوي عند وصف العبادات. في مؤلفاتهم يتناولون الموضوع تحت عنوان "السر" ويشرحون أسرار العبادة ، وبعبارة أخرى أبعادها المتعلقة بالقلب. وبهذا المفهوم، عند الحديث عن عبادة الصوم، ركزوا على أن القلب يجب أن يشترك في الصوم . حتى أنهم يجعلون المقصد الأساسي من الصوم هو أن يصوم القلب باستمرار عن غير الله. ويؤكدون أنه إضافة إلى الجوانب العقلية والروحية والقلبية للصوم فإنه يعطي الإنسان إرادة قوية. والصوم عند الصوفيين هو الذي يعود القلب على الحرمان ليفتح عينيه للتحرر من أسر النفس . إنها عبادة تكمل الناس بالتقوى والصبر. ان الصوم من أعلى -العبادات التي خلق الله سبحانه وتعالى الانسان لأجلها, وهو: التسليم لأمر الله، والابتعاد عن نواهيه ، والتخلي عن شهوات النفس ، وحتى ترك كل شيء غير الله. بفضل الصوم تُزكّـى النفس ، وتتحسن الأخلاق ، وتتحقق التقوى. في هذه الحالة، من الضروري أن نتأمل معانيه الداخلية وحكمته وأن يعيش في القلب. فإن الصوم الذي يبقى بعيدًا عن الأعماق الروحية سيبقى كجسد بلا روح., Sûfîler ibâdetleri anlatırken daha çok manevî yönüne dikkat çekerler. Sûfîler ibâdetleri anlatırken daha çok manevî yönüne dikkat çekerler. Eserlerinde konuyu “esrâr” başlığı altında inceleyerek, ibâdetlerin sırlarını bir başka deyişle kalbî boyutlarını anlatırlar. Bu anlamda oruç ibâdetini ele alırken daha çok kalbin de oruca katılmasının gerektiği üzerinde durmuşlardır. Hatta tutulan orucun asıl gâyesi, kalbin sürekli bir şekilde mâsivâya karşı oruçlu olmasıdır.Onlar, orucun aklî, rûhî ve kalbî açılımları yanında, kişiye güçlü bir irâde kazandırması üzerinde dururlar. Sûfîlere göre oruç, kalp gözünün açılması için varlık içinde yokluğa alıştıran, nefsin esaretinden alıkoyan, takvâ ve sabırla insanı kemâle ulaştıran bir ibâdettir.İnsanın yaratılış gâyesi ve Allâh’a karşı tevâzunun zirvesi olan ibâdetlerden birisi olarak oruç, Allâh’ın emirlerine boyun eğmek, yasaklarından uzak durmak, nefsin isteklerinden vazgeçmek, hatta Allâh'tan başka her şeyi terk etmek demektir. Oruç sayesinde nefis tezkiye edilir, ahlâk güzelleşir ve takvâya ulaşılır. Derûnî anlamları ve hikmetleri tefekkür edilerek, kalbî boyutlarda da yaşanılması gerekir. Aksi takdirde mânevî derinliklerden uzak olarak tutulacak oruç, ruhsuz bir beden gibi kalacaktır. Nasıl ki ruhsuz bir beden canlılık ve neşeden yoksun ise kalbe etki etmeyen oruç da hadislerde belirtildiği üzere, aç kalmaktan ibâret hâle gelebilir. Bu manada makâlemizde tasavvuf klasikleri çerçevesinde sûfîlerin oruca yaklaşımlarını inceleyeceğiz., Sufis draw attention to the spiritual aspect while describing worships. In their works, they examine the subject under the title of "mystery" and explain the secrets of worship, in other words, its heart-related dimensions. In this sense, while discussing the worship of fasting, they emphasized that the heart should also participate in fasting. In fact, the main purpose of fasting is that the heart is constantly fasting against the massive.Fasting, as one of the acts of worship that is the purpose of man's creation and the pinnacle of humility towards Allah, means submitting to Allah's commands, staying away from His prohibitions, giving up on the desires of the soul, and even abandoning everything other than Allah. Otherwise, fasting that will be kept away from spiritual depths will remain like a soulless body. Just as a soulless body lacks vitality and joy, fasting that does not affect the heart can consist of starvation, as stated in the hadiths. In this sense, in our article, we will examine the approach of Sufis to fasting within the framework of Sufi classics.

02.04.2021 tarihinde İLAM (İlmi Araştırmalar Merkezi)’de Mâhir İz hocamızın talebelerinden Erkam yayınları Genel Müdürü Abdullah Sert Bey ile hatıraları üzerine bir mülâkat yaptık. Kıymetli hocamıza, bizlere vakit ayırarak sorularımıza vermiş olduğu samimi cevaplarından dolayı teşekkürlerimizi sunuyoruz.

∗ İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans, veysi_cengiz@hotmail.com, ORCID: 0000-0002-5775-2778 ∗∗ Doç. Dr. Veysel Akkaya, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi, veysel.akkaya@izu.edu.tr, ORCID: 0000-0002-4760-9951 Sûfîler ibâdetleri anlatırken daha çok manevî yönüne dikkat çekerler. Sûfîler ibâdetleri anlatırken daha çok manevî yönüne dikkat çekerler. Eserlerinde konuyu “esrâr” başlığı altında inceleyerek, ibâdetlerin sırlarını bir başka deyişle kalbî boyutlarını anlatırlar. Bu anlamda oruç ibâdetini ele alırken daha çok kalbin de oruca katılmasının gerektiği üzerinde durmuşlardır. Hatta tutulan orucun asıl gâyesi, kalbin sürekli bir şekilde mâsivâya karşı oruçlu olmasıdır. Onlar, orucun aklî, rûhî ve kalbî açılımları yanında, kişiye güçlü bir irâde kazandırması üzerinde dururlar. Sûfîlere göre oruç, kalp gözünün açılması için varlık içinde yokluğa alıştıran, nefsin esaretinden alıkoyan, takvâ ve sabırla insanı kemâle ulaştıran bir ibâdettir. İnsanın yaratılış gâyesi ve Allâh’a karşı tevâzunun zirvesi olan ibâdetlerden birisi olarak oruç, Allâh’ın emirlerine boyun eğmek, yasaklarından uzak durmak, nefsin isteklerinden vazgeçmek, hatta Allâh'tan başka her şeyi terk etmek demektir. Oruç sayesinde nefis tezkiye edilir, ahlâk güzelleşir ve takvâya ulaşılır. Derûnî anlamları ve hikmetleri tefekkür edilerek, kalbî boyutlarda da yaşanılması gerekir. Aksi takdirde mânevî derinliklerden uzak olarak tutulacak oruç, ruhsuz bir beden gibi kalacaktır. Nasıl ki ruhsuz bir beden canlılık ve neşeden yoksun ise kalbe etki etmeyen oruç da hadislerde belirtildiği üzere, aç kalmaktan ibâret hâle gelebilir. Bu manada makâlemizde tasavvuf klasikleri çerçevesinde sûfîlerin oruca yaklaşımlarını inceleyeceğiz. Sufis draw attention to the spiritual aspect while describing worships. In their works, they examine the subject under the title of "mystery" and explain the secrets of worship, in other words, its heart-related dimensions. In this sense, while discussing the worship of fasting, they emphasized that the heart should also participate in fasting. In fact, the main purpose of fasting is that the heart is constantly fasting against the massive. Fasting, as one of the acts of worship that is the purpose of man's creation and the pinnacle of humility towards Allah, means submitting to Allah's commands, staying away from His prohibitions, giving up on the desires of the soul, and even abandoning everything other than Allah. Otherwise, fasting that will be kept away from spiritual depths will remain like a soulless body. Just as a soulless body lacks vitality and joy, fasting that does not affect the heart can consist of starvation, as stated in the hadiths. In this sense, in our article, we will examine the approach of Sufis to fasting within the framework of Sufi classics.

Kitap adı: Din Hizmetlerinde İLETİŞİM VE TEBLİĞ -- Bölüm Adı :YAYGIN DİN EĞİTİMİNDE TEBLİĞ VE İRŞAT HİZMETLERİ, AKKAYA VEYSEL, Yayın Yeri: Ensar Neşriyat, Editör :YILMAZ Hasan Kâmil, KANGER Faruk, Basım sayısı:1000, Sayfa sayısı:541, ISBN:978-625-8490-47-3, Bölüm Sayfaları:231 -247 Kitap özeti: Elinizdeki bu eser, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İslami İlimler alanında ve disiplinler arası bir nitelikte aynı adla yeni açılan Tezli ve Tezsiz Yüksek Lisans Programı öğrencileri için bir referans kitap olarak hazırlanmıştır. Disiplinler arası yaklaşımla dört farklı boyutta ele aldığımız bu çalışmanın tebliğ, davet ve irşat alanında nicelik ve nitelik olarak henüz yeteri kadar bilimsel çalışmanın yapılamadığı ülkemizde başkaca çalışmalara öncü olmasını ümit ediyoruz. Bu çalışmanın ayrıca İlahiyat ve İslami İlimler lisans ve lisans üstü öğrencileri ile diyanet camiasında ve milli eğitim teşkilatında görev yapan hocalar; tebliğ ve davet konusuyla ilgilenen gençler için bir müracaat kitabı olabileceğini düşünüyoruz.

Kitap adı: Huzuru Bekleyen KUDÜS Bölüm Adı: Kudüs'te Tasavvufi Hayat, AYDINLI OSMAN,AKKAYA VEYSEL,HASANOĞLU ELDAR,TAŞPINAR İSMAİL,GÜLER MUSTAFA,POLAT ZİYA,AYKAÇ FETTAH, Yayın Yeri: İlim Yayma Vakfı, Editör: Prof. Dr. Abdullah Aydın, Basım sayısı:1, Sayfa sayısı:392, ISBN:978-605-63698-6-5, Bölüm Sayfaları:272 -333 Filistin İslam âleminin mânevî merkezlerinden biri olarak tarih boyunca, fkrî, içtimâî, tasavvufî, felsefî ve siyâsî akımlara sahne olmuştur. İslam mâneviyatının güzel bir yansıması olan tasavvufî hayat, İslam coğrafyasının her yerinde olduğu gibi, içerisinde Müslümanların kalbinde husûsî bir yeri olan Mescid-i Aksâ’nın bulunduğu Kudüs’te de tarih boyu canlılığını korumuştur. İlk asırlardan itibaren diğer İslam şehirleri gibi Kudüs’te de doğal olarak sûfîlerin varlığından söz edilebilir. Hicrî ikinci asırda ilk hankâhın Kudüs’e yakın mesafedeki Remle şehrinde kurulması bu bölgedeki tasavvufî hayatın canlılığı açısından önemlidir. Daha sonra asırlar içerisinde Kudüs haremi çevresinde de Düvâdâriyye, Kerîmiyye, Fahriyye, Sa’diyye, Mencekiyye, Mevleviyye, Sulhiyye gibi tarîkatlara ait birçok zâviye ve hankâh kurulmuştur. Bu mekânları sûfîler ile birlikte aynı zamanda âbidler, zâhidler, âlimlerin de kullandığı bir gerçektir Kültürel anlamda bakıldığında Filistin'in ilk meşhur kütüphanelerinden biri, Kâdirî tarîkati şeyhlerinden ve Şâfi fakîhi Şeyh Muhammed bin Muhammed Halîl’e âit olduğu bilinmektedir. Bu kütüphane ve yanındaki medrese, Kudüs'te sûfîlerin ilmî hayatta da etkin oluşuna güzel bir örnek teşkil eder.

Peygamber Efendimiz’in hususi terbiyesinde yetişen Hz. Ali, çok yönlü bir şahsiyettir. Âyet ve hadislerde övgüye mazhar olmuş ve dördüncü halife olarak büyük bir vazifeyi deruhte etmiştir. Başta ilim olmak üzere, siyasi ve askerî sahada âbideleşen şahsiyeti hususunda, sahabe içerisinde sadece onun hakkında tarihte farklı yaklaşımlar ve buna bağlı zümreler oluşmuştur. Bu yaklaşımlar temel olarak, Ehl-i Sünnet ve Şiî olmak üzeri iki kısma ayrılır. Tasavvuf açısından temelde Ehl-i Sünnet yaklaşım esas olmuş ve tasavvufî telakkiler bu çerçevede şekillenmiştir. Bununla birlikte Şiiler’in Hz. Ali ile ilgili yorum getirdikleri Ehl-i Beyt, velâyet ve nûr gibi konular, sûfîler tarafından da yorumlanmıştır. Ancak mutasavvıflar aynı konulara Şiiler’den farklı bir muhtevâ ile yaklaşmışlardır.Mutasavvıflar tasavvuf önderlerini, zühdleri yönüyle dört halife ve bazı zâhid sahâbeler ile başlatırlar. Aynı şekilde tarikat silsilelerinde de dört halife yer almakla birlikte, tasavvufta en öne çıkan şahsiyet Hz. Ali olmuştur. Sûfîler Hz. Ali’nin Kur’an, hadis ve özellikle fıkıh alanında olduğu gibi, tasavvuf alanında da otorite olduğu kanaatindedirler. Bu manada tasavvufun merkezinde yer alan hakîkat ve mârifet ilimlerinde, sahabe içerisinde Hz. Ali’yi otorite kabul ederler. Bir başka deyişle onu tasavvufta vehbî bilgilenme yoluyla elde edilen ledünnî ilme sahip olması hasebiyle, kendilerine sahabe içerisinde -diğer sahâbelerden de istifâde etmekle birlikte- en başta gelen rehber kabul etmişlerdir., Hazrat Ali, who grew up in the special order of the Prophet Mohammed, has a versatile character. He was praised in the verses and hadiths and as the fourth Caliph, he fulfilled a great task. Only about him, different approaches in history have been developed and related groups have formed in the field of science, politics and military. These approaches are basically divided into two parts, “Ahl al-Sunnah” and “Shiite”. In terms of Sufism, the “Ahl al-Sunnah” approach was fundamental and Sufi understanding was shaped within this framework. However, issues such as Ahl al-Bayt, Velāyat and nûr, which Shiites have made comments about Hazrat Ali, were also interpreted by the Sufis. Although Sufis approached the same issues with a different perspective from the Shiites. Sufis start Sufism leaders with four caliphs and some zāhid Sahabas in terms of their zuhds. Likewise, the order of the sect contains four caliphs, the most important figure of Sufism is Hz. Ali has been. It is possible to see the four caliphs in the hierarchical orders. The Sufis believe that Ali has authority in the field of the Qur'an, Hadith and fiqh, as well as authority in the field of Sufism. In this sense, they accept Hazrat Ali as the authority within the Sahaba in the haqiqa and ma'rifah sciences which is in the center of Sufism. In other words, they saw him as the foremost guide -although benefiting from other sahabas - because he possessed innate sciences (ilm al-ladun) of heart through knowledge in Sufism, في ظلال الدوحة النبوية، وعلى عين رسول الله صلى الله عليه وسلم ترعرع سيدنا علي رضي الله عنه واشتد عوده، فتميزت شخصيته بجوانب متنوعة، تكرر الثناء عليها في القرآن الكريم والحديث النبوي الشريف، مما أهَّله فيما بعد لتسنُّم منصب الخليفة الراشدي الرابع.وقد كان رضي الله تعالى عنه من الشخصيات المجلية بين الصحابة في مناح كثيرة، كان من أهمها علمُه وحكمتُه إضافة إلى براعته السياسية والعسكرية، ولِمَا تمتع به من مزايا وخصائص عديدة نشأت حول حياته آراء ومذاهب مختلفة، تبنتها جماعات وفرق متباينة.وقد افترقت هذه المقاربات إلى شعب رئيسية يأتي في مقدمتهما أهل السنة والجماعة وفرقة الشيعة، وقد اعتمد التصوف من بين هذه المقاربات مذهب أهل السنة والجماعة أساسا لرؤيته التي نسجها حول سيدنا علي، والتي تشكلت في إطارها الطرق الصوفية فيما بعد.وإلى جانب ذلك فقد نشأت في الفكر الشيعي حول سيدنا علي مفاهيم ورؤى جديدة مثل آل البيت، الولاية، والنور، شارك في إثرائها وتطويرها بعض المتصوفة الذين اختلفوا مع الفكر الشيعي في المضمون، ونستطيع القول أن مقاربة الشيعة والتصوف في المسائل المتعلقة بسيدنا علي مثل الإمامة وآل البيت مقاربة مختلفة تماما.فقد بدأ مسلك الزهد في التصوف وعند المتصوفة الأوائل من خلال نماذج الخلفاء الأربعة وبعض الصحابة المعروفين بزهدهم، حيث إنه يمكننا أن نرى أسماء الخلفاء الأربعة في سلاسل الطرق الصوفية، مما يرسخ لدينا قناعة مفادها أن المتصوفة يعدون سيدنا عليا مرجعا مهما في التصوف كما هو في القرآن والسنة والفقه، ونرى كذلك أن لسيدنا علي وللصحابة أيضا موقعا مهما في علم المعرفة والحقائق اللذين يعدان مركز علم التصوف، ومن جهة أخرى فلما كان سيدنا علي –كغيره من كبار الصحابة- صاحبَ علم لدني فإن المتصوفة اجتهدوا في الاستفادة منه ومن سائر الصحابة رضي الله عنهم.

Kitap adı: DİL- EDEBİYAT VE TARİH ARAŞTIRMALARI -- Bölüm Adı: İlk Dönem Tasavvuf Klasiklerinde Hz. Ali’nin Hikmetli Sözlerinin Yeri ve Etkisi, AKKAYA VEYSEL, Yayın Yeri: HİPERYAYIN, Editör: Dr. Öğretim Üyesi Özlem Güneş-Huriye Çolaklar, Basım sayısı:1, Sayfa sayısı:476, ISBN:9786052814758, Bölüm Sayfaları:168 -194 Kitap özeti: Dil, edebiyat, tarih, sanat, mimari, sosyoloji, ilahiyat gibi insan ve toplum bilimi alanlarını kapsayan yazıların yer aldığı “Dil-Edebiyat ve Tarih Araştırmaları” adlı çalışmamız Haziran 2019’da okuyucusu ile Hiperlink Yayınları vasıtası ile buluşmuştu. Gerek kapsamı gerekse içeriği itibari ile okuyucusunun büyük takdirini toplayan bu çalışma bizleri ziyadesi ile mutlu etmiş olup, söz konusu çalışmanın devamı olarak “Dil-Edebiyat ve Tarih Araştırmaları II” adıyla alanında uzman araştırmacıların yazarlığını yaptığı 15 farklı araştırma yazısının yer aldığı bu kitap çalışmasının ortaya çıkması konusunda bizleri motive etmiştir. Bu motivasyon neticesinde ise üç bölümden ve İngilizce ve Türkçe kaleme alınmış toplam on beş farklı araştırma yazısının yer aldığı “Dil-Edebiyat ve Tarih Araştırmaları 2” adlı eser meydana getirilmiştir. Bu eser sayesinde, alan araştırmacılarının ortaya koyduğu yeni fikirler ile dil, edebiyat ve tarih alanında yeni çalışmaların ortaya çıkarılması ve bunların araştırmacı ve okuyucuların istifadesine sunulması temenni edilmektedir. Zira Türkiye’de büyük bir literatür eksikliğinin olduğunu düşündüğümüz söz konusu alanların zenginleşmesi, Türk dili, Türk edebiyatı ve Türk tarihinin zenginleşmesi anlamına gelecektir.

Hacı Bayram Velî’nin Halifelerinden Eşrefoğlu Rûmî’xxnin Müzekki’n-Nüfûs’unda Zikir -- VEYSEL AKKAYA (11.03.2019 -11.03.2019 ) , Yayın Yeri:IV. Uluslararası Hacı Bayram-ı Velî Sempozyumu , 2019 GİRİŞ: Eşrefoğlu Rûmî’nin doğum tarihi kesin belli olmamakla birlikte, Menâkıb-ı Eşrefzâde’ye istinaden, 779 (1377) olarak belirtilir. Eşrefoğlu, gençlik yıllarına kadar İznik’te âilesinin yanında eğitim görmüştür. Ardından Bursa’ya giderek, Çelebi Sultan Memhmed Medresesi’nde dânişmend olmuş, medresenin ileri gelen talebeleri arasında yer almıştır. Medrese eğitiminin tamamladıktan sonra Hacı Bayram Velî’ye intisap eden Eşrefoğlu Rûmî, onun terbiyesinde seyr u sülûkunu tamamlamıştır. Hacı Bayram Velî damadı da olan Eşrefoğlu, daha sonra memleketi İznik’e halife tayin etmiştir. Şeyhine “Seyr u sülûkun sonu var mıdır?” şeklinde bir soru ile mânen daha ileri gitmek istediğini arz edince, Hacı Bayram Velî onu Kâdirî şeyhi Hüseyin elHamevî’ye göndermiştir. Böylece Eşrefoğlu Rûmî el-Hamevî’den de hilâfet alarak, Eşrefiyye tarikatının pîri olmuştur. Eşrefoğlu Rûmî’nin tarikatı kısa zamanda geniş bölgelere yayılmıştır. Ayrıca Kâdirîye tarikatının ikinci pîri kabul edilmiş olması oldukça önemlidir. ö874/1469-70 [?] vefat eden Eşrefoğlu, Dîvân, Tarîkatnâme ve Müzekki’n-Nüfûs olmak üzere üç eser kaleme almıştır. En meşhur eseri,1448 yılında yani İstanbul’un fethinden beş yıl önce yazdığı Müzekki’nNüfûs’tur. Nefislerin tezkiyesini anlatan eser, Kur’ânî bir tabir olan “tezkiye” merkezli tasavvuf anlatımı olması açısından ayrıca dikkate değer olup, yazıldığı devirden itibaren geniş kitleler tarafından benimsenerek günümüze ulaşmıştır.1 Latinizesi ve bazı sadeleştirmeleri bulunan eserin farklı baskılara mevcuttur. Biz bildirimizde transkripsiyonu yapılan ilmî neşrini kullanmayı tercih ettik.2 Eşrefoğlu iki bölümden oluşan eserinde, önce dünyâ sevgisinin fayda ve zararları üzerinde durarak, bu sevgi ile mücadele etmek için tevekkül ve sabır konusu işler. İkinci bölümde ise nefsin tezkiyesini ele alır. Nefs-i emmâreden başlayarak nefs mertebelerinde tezkiyenin az yemek, az konuşmak, az uyumak ve halvet ile nasıl gerçekleşeceğini anlatır. Bu tezkiyenin temel şartı ise zikirdir. Bütün bunların gerçekleşmesi için, bir mürşide ihtiyaç vardır.

Ortaçağ İslam kozmolojisinde filozofların feleklerle ilgili görüşleri, gözlem ve akıl yürütmeye dayalı idi. İhvân-ı Safâ ise buna ek olarak, ezelî hikmetten beslenen felek anlayışını merkeze almıştı. İbnü’l-Arabî’nin feleklere bakışı İhvân-ı Safâ’ya yakın olmakla birlikte, keşfî bilgiyi esas alan orijinal fikirler içermektedir. İbnü’l-Arabî felek ilmini mârifetullah merkezli inceler. Kur’an’da belirtilen insanın iç âleminde ve dış âlemdeki âyetlerle Allah’ın tanımasını, içteki ve dıştaki felekler şeklinde yorumlayarak, ancak bu felekleri tanımakla mârifetullâha erileceği kanaatini taşır. Ayrıca felek ilminin asıl itibariyle nebevî kaynaklı olmasına dikkat çekerek, bu ilmin İdris Peygamber’den varis kaldığını belirtir. İbnü’l-Arabî birçok kavrama yaptığı gibi, felek kavramına da yeni anlamlar giydirmiştir. O kadar ki, felek kavramını âlemdeki maddî ve mânevî her şey ile irtibatlandıracak bir genişlikte kullanmıştır. Felekleri sadace kozmolojik açıdan incelemekle kalmamış, aynı zamanda ontolojik açıdan da inceleyerek, zâhir ve bâtın bütünlüğünü korumuştur. Kozmolojik olarak âlemdeki feleklerin sıralanışı ile ilgili, Atlas feleğine kadar filozoflarla aynı görüşü paylaşmakla birlikte, müşâhede edilemeyen daha yukarısı için, aklî çıkarımlara dayalı olarak söylenenlerin bir kısmını doğru bulmaz. Onların ancak keşifle bilinebileceğini belirtir. Bu anlamda felekleri üç farklı tertip ile sıralayarak, felek ilmine yeni açılımlar getirir. Ayrıca Kur’ân’da felekler konusu içine giren, bir başka deyişle feleklerle alakalı birçok âyetin bulunması, Kur’ân’ın anlaşılmasında meselenin önemini ortaya koyduğunu belirtmekte yarar vardır. In medieval Islamic cosmology, philosophers’ conception about the falak(orbit) was based on observation and reasoning. Ikhvan al-Safa, in addition to this, centers the conception of falak nourished by the eternal wisdom. Being similar to that of Ikhvan al-Safa, Ibn Arabî’s understanding of falak comprises also original ideas grounded on inspirational knowledge. Ibn Arabi examines ilm al-falak, based on ma‘rifatullah. By interpreting the evidence within man’s inner world and in the external world through which man knows Allah as mentioned in the verse, as the internal and the external falaks, he believes that ma‘rifatullah is achieved only by knowing these falaks. Besides, pointing out the fact that ilm al-falak has actually a prophetic source, he reflects that it is inherited from Prophet Idris. As he does to many other concepts, Ibn Arabi brings in new meanings to the concept of falak as well. In so much that he used it in a comprehensiveness that connect it with everything material and immaterial. Beside examining the falaks cosmologically, he analyzes it ontologically as well and thus preserves the integrity. Even though he shares the opinion of the philosophers about the array in the universe till the falak of Atlas, he disagrees with their certain ideas which are based upon rational inferences about higher ones. He remarks that they can only be known through inspiration. In this sense, by organizing falaks in three different arrays, he introduces new insight in ilm al-falak. Furthermore, it is worthwhile to mention that the fact that there are many verses related to falaks indicates the significance of the matter in understanding the Qur’an.

YAZARLAR Dr. Ahmet ÖZDEMİR Dr. Gülsüm PEHLİVAN AĞIRAKÇA Dr. Recep ÖZDİREK Dr. Veysel AKKAYA -- EDİTÖR Suna AKKURT DİL UZMANI Ahmet POLAT GÖRSEL TASARIM Hanife KOYUTÜRK Hakan ÖZTÜRK PROGRAM GELİŞTİRME UZMANI Hasan TOPAL REHBERLİK UZMANI Esra DEMİR -- ISBN 978-975-11-4556 -- 7MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI YAYINLARI : 6712 YARDIMCI VE KAYNAK KİTAPLAR DİZİSİ: 1003 İNANÇ DÜNYAMIZ -- İBADET HAYATIMIZ -- ANA HATLARIYLA İSLAM AHLAKI -- AHLAKİ DAVRANIŞLAR -- ADAB-I MUAŞERET.

Kitap adı: İslam AHLAKI -- Bölüm Adı: ALLAH’A VE PEYGAMBERİMİZEKARŞI VAZİFELER, AKKAYA VEYSEL, Yayın Yeri: Milli Eğitim Bakanlığı, Basım sayısı:5, Sayfa sayısı:173, ISBN:978-975-11-3876-7, Bölüm Sayfaları:116 -141 ..

Başlık: Evliyaullah'ın Mekke-Medine hatıraları / Veysel Akkaya. Yazar: Akkaya, Veysel ISBN: 9786053023708 Yayın Yılı: 2017 Bu kitap, Hac ve Umre yolculuklarında, Evliyâullah’ın yaşadığı tasavvufî halleri öğrenerek, ilâhî aşkın heyecanına kapılmak ve bu heyecanla yola koyulmak isteyenler için hazırlandı. "Ancak üç mescid için yolculuğa çıkılır. Mescid-i Harâm, benim mescidim (Mescid-i Nebî) ve Mescid-i İlyâ (Mescid-i Aksâ)” hadîs-i şerîfine binaen üç bölümden oluştu. Evliyâullah’ın yaşadıkları, mübârek seferin başlangıcından memlekete dönüşe kadar, yapılan ziyaret ve ibâdetler dikkate alınarak sunuldu.

ULUSLARARASI HACI BACI BAYRAM-I VELÎ SEMPOZYUMU BİLDİRİLER KİTABI 2, editör: PROF. DR. AHMET CAHİD HAKSEVER, editör yardımcıları, DR. MEHMET YILDIZ, HARUN ALKAN. Celvetî meşâhiyinden Abdulhay Celvetî’in (v.1117/1705), “Şerh-i Gazel-i Hacı Bayrâm-ı Velî” adıyla kaleme aldığı şerh, Hacı Bayram Velî’nin “Çalabım bir şâr yaratmış” mısrasıyla başlayan ve İlâhî Taksîm adını verdiği şiirine yazılmış şerhlerden biridir. Şerhte Hacı Bayram Velî’nin maksadını gözettiğini belirten Celvetî, şehir metaforunu her dörtlükte, o dörtlüğün konusuna göre ayrı manalara yorumlayarak açıklamıştır. Buna göre Abdülhay Efendi, gönül şehrinin mürşid-i kâmilin terbiyesinde, onun kişiye mahsus vereceği esmâ zikriyle imar edilmesi gerektiğini, böylece insan-ı kâmil olunacağını belirtmektedir. Abdulhay Celvetî is one of the Celvetî sheiks (d. 1117/1705), he wrote commentary by name “Hacı Bayram Veli’s Ghazel Commentary” This poem begins “God I have created a city” and Hacı Bayram Veli gave this poem name “Divine Taksim”. İt is one of the commentaries written his poem. Celveti stating that, in this commentary the purpose of overseeing the Hacı Bayram Veli, he explained the metaphor of the city in each quatrain, by commenting that quatrain according to the subject. According to this sheikh Abdülhay, the cityof heart should be reconstruction by Grand master (Murshid Kāmil) manners. He gives personal dhikr from the divine names, so that to be perfect human (al-Insān al-Kāmil).

Asr-ı saâdette, İslam davası için her türlü fedakârlığı gösterenlerin çoğu gençlerden oluşmaktaydı. İslam hareketi, bu açıdan bakıldığında bir gençlik hareketi olarak değerlendirilebilir. Rasûlüllah (s.a.v.) vefat ettiğinde, geride İslâm’ı üç kıtaya taşıyacak önder gençler bıraktığı bilinen bir gerçektir. İslam tarihi boyunca da gençliğin dini eğitimi, önder olarak yetiştirilmesi, İslâm davasını temsil edecek seviyeye getirilmesi ile ilgili, İslâm devletlerinin müesseseler kurduğu, câmi ve medrese bütünlüğü içerisinde hayata hazırladığı görülmektedir. Ancak son yüzyıla gelindiğinde, batılılaşmayla paralel olarak, müslüman gençler dini hayattan uzaklaşmaya başladı. İslâmî öğrenme tarzından, cami ve cemaatten mahrum kalan gençler, manevi değerlerini ve geçmişteki büyüklerini önemsemez hale geldi. Bunun neticesi İslam toplumu, dînî temsil yönü yüksek, köklerinden beslenen önder gençler yetiştirmede geçmişteki gibi muvaffak olamadı. Hz. Peygamber’in (s.a.v) yetiştirdiği gençlik için câmi-cemâat, hayatın merkezinde yer alıyordu. Günümüzdeki Müslüman gençliğin çoğu, ise namazla ve cami ile buluşmada büyük proplemler yaşıyor. Cuma ve bayram namazlarında gençlerin bir kısmı camiye geliyor. Günlük namazını kılan gençlerin de, büyük bir çoğunluğu cemaatten mahrum bulunduğu gibi, İslâmî çevre ile irtibatı yok denecek kadar azdır. Bu durum, müslüman gençliğin en önemli problemlerinden biri olarak, karşımızda durmaktadır. Gençliğin câmi ve cemâtten uzak oluşu, kolay çözüme kavuşturulacak bir mesele olarak gözükmüyor. Ancak gerek kurumlar, gerekse şahıslar tarafından gösterilecek uzun soluklu gayretler ve faaliyetlerin netice vereceğinden hiç şüphemiz yoktur. Bu konuda başta imamlar olmak üzere, din kültürü ve ahlak bilgisi öğretmenleri, imam hatip öğretmenleri ve ilahiyat hocalarına büyük işler düşmektedir. Problemin çözümü için öncelikle gençlere namazın fıkhî anlatımından ziyade, namazı anlamlandıracak, sevdirecek bir namaz anlatımı, eğitimi ve etkinlikleri zaruridir. Gençleri cami ile buluşturmak için de, ayrıca yaz kurslarında konu ile ilgili eğitim, sosyal ve kültürel faaliyetlere ihtiyaç olduğu bir gerçektir. Diyanet İşleri Başkanlığı ve Milli Eğitim Bakanlığı’nın, gençleri cami ile buluşturmak adına birlikte yürüteceği projeler de, bu problemin çözümüne büyük katkılar sağlayacaktır.

Fırat Üniversitesi Harput Uygulama ve Araştırma Merkezi Uluslararası Harput’a Değer Katan Şahsiyetler Sempozyumu, Elazığ 14-16 Mayıs 2015 Yusuf Şükrü Harputî, Nakşibendî tarikatının Hâlidiyye kolu halifelerindendir. Aynı zamanda Şazilî tarikatından da hilâfet almıştır. İstanbul’da Vefâ Medresesi’nde kısa görevinden sonra, Medine’de Mahmûdiye Medrese-si’nde uzun yıllar müderrislik yapmıştır. Birkaç eseri bulunmaktadır.1 Bunlardan biri tasavvufa dair 1279/1864 senesinde kaleme aldığı “Rumûzu’t-Tevhîd” adlı eseridir. Bu eserinde ana konu Tevhîd’in sırları ve hakikatleri olup bu konu etrafında birçok meseleye açıklık getirmiştir. Eserin genel olarak iki bölümden oluştuğu söylenebilir. Yusuf Şükrü Efendi birinci bölümde kelime-i tevhîdin “La ilahe illallah” kısmı ile ilgili meseleleri anlatır. İkinci bölümde ise “Muhammedu’r-Rasûlullah” kısmı ile ilgili konulara yer verir.

VI. ULUSAL DiN GÖREVLiLERi SEMPOZYUMU -- Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları :332, Koordinatör Dr. Mücahit Sami KÜÇÜKTIGLI, Mart 2017 Konya. Ülkemizde camilerimizin ekseriyetinin günlük beş vakit namazda cemaat açısından zengin olmadığı bir gerçektir. Bu dunım toplumun cemaat bilinci eksikliğinden kaynaklandığı gibi, buna son yüzyılda geçirilen süreç, dini eğitimin yetersizliği ve imamların yapması gerekenler gibi sebepler de eklenebilir. Cemaatİn inşa ve İlıyasından bu sepeler çok yönlü incelenerek, problemierin tesbiti ve çözüm yolları üzerinde çalışmalar yapılmasını gerekmektedir. Biz bildirimizde, daha çok imamların cemaat i İnşada ne tür vazifeler üstlenmesi gerektiği hususunda, bazı tesbit ve tekliflerde bulunmayı hedeftedik.

Ankaravî (ö.1041/1631) Osmanlı İmparatorluğu'nun en görkemli ve haşmetli döneminden, duraklamaya hatta çöküşe geçişin başladığı devre uzanan bir zamanda yetişmiş, tasavvufta müstesnâ şahsiyetlerden biridir. Türkçe, Arapça ve Farsça dillerine hâkim ve ilmî bir kişiliğe sâhiptir. Mevlevîlikle alakalı uygulamaları değiştirmesi ve kuvvetlendirmesi sebebiyle, bu yolda mümtâz bir konum elde etmiştir. Mevlânâ'nın "Mesnevî"sini şerh ederek, "Şârih-i Mesnevî" nâmıyla şöhret bulmuştur. Otuz civarında eser t'elîf etmiştir. Bu eserler içerisinde Câmi'u'l-Âyât adlı eserinin 1a-53b vr. arası bu çalışmamızın konusunu teşkîl etmektedir. Eserlerinin çoğunu, tasavvufa yapılan fikrî saldırılara savunma niyetiyle veya ricâsına muhalefet edemediği zevâtın isteği üzerine kaleme almış olan Ankaravî, Câmi'u'l-Âyât adındaki eserini Konya çelebîlerinden Ebu Bekir Efendi'nin (ö. 1052/1642) isteği üzerine kaleme almıştır. Kitabında, Mesnevî'de bulunan âyetlerin tamamı (yedi yüz civarı) ve yüz elli sekiz hadîsi şerh etmiştir. Eserin dili Osmanlıca olup bunun yanında Arapça ve Farsça ibâreler de yer almaktadır. Eserde âyetlerin ilk önce zâhirî manası yapılmış olup sonrasında işârî yorumlara yer verilmiştir. Şerhte kelimelerin söz dizimi ve dil bilgisi tahlillerine de rastlanır. Bu çalışmamız, üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümünde, Ankaravî'nin yaşadığı dönemin siyâsî ve fikrî durumu ve müellifin hayatı, bu alanda yapılan çalışmaların bulunmasından dolayı çok kısa olarak ele alınmıştır. İkinci bölümde ise çalışmamıza konu olan eserle ilgili kısa bilgiler mevcuttur. Üçüncü bölüm ise, eserin transkripsiyon, sözlük, kaynak ve sonuç kısımlarından oluşmaktadır. Ankaravî, (year of death 1041/1631) He is an exceptional character in mysticism, having constantly developed from the most magnificent eras of the Ottoman Empire to the beginning of its downfall. He was proficient in Persian, Arabic, and Turkish, and a knowledgeable person, too. Since he changed and strengthened some rituals of Mevleviyeh, he has got an honoured status. He annotated the Mesnevî of Mevlana, for which he got the reputation of "Şârih-i Mesnevî" (which translates to "Annotator of Mesnevî"). He compiled around thirty pieces of work. This study focuses on one of his books, Câmi'u'l-Âyât, pages 1a-53b. Ankaravî, who compiled most of his work upon requests from people he could not turn down or to defend mysticism against intellectual antagonism, wrote Câmi'u'l-Âyât upon the request of the wise gentleman Master Ebu Bekir (year of death 1052/1642) from Konya. In his book, he recites all the verses in Mesnevî (around seven hundred), and 158 hadith, too. The language of this book is Ottoman Turkish, but there are several expressions from Arabic and Persian as well. In the book, first a direct translation of verses is given, then implicational comments are made. In the annotations, syntactic and grammatical analyses can be found as well. This study consists of three parts. The first part covers the political and intellectual situation of Ankaravî's life period and his life in general in little detail as there already are a handful number of studies on this subject. The second part provides information on the book that is subject to this study. The third part includes the transcription, glossary, bibliography, and conclusion of the book.

4./10. asır Horasan sûfîlerinden Sülemî (öl. 412/1021), yaşadığı zaman itibariyle yazdığı eserlerin kahir ekseriyetle günümüze ulaşmasının yanı sıra tasavvufa dair ele aldığı konuların oldukça çeşitlilik arzetmesi, tasavvuf tarihinde yapılan araştırmalarda kendisini başvuru kaynağı haline getirmiştir. Bin dört yüz yılı aşkın tasavvuf tarihinin ilk dört asrına eserleriyle ve görüşleriyle ışık tutan Sülemî, "Ebû Abdurrahman esSülemî ve Tasavvufî Görüşleri" başlığı altında bu çalışmada ele alınmıştır. Söz konusu başlık altında; hicrî ilk asırdan başlayarak Sülemî'nin yaşadığı zamanı da kapsayan tasavvuf tarihinin genel bir seyri, Sülemî'nin yaşadığı çağ ve coğrafyanın hususî özellikleri, hayatı, eserleri, tasavvufî görüşlerine kaynaklık etmesi bakımından ilim anlayışı, tasavvufî görüşleri ve tesirlerine yer verilmiştir. Sülemî'nin tasavvufî görüşlerini oluşturan konular, tasavvufun ana konuları çerçevesinde oluşturulmuştur. Çalışmamız hazırlanırken öncelikle; Sülemî'nin kırkı aşkın eseri ve mümkün olduğu kadar söz konusu dönemde ve o döneme yakın bir zamanda telif edilen belli başlı İslâm ve tasavvuf tarihi kaynaklarından istifade edilmiştir. Sonuç olarak ifade etmek gerekir ki; Sülemî ve eserleri olmasaydı, tasavvuf tarihinin ilk dört asırlık birikimi ve Melâmetiyye bilinemezdi. Çünkü hicrî dördüncü asırda genelde tasavvuf özelde Melâmetiyye'ye dair birçok konu, yaptığımız tespitlerde görüldü ki, Sülemî'den başka bir müellif tarafından o denli ele alınıp hakkında bilgi verilmemiştir. Binâenaleyh Sülemî, tasavvufta ilim ve hâl bakımından ehl-i melâmet derecesinde olan bir sûfîdir. Bu itibarla onun tasavvufa dair bütün görüşleri (şerîathakîkat ilmi ve bunların temsilcileri, âdâb, ahlâk, mücâhedeler, ruhsatlar, melâmet, nefs, fütüvvet, semâ', zikir, makāmlar-hâller, galat vb.) bir melâmetînin görüşleri müvacehesinde değerlendirilmelidir. As-Sulami (d. 1021), one of the 10th century Khorasan sufis, is a reference source in the researches in the history of Sufism, it is because of the fact that the works he wrote have survived to the present day, and as well as the diversity of the subjects he dealt with on Sufism by the time he lived. Sulami, who sheds light on the first four centuries of the history of Islamic Sufism which is thousand and four hundred years old, with his works and thoughts, is discussed in this study under the title of "Abu Abd Ar-Rahman As-Sulamı And His Sufistic Thoughts". Under the aforementioned title; starting from the first century of the hijra, a general course of the history of Sufism including the time when Sulami lived, the special characteristics of the age and geography in which Sulami lived, his life, works and in terms of being a source for his mystical views, his understanding of knowledge and his sufistic thoughts are included. The subjects constituting Sulami's sufistic thoughts were formed within the framework of the main subjects of Sufism. While preparing our study, first of all; more than thirty works of Sulami and his sources of Islamic and Sufism, which were compiled during or close to that period, have been utilized as much as possible. In conclusion, it should be stated that; without Sulami and his works, the accumulation of the first four centuries of Sufi history and Malamatiyya would not have been known. Because according to our result in the fourth century of the hijra, many issues related to sufism in general and Malamatiyya in particular no information was given about it by any author other than Sulami. Therefore, in terms of knowledge and state Sulami is a sufi from the level of people who call ahl malamatis. In this respect, all his views on Sufism should be evaluated in terms of the views of a Malamatiyya.

Araştırmamızda, klasik tasavvufî eserlerdeki sahâbe tasavvuruna dair, sûfi müelliflerin görüşleri ile sahâbe-sûfi ilişkisini ortaya koymaya çalışılmıştır. Tasavvuf ilminin mihenk taşları sayılmaları, tasavvufi hayata rehberlik etmeleri hasebiyle, tezimizde klasik eserler tercih edilmiştir. Sahâbe, İslâm'ın ve Hz. Peygamber'in kalplerinde yarattığı inkişafla, Allah'ın rızasına ve sevgisine mazhar olmuşlardır. Bu sevginin hakkını veren, fedâkârlıklarla birçok bedel ödeyen, ubûdiyet-i Muhammediye'den hisse alan sahâbe, yaşayışlarını, Allah ve Resûlü'nün emri doğrultusunda şekillendirmişlerdir. Kur'ân âyetlerini sindirerek, Hz. Peygamber'in sünnetine sarılarak, hayatlarını yeniden inşâ eden sahâbe, "Câhiliyye" halinden sıyrılmış, numûne bir nesil haline gelmişlerdir. İslâm'ın vaz' ettiklerinin, doğru anlaşılmasına katkı sağlamışlardır. Sûfîler, sahâbenin şerîat ve takvâ ile bezenmiş yoluna özlem duymuşlar, onların zühd esâslı hayatları gibi bir hayat yaşamayı hedeflemişlerdir. Sûfî müellifler de bu amaçla eserleriyle, mânevî rehberlik misyonunu üstlenmişlerdir. Ahlâk ve mâneviyatın toplumda teessüs etmesi, Asr-ı saâdet ruhunu, ilke ve ideâllerini, kişinin hayatına uygulayabilmesi için, sahâbenin hayatından mânevî reçeteler sunmuşlardır. Sûfiler, onların ibâdet ve zühd eksenli hâlleriyle hâllenerek, dünyâyı, âhiret odaklı yaşamak sûretiyle "ümmeten vasata'ya" dâhil olmayı, hakîki Müslüman'ın bir vecîbesi olarak benimsemişlerdir. Araştırmamız, Kur'an-ı Kerim ve Sünnet ışığında, tasavvuf klasiklerindeki sûfî müelliflerin görüşleri doğrultusunda, sûfilerin rehberi olarak görülen sahâbenin, tasavvufî anlayış ve yaşayış biçimine kaynaklık ve örneklik ettiklerinin tespiti ile tasavvuf ilmi ile sahâbe arasındaki ilişkiyi ortaya koymaktadır. With the development created in their hearts by the light of Islam and the Prophet companions, who designed their lives by digesting the verses of the Qur'an and clinging to the Sunnah of the Prophet, got rid of the state of "Ignorance" and became a model generation. The commandments of Islam were understood correctly under their guidance. Sufis longed for the way of the Companions adorned with sharia and taqwa, aimed to live a life like theirs. For this purpose, Sufi authors undertook the mission of spiritual guidance with their works. They offered spiritual prescriptions from the life of the Companions in order for morality and spirituality to be established in society, for the spirit of the Age of bliss, its principles and ideals to be put into one's life. "They considered the duty of a true Muslim to be to deal with the state of the Companions, to learn what they did, to live for the hereafter in this world, and to be included in the auspicious community". Our research reveals the relationship between the science of Sufism and the Companions by determining that they are the source and example of the Sufi understanding and lifestyle of the Companions.

Tez konumuz 1703-1780 yılları arasında yaşamış, mutasavvıf, âlim ve şâir bir zât olan Erzurumlu İbrahim Hakkı'nın Mecmûatü'l-Meânî isimli eserinin Türkçe kısımlarıdır. Beş tanesini ana eser, on tanesini ise evlat eser olarak tanımladığı toplam on beş eseri bulunan İbrahim Hakkı'nın 1765'te Türkçe, Arapça ve Farsça olmak üzere üç dilde oluşturduğu Mecmûatu'l Meânî hem nazım hem nesir kısımlar içermektedir. Eserde, "Teslîm ve Rızâ", "Vahdetnâme", "Fakrnâme", "Rızanâme", "Sabırnâme" gibi bir çok bölüm bulunmaktadır. 530 sayfadan oluşan ve son kısmında hatime bölümü bulunan Mecmûatü'l-Meânî, İbrahim Hakkı'nın 4 evlat eserine kaynaklık etmiştir ki bunlar "Tuhfetu'l-Kirâm", "Nuhbetu'l-Kelâm", "Sefîne-i Nûh" ve "Definetu'r-Rûh" isimli eserlerdir. Arkeoloji Müzesindeki el yazması nüshadan latinizesini yaptığımız Mecmûatü'l-Meânî'nin Türkçe kısımlarında Mevlâ'ya yönelmek, Hakk'a varmak, yaratana tevekkül etmek, sabreylemek, işleri Allah'a havâle etmek, mütevazi olmak, teslîmiyet göstermek, benliği terk etmek, Hakk'tan gelene râzı olmak, sükût etmek şeklindeki çeşitli konulardan bahsedilmektedir. Beş bölümü bulunan çalışmamızın birinci bölümünü; araştırmanın konusu, amacı, önemi ve yöntemine dâir açıklamalar oluşturmaktadır. Çalışmamızın ikinci bölümünde İbrahim Hakkı'nın hayatı, eserleri, tasavvufî şahsiyeti hakkında bilgiler bulunmaktadır. Üçüncü bölümünde Mecmûatü'l-Meânî'deki Türkçe kısımlara dâir bilgiler ve işlenen konulara dâir incelemeler yer almaktadır. Dördüncü bölümünü latinizeye ve beşinci bölümünü sadeleştirmeye ayırdığımız çalışmamızın sonunda ise bir lügatçe bölümü bulunmaktadır. Our thesis topic is the Turkish parts of Erzurumlu İbrahim Hakkı's work named Mecmûatü'l-Meânî. He was a Sufi, scholar, and poet and lived between 1703 and 1780. İbrahim Hakkı, who has fifteen works in total, composed Mecmûatu'l-Meânî in three languages, Turkish, Arabic, and Persian in 1765. It contains both verse and prose parts. There are many sections in the work such as "Teslim ve Rıza", "Vahdetname", "Fakrname", "Rızaname" and "Sabırname". Mecmûatu'l-Meânî consists of 530 pages and has an ending section at the end. This work is the source of İbrahim Hakkı's 4 other sub-works, "Tuhfetu'l-Kiram", "Nuhbetu'l-Kelam", "Sefîne-i Nuh" and "Definetu'r-Ruh". In the Turkish parts of the Mecmûatu'l-Meânî, translated to Latin alphabet from the manuscript in the Archeology Museum, there are various subjects touching on the concepts of "to turn to God, to get close to God, to submit to the creator, to show patience, to refer things to God, to be humble, to surrender, to abandon the self, to give consent to those that come from God, to be quiet". The first part of our five chapter work composed the explanation of subject, purpose, importance and methods of the study. In the second part, there is some information about Ibrahim Hakkı's life, his works, and his Sufi personality. The third part contains the analysis of information on Turkish sections in Mecmûatu'l-Meânî and covered topics. In our study we devote the fourth part to latinize and the fifth part to simplification, and also there is a dictionary section at the end.