Search

Giriş: Otizm spektrum bozukluğu (OSB) sosyal etkileşim, iletişim sorunları ve tekrarlayıcı davranışlar, sınırlı ilgi, etkinlikler olarak iki temel alanda kendini gösteren bir gelişimsel yetersizliktir. Sosyal etkileşim ve iletişim alanında yaşanan güçlükler tanı ölçütlerinden olup otizmin şiddetini belirlemekte kullanılmaktadır. Çalışmada OSB olan bireylerle replikli öğretimin kullanıldığı 1990-2019 yılları arasında yayımlanmış olan hakemli dergi makalelerinin ve lisansüstü tez çalışmalarının tek-denekli deneysel araştırmalar niteliksel göstergeleri açısından değerlendirilerek ve betimsel analizi yapılarak bir senteze ulaşılması ve bu bireylere dil ve iletişim becerilerini öğretmek üzere bilimsel-dayanaklı bir uygulama olup olmadığının ortaya konması amaçlanmıştır.Yöntem: Söz konusu çalışmalara ulaşabilmek için elektronik ortamda taramalar yapılmış, ulaşılan çalışmaların kaynakçaları gözden geçirilerek elle tarama yapılmış ve 54 çalışmaya ulaşılmıştır. Dâhil etme ve dışlama ölçütleri açısından çalışmalar değerlendirilerek 45 çalışma niteliksel gösterge analizine alınmıştır. Bu kapsamda 38 çalışma “model standartlarını karşılayan ve koşullu karşılayan” çalışmalar olarak değerlendirilerek görsel analize alınmıştır. Görsel analizde ise, 34 çalışma (%76) “güçlü ve orta düzey dayanaklı” çalışma olarak değerlendirilmiş, bu çalışmalar betimsel analiz ve etki büyüklüğü analizine alınmıştır. Betimsel analiz sürecinde ise çalışmalar demografik, yöntemsel ve sonuçlarına ilişkin parametreler açısından analiz edilmiştir.Bulgular: Analizler, replikli öğretim ile farklı yaşta bireylere çeşitli iletişim ve etkileşim becerilerinin öğretilebildiğini göstermektedir. Etki büyüklüğü analizleri sonucunda, 19 çalışmanın (%55.9) “güçlü etkili”, 11 çalışmanın (%32.3) “orta-güçlü etkili” ve 4 çalışmanın ise (%11.8) “zayıf etkili” çalışmalar olduğu görülmüştür.Tartışma: Bu bulgulardan hareketle, “5-3-20 kuralı” dikkate alındığında replikli öğretimin farklı coğrafyalarda, farklı araştırmacı grupları tarafından OSB olan bireylere iletişim ve etkileşim becerilerinin öğretilmesinde “bilimsel-dayanaklı bir uygulama” olduğu ileri sürülebilir. Bulgular tartışılarak, araştırmacılara ve uygulamacılara önerilerde bulunulmuştur., Introduction: Autism spectrum disorder (ASD) is a developmental disability characterized by significant difficulties in social interaction and communication problems and presentations of repetitive and restrictive behaviors, interest, and activities. This study aimed to synthesize the peer-reviewed journal articles and unpublished graduate theses designed by single-case experimental research investigating the effects of script fading procedure to teach children with ASD. The search period was between 1990 and 2019. The researchers evaluated these studies by using the quality indicators suggested by Kratochwill et al. (2013). Then the researchers calculated the effect size of the studies which met design standards (MS) and met design standards with reservations (MS-R).Method: The researchers conducted electronic search and manual search to obtain the studies and located 54 studies. Studies were evaluated for inclusion and exclusion criteria, and 45 studies were analyzed for qualitative indicators. The researchers located 38 studies as "MS” and “MS-R” and subjected to visual analysis. Of 38 studies, 34 studies (76%) were found to have “strong evidence” and “moderate evidence”. These studies were analyzed descriptively and quantitatively.Findings: The analyses show that various communication and interaction skills can be taught to children at different ages with the script-fading procedure. Nineteen studies (55.9%) were found to have a "strong effect," 11 of the studies (32.3%) as "moderate-strong effective," and 4 of them (11.8%) as"small effect."Discussion: Considering the “5-3-20 rule,” it can be argued that the script-fading procedure is an “evidence-based practice” to teach children with ASD. Implications for researchers and practitioners are discussed.

Bu çalışmada okul öncesi çocuklarda davranışsal sorunlarla sosyal etkileşim becerileri arasındaki ilişkinin, ebeveyn tutumları ve sosyodemografik değişkenlerin davranışsal sorunlara etkisinin incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışmaya Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) ya da Zihinsel Yetersizlik (ZY) tanısı ile özel eğitim alan, 4-5 yaş grubundaki 99 özel gereksinimli çocuk ve ebeveyni alınmıştır. Çocuklara Denver II Gelişimsel Tarama Testi uygulanmıştır. Ebeveynlere ise Sosyodemografik Bilgi Formu, Çocuk Davranışını Değerlendirme Ölçeği, Sosyal İletişim Ölçeği ve Ebeveyn Tutum Ölçeği uygulanmıştır. Bulgulara göre, sosyal etkileşim becerileri, ebeveyn tutumları ve çocukların gelişim düzeyi ile davranışsal sorunlar arasında istatistiksel olarak anlamlı bir korelasyon olmadığı saptanmıştır. Çocukların yaşı arttıkça davranışsal sorunların azaldığı belirlenmiştir. OSB ve ZY tanısı alan çocuklarda toplam davranışsal sorunlar açısından istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı saptanmıştır. Çalışmamızın sonuçları özel gereksinimli çocuklarda davranışsal sorunların temel gelişimsel beceriler ve ebeveyn tutumları dışındaki faktörlerin etkili olabileceğini düşündürmektedir., The aim of this study was to investigate the relationship between behavioral problems and social interaction skills in preschool children, the effect of parental attitudes and sociodemographic variables on behavioral problems. The study included 99 children with special needs and their parents in the 4-5 age group being provided special education with the diagnosis of Autism Spectrum Disorder (ASD) and Intellectual Disability (ID). Denver II Development Screening Test was administered to children. Sociodemographic Information Form, Social Communication Scale, Parental Attitude Scale, and Child Behavior Checklist for 4-18 Ages were administered to the parents. It was found that there was no statistically significant correlation between social interaction skills, parental attitudes and developmental level of children and behavioral problems. Behavioral problems decreased with increasing age of children. There was no statistically significant difference in terms of total behavioral problems in children with ASD and ID. The results of our study suggest that factors other than basic developmental skills and parental attitudes may be effective in behavioral problems in children with special needs.

Deneklerarası çoklu yoklama modelinin kullanıldığı araştırmada, normal gelişim gösteren çocuklar tarafından uygulanan Arkadaşlık Becerilerini Geliştirme Programı (ABGP)’nın, özel gereksinimli akranların sosyal etkileşim davranışlarını artırma üzerindeki etkisini belirlemek amaçlanmıştır. Araştırmaya, özel gereksinimli dört çocuk “hedef çocuk” ve onların sınıflarındaki normal gelişim gösteren 13 çocuk ise “eğitici akran” olarak katılmışlardır. Eğitici akranların yetiştirilme süreci, küçük gruplarda, doğrudan öğretim yöntemi kullanılarak gerçekleştirilmiştir. ABGP’nin hazırlanmasında hedef çocukların gereksinimleri ve sınıf öğretmenlerinin görüşleri esas alınmıştır. Eğitici akranlar ABGP’yi, hedef çocuklar ile akran aracılı uygulama yöntemlerinden akran başlatmalı öğretimi kullanarak uygulamışlardır. Eğitici akranların arkadaşlık becerilerini oldukça yüksek düzeyde güvenilir olarak uyguladıkları görülmüştür. Bu doğrultuda, hedef çocukların eğitici akranları ile sosyal etkileşim davranışlarında olumlu yönde belirgin artış görülmüştür. Ayrıca hedef çocuklar öğrendikleri sosyal etkileşim davranışlarını uygulama süreci sona erdikten sonraki 3. ve 4. haftalarda da korumuşlar ve sınıftaki diğer iki akrana genelleyebilmişlerdir. A multiple probe design was used to examine the effects of Friendship Development Program (FDP) delivered by peer tutors on increasing social interaction skills of the children with special needs. Seventeen children participated in the study; four of them served as “target children” and rest of them acted as “peer tutors”. Peer tutors were trained on how to use the FDP in small group teaching arrangement via direct instruction. Peer initiated approach was used by peers to deliver FDP instruction. The needs of the children and the opinions of the teachers were considered when developing FDP. Results showed that peer tutors reliably used FDP on teaching social interaction skills to children with special needs. Also an increase was observed on the social interaction skills of the children with special needs. Furthermore, the data indicated thattarget children maintained the acquired social interaction skills 3 and 4 weeks after instruction to certain extend and generalized the acquired skills across other peers in their classrooms The file in this item is the publisher version (published version) of the article.