Search

Van Gölü 3602 km2 lik alanı ve maksimum 451 m derinliği ile Türkiye’nin en büyük gölüdür. Sodalı olan göl denizden 1648 metre yüksekte olup 17.000 km2 lik kapalı bir havzaya sahiptir. Havzanın kapalı olması Nemrut volkanizması ile ilişkilidir. Son yıllarda yapılan sondaj çalışmaları (Paleovan) ile gölün yaşı 600.000 yıl olarak belirlenmiştir. Konu ve inceleme alanına ilişkin literatür araştırmaları yapıldıktan sonra arazi çalışmaları gerçekleştirilmiş ve İnsansız Hava Aracı ile fotoğraf çekimleri yapılmıştır. Engil Deltası ve yakın çevresinin haritalama çalışmalarında ArcGIS 10.3 programı kullanılmıştır. Urartu Medeniyeti tarihi ve kültürünün en önemli kalıntıları ve kayıtlarına da ev sahipliği yapan Van Havzası jeomorfolojik ve jeoarkeolojik anlamda büyük bir zenginliğe sahiptir. Van Gölü’nde geçmişten günümüze önemli ölçüde seviye değişiklikleri meydana gelmiştir. Bu değişimlerin kıyı şekillenmesinde etkileri olmuştur. Özellikle alçak kıyı kesimlerinde seviye değişimlerinin etkileri daha belirgindir. Bu çalışmada göldeki seviye değişikliklerinin Engil Çayı Deltası ve Dilkaya Höyüğü üzerindeki etkileri incelenmiştir. Dilkaya Höyüğü’nün delta gelişimi süreci ve göldeki seviye değişimleri ile olan ilişkisi incelenirken 1986-1998-2016 yıllarına ait Landsat uydu görüntülerinden de faydalanılmıştır. Deltanın eski tortulları üzerinde kurulmuş olan höyük, göl seviyesine göre yüksekte olmakla birlikte göldeki seviye yükselmelerinden tarih boyunca sürekli etkilenmiştir. Höyük tamamen ortadan kalkmamış ve günümüzde bir delta-göl taraçası (Alçak Taraça-Pleistosen Holosen) görünümünü almıştır; ancak bugün yarıya yakınını dalga erozyonu ile kaybetmiştir. İnceleme alanındaki ikinci taraça (Yüksek taraça- Pliyo-Kuvaterner), gölün daha yüksek bir seviyesinde oluşmuş eski delta kalıntısıdır. Engil Çayı, gölün şimdiki seviyesine göre aktüel deltayı oluşturmaktadır. Bu delta alanı gölde sık sık görülen seviye değişimlerinden etkilenerek gelişimini sürdürmektedir., Lake Van is the largest lake in Turkey with a 3602 km2 area and a maximum depth of 451 m. The lake is 1648 meters high from the sea and has a closed basin of 17.000 km2. Closed basin is associated with Nemrut volcanism. With the drilling works carried out in recent years, the age of the lake has been determined as 600.000 years. After the literature researches about the subject and the study area, field studies were carried out and the photographs were taken with the Drone. ArcGIS 10.3 program was used in the mapping studies of the Engil Delta and its vicinity. The Van Basin, which also hosts the most important remains and records of the history and culture of Urartu Civilization, has a great richness in geomorphological and geoarchaeological terms. There have been significant changes in the level of Lake Van from the past to the present. These changes had an impact on coastal patterns. The effects of level changes in low coastal areas are more prominent. In this study, the effects of level changes in the lake on the Engil Delta and Dilkaya Mound were investigated. The relationship between Dilkaya Mound delta development process and the level changes in the lake was investigated while Landsat satellite images of 1986-1998-2016 were also used. The mound, which was founded on the old sediments of the delta, was higher than the lake level, but was constantly affected by the elevations in the lake. The mound has not completely disappeared and today it has taken the appearance of a delta-lake terrace (Low Terrece-Pleistosen Holocene); however, today it has lost nearly half of it with wave erosion. The second terrace in the study area (High terrace-Plio-Quaternary) is the old delta residue formed at a higher level of the lake. According to the present level of the lake, the Engil river forms the actual delta. This delta area is affected by frequent changes in the lake.

Doğu Anadolu, volkanik alanlar açısından Türkiye’nin En zengin bölgesidir. Bu açıdan bakıldığında volkanik bir cam olan obsidyenin ana kaynak alanlarındaki, göl ve akarsu taraçalarındaki ve aynı zamanda ova dolgularındaki eski kültür katlarındaki varlığı büyük önem arz etmektedir.Doğu Anadolu’nun Obsidyenlerinin, Batı Asya’da (Kafkasya, Mezopotamya ve hatta Zagros ve Arabistan’a kadar) arkeolojik eser olarak bulunması, Prehistorik dönemlerde yoğun bir şekilde kullanıldığını ve ihraç edildiğini göstermektedir. Bu geniş yayılım hakkında doğru bilgiye sahip olmak için obsidyenlerin jeolojik olarak kökenleri hakkında da çok kesin bilgiye sahip olmak oldukça önemlidir.Volkanik bir alanda obsidyen varlığı, volkanizmanın geçmişi ve aşınma süreçlerinin şiddeti ve tipi ile sıkı bağlantılıdır. Bu çalışmada Doğu Anadolu'nun volkanik alanlarında detaylı arazi çalışmaları yapılmış ve obsidyenlerin kaynak alanları belirlenmiştir. Obsidyen kaynak alanlarının stratigrafik koşulları ve jeomorfolojik özellikleri sistematik ve detaylı olarak incelenmiştir. Bu çalışmalar; volkanik ve jeomorfolojik süreçlerin kontrolü altında yayılım gösteren obsidyen hammaddesinin kalitesi, miktarı, erişebilirliği hakkında bilgiler elde edilmesini sağlamıştır. Doğu Anadolu’dan sunulacak farklı örneklerle, obsidyenin ana kaynak alanlarının bilinmesinde ve arkeolojik eser olarak kullanılmasında bu tür kapsamlı jeomorfolojik ve jeolojik alan çalışmalarının önemine dair bilgiler verilecektir. Eastern Anatolia, the richest region in terms of Turkey's volcanoes. From this point of view, it is of great importance for the main sources of obsidian which is a volcanic glass and also for the lake and river terraces in the region and also for the materials in the cultural floors in the plain fill.Obsidian of the Eastern Anatolia has been intensively exploited and exported, during Prehistoric times, all around the Western Asia (until Caucasus, Mesopotamia andeven Zagros and Arabia) where it is found as archaeological artefacts. In order to have a proper knowledge of this diffusion, it is of first importance to have a very precise knowledge of the geological outcrop.The presence of the obsidian in a volcanic massive depends on the history of volcanism as well as on the type and severity of the wear processes. In this study, detailed field studies were performed in the volcanic areas in Eastern Anatolia and obsidian resource areas were determined. The stratigraphic conditions and geomorphological features of obsidian resource areas have been studied systematically and in detail. This knowledge give information about : quality of the raw material; quantity ; and accessibility are controlled by volcanic and geomorphologic processes. Different examples from Eastern Anatolia that will be presented, are convincing evidences of the importance of such exhaustive geomorphologic and geologic field approach for the understanding and archaeological evaluation of the obsidian sourcing.&nbsp

As understood from the artifacts found in the archaeological excavation areas, the obsidian belonging to the volcanic areas of the Eastern Anatolian Region spread to a very wide area by being traded in prehistoric times. For this reason, it is important to carry out a study on obsidian diffusion and volcanic-geomorphological features in the Eastern Anatolia Region.

Paris’te Meudon bölgesinde Seine nehrine bakan bir tepe üzerinde CNRS (Centre national de la recherche scientifique) kampüsü içinde yer alan Fiziki Coğrafya, ya da «Pierre Birot” (LGP) Laboratuvarı, CNRS ve Paris-1 ve Paris-4 üniversitelerinin gözetiminde 1969 yılında kuruldu. Laboratuar, 1982 yılından beri çift akademik vesayet üzerinde (Paris 1 ve UPEC) çalışmalarını sürdürmektedir. Başlangıçta “URA 141” adıyla ve Paris’teki Saint Jacques Coğrafya Enstitüsü ev sahipliğinde kurulan birim, daha sonra bugünkü konumuna taşındı ve 2013 yılında “Laboratoire de Géographie Physique, Environnements quaternaires et actuels-UMR 8591” adını aldı. LGP’de yapılan araştırmalar uygulamalı ve temel araştırmalar kapsamında geniş bir yelpazede gerçekleştirilmektedir

Bu çalışmada, Van Gölü'nün güneybatı kısmında yer alan ve Bitlis il sınırlarına dâhil olan Tatvan ilçesi ile Göllü Ovası arasında kalan alanın jeomorfolojik özelliklerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışmada alanın jeomorfolojik evriminde etkili olan tektonizma, volkanizma, karstlaşma, hidrografya, göl seviye değişimleri ve iklim gibi faktörler araştırılmış, fasiyes analiz yöntemleri, radyometrik yaşlandırma yöntemleri ve Coğrafi Bilgi Sistemleri kullanılmıştır.Çalışma alanında Üst Pleistosen süresince; göl seviyesinde önemli seviye değişimleri (aynı zamanda iklim değişimleri) ve alanın jeomorfolojik evrimi üzerinde oldukça önemli etkiye sahip volkanik faaliyetler meydana gelmiştir. Akarsu drenajı ağları, akarsu vadileri (batıdaki) ve kuru vadiler (güneydoğudaki) üzerinde yapılan araştırmalar ile alanın paleocoğrafyası ve volkanik faaliyetlerin kronolojisi ortaya konulmuştur. Alan içinde üç önemli havza içinde çalışmalar yapılmıştır (Göllü Havzası, İncekaya-Reşadiye alanı ve Küçüksu-Kotum-Güzeldere Havzaları). Göllü polyesi içinde yapılan karot çalışmaları ile iklim değişimlerinin, göl seviye değişimlerinin ve erozyonun polye üzerine olan etkisi, ayrıca karstlaşma ile tektonizma arasındaki ilişki araştırılmıştır. Çalışma alanı içinde Nemrut Volkanı ve İncekaya Volkanı (tüf konisi) dışındaki volkanik üniteler tespit edilmiştir ve Dibekli konileri ile bunlara ait lav akıntıları üzerine çalışmalar yapılmıştır. Bu volkanik alanların genel jeomorfolojik görünüme olan etkileri incelenmiştir. Volkanik depolardan (pomza, ignimbirit, tüf, lav) alınan örnekler üzerinde jeokimyasal analizler yapılarak kökenleri ve özellikleri belirlenmiştir. Aynı zamanda yaşlandırma analizleri yapılarak 110 ile 20 bin aralığında yaşlar elde edilmiştir. Gölsel çökeller içinden alınan bir tefra örneğinin yaşı ise 20 bin olarak belirlenmiştir.. Alan içinde Üst Pleistosen süresince meydana gelmiş volkanik, flüvyal, gölsel morfoloji ve kronoloji, söz konusu karot analizlerinden elde edilen sonuçların yardımıyla açıklanabilmiştir. The aim of this project is to analyze the geomorphological character of the area in between Bitlis cities Tatvan county and Göllü plain which is located at south-west of the Lake VanIn the study, geomorphological evolution of the effective area of the tectonic, volcanic, karst, hydrographic, and climatic factors such as changes in lake level were investigated and facies analysis, radiometric dating methods and Geographic Information Systems were used.In the study area during the upper Pleistocene a) significant changes have occurred at the level of the lake level (climate change at the same time). b) geomorphological evolution of the very significant impact on the area consists of volcanic activity. With the studies on River drainage networks, river valleys (west) and the dry valleys (southeast), paleogeography and the chronology of the volcanic activity has been understood. Field studies were conducted in the three major basins (Göllü Basin, İncekaya-Resadiye area and Küçüksu-Kotum-Güzeldere Basins). With the core work in Göllü Polje, changes in climate, lake level fluctuations and the effect of erosion also investigated the relationship between karst and tectonics. Within the study area, volcanic units have been identified outside volcano of Nemrut and volcano of İncekaya (tuff cone) and cones and lava flows belonging to these studies were performed on Dibekli. These volcanic fields in the geomorphological general appearance were observed. Geochemical analysis made on samples taken from deposits of volcanic origins (pumice, ignimbrite, tuff, lava) and properties were determined. It also analyzes dating back in the range of 110 to 60 ka of age were obtained. The age of one of the tephra samples from the lake sediments have been set as 20 thousand years old. Together with the evaluation of the results of the Upper Pleistocene period have occurred in the volcanic, fluvial and lake morphology and chronology can be explained. 227

ÖZETÇatak lçesi sınırları içinde yer alan inceleme alanı Van li'nin 86 km güneyinde yeralmaktadır ve 244 km2'lik alan kaplamaktadır. Kuzey sınırını Van Gölü Havzası ile BasraHavzasını birbirinden ayıran su bölüm çizgisi oluşturmaktadır. Doğusunda Sarıbulak Dağlarıve batısında Kavvuşşahp dağları uzanmaktadır. Söz konusu dağlar Toros Orojenik Kuşağı'nındevamı olan Güneydoğu Torosların Van Gölü güneyine rastlayan kısmında bulunmaktadır.Çatak lçesi ise inceleme alanının güney sınırını oluşturmaktadır.Araştırma alanında daha çok Paleozoyik-Mesozoyik yaşlı formasyonlar yeralmaktadır. Paleozoyik kalkerler üzerine oturmuş ve ortalama 2600 ile 2300 m yükseltileresahip iki aşınım yüzeyi bulunmaktadır. nceleme alanının kuzeybatısında 3000 ile 3050 myükseltilerde iki adet sirk mevcuttur. Bunlar son buzul dönemine ait oluşumlardır.Araştırma alanının tamamını kateden ve en önemli su kaynağı olan Sortkin Deresi 27km uzunluğa sahiptir bir vadi içinde akmaktadır. Sortkin Vadisinin şekillenmesindeakarsuyun yanı sıra, dış etkenler de önemli rol oynamaktadır.nceleme alanın kuzeyinde Kayaboğaz Düzü olarak adlandırılan mevkide bir dağiçiovası ve onu çevreleyen birikinti yelpazeleri bulunmaktadır.Sortkin Vadisi yamaçlarında çığ olayları ile meydana gelen 24 adet çığ konisi tespitedilmiştir. Bu koniler 20 ile 35 arasında değişen eğim derecesine sahiptirler. Büyük birçoğunluğu Sarıbulak Dağları'nın kuzeye bakan yamaçlarında bulunan bu çığ konileriinceleme alanının en dikkat çekici üniteleridir.Araştırma alanında Sortkin Deresi ile Çatak Çayı'nın birleştiği kesimde 1550-1650m seviyeleri arasında 8 adet akarsu sekisi yer almaktadır. Karasal iklimin egemen olduğualanda kışlar çok soğuk, uzun ve genellikle kar yağışlı, yazlar sıcak ve kurak geçmektedir.Sortkin Deresi basit rejimli bir akarsudur ve yamaçlardan inen yaz dereler ile beslenir. Vadiiçlerinde karstik yüzeyden beslenen pek çok karst kaynağı mevcuttur. Alanın toprak türlerideğişik tiplere ve özelliklere sahiptir. nceleme alanında ran-Turan fitocoğrafik bölgesinikarakterize eden step formasyonu hakim durumdadır. Ayıca yer yer meşe toplulukları gözeçarpmaktadır. ABSTRACTLocated within the borders of the district of Çatak, the study area is situated 86 kmsouth of the province of Van and covers an area of 244 km2. Its northern border is the waterdivision line separating Lake Van River Basin and Basra River Basin. Sarıbulak Mountains issituated to its East, while Kavuşşahap Mountains stretches out on its West. These Mountainsare located on the portion of Southeastern Taurus Mountains -a continuation of the TaurusOrogenic Belt- facing the south of Lake Van. And the province of Çatak borders the southernpart of the area of study.The study area contained mostly Paleozoic-Mesozoic old formations. There are twoerodible surfaces settled on Paleozoic limestone, with average alterations of 2600 to 2300 m.There are two circuses with alterations of 3000 and 3050 m to the northwest of the study area.These are formations belonging to the last arctic age.Stretching out the entire study area and being the most important source of water, theSortkin Creek is 27 km long, and runs through a valley. In addition to the river, externalfactors, too, play an important role in the shaping of Sortkin Valley.To the north of the study area, there lies an inner mountain valley in the localitynamed as Kayaboğaz Düzü and accumulation fans surrounding it.24 avalanche cones caused by avalanches were detected in the skirts of Sortkin Valley.These cones have inclines ranging from 20 to 35 degrees. With the majority located on theskirts of Sarıbulak Mountains overlooking the north, these avalanche cones are the mostattracting units of the study area.There are 8 river terraces between 1550-1650 m levels at the intersection of Sortkin Creekand Çatak Stream in the study area. Dominated by terrestrial climate, winters are very coldand long, with frequent snowing and summers and hot and droughty in the area. Sortkin Creekis a simple-regime river and is fed by summer creeks running down from hillsides. There aremany sources of karst fed by karstic surfaces to the inner parts of the Valley. Soil types of thearea have various forms and characteristics. The study area is dominated by step formationcharacterizing Iran-Turan phytho-geographical region. Moreover, groups of oaks arescattered here and there. 63

Çalışma alanının jeomorfolojisinin oluşmasında ve gelişmesinde en önemli faktör Miyosen'den Kuvaterner dönemine kadar etkili olan volkanik faaliyetlerdir. Volkanik kayaçların (obsidyen) alınan örnekler üzerinde radyometrik yaşlandırmalar yapılmıştır ve sonuçlar literatürde verilen yaşlar ile karşılaştırılmıştır. Jeokimyasal analizler yapılarak volkanik ürünlerin kökenleri ve özellikleri belirlenmiştir. The most important factor in the formation and development of the geomorphology of the study area is the volcanic activity which was effective from the Miocene to the Quaternary period. Another factor that is effective in the morphological evolution of our research field is the rivers. Radiometric dating was done on the samples taken from the volcanic deposits (obsidian) and the results were compared with the previous ages. Geochemical analyzes have been carried out to determine the origin and characteristics of the volcanic products. 73