Search

Bu çalışma, Türkiye'nin kuzeybatısında yer alan Çan kömür havzasındaki Etili ve Çomaklı açık kömür ocaklarındaki maden göllerinde gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın amacı insansız hava aracı (İHA) kullanılarak elde edilen yüksek çözünürlüklü görüntülerden maden göllerinin üç boyutlu (3B) modellerini oluşturmak ve göller üzerinde meydana gelen antroponejik ve meteorolojik etkilerden kaynaklanan alansal değişimleri tespit etmektir. Kasım 2014, Ekim 2015 ve Kasım 2016 tarihlerinde DJI F550 İHA kullanılarak 30-100 m irtifada gerçekleştirilen uçuşlarda 12 megapiksellik kamera kullanılarak görüntüler elde edilmiştir. Her uçuşta 109 ila 820 fotoğraf çekilerek yirmi altı uçuş tamamlanmıştır. Görüntülerin 3B modellemesi SfM algoritmasını kullanan Agisoft Photoscan yazılımı kullanılarak yapılmıştır. Görüntü eşleştirme, coğrafi referanslama, sayısal yükseklik modellemesi, ortomozaik, 3B nokta bulutu ve 3B sayısal arazi modeli oluşturmayı içeren programın iş akışı, maden göllerinin 3B arazi modelini oluşturmak için kullanılmıştır. Maden göllerinin alanları, ArcGIS yazılımının sayısallaştırma ve sınıflandırma yöntemleri kullanılarak hesaplanmış ve bu iki yöntemin sonuçları karşılaştırılmıştır. Maden göllerinde yapılan İHA çalışması ile antropojenik ve meteorolojik etkilerin neden olduğu topografyadaki değişiklikler hızlı ve hassas bir şekilde tespit edilmiştir. Ayrıca İHA kullanımının bu tür etkileri görselleştirmek için etkili bir yöntem olduğu saptanmıştır. This study covers mine lakes on the Etili and Comakli open pit coal mine sites, those located within the Can Coal Basin (Northwestern Turkey). The aim of our study was to create 3D models of mine lakes from high resolution images obtained by using UAV and to determine areal changes due to anthropogenic and meteorological effects on lakes during the study period.In November 2014, October 2015 and November 2016, the DJI F550 UAV was flown at 30-100 m altitude and images acquired using a 12 megapixel camera. Twenty-six flights were completed, with at each flight acquiring between 109 and 820 images. 3D modeling from UAV images was carried out with Agisoft Photoscan software that uses structure from motion algorithm. The workflow of the software, including image matching, georeferencing, digital elevation modeling, orthomosaics, 3D point cloud and 3D textured model creation, was used to construct our 3D terrain model of mine lakes. Area of mine lakes was calculated using digitization and classification methods within the ArcGIS package and results of these two methods were compared. Topograpical changes caused by anthropogenic and meteorological effects on mine lakes were determined rapidly and precisely. It has also proved to be an effective method for visualizing such effects in the short term. 96

İlk hava fotoğrafçılığı 1856'da Nadar'ın bir balonu ile çekilmiştir. Ardından, hava fotoğrafçılığı I.Dünya Savaşı sırasında düşman bölgelerin keşfi için yararlı bir veri kaynağı haline gelmiştir. İlerleyen süreçlerde arkeoloji, antropolojik araştırma, haritalandırma, coğrafya ve şehir planlaması gibi alanların çoğunda yaygınlaşmaya başlamıştır. Bu gelişmelerle birlikte fotoğraf sanatçıları, farklı bir bakış açısıyla dünyayı gökyüzünden çekmeyi tercih ederek hava fotoğrafçılığını estetik bir düzlemde ele almaya başlamışlardır.21. yüzyılda teknolojinin her alanda gelişerek hayatımıza girdiği gibi görüntüleme ve resimleme alanında da hayatımızın önemli bir parçası haline gelmeye başlamıştır. Hava fotoğraflarının da bu doğrultuda günümüz çağdaş fotoğraf sanatındaki kullanımı gün geçtikçe geniş bir alana yayılmaya başlamıştır. Son teknolojiyle birlikte dronelar ve insansız hava uçakları sayesinde yeryüzünde kuş bakışı ile yakalanan tüm görüntüler, yüksek çözünürlük performansıyla çekilebilmektedir.Sanata bakan yönüyle fotoğraf daima tartışılmıştır. Fotoğrafın bir sanat olup olmadığına dair bir tartışma, sanattaki insan yaratısının arka plana atılıp teknolojik yaratının ön plana çıkmasından kaynaklanmaktadır. Söz konusu fotoğraf, genellikle sanatsal yanı haricinde toplumlarla iç içe olduğu için, yani teknik, endüstriyel ve bilimsel yönden olan hizmetleri insan topluluklarına daha çok sunulmuş olduğundan sanat olarak gerçek değerinin farkına varılamamaktadır.Tüm bunlarla birlikte bu çalışma giriş ve sonuç bölümlerinin haricinde üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde fotoğrafın tarihi gelişimine değinilerek hava fotoğrafçılığının tarihsel temelleri üzerinde durulmuştur. Yine aynı bölümde hava fotoğrafının ve hava fotoğrafçısının özellikleri değerlendirilmiştir. İkinci bölümde hava fotoğrafından kullanılan teknik ekipmanlara dile getirilerek hava fotoğrafının kullanım alanları olan askeri, arkeoloji ve coğrafya disiplinleri için ifade ettiği önem açıklanmıştır. Son bölüm olan üçüncü bölümde ise çağdaş bir sanat çerçevesinden hava fotoğrafçılığının estetik algısı ve bu estetik algıyı şekillendiren görsel faktörler değerlendirilmiştir. Bunlara ek olarak dünyaca ünlü hava fotoğrafçılarının sanat tavırları ve eserleri üzerinden hava fotoğrafı estetik düzlemde değerlendirilmiştir. Ayrıca ulusal bazda hava fotoğrafçısı olan isimlere ve onların eserlerine de yer verilmiştir. Sonuç kısmında hava fotoğrafının diğer bilimsel disiplinlere kaynaklık eden görsel bir veri olmasının yanında sanatsal bir estetik kaygı ile ortaya konulduğu üzerine genel bir değerlendirme yapılarak çalışma nihayete erdirilmiştir. The first aerial photography was shot in 1856 with a balloon of Nadar. Then, aerial photography has become a useful source of data for the discovery of enemy regions during World War I. In the following processes, archeology, anthropological research, mapping, geography and urban planning have become widespread. Together with these developments, photographers prefer to take the world from the sky with a different perspective and take aerial photography into an aesthetic plane.In the 21st century, technology has become an important part of our life in the field of imaging and illustration as it has developed in every field and entered our lives. In this direction, the use of aerial photographs in today's contemporary photography art has begun to capture a large area. Thanks to the latest technology, drones and unmanned aerial drones (UAV), all images captured with a bird's eye view on earth can be taken with high resolution and performance.The photographs are always discussed in the aspect of facing the art. A discussion of whether photography is an art stems from the creation of the human creature in art and the technological creation. Since the photograph in question is often intertwined with societies other than the artistic side, that is to say, technical, industrial and scientific services are presented more in human societies.In addition to this, this study consists of three parts except the introduction and conclusion sections. In the first chapter, the historical development of photography is emphasized and the historical basis of aerial photography is emphasized. In the same section, the features of aerial photography and aerial photographer were evaluated. In the second chapter, the technical equipment used in the aerial photography is explained and the importance of the aerial fography for military, archeology and geography disciplines is explained. In the third chapter, the aesthetic perception of aerial photography from a contemporary art framework and the visual factors that shape this aesthetic perception are evaluated. In addition to these, the aerial photography has been evaluated on the aesthetic plane through the art behaviors and works of the world famous aerial photographers. In the conclusion part, the study was finalized by making a general evaluation on the fact that aerial photography was presented with an artistic aesthetic concern besides being a visual data which is the source of other scientific disciplines. 136

Uzaktan algılama tekniklerinin doğal afetlerde kullanımı teknolojik ve bilimsel gelişmelere bağlı olarak artmaktadır. Bu nedenle bu çalışmada insansız hava aracı (İHA) sistemleri, lazer tarama sistemleri (hava ve yersel), Sentetik Açıklıklı Radar (SAR) interferometri (InSAR) ve optik sayısal fotogrametri modern uzaktan algılama tekniklerinin üç ayrı ülkede (Türkiye, Avusturya ve İsviçre) yer alan beş ayrı çalışma alanında heyelan ve kar/çığ çalışmalarına yönelik uygulamaları yapılmıştır. Avusturya (Gallenzerkogel ve Gschliefgraben heyelanları) ve Türkiye'de (Himmetoğlu ve Devrek heyelanları) ikişer adet alanda heyelan çalışması ve İsviçre'de (Dischma vadisi) kar derinlik haritalama ve kar erimesinin izlenmesi çalışması yapılmıştır. Avusturya'daki heyelan sahalarında İHA ve hava lazer tarama verileri ile heyelan izleme, Türkiye'deki heyelan sahalarında InSAR zaman serileri (Persistent Scatterers Interferometry, PSI ve Small Baseline Subset, SBAS analizleri), İHA ve optik sayısal fotogrametri teknikleri ile heyelan deformasyon haritalama, İsviçre'de ise İHA ve yersel lazer tarama verileri ile kar derinlik haritalama ve kar örtüsü erimesinin izlenmesi çalışması yapılmıştır. Gschliefgraben heyelan alanında sadece hava lazer tarama verisi ile nokta bulutu karşılaştırma teknikleri ve sayısal görüntü korelasyon teknikleri ile heyelan deformasyonlarının ve yerdeğiştirme alanlarının belirlenmesi çalışması yapılmıştır. Gallenzerkogel heyelan alanında yaklaşık bir yıllık dönem için üç ayrı İHA verisi ve heyelan öncesi hava lazer tarama verisi kullanılarak hem Sayısal Yükseklik Modeli (DEM) farkları hem de modern nokta bulutu karşılaştırma algoritması olan M3C2 yöntemi kullanılarak heyelan izleme çalışması yapılmıştır. Dischma vadisinde ise yaklaşık bir aylık dönemde temin edilen beş ayrı İHA ve yersel lazer tarama (TLS) verisi ile kar erimesinin izlenmesi çalışması yapılmıştır. İHA ve TLS verileri zaman serileri kullanılarak kar erimesine ilişkin ilk örnek bir çalışma yapılmıştır. Zonguldak ili Devrek ilçesi Karşıyaka mahallesi heyelan alanında eski tarihli hava fotoğrafları ve İHA verileri ile birlikte ERS-1/2, Envisat ASAR ve Sentinel-1 C band SAR görüntüleri ile uzun dönemli (1992-2015) deformasyon haritalama için PSI analizi yapılmıştır. Bolu ili Göynük ilçesi Himmetoğlu köyü heyelan alanında ise İHA verisi ile birlikte, Sentinel-1 C band SAR görüntüleri ile PSI ve SBAS analizleri yapılarak yüzey deformasyonlarını izleme çalışması yapılmıştır. Gerçekleştirilen örnek uygulamalar ile doğal afetlerde gelişmiş uzaktan algılama tekniklerinin kullanım imkânları değerlendirilmiştir. The use of remote sensing techniques in natural hazards has been increasing due to technological and scientific developments. The present study examined the use of modern remote sensing techniques in landslide and snow/avalanche case applications within five study areas selected from three countries (i.e., Turkey, Austria and Switzerland). These selected modern remote sensing techniques included unmanned aerial vehicle (UAV) systems, laser scanning systems (aerial and terrestrial), Synthetic Aperture Radar (SAR) interferometry (InSAR), and optical aerial photogrammetry. The landslide studies were carried out within two study areas in Turkey (Himmetoğlu and Devrek) and two in Austria (Gallenzerkogel and Gschliefgraben), while the snow/avalanche study was conducted in one study area in Switzerland (Dischma valley). Both UAV and aerial laser scanning data were used for landslide monitoring in the study areas located in Austria and the InSAR time series together with UAV and optical aerial photogrammetry were used for landslide monitoring in the study areas in Turkey. However, only UAV and terrestrial laser scanning (TLS) were used for monitoring snow depth mapping and snow cover ablation in the study area in Switzerland. For the monitoring of the Gschliefgraben landslide, only techniques for comparison of point clouds and the digital image correlation method were used via the available aerial laser scanning data. However, both UAV and laser scanning data were used to monitor the Gallenzerkogel landslide using both the Digital Elevation Model (DEM) of difference and the M3C2 algorithm, an advanced point cloud comparison method. A case study was carried out for monitoring snow cover ablation with UAV and TLS data obtained as a five-time series over the period of a month in Dischma valley (Davos, Switzerland). This case study is one of the first in which snow cover ablation was monitored using both UAV and TLS. For a long-term period (1992-2015), the surface deformation due to the Karşıyaka Road landslide (Devrek, Zonguldak) was monitored and mapped via persistent scatterers interferometry (PSI) analysis carried out using C-band SAR images from ERS-1/2, Envisat ASAR, and Sentinel-1 satellites. In addition to data from SAR satellites, the aerial photographs and UAV data were also used. Both PSI and small baseline subset (SBAS) analysis were carried out together with UAV data in order to obtain C-band SAR images of the surface deformation caused by the Himmetoğlu Village landslide (Göynük, Bolu) from the Sentinel-1 satellite. The usage possibilities of advanced remote sensing techniques in natural hazards were evaluated based on the findings of these case studies. 262

Fotogrametrik çalışmalarda sayısal değerlendirme için, resimlerin çekimden sonra yöneltme işleminin yapılması gerekir. Yöneltmelerin yapılması çeşitli dik koordinat sistemleri arasında transformasyonu gerektirir. Genel amacı resimler yardımı ile harita üretmek, bir başka deyişle resim koordinatlarından arazi koordinatlarına ulaşmak olan fotogrametride bu işlem iki yöntem ile gerçekleştirilebilir. Birinci yöntem olarak adlandırılan analog yöntemle stereo değerlendirme aletlerinde karşılıklı ve mutlak yöneltme işlemleri ile arazi koordinatlarına ulaşılır. İkinci olarak analitik yöntemle doğrusallık ve eş düzlemlilik koşulu ile sayısal olarak resim koordinatlarından arazi koordinatlarına geçiş sağlanır.Bu çalışmada, uydu görüntülerinin geometrik olarak düzeltilmesi amacıyla uygulanan matematiksel modellerden birisi olan Rasyonel Fonksiyon Modeli (RFM)`nin hava fotoğraflarına uygulanabilirliği ve modelin diğer klasik (geleneksel) metotlarla mukayesesi hedeflenmiştir. Bu kapsamda çalışma için Kırşehir ili Kaman ilçesine ait, Zeiss RMK -Top15 analog hava kamerasıyla bindirmeli olarak çekilmiş siyah beyaz hava fotoğrafı çifti kullanılmıştır.Uygulamada, sözü geçen görüntü çifti için farklı Yer Kontrol Noktası (YKN)-Denetim Noktası (DN) kümeleriyle parametrik olmayan matematiksel modeller kullanılarak verinin analizi yapılmıştır. Yer kontrol noktaları, Kaman ilçesine ait 1:1000 ölçekli halihazır haritadan tedarik edilmiştir. Kontrol ve denetleme noktaları farklı sayı ve yönde değişik kombinasyonlar oluşturacak şekilde seçilmiştir. MATLAB yazılımı ile kullanılan her bir matematiksel model için kod yazılmıştır. Fotogrametrik işlem ve metotlar için alternatif bir model olarak kullanılan RFM'nin farklı YKN-DN kümeleri kullanılarak diğer matematiksel modellerle kıyası irdelenmiştir. Noktaların resim koordinatları (jeodezik koordinatlar) ile dengeleme sonucu bulunan koordinatları arasındaki farkların iki boyutlu hata vektörleri çizdirilmiştir.Çalışmada elde edilen test sonuçları, yüksek mertebeden polinomyal fonksiyonların oranını kullanan RFM'nin klasik metotlara nazaran daha hassas sonuçlar verdiğini göstermiştir. For a numerical evaluation in Photogrammetric Works, some calculations must be done after taking pictures. To make these calculations consists of transformation between different perpendicular coordinate systems. In photogrammetry which the overall aim is to produce map with the help of images, in other words to reach from image coordinates to land coordinates, this process can be achieved by two methods. In the analog method that can be named as the first method it is possible to reach with mutual and absolute orientation process in stereo assessment tools. As secondary in analytical method with the condition of linearity and coplanarity the numerical transition is provided from image coordinates to land coordinates.In this study, it is aimed at applicability of Rational Function Model (RFM) in the aerial photographs which is one of the mathematical models applied to satellite images and the comparison of this model with the other traditional methods. In this content, for the work the pair of panchromatic aerial photographs taken as overlap with Zeiss RMK - Top15 analog aerial camera were used that belongs to Kırşehir, Kaman district.In practice, analysis of data have been made using nonparametric mathematic models with different sets of GCPs-CPs for the mentioned image pair. Ground Control Points are supplied from 1:1000 scaled maps that belong to Kaman district. Control and Checking points are selected in such a way to form various combinations at different numbers and directions. Using MATLAB software, the codes have been written seperately for the used mathematical models. Using different sets of GCPs-CPs, the comparision of RFM that is used an alternative method for photogrammetric procedures and methods with other mathematical models are discussed. Two-dimensional error vectors are formed according to the differences between land coordinates of the points and the coordinates found as a result of balance.In the end when we looked at the test results, the Rational Function Model gave sensitive results than traditional models. 92

Son yıllarda yüksek çözünürlüklü hava fotoğrafları ve uydu görüntülerinden otomatik obje belirleme coğrafi bilgi teknolojileri uygulamaları için büyük önem arz etmektedir. Bu uygulamaların en önemlileri arasında bina ve yolların tespit edilmesi yer almaktadır. Tespit edilen binalar Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) için bir temel veri kaynağı olmasının yanı sıra şehir ve doğal afet planlaması, altyapı gelişimi, haberleşme hatlarının kurulması ve benzeri birçok kentsel uygulamada da kullanılmaktadır. Binaların belirlenmesinde önemli veri kaynağı olan dijital hava fotoğrafları, yüksek konumsal çözünürlüğe sahip olmakla birlikte kalıcılık ve geniş spektral çözünürlük gibi özellikleriyle de birçok çalışmada sıkça kullanılmaktadır. Bu çalışmada, bina ve yol detayları kızılötesi hava fotoğrafları üzerinden çıkarılması amaçlanmıştır.Bina ve yol detay bilgilerinin çıkarılması amacıyla, üç farklı yöntem kullanılmıştır. Bu yöntemler, Region Growing (Alan Büyütme), Mean-Shift (Ortalama Değişkenli) ve Watershed (Havza) Segmentasyon yöntemi olup, bu yöntemlerle detaylar çıkarılmıştır. Literatürde kenar belirlemede en iyi sonuç veren yöntem olmasından dolayı çalışmada Canny filtresi kullanılmıştır. Bu filtre görüntüye uygulandığında kenarların diğer nesnelerden keskinleştirilmesini/ayrılmasını sağlamaktadır. İlgili metotlar Matlab yazılımında yazılan kod ile çalıştırılmış ve seçilen görüntüler üzerinde uygulamalar yapılmıştır.Kontrol için sonuç görüntü, orijinal görüntünün gri tonuna çevrilmiş görüntü ile çakıştırılmıştır. Buna bağlı olarak Mean-Shift (Ortalama Değişkenli) segmentasyon yönteminin tespit ettiği bina sayısının diğer yöntemlere göre daha fazla olduğu ortaya konmuştur.Bu çalışma, kızılötesi hava fotoğraflarından bina detaylarının otomatik olarak belirlenebileceğini ve görüntü işleme teknolojisinin bu amaca yönelik olarak en uygun yöntem geliştirmesi açısından büyük katkı yapabileceğini ortaya koymuştur. In recent years, high-resolution aerial photographs and satellite images to automatically identify objects and applications of modern geographic information technologies is of great importance. Among the most important of these applications includes buildings and road to be identified. Buildings identified, the underlying date sources for geographic information systems creates.In addition to this ,city planning and natural disasters,infactructure development ,the establishment of communication lines and the like used in many urban applications. Building an important data source for determining the digital aerial photographs, but retention of high spatial resolution and broad spectral features, as well as resolution is often used in many studies. This study, building and road details were discovered through aerial photography.Detailed information on the purpose of building and road extraction, three different methods are used. These methods, Region Growing, Mean-shift, and Watershed Segmentation, and details were discovered by this method. Set aside the best results in the literature because the method used to study Canny filter. Applying these filters on the image of other objects of the sharp edges to facilitate separation provides. Methods related to code written in Matlab software and the image on the applications were executed.Results for image control, the original image converted to grayscale images overlap with, Mean-shift segmentation methods from the methods used to determine the number of buildings higher than other methods that have been revealed.This study details the building of infrared aerial photographs and image processing technologies can be automatically determine the most appropriate method has provided a significant contribution in terms of development. 71

Hava fotoğrafları günümüzdeki teknolojik gelişmelere paralel olarak eğitim-öğretim materyali olarak kullanılmaya başlanmıştır. Bu tür materyaller öğrencilere kuşbakışı perspektif kazanmalarına yardım etmesi sebebiyle önemlidir. Bu çalışmada ilköğretim 6. sınıf öğrencilerinin hava fotoğraflarını yorumlayabilme becerileri üzerinde odaklanılmış ve öğrencilerin hava fotoğraflarından faydalanma şekilleri incelenmiştir. Çalışma nitel araştırma teknikleri kullanılarak ve 10 öğrenci ile gerçekleştirilmiştir. Öğrencilerin aşina oldukları çevrelere ait hava fotoğrafları kullanılmıştır. Hava fotoğraflarının ilköğretimde kullanılmasına ilişkin önemli bulgulara ulaşılmıştır. Bulgular, coğrafya ve sosyal bilgiler eğitiminde mekânsal biliş becerilerinin öğretimine ışık tutacaktır., Aerial photographs have started to be used as a teaching-training material parallel to the technological developments of our time. These materials are important to help students gain aerial perspective as a means to improve spatial cognition. In this study the skill of 6th grade students on interpreting aerial photographs have been focused on and examined how the students benefit from it. This study has been carried out with qualitative research techniques and 10 students have been used throughout the study. Aerial photographs of the places which students are familiar with have been utilized. Important outcomes were obtained on the use of aerial photographs in primary education. Findings can be guided for geography and social studies education in point of teaching spatial cognition skills.

Yüksek çözünürlüklü uyduların gelişimine bağlı olarak, bu uyduları kullanarak topoğrafik harita üretimi mümkün görülmektedir. SPOT 5 görüntüleri topoğrafik Harita üretimi için ideal kaynaklar olarak düşünüldüklerinden, minimum sayıdaki Yer Kontrol Noktası (YKN) ile yeterince geometrik doğruluğu sağlamak önemlidir. SPOT 5 stereo çiftinin konumlandırma doğruluğunu test etmek amacıyla 1:25.000 ölçekli topoğrafik haritalar ve 1:35.000 ölçekli fotoğrafları ihtiva eden fotogrametrik blok YKN kaynağı olarak kullanılmıştır. 1:25.000 ölçekli topoğrafik haritalar ile yaklaşık ±7 m. ve fotogrametrik blok ile ±3 m. yatay doğruluk elde edilmiştir. 2.5 m. çözünürlük stereo SPOT 5 görüntüleri detay kıymetlendirme yeteneklerini ölçmek amacıyla 1:35.000 ölçekli stereo hava fotoğrafları ile karşılaştırılmıştır. Stereo SPOT 5 görüntüleri ile test alanının %68'inin kıymetlendirilebildiği, %32'sinin ise arazi bütünlemesine ihtiyaç duyduğu sonucuna varılmıştır. Kıymetlendirme sonucunda, sadece SPOT 5 uydu görüntüleri kullanılarak 1:25.000 ölçekli topografik haritanın kıymetlendirme gereksinimlerinin karşılanamayacağı düşünülmektedir. 1:50.000 ölçekli haritalar, 1:25.000 ölçekli haritalara göre daha az yoğunlukta detay içerdiklerinden, stereo SPOT 5 görüntülerin 1:50.000 ölçekli haritaların kıymetlendirme ihtiyaçlarını karşılayabileceği değerlendirilmektedir., Due to rapid improvement of high resolution satellites, it is thought that topographic mapping is possible with these satellites. Because SPOT 5 imagery is thought to be one of the ideal sources for topographic map production, it is important to provide enough geometric accuracy with minimum number of Ground Control Points (GCP). In order to test the geolocation accuracy of the SPOT 5 stereo pair, 1:25.000 scale topographic maps and a photogrammetric block containing 1:35.000 scale aerial photos were used as GCP source. By using 1:25.000 scale topographic maps, nearly ±7 m. and by using photogrammetric block ±3 m. horizontal accuracy could be achieved. In order to evaluate the feature extraction capabilities of 2.5 m. resolution stereo SPOT 5 imagery, it was compared with 1:35.000 scale stereo aerial photos. It was concluded that with stereo SPOT 5 imagery it was possible compile % 68 of the test area and % 32 were left for field compilation. It can be inferred from the compilation that by using 2.5 m. resolution SPOT 5 stereo imagery it is not very suitable to use SPOT 5 imagery alone to comply with the compilation needs of 1:25.000 scale topographic maps. Because 1:50.000 scale topographic maps need less detail than 1:25.000 scale maps, it may be feasible to use stereo SPOT 5 imagery for compilation of 1:50.000 scale topographic maps.

Yeraltından madenin çıkarılması sonucunda oluşan boşlukların göçmesini takiben yerüstünde tasman olarak adlandırılan oturmalar meydana gelir. Tasmanın yeryüzünde yaratacağı etkinin boyutlarının belirlenip gerekli önlemlerin alınması açısından düzenli olarak takip edilmesi gerekmektedir. Bu amaçla, ölçüm ve değerlendirmelerin daha kolay ve hızlı yapılabilmesi için uzaktan algılama teknikleri günümüzde yaygın olarak kullanılmaya başlamıştır.Uzaktan algılama, nesnelerin belirli bir uzaklıktan mekanik veya elektronik cihazlar kullanılarak gözlenmesidir. Hava fotoğrafları, hava tarayıcıları ve uydu görüntüleri bu tekniğin temel veri kaynaklarıdır. Hava fotoğrafları çekildikleri zamanki durumu gösterdiklerinden farklı zamanlarda alınan fotoğrafların incelenmesi sonucunda görüntü üzerinde meydana gelen değişiklikler tespit edilebilmektedir. Günümüzde bilgisayar teknolojilerinin de ilerlemesi ile fotoğraf üzerindeki ölçüler mikron hassasiyetinde alınabilmektedir. Böylece yeraltı maden üretim bölgesi üzerindeki topoğrafyada oluşan fiziksel deformasyonların (çatlak, tasman, vb.) belirlenmesi mümkündür.Bu çalışmada, yeraltı madencilik faaliyeti sonucunda yeryüzeyinde oluşan tasmanın, hava fotogrametrisi kullanılarak belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu çalışma için uygulama alanı olarak Çayırhan Park Teknik Linyit İşletmesi seçilmiştir. Bu işletmede yeraltı üretimi tamamlanmış B sektörünü kapsayan topoğrafyanın iki farklı yılda, üretim öncesini (1996) ve sonrasını (2001) temsil edecek şekilde, stereo hava fotoğrafları temin edilmiştir. Bu fotoğraflar bilgisayar ortamında fotogrametrik ölçüm ve değerlendirme işlemlerinden geçirilerek, topoğrafyanın sayısal yükseklik modelleri oluşturulmuş ve bu modellerden bölgedeki tasman miktarları hesaplanmıştır. Bu hesaplama sonucunda, düşey yönde oluşan tasman miktarlarının 4,47 metreye kadar ulaştığı tespit edilmiştir.Sonuç olarak, uzaktan algılama tekniği kullanılarak tasmanların hızlı, güvenilir ve verimli bir şekilde incelenebileceği ortaya konulmuştur.Anahtar Kelimeler: Uzaktan algılama, madencilik tasmanı, yeraltı madenciliği, topoğrafik yer değişimleri, hava fotogrametrisi, hava fotoğrafları. Exploitation of an ore body and subsequent caving lead to the formation of a settlement on the surface profile called as subsidence. Recognition and regular monitoring of subsidences are vitally important to overcome their effects especially at the surface. In recent years, remote sensing techniques are widely used to efficiently measure and interprete subsidence effects.Remote sensing can be defined as an observation of objects remotely by using mechanical and electronical receivers. Aerial photos, aerial scanners and satellite images are basic data sources of this technique. Dissimilarities between two photographs taken in different times can be distinguished clearly since aerial photos provide information about the positions of the objects at that instant. The differences between two views can be recognized very precisely by using uptodate technology. Thus, recognition of any physical change (e.g., crack, subsidence, etc.) at the surface resulted from underground mining activities is possible.In this study, it is aimed at determining both the position and the amount of deformations (subsidence) at the surface by using remote sensing method with aerial photogrammetry. For the purpose, Çayırhan Lignite Mine, Sector B at which coal production had been completed selected for evaluation. Firstly, aerial stereo-photos of the topographic area were obtained. One group of these photos were taken in 1996 before production and the other group of photos were taken in 2001 when production at Sector B was finished. These digital photos were processed in computer to obtain digital elevation models of the area and then changes at the topography have been determined in three dimensions. At the end of these determinations, changes in vertical direction (subsidence) were found up to 4,47 m.In conclusion, it is seen that subsidence can be evaluated quickly, safely and precisely by using remote sensing.Keywords: Remote sensing, mining subsidence, surface deformations, underground mining, aerial photogrammetry, aerial photo. 96

HAVA FOTOĞRAFLARI YARDIMI İLE KASTAMONU İL MERKEZİ ÇEVRESİNİN ARAZİ KULLANIM ŞEKİLLERİNİN BELİRLENMESİ (Yüksek Lisans Tezi) Burak ARICAK GAZİ ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Ocak 2002 ÖZET Günümüzde teknolojinin gelişmesine paralel olarak doğal kaynakların envanter belirleme yöntemleri de çeşitlilik kazanmıştır. Bu yöntemlerden biri olan hava fotoğrafları ile de yeryüzü şekilleri ve yeryüzü örtüleri hakkında birçok verilerin elde edilmesi gerçekleştirilmektedir. Yapılan bu tez ile, Kastamonu İl Merkezi çevresinin arazi kullanım durumu hava fotoğrafları yardımıyla belirlenmiştir. Böylece, hava fotoğrafların yorumlanmasıyla güncel arazi kullanım haritası oluşturulmuştur. Bilim Kodu : 502.04.02 Anahtar Kelimeler : Hava Fotoğrafı, Uzaktan Algılama, Arazi Kullanım Şekli Sayfa Adedi : 68 Tez Yöneticisi : Yrd. Doç. Dr. A. Nafiz GÜREL 11 THE DETERMINATION OF THE WAYS OF USING THE FIELDS IN AND AROUND KASTAMONU BY MEANS OF AIR PHOTOS (MS Thesis) Burak ARICAK GAZİ UNIVERSITY INSTITUTE OF SCIENCE AND TECHNOLOGY January 2002 ABSTRACT Parallel to the recent technological developments, there has been a growing diversification in the determination of the inventory of natural resources. One of these methods, air photos, has made it possible to obtain a lot of data concerning earth shapes and coverings. With this thesis, the situation of field using around the province of Kastamonu has been determined with the help of air photos. So, by the help of these air photos and their interpretation, periodical use map is constructed. Science Code Key Words Page Number Adviser 502.04.02 Air Photo, Remote Sensing, Land use 68 Yrd. Doç. Dr. A. Nafiz GÜREL 68

ÖZET Yüksek Lisans Tezi KUZEY ANADOLU FAYI SAPANCA (ADAPAZARI) - GÖLYAKA (BOLU) SEGMENTÎNİN AKSU DERESİ VADİSİ KESİMİNDEKİ NEOTEKTONİĞİ VE YAPISAL KONTROLLÜ KÜTLE HAREKETLERİNİN İNCELENMESİ RNazım İLERİ Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı Danışman : Prof.Dr. Ergun GÖKTEN Bu tez çalışmasında, Kuzey Anadolu Fayı Sapanca (Adapazarı) - Gölyaka (Bolu) segmentinin Aksu deresi vadisi kesimindeki neotektoniği ve yapısal kontrollü kütle hareketlerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışmalar büro, arazi ve laboratuvar olarak üç bölümden oluşmaktadır. Arazide, çalışma alanının 1/25.000 ölçekli jeoloji haritası yapılmış ve meydana gelen heyelanlar harita üzerine işlenmiştir. Araziden alman numunelerden zemin mekaniği laboatuvarında deneyler yapılmıştır. Ayrıca ince kesitler hazırlanarak petrografik incelemeleri gerçekleştirilmiştir. Çalışma alanı ile ilgili 17 Ağustos 1999 depremi öncesi ve sonrası çekilmiş olan hava fotoğrafları incelenmiştir. Yapılan çalışmada, inceleme alanı içerisinde meydana gelen heyelanlar sınıflandırılarak oluşum ortamları ve şartları, litolojik özellikleri ile ilgili bilgi verilmiştir. Söz konusu heyelanların arazi gözlemleri ve hava fotoğrafları yardımıyla deprem öncesi veya deprem sonrası meydana geldikleri ve gelişme gösterip göstermedikleri belirlenmeye çalışılmıştır. Çalışma sonucunda Aksu vadisi boyunca meydana gelmiş olan kütle hareketlerinin bir bölümünün deprem öncesi de var oldukları belirlenmiştir. Ancak söz konusu yamaç yenilmelerinin deprem sonrasında boyutlarında gelişme meydana geldiği anlaşılmıştır. 2002, 84 sayfa ANAHTAR KELİMELER : Neotektonik, kuzey anadolu fayı, heyelan, hava fotoğrafi ABSTRACT Master Thesis THE NEOTECTONICS OF THE AKSU VALLEY SECTOR OF THE SAPANCA (ADAPAZARI) - GÖLYAKA (BOLU) SEGMENT OF NAF, AND THE INVESTIGATION OF THE STRUCTURALLY CONTROLLED MASS MOVEMENTS, NW TURKEY RNazim İLERİ Ankara University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Geological Engineering Supervisor : Prof. Dr. Ergun GÖKTEN It was aimed to investigate the neotectonics of the Sapanca (Adapazarı) - Gölyaka (Bolu) segment of the North Anatolian Fault, and the structurally controlled mass movements triggered by the earthquake in the Aksu river valley in the thesis. The studies were carried out as field, labratory and office works. The 2500 scale geological map which includes the landslides of the study area has been prepared. The petrographic pnperties of the lithostratigraphic units were determined and some of the disturbed samples taken from the landslide areas were examined in the soil mechanics labratory in terms of their index parameters and granulametric properties. In the study, the air photographs of the region taken before and after 1999 eartquakes have been investigated for the mass movements and the reactivations of some landslides due to the recent 1999 earthquakes have been determined. It was concluded that some of the landslides were present before the 1999 earthquakes too, but these were caused by the seismic activity of the region as well and they were reactivated during the recent earthquakes. 2002, 84 pages KEY WORDS : Neotectonic, landslide, north anatolian fault, air photograph 84

ÖZET Harita Genel Komutanlığı, çeşitli amaçlarla hava fotoğrafı alımı çalışmalarını sürdürmektedir. Bu çalışmaların 1939 yılından bu yana devam eden sürekli bir faaliyet olması nedeniyle, Foto Laboratuar Şubesindeki hava fotoğrafı arşivi gün geçtikçe büyümekte ve bu arşivi verimli bir şekilde kontrol ederek değerlendirebilmek zorlaşmaktadır. Buna bağlı olarak, bilimsel ve aynı zamanda tarihi değere sahip olan bu fotoğrafların arşivinin tutulmasında ve talep edilen fotoğrafa erişim yöntemlerinde çeşitli sorunlar yaşanmaktadır. Bu çalışmada; sorunların, sistem yaklaşımı ile ele alınarak çağın getirdiği teknolojik gelişime uygun bir hava fotoğrafı arşiv bilgi sisteminin tasarlanması amaçlanmaktadır. Çalışma sunulurken sistem, sistem analizi ve tasarımına ilişkin kuramsal yaklaşımlardan bahsedilmiş ve mevcut klasik arşiv sistemi bu yaklaşımlar ışığında analiz edilerek yeni oluşturulacak olan `Foto Laboratuar Arşiv Bilgi Sistemi` nin tasarımı yapılmıştır. Bu tasarımın mevcut duruma uygulanabilirliğini göstermek amacıyla çalışma bölgesi olarak, deprem bölgelerini de içeren 1/100.000 ölçekli BURSA-G23 paftası seçilerek özgün bir uygulama yapılmıştır. ArcView(3.1) Coğrafi Bilgi Sistemi yazılımı kullanılarak bu bölgedeki toplam 295 adet uçuş kolonu, 4234 adet hava fotoğrafına ait öznitelikler ve örnek olarak 17 adet hava fotoğrafının taranmış görüntüsü sisteme girilmiştir. Harita Genel Komutanlığına, kendi birimlerinden ve diğer kurum ve kuruluşlardan gelen hava fotoğrafı talebi çeşitlerine göre gerekli sorgulamalar hazırlanmış ve test edilerek yeterli doğruluğu sağladığı tespit edilmiştir. Seçilen pilot bölgede yapılan bu çalışma neticesinde; yönetim kademesinin desteğiyle, mevcut arşivdeki bütün hava fotoğraflarının aynı şekilde sisteme dahil edilerek tüm Türkiye çapında bir hava fotoğrafı arşiv bilgi sisteminin oluşturulmasının mümkün olabileceği değerlendirilmektedir. Anahtar Kelimeler: Hava fotoğrafı, arşiv, sistem yaklaşımı, coğrafi bilgi sistemi, arşiv bilgi sistemi. ABSTRACT General Command of Mapping is taking aerial photographs for several purposes. The studies of taking photos have been held since 1939. For this reason, aerial photo archives in Department of Photo Laboratory are being greater day by day and it becomes harder to take the control of this archives and to put it in use. Therefore, there are many problems in taking these photos which have scientific and historical value into archives and also some difficulties in reaching the photos that have been required. In this study, it is aimed trying to solve the problems by the help of system approach and designing a new computer-based aerial photograph archives information system in parallel to technological progress in this branch. In the presentation of the work various therotical approaches regarding the system, sytem analysis and design methods are discussed, and a new `Photo Laboratory Archives Information Systenf'is designed by analysing the old archives system. To show the applicability of this new designed system, 1/100.000 scaled BURSA- G23 map has been selected as working area which also includes seismic zones that had affected in August 1999. In this area, 295 flights have been made since beggining and there are 4234 aerial photographs taken in these flights. By using ArcView(3.1), attributes of all these photographs and as sample, 17 scanned photograph images were put in the system and, research methods were developed according to all types of photograph requirements. These studies have been tested and taken for granted. As a conclusion of this model project it can be said that with the support of the managers, the whole of the photographs in the old archives can be put in the new system and a country-based aerial photograph archives information system can be developed. Keywords: Aerial photograph, archives, system approach, geographical information system, archives information system. VI 57

ÖZET Bu çalışmada; Sayısal ortofoto üretim teknikleri ve analitik ortofoto üretim tekniklerinin teorileri incelenmiş ve üretim yöntemleri sıralanmıştır. Sayısal ortofotolann coğrafi bilgi sistemlerinde ve sayısal harita revizyonlarında kullanılabilirliği araştırılmıştır. Uygulamada İstanbul bölgesine ait renkli ve Bandırma bölgesine ait S/B hava fotoğrafları kullanılmıştır. Geliştirilen örnek bir yazılımda uygulama yapılmıştır. ıx ABSTRACT In this study theories of digital orthophoto and analitical orthophoto processing techniques are serched and methods are evaluated. The use of digital orthophoto in Geographic Information Systems and revision of digital maps is investigated. In the application part of this thesis, the colored photographs of Istanbul and black/white photograph of Çanakkale region is used. Application is done by an example of new developed software. 45

Bu çalışmanın amacı renkli kızılötesi hava fotoğraflarının yorumlanması işlemlerine ilişkin standart zamanların belirlenmesidir. Çalışma sırasında Orman Harita ve Fotogrametri Müdürlüğü Yorumlama Başmühendisliğinde bir zaman etüdü yapılmıştır. Hava fotoğraflarının yorumlanması işlemleri altı öğeye ayrılmıştır. Her bir öğe için standart zamanlar oluşturulmaya çalışılmıştır. Yan efektif ve alt-üst efektif için standart zamanlar, diğerleri için ortalama zamanlar hesaplanmıştır. Bir fotoğrafın yorumlanması için gereken süre; 10 ay deneyim için 28 dakika, 15- 31 ay deneyim için 18 dakika ve 33 ay deneyim için 16 dakika bulunmuştur. Anahtar Kelimeler: Foto yorumlamada standart zaman. Zaman analizi Time Analyses of Photo Interpretation In The Infrared Colour Air Photograph The purpose of this study was to determine the standard times of photo interpretation in the infrared colour air photograph. The time analyses was done in the Forest Mapping and Photogrammetry Directorate, photo-interpretation operations of infrared colour air photographs were separated six element. Standart times were studied to calculate for each one element. Standart times was calculated for side effective and upside-underside effective. Arithmetic mean was calculated other element. Necessary times for interpretation one air photograph were calculated 28 minute for 10 month experience, 18 minute for 15-31 month experience and 16 minute for 33 month experience. Key Words: Standard time on photo-interpretation. Time analyses VI TTX. YÜKSEKÖ?RETİM KURULU ©OKUUWWASYOIH MERKEZİ 89

oz YÜKSEK LİSENS TEZİ KKTC GUZELYURT-GIRNE-KARPAZ BÖLGESİ ARAZİ KULLANIM HARİTASININ HAVA FOTOĞRAFILARI KULLANILARAK HAZIRLANMASI AYŞE AKGUL ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ TOPRAK ANABİLİM DALI Danışman Jüri Prof.Dr.Suat ŞENOL 2000 Prof.Dr.Ural DİNÇ Doç.Dr. Vedat PEŞTEMALCI Bu araştırmada, 1987 yılına ait 1/16.000 ve 1/18.000 ölçekli siyah beyaz hava fotoğrafları ile topoğrafik haritalar hazırlanarak KKTC Güzelyurt-Gime-Karpaz bölgesinin arazi kullanım haritası hazırlanmıştır. Çalışma alanında, Kuru Tarım, Sulu Tarım, Bahçe Tarımı, Narenciye, Zeytinlik, Özel Bitkiler (Zeytin+Harnup), sera, Harnup, Teraslanmış Arazi Çalılık Arazi, Makilik Arazi, Ağaçlandırılmış Alan (Ağaçlık, Orman, Çıplak Kayalık Arazi, Kumul, Kontour Ağaçlandırılmış Alan (Yeni Açılmış Teras) Mera, Nehir Yatağı, Kıyı Kumulu, Tarım Dışı (kullanılmayan Arazi) ve Yerleşim Yerleri olarak 21 çeşit ayrı arazi kullanım türü belirlenmiştir. Belirlenen bu arazi kullanımlarını gösteren çalışma alanının KKTC içinde tarım arazileri 86.187 hektarlık alanla tüm çalışma alanının %44.6'sını oluşturmaktadır. Diğer kullanımlardan, Orman-Makilik arazi 73.613 hektar, Ağaçlandırılmış Alan ve Çalılık Arazi 3.452, Yerleşim 7.650 hektar diğer kullanımlar ise 22.183 hektarlık alan kaplamaktadır. Anahtar Kelime Arazi Örtüsü, Arazi Kullanım Haritası, Hava Fotoğrafı, Hava Fotoğrafı Yorumu. ABSTRACT MSc THESIS PREPERATION OF LAND COVER MAP BY USING BLACK-WHITE AERIAL PHOTOGRAPHS IN THE GÜZELYURT-GİRNE-KARPAZ AREAS OF THE TURKISH REBUPLIC OF NORTHERN CYPRUS, AYŞE AKGUL DEPARTMENT OF SOIL SCIENCE, INSTITUTE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES, UNIVERSITY OF ÇUKUROVA Supervisor Jury Prof.Dr.Suat ŞENOL 2000 Prof.Dr.Ural DİNÇ Doç.Dr. Vedat PEŞTEMALCI In this research, 1/16.000 and 1/18.000 scaled black-white aerial photographs and 1/25.000 scaled topographic maps were interpreted to prepare the land cover map of Guzelyurt-Girne-Karpaz areas in the Turkish Republic of Northern Cyprus. In the study area 21 land cover type have been determined such as, rainfed agriculture, irrigated agriculture, garden agriculture, citrus orchards, olive orchards, special plants, green house, brushwood land, planted forest, forest, bare rocky land, sands dunes, terraced lands, pasture, riverbeds, miscellaneous land and urbanized areas. The agriculture land in the KKTC covers is 86187 hectare area it forms 44.6 percent of all the study area. Forest-brushwood land, planted forest, urbanized areas and miscellaneous land cover 73.613 hectare, 3.452 hectare, 7.650 hectare and 2.218 hectare respectively. Key Words : Land Cover, Land Use Map, Aerial Photo, Aerial Photo Interpretation. n 66

Bu çalışmada, Uludağ Milli Parkında Sarıalan ve Zirve arasında kalan bölgenin vejetasyon mozaiği hava fotoğrafları ve Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) teknikleri kullanılarak hazırlandı. Bitki toplulukları ve vejetasyon tiplerinin toplam araştırma alanındaki örtülülüğü hem mutlak değer (ha) hem de yüzde (%) olarak hesaplandı. Çalışma alanında, Abies bornmuelleriana-Top/u/uğu tarafından temsil edilen orman vejetasyon tipi % 43.31 'lik örtü ile egemendir. Ruderal vejetasyon tipi bozulmuş alanlarda yayılış gösterir. Bu vejetasyon tipinin çalışma alanı içerisinde bulunuşu Uludağ Milli Parkının antropojenik etkilere maruz kaldığını gösterir. Anahtar Kelimeler: Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS), Vejetasyon Haritası, Hava Fotoğrafları, Uludağ Milli Parkı. In this study, the vegetation map of the area extending between Sanalan and Zirve in the Uludağ National Park is prepared by using aerial photographs and Geographical Information Systems (GIS) techniques. The cover of plant communities and vegetation types is calculated in both absolute values (ha) and as percentage (%) of the total area. Forest vegetation type represented by Abies bornmuelleriana-community is dominant on the research area. The ruderal vegetation type is dominant on the disturbed lands. The presence of this vegetation type in the research area indicates that the natural vegetation of Uludağ National Park is ifluenced by various factors. Keywords: Geographical Information Systems (GIS), Vegetation Mapping, Aerial Photographs, Uludağ National Park. 126

ÖZET Sayısal fotogrametri, bugünkü bilgisayar teknolojisinin sağladığı yararlarla birlikte analog yöntemin yerini almaktadır. Bundan dolayı sayısal teknikler kullanılarak yapılan harita üretimi ve sayısal bilgiler daha fazla talep edilir hale gelmiştir ve buna paralel olarak daha güvenilir ve daha iyi bir harita bilgisine büyük bir talep oluşmuştur. Klasik harita teknikleri bu talebi yeterince karşılayamamış fakat sayısal ortofotolar bu talep boşluğunu doldurmuştur. Hava fotoğrafları birtakım bozulmalardan dolayı harita olarak kullanılamazlar. Bunun başlıca sebebi hava fotoğraflarının merkezi bir izdüşüme sahip olmalarıdır. Sayısal ortofoto disiplini işte bu izdüşüm farklığından dolayı oluşan bozulmaları gidermek ve fotoğrafın da harita gibi kullanılmasını sağlayacak şekilde ortogonal projeksiyona dönüşümüyle ilgilenmektedir. Sayısal ortofotolar, diğer uygulamalara göre özellikle esneklik ve diğer verilerle bir araya getirilmesi bakımından büyük avantajlar sağlamaktadır. Şu zamanlarda sayısal ortofotoları görsel ve geri planda olmak üzere çeşitli uygulamalarda kullanmak mümkündür. Bununla birlikte sayısal ortofotolar başta veri tabanlarının güncelleştirilmesi ve otomatik harita üretimi olmak üzere bir çok yönde de bilgiler sunmaktadır. Sayısal ortofotolar bununla da kalmayacak gelecekte coğrafi bilgi sistemlerinin uygulama alanlarını farklı yönlerde geliştirecek, harita ve hava fotoğraflarıyla çalışan kullanıcılara geniş uygulama alanları sağlayacakdır. Bu tezde ortofotolar hakkında genel bilgiler verilmiş, sayısal ortofoto üretimi tümüyle incelenmiş ve örneklerle sunulmuştur. Ayrıca, sayısal ortofotoların önemi, kullanım alanları olabilecek problem ve çözümleri üzerinde de durulmuştur. ABSTRACT Digital photogrammetry is replacing its analog counterparts with today's computer technology benefits. Because of this, digital information and producing maps by using digital techniques becomes popular and there is a huge demand for better and more reliable map information. Standart mapping techniques are not able to fill this demand in time. But digital orthophotos are able to fill this gap. Aerial photos of the ground cannot be used directly as vertically viewed maps of the landscape. The suffer from distortions, which are objects with different elevations, different distances to the camera etc. mainly due to the central perspective. The surveying discipline of orthophotography deals with the task to process these photos in order to obtain rectified images which look like photo maps taken in orthogonal perspective. Digital orthophotos provide great advantages in comparison to their counterparts, especially with flexibility and combination with other data sets. Currently, digital orthophotos are used either for visualisation or as background. However, digital orthophotos offer many possibilities, especially for the update and generation of databases, and automated mapping. And also this new product `digital orthophoto` will change the application domain of GIS and will open up for a lot of users currently working with maps and aerial imagery. This thesis investigates mostly digital orthophoto production with all sides, and also giving general information about orthophotos, as well as some application will be presented. The impotance of digital orthophotos, possible problems using orthophotos and solutions will be emphasised. 84

ÖZET Niepce'in icadı olan fotoğraf çeşitli ülkelerde büyük bir ilgiyle karşılanırken Osmanlı Devleti'nde de konu ile ilgili yazılar gazetelerde yayınlanmaya başladı. Türk fotoğraf tarihinin belki de en eski belgeleri sayılabilecek bu haberlerde fotoğrafın ne olduğu, kimler tarafından bulunduğu, uygulamasının nasıl yapıldığı uzun uzadıya anlatılıyor, hatta günah olup olmadığı konusu gündeme getiriliyordu. Halk yeni icatla ilk defa 1842 yılında Pera'da Mösyö Kompa'nın sanatını icra e- derken tanışıyordu. Bu konuda çalışmalar yeterli malzemenin olmayışı ve din kurallarının sınırlayıcılığı nedeniyle yaygınlaşamamıştır. 1856 Kırım savaşı sırasında Feldmareşal Moltke'nin birlikleriyle İstanbul'a gelen Alman kimyacı Rabach ilk fotoğrafhaneyi açan kişi olmuştur. Rabach daha sonra adlan Abdullah Biraderler olacak olan Kevork ve Wichen kardeşleri yanma almıştır. Bu dönemde ayrıca Nikola Andriomenos, Asil Samancı isimleri saray tarafından takdir gören fotoğrafçılardır. 1858 - 1899 tarihleri arasında hemen hemen tümü gayrimüslüm olan kişilerin tekelindeki fotoğrafçılık aynı zamanda teorik alanda da en hareketli dönemini yaşamıştır. Teknik olarak fotoğrafçılığı öğretmeyi amaçlayan kitapların çoğu tercümeye dayanıyordu. İlk telif eser Yüzbaşı Hüsnü Efendinin ` Usul-ü Fotoğraf Risalesi`dir. Bu dönemde üzerinde durulacak bir ilginç olay ise padişahın emriyle kurulması istenilen `Müzecilik Okulunda fotoğrafçılığın yer almasıdır. 1874 yılında okul tüzüğünün beşinci maddesinde `okula alınacak öğrencilere fotoğrafçılık öğretilecektir` cümlesi vardır. İlk Müslüman - Türk fotoğrafçılar 1900' den sonra gözükmeye başlar. Bu tarihe kadar din kurallarının tasviri günah saydığı yolundaki inanışlar halk arasında bir baskı unsuru olmuş, bu alanda çalışmalar yapmak isteyen Müslümanlara iyi gözle bakılmamıştır.Fotoğrafin Cumhuriyet dönemine gelişini Osmanlı İmparatorluğunun son yıllarındaki savaşlar dizisinden başlatmak gerekir. Bu savaşlar döneminin ünlü fotoğrafçıları olarak bilinen Burhan FELEK, Esat TENGİSMAN, Ethem TEM, Hikmet KOYUNOG- LU' nun yanında, günümüze önemli belgelerin aktarılmasını sağlamış pek çok isimsiz kahraman, asker fotoğrafçı vardır. Silahlı Kuvvetlerde sürekli göz önünde tutulması gereken, Süreklilik arz eden bir konu istihbarattır. İstihbaratın elde edilmesinin bir çok yolu vardır. Ancak fotoğrafin kısa bir sürede elde ediliyor olması ve fazla ayrıntıyı içermesi nedeniyle istihbaratta önemi fazladır. Fotoğraf vasıtasıyla hedefin ilk durumunun kıymetlendirmesi yapılıp kalıcı bir kayıt bilgi sistemi olarak arşive alınabilir. Çoğaltılabilir ve ilgili birimlere yayınlanabilir. Yeni ve farklı bir istihbarat bilgisi temin maksadıyla diğer fotoğraflarla mukayese yapıla bilir. Politik ve askeri zorunluluk nedeniyle girilemeyen bölgelerin son durumu anında değerlendirilebilir. Fotoğraf aynı zamanda haritaların yapımında veya revizyonunda kullanılmak üze re hava araçlarıyla elde edilebilir. Özellikle yapay değişiklikler haritaya doğru ve hassas bir şekilde ilave edilebilir. Bu özellikleri nedeniyle fotoğraf Silahlı Kuvvetlerde barışta ve savaşta sürekli ihtiyaç duyulan ve özellikle karar aşamasında verdiği bilgiler nedeniyle vazgeçilmez bir yardımcı durumundadır. Yalan gelecekte de bu özelliğini koruyacağı değerlendirilmektedir. iii ENGLISH SUMMARY ` Technological Development And Aims of Photography in Army ` is a survey from the first usage of photography to today's modern reconnaissence systems Photography functioning as on elective course besides art lesson in military schools, is a very important concept when used with today's air facalities including satellites. Photographs of the military setting deep inside enemy territory are reflected to commanding head quarters directly. The most important factor in preparation and demo of the thesis is the slight balance between the secret and usable information. Photograph, just after its invertion has been used widely for many purposes in the army. Its main advantage is being fast in the critical decision period of army head quarters. Another advantages of photograph are true, safe and detailed intelligence source. Using different machine film combinations (wide anglecamera IR film etc.) most appropriate results may be seen. Even a pen, a dress button or a ring maybe used as a camera in case of secret missions. Air photography which is one of the main parts of the thesis is very important air photography has been developed day by day since 1 st. World War. Art in Ottoman Empire and effects of industrial Revolation in Ottoman Empire have to be taken in to consideration just at the beginning phase of 'Technological Development and Airs of Photography in Army.` Ottoman Empire used photograph just after its invertion in 1839. Photography was used as a secondary course besides art lesson in military schools. IVAfter l.st World War use of photographs increased. Air photographs are used widely in map making, revision, exploretion and intelligence activities. Air photographs are more practical than maps since they reflect the latest news. Air photographs have two forms: contour line and oblique. By stereoscopic wision deepness, in a photograph can be seen. By the help of infrared radiation field exploration can be done. The information this thesis include completely reflects my own beliefs. This thesis has no connection with Turkhish Army's general principles. 109

ÖZET Kocaeli Yarımadası ülkemizin en önemli bölqelerinden bi ri olup, ciddi havza amenajmanı sorunları ile karşı karşıya bu lunmaktadır.Bu sorunların çözümü için bu yarımadada bulunan her yağış havzası, dere akımını etkileyen unsurlar bakımından ayrın tılı., bir şekilde incelenmel idi r. Diğer taraftan, günümüzde doğal kaynaklara yönelik çalışmalarda, çok yaygın olarak kullanılan siyah - beyaz hava fotoğraflarından, ülkemizdeki havza amenajma nı çalışmalarında şimdiye kadar yeterli bir düzeyde yararlanıl- mamıştır. Bu nedenle, bu çalışmada Kocaeli Yarımadasında yer alan Canbaz Deresi yağış havzası araştırma alanı olarak seçil miştir. Ve bu havzanın dere akımını etkileyen bazı hidrolojik özellikleri, arazi kullanma şekilleri ve erozyon durumu qibi un surlarının belirlenmesinde 1974 yılında çekilen siyah - beyaz hava fotoğraflarının sağlayacağı olanaklar araştırılmıştır. SUMMARY The Kocaeli peninsula which is one the most important reqion in Turkey, has serious watershed management problems. Therefore, each watershed which is in the peninsula should be investigated in detail in terms of factors affecting stream flows to solve these problems. On the other hand, today black and white aerial photographs which are being widely applicated the studies of natural resources, have not been sufficently in the field of watershed management in Turkey, upto now, Hence, Canbaz Deresi creek which is located in the peninsula was choo- sen as the sdudy area, and possibilities of aplications of black and white aerial photographs dated 1974, in the determinig of the factors affecting the stream flows in the creek, such as hydrological properties, land use types and erosion conditions, were investigated in the study. ÖZET Kocaeli Yarımadası ülkemizin en önemli bölqelerinden bi ri olup, ciddi havza amenajmanı sorunları ile karşı karşıya bu lunmaktadır.Bu sorunların çözümü için bu yarımadada bulunan her yağış havzası, dere akımını etkileyen unsurlar bakımından ayrın tılı., bir şekilde incelenmel idi r. Diğer taraftan, günümüzde doğal kaynaklara yönelik çalışmalarda, çok yaygın olarak kullanılan siyah - beyaz hava fotoğraflarından, ülkemizdeki havza amenajma nı çalışmalarında şimdiye kadar yeterli bir düzeyde yararlanıl- mamıştır. Bu nedenle, bu çalışmada Kocaeli Yarımadasında yer alan Canbaz Deresi yağış havzası araştırma alanı olarak seçil miştir. Ve bu havzanın dere akımını etkileyen bazı hidrolojik özellikleri, arazi kullanma şekilleri ve erozyon durumu qibi un surlarının belirlenmesinde 1974 yılında çekilen siyah - beyaz hava fotoğraflarının sağlayacağı olanaklar araştırılmıştır. SUMMARY The Kocaeli peninsula which is one the most important reqion in Turkey, has serious watershed management problems. Therefore, each watershed which is in the peninsula should be investigated in detail in terms of factors affecting stream flows to solve these problems. On the other hand, today black and white aerial photographs which are being widely applicated the studies of natural resources, have not been sufficently in the field of watershed management in Turkey, upto now, Hence, Canbaz Deresi creek which is located in the peninsula was choo- sen as the sdudy area, and possibilities of aplications of black and white aerial photographs dated 1974, in the determinig of the factors affecting the stream flows in the creek, such as hydrological properties, land use types and erosion conditions, were investigated in the study. 51

SUMMARY- The Use Of Aerial Photographs în Road Planning, Iran This study was done to determine the basic principles of the use of aerial photographs in the planning of forest roads in İran. Nevertheless, to emphasize importance of the study for Iran, detailed information on forests and forestry activities in Iran was given in the initial chapters of the study. On the other hand, present problems of Iranian fores try were examined by taking account of scientific forestry such as forest cadastre, the funda mental principles and technigues of construction of forest roads, and network of aresent forest roads in Iran, in the study. Morever, difficulties generating from ground methods which are used in planning of roads, and necessary basic principles to interpret aerial photographs for road projects and theoretical approaches were also discussed. Then, throuph these discussions a case study was done in Takom, Sari- Beşher in the northern part of Iran. The results of the study showed that aerial photog raphs were one of the most useful materials in the planning of forest roads in Iran, an forest road projects could be completed, more economical, more accurate in a comperatively short time by methods using aerial photographs than ground methods. In the light of these findings, it is advisable to use aerial photographs much more extensively in Iranian Forestry. 169

ÖZET Memleketimizde harita alımı için çekilen hava fotoğraflarının İnşaat Mühendisliği ile ilgili çalışmalarda kullanılma imkanları araştırılmıştır. Son zamanlarda hayli önem kazanmış olan foto yorumlaması hakkında, memleketimizde önemli bir çalışma yapılmadığı gibi ye terli araştırmanın da mevcut olmadığı görülmüştür. Teknik çalışmalarda, özellikle konu hakkındaki bilgilerin süratli ve doğru olarak elde edilmesi hazırlanacak projeleri etkilemektedir. Diğer yönden bu bilgilerin az masrafla temini maliyeti- de düşürmektedir. Foto yorumlanması ile bunların mümkün olabildiği ve İnşaat Mühendisliği ile ilgili çalışmalarda kullanıldığı görülmüştür. Yapılan incelemede foto yorumlanmasının bilhassa yol güzer gahlarının tesbitinde, mevki ve yer seçiminde, inşaat malzemelerinin tesbitinde çok faydalı olduğu, çalışmaların kısa sürede sonuçlandığı anlaşılmaktadır. Diğer yönden inşaat mühendisliğinde önemli bir yeri olan su kullanma ve düzenleme çalışmaları ile arazi planlaması, erozyon ve heyelan yerlerinin tesbiti ve projelerinin hazırlanmasında foto yorumu çok faydalı olmaktadır. Ana hatları ile belirtilen büyük inşaat projeleri yanında küçük alanlar içinde kalan özel inşaat problemlerinin, büyük: ölçekli fotoğrafların yorumu ile halledilmesi mümkün olmaktadır. Dileğimiz; memleketimizdeki mevcut hava fotoğraflarından istifade suretiyle daha süratli ve daha ekonomik teknik projelerin elde edilmesi; ve hava fotoğraflarından gereği gibi istifade edilebilmesidir. - I SUMMARY The various usage methods of the aerial photographs taken for mapping in Turkey have `been investigated for the studies relation to civil engineering. In ourcountry, up to this date; it has been unfortunately seen that there is neither enough work nor research done on the subject of aerial photographic interpretation although that has found many applications in the earth sciences during the last few 'years. In the technical studies, especially the methods to obtain all the correct and fast data on a particular subject can effect the projects to be applied. Those above mentioned subject have been solved by the aerial photographic interpretation, and thus its use and applicability in the main terrain branches of civil engineering. Prom investigations it has been also concluded that the aerial photographic interpretation is particularly very useful in deciding the highway places of passage, choosing the location and region and deciding the right building materials. Thus the particular work has been completed in a shorter period. On the other hand, the aerial photographic interpretation is also useful on the planning of field surveys, landslide and erosion surveys and preparations of their projects and the water resources studies which are of importance in civil engineering. Besides to the lar.«;e building projects shown by the main outlines, the private building matters located in the smaller fields can be also solved by the interpretation of the large scale photog raphs. In our country my hope is that more accurate and more economical projects will be developed by using the existing aerial photographs and they will be used as is due. 99