Search

Bu tez çalışması Batman Üniversitesi tarafından BTÜBAP-2022-YL-06 no’lu proje ile desteklenmiştir., Bu tez kapsamında, tıbbi ve aromatik öneme sahip değerli sekonder metabolitler içeren Salvia cinsine ait endemik bir tür olan Salvia cerino-pruinosa Rech var. elazigensis bitkisinin kallus kültürlerinin başlatılması ve optimizasyonu için etkili bir protokol geliştirilmiştir; ayrıca kallus kültürlerinin biyolojik aktiviteleri araştırılmıştır. Bu bağlamda öncelikle kallus kültürlerinin oluşumuna, her biri 1 mg/l olan oksin (IAA, IBA ve 2,4 D) ve sitokinin (BAP, Kin ve TDZ) BBD kombinasyonunun etkisi test edilmiştir. Kallus gelişiminin optimizasyonu için ise, her biri 1/1 kuvvette hazırlanan farklı besi yeri (MS, WPM, SH, Gamborg B5), farklı şeker tipi (glukoz ve sukroz) ve konsantrasyonları (15, 30 ve 45 mg/l), farklı pH (4.5, 5.8, ve 7) ve farklı ışık yoğunluğu (aydınlık ve karanlık) uygulamaları denenmiştir. 1 mg/l TDZ+ IBA içeren MS besi ortamında %100 yeşil ve dağılgan tekstürde kallus dokularının oluştuğu görülmüştür. Ayrıca aydınlık, 15g sükroz, 1 mg/l TDZ + 1 mg/l IBA içeren, 6.2 g agar destekli, ½ kuvvette hazırlanmış ve pH 7’ye ayarlanmış MS besi ortamında ise optimum kallus gelişimi elde edilmiştir. Kallus dokularına ait etanol ekstresinin ise, yüksek oranda toplam fenolik (52.65±1.87 μg PEs/mg) ve toplam flavonoid içeriğe (16.19±0.81 μg QEs/mg) sahip olduğu, antioksidan, bütirilkolinesteraz (BChE), antitirozinaz, antikollajenaz ve antihipertansif aktivite sergilediği tespit edilmiştir. Ayrıca, kallus dokularının oleanonik (1172,745 ppm), oleanolik (878,191 ppm) ve moronik asit (519,113 ppm) triterpen çeşitlerini içerdiği ancak alfa amirin, betulinik, ursolik ve ursonik asit gibi triterpen çeşitlerini ise içermediği tespit edilmiştir., Within the scope of this thesis, a practical protocol was developed for the initiation and optimization of callus cultures of Salvia cerino-pruinosa Rech var. elazigensis, an endemic species belonging to the genus Salvia, containing valuable secondary metabolites with medicinal and aromatic importance; and the biological activities of callus cultures were investigated. In this context, the effect of the combination of auxin (IAA, IBA and 2,4 D) and cytokinin (BAP, Kin and TDZ) BBD, each of which is 1 mg/l, on the formation of callus cultures was tested. For the optimization of callus development, different media (MS, WPM, SH, Gamborg B5) prepared at 1/1 strength, different sugar types (glucose and sucrose) and concentrations (15, 30 and 45 mg/l), different pH (4.5, 5.8, and 7) and different light intensity (light and dark) applications were tried. It was observed that 100% green and friable texture callus tissues were formed in MS broth containing 1 mg/l TDZ+ IBA. In addition, optimum callus development was obtained in an MS medium containing 15 g sucrose, 1 mg/l TDZ + 1 mg/l IBA, supplemented with 6.2 g agar, prepared at ½ strength and adjusted to pH 7. It was determined that the ethanol extract of callus tissues had high total phenolic (52.65±1.87 μg PEs/mg), total flavonoid content (16.19±0.81 μg QEs/mg) and exhibited antioxidant, butyrylcholinesterase (BChE), antityrosinase, anti-collagenase and antihypertensive activities. In addition, it was determined that callus tissues contain oleanonic (1172,745 ppm), oleanolic (878,191 ppm), and moronic acid (519,113 ppm) triterpene varieties, but they do not contain triterpenes such as alpha amirine, betulinic, ursolic and ursonic acid.

Bu tez çalışması Pamukkale Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri tarafından 2019FEBE049 nolu proje ile desteklenmiştir Türkiye’de doğal yayılış gösteren beş çam türünden bir olan Fıstıkçamı (Pinus pinea L.), tohumu yenilebilir özellikte, ekonomik açıdan yüksek değere sahip ve ayrıca peyzaj alanlarında sıkça kullanılan bir çam türüdür. Fıstıkçamı, 20 metreye kadar boylanabilen, dağınık tepe tacına sahip, 4-5 metre kazık kök yapabilen, yaşam süresi yaklaşık yüzyıl olan bir ağaçtır. Tıpkı diğer bitkiler gibi fıstıkçamı da abiyotik ve biyotik çevre şartlarına karşı çeşitli kimyasallar üretir. Üretilen bu kimyasalların en yaygın olanları terpen türevli bileşiklerdir. Bu çalışmanın amacı, mevsimsel değişikliklerin fıstıkçamı terpen konsantrasyonu üzerindeki etkilerin araştırılmasıdır. Bu amaçla Pamukkale Üniversitesi (Denizli) Kampüs alanından ve Bergama-Kozak (İzmir) bölgelerinden bireyler seçilmiş ve belirlenen ağaçlardan ibre örnekleri alınmıştır. İbreler, bir yılı kapsayacak şekilde her ay örneklenmiştir. Toplanan ibre örneklerinin içermiş olduğu terpen miktarı GC-MS analizleri ile incelenmiştir. Terpen miktarlarının zamana bağlı değişimleri R programı kullanılarak istatistiksel olarak incelenmiştir. Çalışmada sonuç olarak; fıstıkçamı ibre yapraklarında limonene, α-pinene ve camphene miktarları arasında mevsimsel değişikliklere bağlı olarak istatistiksel olarak anlamlı farklılıklar bulunmuştur. Pinus pinea L., is one of the five natural pine species distributed in Turkey. The species has edible seeds, high economic value and it is also used for landscape purposes. P. pinea grows up to 20 meters, makes 4-5 meters taproot, has a broad and flat crown and it can live up to a hundred years. P. pinea also produces various chemicals in response to abiotic and biotic factors. The most common of these chemicals are terpene compounds. The aim of this study was to investigate the effects of seasonal changes of terpene concentration in P. pinea. For this purpose, the trees were randomly selected from Pamukkale University Campus and Bergama-Kozak region in İzmir. The sample collection conducted every month to investigate seasonal terpene variation. The amount of terpene compounds in the needles was determined by GC-MS analyzes. The variations among the concentration of terpene compounds due to seasonality were analyzed using the R program. The results revealed statistically significant differences between the limonene, α-pinene, and camphene compounds.

Sekonder metabolitler, organizmanın büyümesinde, gelişiminde ve çoğalmasında doğrudan yer almayan, mikroorganizmalar veya bitkiler tarafından üretilen organik bileşiklerdir. Sekonder metabolitler, böceklerin ve mikroorganizmaların korunmasına karşı bitki savunmasında önemli bir rol oynamaktadır. İnsanlar ilaçlarda, aromalarda, pigmentlerde ve parfümlerde sekonder metabolitleri kullanmaktadırlar. Ayrıca, son çalışmalar ile sekonder metabolitlerin COVID-19 antiproteaz ilaçları arasında etkili olarak kabul edilebileceği sonucuna da varılmıştır. Bitki sekonder metabolitleri terpenler, fenolikler ve alkaloitler olarak üç ana sınıfa ayrılmaktadır. Terpen sınıflandırması, yapılarında bulunan izopren birimlerinin sayısına dayanmaktadır. Fenolik bileşikler ise bir aromatik halka yapısı üzerinde bir veya daha fazla hidroksil grubu taşıyan yapılardır. Bu bileşiklerde karbon sayısına göre sınıflandırılmaktadır. Alkaloitler, bazik bileşikler içeren çeşitli bir azot grubudur. Secondary metabolites are organic compounds produced by microorganism or plant which are not directly involved in the growth, development, or reproduction of the organism. Secondary metabolites play an important role in plant defense against insects and microorganisms defenses. Humans use to secondary metabolites in medicines, flavorings, pigments, and perfumes. Also, the recent studies can conclude that secondary metabolites may be considered as effective COVID-19 antiprotease drugs. Plant secondary metabolites can be divided into three major classes as terpenes, phenolics and alkaloids. Classification of terpene is based on the number of isoprene units present in their structure. Phenolic compounds are structures bearing one or more hydroxyl groups on an aromatic ring structure. These compounds are classified according to number of carbon. Alkaloids are a diverse group of nitrogen-containing compounds.

Bu tez çalışması Pamukkale Üniversitesi Bilimsel Araştırmalar birimi tarafından 2017FEBE061 nolu proje ile desteklenmiştir. Ekolojik ve ekonomik olarak büyük öneme sahip kızılçam (Pinus brutia Ten.) en geniş yayılışını ülkemiz sınırları içerisinde göstermektedir. Ülkemiz orman varlığı bazı biyotik ve abiyotik faktörlerin tehdidi altındadır. Bu biyotik faktörlerin en başında zararlı böcekler gelmektedir. Scolytinae alt familyasına ait bir kabuk böceği olan Tomicus destruens Woll. türü Pinus türlerinde ciddi zarar oluşturmakta hatta ağaçların ölmesine bile sebep olmaktadır. Koniferler değişen çevre koşullarına karşı savunma stratejileri geliştirmekte ve çeşitli kimyasallar üreterek kendilerini korumaya çalışmaktadırlar. Bu kimyasalların en başında terpen türevli bileşikler gelmektedir. Bitkiler bu terpen türevli bileşikleri doğrudan ya da dolaylı savunma stratejilerinde kullanmaktadır. Böcekler yumurtaları için güvenli bir konukçu tercihini bu terpen türevli bileşikleri takip ederek yapmaktadırlar. Bu çalışmanın amacı, T. destruens konakçı tercihine P. brutia ibre yaprak ve odun içeriklerinin etkisinin araştırılmasıdır. Bu amaçla Afyon-Sarıkavak bölgesinde T. destruens tarafından istila edilmiş ve edilmemiş toplamda 40 adet ağaç rastgele seçilmiştir. Bu ağaçlardan alınan ibre yaprak ve gövde örneklerinin terpen profillerini belirlemek için GC-MS analizleri yapılmıştır. İki test sonucunda kontrol ve deney grubu arasında istatistiksel olarak fark bulunmuştur. Çalışmamızda gövde örneklerinde tricyclene, camphene ve p-cymene bileşiklerinde, ibre yapraklarda ise α-pinene, camphene, β-pinene, myrcene, limonene, trans-β-caryophyllene ve δ-cadinene bileşiklerinde istatistiksel anlamda bir fark gözlemlenmiştir. Bu bileşiklerden α-pinene ve β-pinene, feromon tuzaklarında kullanılan ve tür için cezbedici özellikte olan bileşikler olup, konukçu tercihinde etkili olabileceği açıkça gösterilmiştir. The Turkish red pine (Pinus brutia Ten.) forests, which are of great ecological and economic importance, show the largest spread in our country in the world. Forests are threatened by some biotic and abiotic factors. One of the most important of these biotic factors is herbivorous insects. Tomicus destruens Woll. belonging to Scolytinae subfamily cause serious damage to Pinus species and even can cause trees to die. Conifers develop defense strategies against changing environmental conditions and try to protect themselves by producing various chemicals. Terpenoid compounds are the most important of these chemicals. Plants use these terpenoid compounds in their direct or indirect defense strategies. The insects make host preference for their eggs by following these terpenoid compounds. The aim of this study was to determine the effect of P. brutia needle and wood terpenes in host preference of T. destruens. For this purpose, 40 trees were randomly selected in the Afyon-Sarıkavak region. GC-MS analyzes were performed to determine the terpene profiles of needle and bark samples taken from these trees. As a result of the two tests, a statistically significant difference was found between the control and experiment groups. In our study, a difference was observed in tricyclene, camphene and p-cymene compounds in bark samples. On the other hand, the statistically difference was observed in α-pinene, camphene, β-pinene, myrcene, limonene, trans-β-caryophyllene and δ-cadinene compounds in needles. As a result, α-pinene and β-pinene are compounds that are used in pheromone traps and are attractive for the species, and it is clear that they can be effective in host preference.

Öztürk M. (2018). Alfa Bisabolol İçeren Farklı Topikal Preparatlarının Hazırlanması Ve Optimizasyonu. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Farmasötik Teknoloji ABD. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul. Alfa bisabolol, ana kaynağı papatya (Matricaria chamomilla) olan seskiterpen yapıda bir alkoldür. Çiçeksi bir kokuya sahip olan alfa bisabolol, yağda çözünür bir kimyasaldır. Bu çalışmada alfa bisabolol için analitik yöntemin validasyonu gerçekleştirilip alfabisabololün tek etkin madde olarak kullanıldığı yarı katı topikal formülasyonlar hazırlanmıştır. Formülasyonlar, Franz difüzyon hücresi metodu ile in-vitro salım analizi gerçekleştirilmiş, salım kinetikleri hesaplanmış ve kararlılıkları duyusal (görsel, koku, hissiyat) ve objektif ( pH ve viskozite ölçümü) olarak değerlendirmeye alınmıştır. Franz difüzyon hücresi ile yapılan in-vitro salım çalışmalarında, 0.5, 1, 2, 3, 4 ve 5 saatlerde salınan aktif madde miktarı incelendiğinde HPMC jel, Carbomer jel ve Carbomer emuljel formülasyonları en yüksek miktarda salım (HPMC jel değerleri sırasıyla 928,409 µg, 1075,200 µg, 1132,392 µg, 1094,264 µg, 1365,924 µg ve 1427,881 µg; Carbomer jel değerleri sırasıyla 755,881 µg, 1027,541 µg, 1137,158 µg, 1513,668 µg, 1637,583 µg ve 1632,817 µg; Carbomer emuljel değerleri sırasıyla 943,564 µg, 1021,440 µg, 1122,860 µg, 1370,976 µg, 1607,850 ve 1590,276 µg) gerçekleştiren formülasyonlar olmuştur. Carbomer jeli Ksantan zamkı jeli ile kıyaslandığında istatistiksel olarak anlamlı bulunan veriler: 2. saat (p

Salvia türleri terpenik bileşikler açısından zengin olan Lamiacae familyasına aittirler. Dünyada 900'ü aşkın, Türkiye'de ise 100'ü aşkın Salvia türü doğal olarak yetişmektedir. Bu 100 türün 53'ü endemiktir. Salvia türlerinin kimyasal yapısı yurt içi ve yurt dışında birçok araştırmacı tarafından incelenmektedir. Salvia türleri terpenoitler ve steroitlerin yanı sıra, flavonoitler ve diğer fenolik bileşikler gibi sekonder metabolitlerce de zengindirler. Özellikle taşıdıkları di- ve triterpenlerden dolayı antienflamatuar, antiviral, hepatotoksik, sitotoksik-antitümör aktiviteleri olduğu gösterilmiştir. Bunun yanında taşıdıkları flavonların antioksidan ve antimikrobiyal etkilerinin olduğu da bilinmektedir. Bu yüksek lisans tez çalışmasında, Salvia marashica İlçim, Celep & Doğan, bitkisinin toprak üstü kısımlarının diklrometan ile aseton ve metanol ekstreleri hazırlandı. Bu ekstrelerin toplam fenolik miktarları pirokatekole ve toplam flavonoit miktarları kersetine eşdeğer olarak tayin edildi ve antioksidan aktiviteleri lipid peroksidasyonu inhibisyonu (β-karoten renk açılımı) ve DPPH serbest radikal giderim aktivitesi, ABTS katyon radikali giderimi ve CUPRAC yöntemleriyle incelenmiştir. Antikolinesteraz aktivitesi ise spektrofotometrik bir yöntemi olan Ellman metodu kullanılarak asetilkolinesteraz (AChE) ve bütirilkolinesteraz (BuChE) enzimlerine karşı invitro olarak belirlendi. Her iki Salvia marashica ekstresinin başlıca sekonder rmetabolitlerini oluşturan di- ve triterpenoitler, flavonoitler ve steroit yapıdaki bileşikler izole edilerek saflaştırıldı, saf bileşiklerin yapıları çeşitli spektroskopik (başlıca NMR, MS ve UV) yöntemlerle tayin edildi. Sonuçta Salvia marashica bitkisinin diklorometan+aseton ve metanol ekstrelerinden farklı 10 madde elde edildi. Bu bileşiklerden triterpen yapısında olanların lupeol, lupeol-3-asetat, lup-12,20(29)-dien, lup-20(29)-en, oleanolik asit, ursolik asit ve α-amyril-tetracosanoate, steroid yapıda olanın ise β-sitosterol olduğu belirlendi. Diterpen olarak ise iki abietane diterpen, 3β-hidroksiabieta-8,11,13-trien ve 3β-hidroksi,18-asetoksimetilen-abieta-8,11,13-trien doğadan ilk kez elde edilmiştir. Salvia species belong to Lamiaceae (= Labiatae) family plants which are rich in terpenoids. Over 900 Salvia species grown throughout the world while there are 100 Salvia species in Turkey, 53 out of them being endemic to Turkey. Chemical profile of Salvia species have been studying by some of researchers from both Turkey and abroad.Secondary metabolites of Salvia species consist of terpenoids and steroids, flavonoids and other phenolics. They exhibit anti-inflammatory, antiviral, hepatotoxic, cytotoxic-antitumor activities due to the diterpenic and triterpenic constituents. It is also known that Salvia flavonoids to have antioxidant and antimicrobial effects. In this master thesis study, acetone and methanol extracts of the aerial parts of Salvia marashica plant were prepared. The total phenolic amounts of these extracts were determined as pyrocatechol and total flavonoids equivalent to quercetin. Antioxidant activities were determined by the inhibition of lipid peroxidation (β-carotene color expression), DPPH free radical scavenging activity, ABTS cation radicals scavenging activity and CUPRAC methods, anticholinesterase activity by the Ellman method using aceylcholinesterase (AChE) and butyrylcholinesterase (BuChE) enzymes.The triterpenoids and steroids constitute the major secondary metabolites of the Salvia marashica extracts which were isolated and purified and structures of the pure compounds were determined by various spectroscopic methods (mainly NMR, MS and UV) and totally 10 terpenoids were obtained from both dichloromethane+acetone and methanol extracts of Salvia marashica plant.Six of them were triterpenoids, elucidated as lupeol, lupeol-3-acetate, lup-12,20(29)-diene, lup-20(29)-ene, amyril-tetracosanoate, oleanolic acid and ursolic acid besides a steroid β-sitosterol. As 2 abietane diterpene, 3β-hydroxyabieta-8,11,13-triene and 3β-hydroxy,18-acetoxymethylene-abieta-8,11,13-triene were obtained for the first time from nature. 124

Amaç: Bakteriyel enfeksiyonların neden olduğu sistemik inflamatuar bir yanıt olan sepsisin patogenezinde endotel hücre hasarının anahtar rol oynadığı in-vivo ve in-vitro çalışmalarla kanıtlanmıştır. Bununla birlikte, yüksek antiinflamatuar etkiye sahip olan Myrtus communis L. (MC) bitkisinin meyvelerine ait uçucu yağ ve bileşenlerinin, antiinflamatuar mediatörler üzerine de etkili olduğu da belirlenmiştir. Bu sebeple bu çalışmada, MC bitkisinin meyvelerine ait uçucu yağ ve bileşenlerinin; sepsisin neden olduğu endotel hücre hasarına olan etkileri in vitro sepsis modelinde moleküler ve hücresel açıdan incelenmiştir.Materyal ve Metot: Çalışmamızda, insan göbek kordonu veni endotel hücre hattı (HUVEC) kullanıldı. Lipopolisakkarit (LPS) ile indüklenen sepsis modelinde, gruplar kontrol, LPS, MC, MC+LPS, 1.8 cineole, 1.8 cineole+LPS, α-pinene, α-pinene+LPS, α-terpineole, α-terpineole+LPS olacak şekilde belirlendi. Hücre proliferasyonları xCELLigence® sistemi ile analiz edildi. Ayrıca, tümör nekrozis faktörü (TNF-α), interlökin-1β (IL-1β), interlökin-6 (IL-6) ve eNOS (endotelyal nitrik oksit) sitokinlerinin mRNA expresyonları kantitatif polimeraz zincir reaksiyon (qPCR) analizi kullanılarak tespit edildi.Bulgular: Sonuç olarak, MC, terpineole, 1.8 cineole ve α-pinene bileşiklerinin HUVEC hücre hatlarına belirli dozlarda uygulanması kontrol grubuna göre hücresel indekste bir değişikliğe neden olmamıştır. HUVEC hücre hatlarına LPS uygulaması ise zamana bağlı olarak hücresel indekste anlamlı derecede azalmaya neden olmuştur. MC+LPS ve α-terpineole+LPS gruplarının LPS kontrol grubuna göre azalmış hücre indeksini düzeltememiş; 1.8 cineole+LPS ve α-pinene+LPS bileşiklerinin ise LPS kontrol grubuna göre azalmış hücre indeksini anlamlı derecede artırdığını kontrole yaklaştırdığı tespit edilmiştir. qPCR analiz sonuçlarına göre; LPS ile indüklenmiş hücresel hasarda MC uçucu yağı ve α-terpineole bileşiklerinin uygulanması artmış olan TNF-α, IL-1β, IL-6 ve eNOS mRNA ekspresyonlarını anlamlı derecede düşüremezken; 1.8 cineole ve α-pinene bileşiklerinin uygulaması ise LPS ile indüklenmiş TNF-α, IL-1β, IL-6 ve eNOS mRNA ekspresyonlarını anlamlı derecede düşürdüğü gözlemlenmiştir. Sonuç: MC bitkisinin meyvelerinden elde edilen uçucu yağın ve MC bitkisinin meyvelerine ait bileşiklerden α-terpineole bileşiğinin LPS ile oluşturulmuş endotel hücre hasarına bağlı gelişen azalmış hücre indeksine ve artmış sitokin cevabına etkilerinin bulunmadığı gösterilmiştir. Bununla beraber MC bitkisinin meyvelerine ait diğer major bileşenlerden olan 1.8 cineol ve α-pinene moleküllerinin LPS ile oluşturulmuş HUVEC hücre hasarını hücresel indeks ve biyomoleküler seviyede (TNF-α, IL-1β, IL-6 ve eNOS) düzelttiği gösterilmiştir. Aim: In-vivo and in-vitro studies have demonstrated that endothelial cell damage plays a key role in the pathogenesis of sepsis, a systemic inflammatory response caused by bacterial infections. However, it has also been determined that essential oils and components of the fruit of the Myrtus communis L. (MC) plant, which has a high antiinflammatory effect, are also effective on antiinflammatory mediators. For this reason, this study also showed that the essential oils and components of the fruits of the MC plant, The effects of sepsis on endothelial cell damage were investigated in terms of molecular and cellular in vitro sepsis model.Material and Method: In our study, human umbilical cord vein endothelial cell line (HUVEC) was used. In the sepsis model induced by lipopolysaccharide (LPS), the groups were identified as LPS, MC, MC+LPS, 1.8 cineole, 1.8 cineole+LPS, α-pinene, α-pinene +LPS, α-terpineole, α-terpineole+LPS. Cell proliferations were analyzed by the xCELLigence® system. In addition, mRNA expressions of tumor necrosis factor (TNF-α), interleukin-1β (IL-1β), interleukin-6 (IL-6) and eNOS (endothelial nitric oxide) cytokines were determined using quantitative polymerase chain reaction (qPCR) analysis.Result: As a result, administration of MC, terpineole, 1.8 cineole and α-pinene compounds at specific doses to HUVEC cell lines did not cause a cellular index change compared to the control group. The application of LPS to HUVEC cell lines led to a significant decrease in cellular index, depending on the time. MC + LPS and α-terpineole + LPS groups did not resolve the decreased cell index compared to the LPS control group; It has been found that 1.8 cineole + LPS and α-pinene + LPS compounds increase the decreased cell index significantly compared to the LPS control group. According to qPCR analysis results; The application of MC volatile oil and α-terpineole compounds to LPS-induced cellular damage significantly reduced TNF-α, IL-1β, IL-6 and eNOS mRNA expression levels; The application of 1.8 cineole and α-pinene compounds significantly reduced LPS-induced TNF-α, IL-1β, IL-6 and eNOS mRNA expression.Conclusion: It has been shown that the α-terpineole compound from the volatile oils obtained from the fruits of MC plant and the fruits of the MC plant has no effect on the decreased cell index and increased cytokine response due to LPS-induced endothelial cell damage. However, it has been shown that 1.8 cineol and α-pinene molecules, one of the major components of MC fruits fruiting, correct LPS-induced HUVEC cell damage at the cellular index and biomolecular level (TNF-α, IL-1β, IL-6 and eNOS).Key Words: HUVEC, LPS, Myrtus communis L., sepsis, 1.8 cineole, α-pinene, α-terpineole 104

Bu çalışma kapsamında, Apiaceae familyasının endemik üyelerinden biri olan Prangos hulusii türünün kökleri üzerinde kimyasal içerik ve biyoaktivite araştırmaları gerçekleştirilmiştir. İzmir/Ödemiş'den toplanan bitki örnekleri kurutulmuş ve toz edilmiştir. Soxhlet Apareyi kullanılarak petrol eteri, diklorometan ve metanol ekstreleri hazırlanmıştır. Fitokimyasal çalışmalarda bitkinin kök diklorometan ekstresinin kimyasal içeriği aydınlatılmıştır. Deney hayvanlarından alınan örneklerde tensil gücü, histolojik ve biyokimyasal değişimlerin değerlendirilmesi şeklinde bitkinin in vivo yara iyi edici aktivitesi incelenmiştir. Biyoaktivite deneylerinde ekstrelerin in vitro sitotoksik, antimikrobiyal ve antioksidan etkileri araştırılmıştır.Kromatografik ve spektral analizlerden faydalanılarak kök diklorometan ekstresinden dört adet kumarin (oksipösedanin, murraol, izoimperatorin ve ostol) ve iki adet steroid (stigmasterol ve β-sitosterol) bileşiği izole edilmiş ve yapıları aydınlatılmıştır. Yeni bir bileşik olan ostol 4'-senesioat izole edilerek yapısı aydınlatılmıştır. Diklorometan ekstresi en iyi etkiyi göstermiş ve nispeten yara iyi edici aktiviteye sahip olduğu belirlenmiştir. Tüm ekstreler S. aureus, B. cereus ve E. coli bakterilerine karşı anlamlı derecede etki göstermiştir. Her üç ekstrenin C. albicans suşuna karşı iyi bir aktiviteye sahip olduğu gözlenmiştir. Fenolik madde konsantrasyonuyla orantılı olarak diklorometan ve metanol ekstreleri iyi bir sitotoksik etki göstermiştir. Sitotoksik aktivite testlerinde diklorometan ekstresinin diğer ekstrelere oranla daha güvenilir olduğu görülse de hem antimikrobiyal hem de antioksidan etki görülen konsantrasyon aralıklarında toksik etki gözlenmiştir. Bu nedenle güvenli doz aralığının belirlenmesi açısından bu testlerin farklı hücre dizileri ve metotlarla da denenmesi gerekmektedir. In the current study, the chemical experiments and bioactivity researches on the root parts of Prangos hulusii which is one of the endemic species of Apiaceae family were investigated. The plant material was collected from İzmir/Ödemiş and was dried and powdered. Root parts were extracted with petroleum ether, dichloromethane and methanol using Soxhlet Apparatus. Chemical constituents of the dichloromethane extract prepared from the roots were elucidated in phytochemical experiments. In vivo wound healing activity of the plant was investigated and the tensile strength and histological and biochemical changes on samples of test animals were evaluated. In bioactivity experiments, in vivo cytotoxic, antimicrobial and antioxidant efficacity of the extracts which were prepared in different solvents, were researched.Four coumarins (oxypeucedanin, murraol, isoimperatorin and osthole) and two steroids (stigmasterol and β-sitosterol) were isolated and identified from the dichloromethane extract of the roots, using chromatographic and spectral methods. A new compound was isolated and identified as osthole 4'-senecionate.The dichloromethane extract showed the best effect and it has relatively wound healing activity. All extracts had significant antimicrobial activity against S.aureus, B.cereceus and also E.coli. A good antimicrobial activity was observed with the three extracts against C.albicans. Due to their phenolic compound ratio, dichloromethane and methanol extracts showed a good antioxidant activity. Although in cytotoxic activity tests, the dichloromethane extract seems to be more reliable then the other ones, it showed toxic effect in the concentrations which showed antimicrobial and antioxidant activities. Therefore, further tests need to be done one different cell lines and with different methods in order to determine the safe dose levels. 232

Amaç: Bu çalışmada, Centaurea kilaea Boiss. (Asteraceae) bitkisinden antiproliferatif aktivite yönlendirmeli aktif bileşiklerin izolasyonu ve yapılarının tayini amaçlanmıştır.Gereç ve Yöntem: C. kilaea türünün toprak üstü kısımlarından maserasyonla hazırlanan heptan (H), kloroform (K), metanol (M) ekstrelerinin, üç farklı insan kanser hücre dizilerine (MCF-7: Meme kanseri, Hela: Serviks kanseri, PC-3: Prostat kanseri) karşı antiproliferatif etkileri MTT testiyle incelenerek aktif çıkan kloroform ekstresinden madde izolasyonu yapılmasına karar verilmiştir.Bulgular: K ekstresi, Hela ve MCF-7'ye karşı en yüksek antiproliferatif aktiviteyi sergilerken, K ile M ekstreleri ise PC-3 üzerinde en yüksek aktiviteyi göstermişlerdir. En aktif gözüken K ekstresinin, üç ana fraksiyonu (F4-10, F11-14, F15-20) denenmiş ve F11-14'ün, Hela ve MCF-7'ye karşı en aktif olduğu bulunmuştur. Bu fraksiyondan izole edilen 3-O-metilöpatorin, apigenin, dehidromelitensin, oleanolik asit, öpatorin, pektolinarigenin, salvigenin, sinisin, sirsimaritin, taraksasterol, yaseosidin L-929 (Fare fibroblast hücre dizisi) ve Hela'ya karşı herhangi bir aktivite göstermemiştir. MCF-7'ye karşı, Sinisin oldukça güçlü bir antikanser aktivite gösterirken, dehidromelitensin ve pektolinarigenin orta derecede aktivite göstermişlerdir. PC-3'e karşı ise sirsimaritin güçlü bir antikanser aktivite gösterirken apigenin, dehidromelitensin, oleanolik asit, öpatorin ve sinisin bileşiklerinin orta düzeyde aktiviteye sahip oldukları bulunmuştur.Sonuçlar: C. kilaea türünün antiproliferatif aktivite gösteren K ekstresinin sorumlu bileşikleri ilk kez bu çalışmayla bulunmuştur. Aynı zamanda dehidromelitensin, oleanolik asit, öpatorin, sinisin, sirsimaritin ve taraksasterol bileşikleri ilk kez bu çalışmayla izole edilmiştir. Sinisin bileşiği ile ilk kez aktivitesi bu çalışmayla ortaya çıkarılan sirsimaritin'in sırasıyla meme ve prostat kanserine karşı potansiyel bir antikanser ilaç adayı olabilecekleri görülmektedir. Objective: In this study, it is aimed to isolate and structurally elucidate the active compounds from Centaurea kilaea Boiss. (Asteraceae). Material ad methods: Antiproliferative activity of heptane (H), chloroform (K) and methanol extracts (M) of C. kilaea were measured against three human cancer cell lines (Hela; cervix adenocarcinoma, MCF-7; breast adenocarcinoma, PC-3; prostate adenocarcinoma) using MTT assay and compounds have been determined to be isolated from C exhibiting antiproliferative activity.Results: K exhibited the greatest antiproliferative activity against Hela and MCF-7 cells while K and M showed the highest activity against PC-3 cell. Three main fractions of K (F4-10, F11-14, F15-20) showing the most activity were tested and F11-14 demonstrated the highest activity against Hela and MCF-7 cells. 3-O-methyleupatorin, apigenin, dehydromelitensine, oleanolic acid eupatorin, pectolinarigenin, salvigenin, cnicin, cirsimaritin, taraxasterol, jaseosidin isolated from this fraction did not display any activity against L-929 (mouse fibroblast cell line) and Hela. When Cnicin showed fairly strong activity against MCF-7; dehydromelitensine and pectolinarigenin exhibited moderate activity against it. While Cirsimaritin demonstrated potent activity against PC-3; apigenin, dehydromelitensine, oleanolic acid, eupatorin and cnicin were found to have moderate activity against it.Conclusion: The active compounds of K of C. kilaea showing activity have been found for the first time in this study. Also, Dehydromelitensine, oleanolic acid, eupatorin, cnicin, cirsimaritin, taraxasterol have been isolated for the first time. It is seen that Cnicin and cirsimaritin whose activity was firstly revealed by this study could serve as a potential anticancer drug candidates against breast and prostate cancer, respectively. 240

Amaç: Bu çalışmanın amacı ratlarda paracetamol ile hepatotoksisite oluşturulup Taraxacum officinale etanol ekstraktının hepatotoksisite üzerine, kan ve karaciğer dokusundaki bazı biyokimyasal parametrelere ve karaciğer dokusunun histopatolojisi üzerine etkilerinin araştırılmasıdır.Materyal ve Metot: Bu çalışmada, 5 aylık yaşta 36 adet Sprague Dawley rat kullanıldı. Sprague dawley ratlar rastgele her grupta 6 rat olacak şekilde 6 gruba ayrıldı. Paracetamol verilecek gruplardaki hayvanlar 24 saat aç bırakılıp ekstrakt verildikten 1 saat sonra 2 g/kg p.o. PARA verildi. 1.Grup Kontrol grubu % 5'lik DMSO i.p, 2.Grup TOE1 grubu 200 mg/kg/gün/i.p. Taraxacum officinale ekstraktı %5'lik DMSO'da çözülerek i.p, 3.Grup TOE2 grubu 250 mg/kg/gün/i.p. Taraxacum officinale ekstraktı, 4.Grup PARA Grubu, 2 g/kg/p.o. Paracetamol, 5.Grup PTOE1 grubu Paracetamol 2 g/kg/gün/p.o. +TOE 200 mg/kg/gün/i.p, 6.Grup PTOE2 grubu Paracetamol 2 g/kg/gün/p.o. +TOE 250 mg/kg/gün/i.p 8 gün boyunca uygulandı. Çalışma sonunda ratlardan alınan kan ve karaciğer dokusunda biyokimyasal ve histopatolojik analizler yapıldı.Bulgular: Plazma AST, ALT, ALP, MDA, GSH, CAT, SOD, GPx, Nitrit, Nitrat, düzeyleri; karaciğer MDA, GSH, CAT, SOD, GPx, Nitrit, Nitrat düzeyleri farklılıklarının gruplar arasındaki önemi sırasıyla, p

Bu tezde, Lathyrus laxiflorus subsp. Laxiflrous bitkisinin uçucu yağ içerikleri GC-MS ve SPME-GC-MS-FID teknikleri ile araştırılmıştır. Tıbbi amaçla kullanılan ilaçların büyük bir kısmının bitkisel kaynaklı oldukları bilinmektedir. Bu amaçla bu çalışmada clevenger yöntemiyle elde edilen uçucu yağ bileşenlerinin antimikrobiyal aktiviteleri yapılmıştır. Uçucu yağlar, bitkilerden su buharı destilasyonu veya değişik yöntemlerle elde edilebilen, genelde oda sıcaklığında sıvı halde olup bazen donabilen, uçucu, kuvvetli kokulu ve yağımsı karışımlardır. Literatürde belirtildiği gibi doğal bitkilerde yüzlerce değişik tür organik bileşikler vardır. Bitkide, miligram mertebesinden çok daha az miktarda bulunan organik bileşikler örneğin uçucu yağları gaz-kromatografisi (GC) ve gaz kromatografisi-kütle spektrometresi (GC-MS) veya katı faz mikro ekstraksiyon (SPME) GC-MS-FID gibi tekniklerle aydınlatılmaktadır. Anahtar Kelimeler: Lathyrus laxiflorus subsp. Laxiflrous, Uçucu Yağ Bileşenleri, SPME-GC-MS-FID, Antimikrobiyal Aktiviteler In this thesis, the contents of volatile oil of Lathyrus laxiflorus subsp. Laxiflrous plant have been researched by GC-MS and SPME-GC-MS-FID techniques. Most of the drugs used for medical purposes are known to be herbal. For this purpose, antimicrobial activities of the volatile oil contents obtained by Clevenger method have been made in this study. Volatile oils, which can be obtained by water steam distillation or different methods, are volatile, strongly redolent and greasy mixtures which are generally in the liquid state at ambient temperature and can sometimes be frozen. As stated in the literature, there are hundreds of different types of organic compounds in natural plants. In plant, organic compounds existing less than milligram level, for instance volatile oils, are highlighted by the techniques like gas-chromatography (GC) and gas-chromatography mass spectrometer (GC–MS) or solid phase micro extraction (SPME) GC-MS-FID. Key Words: Lathyrus laxiflorus subsp. Laxiflrous, Essential Oil Components, SPME-GC-MS-FID, Antimicrobial Activities 50

Monoterpenler doğal olarak bulunan ve sentezle elde edilebilen moleküllerdir. Bu çalışmada karvakrol, timol, (+)-terpinen-4-ol, (+)-alfa-terpineol, 1,8-sineol, 1,4-sineol test maddeleri olarak seçilmiştir. Analjezik ve antienflamatuvar etkilerin karşılaştırmalı olarak çalışılması ve etki mekanizmalarında yaklaşım sağlaması açısından o-krezol ve m-krezol de çalışmaya dahil edilmiş ve krezollerin etkisiz olacakları hipotezi kurulmuştur.Analjezi testleri için kuyruk kıstırma ve kuyruk daldırma (tail-clip ve tail-immersion), antienflamatuvar etki için ise formalinle oluşturulan pençe ödem testi kullanılmıştır. Başlangıçta ayçiçek yağı ile test maddeleri üç farklı dozda olmak üzere (10, 50 ve 100 mg/kg i.p) çözülmüş fakat alınan ilk deneysel sonuçların özellikleri nedeniyle deneyler boyunca sadece DMSO çözücü olarak kullanılmıştır. Sağlıklı ve enflame izole fare distal kolon preparatlarında asetilkolin ile oluşturulan kasılmalara karşı karvakrolün etkisi çalışılmıştır. Nalokson ve rutenyum kırmızısı olası opioid ve TRP mekanizmalarının araştırılması için antagonist olarak kullanılmıştır.Karvakrol, timol, 1,8-sineol ve (+)-alfa-terpineol farklı derecelerde olmak üzere analjezik etki göstermiş en fazla etki karvakrolde gözlenmiştir. Analjezik etkiler rutenyum kırmızısı varlığında antagonize olmuş, (+)-alfa-terpineol?un etkilerinin naloksona duyarlı olduğu bulunmuştur. Asetilkolin ile oluşturulan kasılmalar sağlıklı kolonda karvakrol ile inhibe olmuş fakat enflame dokularda bu etki gözlenmemiştir.(+)-Terpinen-4-ol?ün analjezi testlerinde etkisiz, antienflamatuvar testlerde ise etkili olduğu gözlenmiştir. Başlangıçta kurulan hipotezin aksine o-krezol antienflamatuvar testlerde aktivite göstermiş fakat analjezik etki göstermemiştir. Sonuçlar birlikte değerlendirildiginde karvakrol, timol, 1,8-sineol, (+)-alfa-terpineol (+)-terpinen-4-ol ile birlikte o-krezol de TRP kanalları ile etkileşerek antienflamatuvar etki göstermiştir.Sonuç olarak test maddelerinin kimyasal özellikleri dikkate alınacak olursa gözlenen etkilerden hidroksil grubunun pozisyonunun ve izopropil grubunun varlığı ve yokluğunun önemli rol oynadığı düşünülmektedir. Monoterpenes are member of a large and diverse group of molecules found in nature and also obtained by synthesis. Carvacrol, thymol, (+)-terpinen-4-ol, (+)-alpha-terpineol, 1,8-cineole, 1,4-cineole were subjects of this study as oxygenated monoterpenes to investigate analgesic and antiinflammatory actions. o-Cresol and m-cresol were also added into the test compounds in order to compare the actions of these oxygenated monoterpenes due to the initial hypotheses of their inactivity.Tail-clip and tail-immersion tests were used for analgesic tests and formalin induced inflammation was used for antiinflammatory activity. Test substances (10, 50 and 100 mg/kg i.p) were solved and diluted in sunflower oil but due to contradictory results, DMSO was used throughout the study. Naloxone and ruthenium red were used to investigate possible opioid and TRP mechanisms of the observed actions. Carvacrol was tested on healthy and inflammed isolated mouse distal colon against acetylcholine induced contractions.Carvacrol, thymol, (+)-alpha-terpineol and 1,8-cineole exhibited analgesic actions, carvacrol being the most active of the test compounds. Analgesic actions of active compounds were antagonized by ruthenium red and analgesic activity of (+)-alpha-terpineol was also antagonized by naloxone.Carvacrol, thymol, (+)-terpinen-4-ol, (+)-alpha-terpineol, 1,8-cineole and 1,4-cineole reduced formaline-induced inflammation which were antagonized or attenuated by ruthenium red. (+)-Terpinen-4-ol was active on formaline induced inflammation but inactive on analgesic tests. In contrast to our hypothesis, o-cresol was active and ruthenium red augmented the actions of o- and m-cresols. Carvacrol inbibited acetylcholine induced contractions only on healthy but not on inflammed distal colon segments.Our results suggests that in addition to carvacrol, thymol, 1,8-cineole, (+)-alpha-terpineol and (+)-terpinen-4-ol, o-cresol also may interact with TRP channels exerting antiinflammatory actions. It was concluded that due to the chemical properties of the test compounds, the position of hydroxyl group and specially the presence of isopropyl group were important for the observed actions of the test compounds. 198

m-CPBA ile epoksidasyon ve epoksitlerin Tetrasiyanoetilen (TCNE) katalizli açılımıyla ilgili literatür bilgilerine bölüm 2' de yer verildi. Bölüm 3' de; bazı monoterpenlerin (?-pinen ve ß-pinen) TCNE tarafından katalizlenen metanoliz, etanoliz, izopropanoliz ve bütanoliz reaksiyonları ile oluşan ürünleri kolon kromatografisi yöntemi ile ayrıldı ve bu ürünlerin yer seçiciliği (regiokimyası) ve stereokimyası incelendi. The existing literatüre on the epoxidation with m-CPBA and tetracyanoethylene (TCNE) catalysed cleavage of epoxides were reviwed in chapter 2. In chapter 3; the products of TCNE catalysed methanolysis, ethanolysis, isopropanolysis, butanolysis of some monoterpenes (?-pinene ve ß-pinene) were seperated by column chromatography and the regiochemistry and stereochemistry of the products was examined. 79

Ülkemizde doğal olarak yetişen 27 Inula türünden biri olan Inula oculus-christi, dünyada geniş bir habitat içerisinde yetişen, çok yıllık bir bitkidir. Ülkemizde bitkinin çiçekli kısımlarından hazırlanan dekoksiyon, halk arasında idrar yolları hastalıklarını tedavi etmek ve böbrek taşlarını düşürmek amacıyla ve yara iyileştirici etkisi nedeniyle kullanılmaktadır. Mevcut literatür verileri dikkate alındığında; bitki üzerinde yapılan fitokimyasal çalışmaların ve biyolojik etki araştırmalarının oldukça sınırlı olduğu görülmektedir. Bu doğrultuda, tez kapsamında, Inula oculus-christi' nin terpenik bileşikleri ve flavonoitleri ile antimikrobiyal etkisi incelenmiştir.Malatya' dan toplanan I. oculus-christi' nin topraküstü kısmı ve kökünden metanol ile hazırlanan total ekstrelerin total fenol miktarı tayin edilmiştir. Total fenol miktarı yüksek olan topraküstü kısım, TLC' ye uygulanarak içerdiği bileşik grupları teşhis edilmiştir. Bitkinin çiçek, yaprak ve kök ekstreleri içerisindeki fenolik bileşiklerin HPLC ile kalitatif ve kantitatif olarak analizi yapılmıştır. Analiz sonucunda; bitkinin tüm kısımlarının, klorojenik asit ve ferulik asit içerdiği; gallik asit, luteolin ve apigeninin ise bitkinin, çiçek ve yaprağında bulunduğu belirlenmiştir. Bitkinin yaprak ekstresindeki, gallik asit ve ferulik asit miktarı ile kök ekstresindeki klorojenik asit miktarının yüksek olduğu saptanmıştır.I. oculus-christi' nin topraküstü kısmından, preparatif TLC ile 3 bileşik izole edilmiştir. Bunlardan ikisi flavonoit yapısında olan luteolin ve apigenin diğeri ise terpenik yapıda olduğu belirlenen bileşiktir.Bitkinin çiçek, yaprak ve kök ekstrelerinin, S. aureus, E. faecalis, E. coli, P. aeruginosa, A. baumannii, K. pneumoniae, P. vulgaris, E. aerogenes, C. albicans ve C. tropicalis mikroorganizmalarına karşı gösterdikleri antimikrobiyal aktivite, agar dilüsyon yöntemi kullanılarak tayin edilmiştir. Çiçek ve kök ekstrelerinin, gram pozitif bakterilere karşı gösterdikleri antimikrobiyal aktivitenin, gram negatif bakterilere ve mayalara karşı gösterdikleri antimikrobiyal aktiviteden daha yüksek miktarda olduğu saptanmıştır. Çiçek ekstresinin, S. aureus ve A. baumannii bakterilerine, yaprak ekstresinin ise E. coli bakterisine karşı belirgin antimikrobiyal aktivite gösterdikleri saptanmıştır. Inula oculus-christi is an annual plant which is naturally growing in Turkey as one of the 27 species of Inula genus with a wide distribution profile in the world. In Turkey, decoction prepared from the flowering parts of the plant is used in folk medicine for passing kidney stones and for healing wounds. According to the literature findings, the phytochemical and biological activity studies performed on the plant were found in quitely restricted number. Thus, terpenic compounds and flavonoid profile, antimicrobial activity of Inula oculus-christi were investigated within this study.Total phenolic content of the methanolic extracts of the aerial parts and roots of Inula oculus-christi collected from Malatya was determined. The aerial parts with highest total phenolic content was applied to TLC and the compound profile of the plant was determined. The qualitative and quantitative analysis of phenolic compounds in the flowers, leaves and roots of the plant were performed by HPLC. Our results revealed that while all the investigated parts of the plant contain chlorogenic and ferulic acids; the flowers and leaves contain gallic acid, luteolin and apigenin. While gallic and ferulic acids were found in high amount in the leaves, chlorogenic acid amount was found high in the root.Three compounds were isolated with preparative TLC from the aerial parts of Inula oculus-christi. Two of these are apigenin and luteolin which have flavonoid structure and the other one is a compound determined as structure of terpene.Antimicrobial activity of the flower, leaf and root extracts of the plant was determined against S. aureus, E. faecalis, E. coli, P. aeruginosa, A. baumannii, K. pneumoniae, P. vulgaris, E. aerogenes, C. albicans and C. tropicalis by using agar dilution method. The flower and root extracts were found to be more active against Gram positive bacteria compared to Gram negative bacteria and yeasts. The flower extract exhibited significant activity against S. aureus and A. baumannii, while the leaf extract is more active against E. coli. 134

Bisiklik terpenler doğal madde olmalarının yanı sıra organik kimyada da önemli bileşik sentezlerinde kullanlmaktadır. Bu bileşikler özellikle biyolojik aktif madde sentezi ve boyar maddeler gibi yaygın kullanıma sahiptir. Özellikle ?-pinenin sentezi ile ilgili güncel çalışmalar devam etmektedir. Ticari öneme sahip ?-pinen türevlerinin etkili yollarla yapılan sentez çalışmaları gittikçe önem kazanmaktadır. ?-Pinen bileşiği, tat ve koku monoterpenoidlerinin üretimi için substrat olarak kullanılan doğal bir monoterpendir. ?-Pinenin asit katalizli hidrasyonu ve asetillenmesi parfüm ve farmasöptik endüstride uygulanabilir değerli terpenik alkoller ve esterlerin önemli sentez yollarındandır.?-Pinen bileşiği üzerine literatür çalışmalarında düzenlenme ürünlerinin oldukça büyük miktarlarda oluştuğu görülmektedir. Çalışmamız da ?-pinen bileşiğinin türevlendirilmesi için etkin ve seçici bir yöntemle brominasyonunu hedeflendi. Farklı parametreler sonucunda düzenlenme ürünleri yanı sıra normal katılma ürünleri de elde edildi. Bu sentez yöntemi ile elde edilen bileşiklerin ileride yapılacak çalışmalara ışık tutması beklenmektedir.Anahtar kelimeler: Fotobrominasyon, ?-pinen, bisiklik monoterpenler, Wagner-Meervein düzenlenmesi Bisyclic terpenes are the natural substances and they are used in organic chemistry for synthesis of important compound. Especially like biological active-substance synthese and like colorants the bisyclic terpenes have a common usage. Especially the current studies about ?-pinene have been going on. The synthese performances which belong to ?-pinene-derivatives, that have a commercial importance, have been gaining importance. The compound of ?-pinene is a natural monoterpene which is used as a substrate for the production of flavour and flavor- monoterpenoids. The hydration and the asetoxylation of ?-pinene with the acid catalysis are the important ways for the synthesis of the terpenic alcohols and esters, which can be used in the perfume industry and pharrmasoptik industry.It can be seen that the arrangement productions about the literature workings on the compound of ?-pinene , are widely formed. In our work, we aimed the bromination with an effective and selective method for the derivation of ?-pinene-compound. After the different parameters applied the arrangement products and also normalcontribution productions. It is hoped that compounds obtained this method will trigger some future works.Key Words: Photobromination, ?-pinene, bisyclic monoterpenes, Wagner-Meervein rearrangement 93

trans,trans-2,6-Dimetil-2,4,6-oktatrienin OsO4 ile tepkimesinden 1,2-diollenmiş ürünler (125 ve 126) elde edildi. ?-Terpinenin p-benzokinon ve 1,4-naftokinon ile siklo katılma ürünlerinin NEt3/Ac2O ve ısı ile tepkimeleri ikisi birincil olmayan dört yeni aromatik ürünleri (130-133) verdi. 1,4-Siklohekzadien'den çıkılarak 1, 2, 4, 5 pozisyonlarında O, N ve S gibi atomlar içeren 4 substitue siklohekzan türevleri (151-156) sentezlendi. ?-Pinenin 2,4-dinitrobenzensülfenil klorür ile tepkimesinden 3 ürün (160-162) elde edildi. From the reaction of trans, trans-2,6-dimethyloctatriene with OsO4, its 1,2 diol products (125 and 126) were obtained. Reactions of adducts (of ?-terpinene with p-benzoquinone and 1,4-naphthoquinone) with NEt3/Ac2O and heat gave four new aromatic products (130-133) whose two are non-primary products. Starting cyclohexa-1,4-diene, cyclohexane derivatives (151-156) bearing such as O, N ve S atoms at 1,2,4,5 positions were synthesised. Three products (160-162) were obtained from the reaction of ?-pinene (17) with 2,4-dinitrobenzenesulfenyl chloride. 178

Bu tezin amacı, Alzheimer tedavisinde etkili ilaçlardan memantin, rivastigmin, galantamin, takrin ve donepezilin transdermal formülasyonlarına ait patent yasası kapsamında Türkiye'de geçerli veya olması muhtemel patentlerin değerlendirilmesi ve seçilen bir etkin maddenin formülasyon içeriği açısından (ilacın polimorf şekilleri/farmakokinetik parametereler dikkate alınmaksızın) patentlerin kapsamına girmeyecek transdermal formülasyonunun geliştirilmesidir.Espacenet, WIPO, USPTO, Freepatentsonline, Delphion, TPE patent veri tabanları kullanılarak, yukarıda bahsedilen ilaçları içeren transdermal formülasyon patentleri belirtilen kriterlere göre değerlendirmiş ve donepezil hidroklorür şeçilmiştir.Ön formülasyon çalışmalarında; sodyum aljinat (polimer), propilen glikol (plastifiyan) ve terpenler (limonen, ökaliptol, nerolidol) (penetrasyon arttırıcı) farklı konsantrasyonlarda (%1, %3, %5, a/a) kullanılarak donepezil hidroklorürün matriks tipi transdermal formülasyonları ve limonen içermeyen kontrol formülasyonu hazırlanmıştır. Formülasyonlar görsel olarak değerlendirildiğinde; nerolidol içeren formülasyonlarda faz ayrışması olduğu, ökaliptol içerenlerde ilacın kristallendiği gözlenmiştir. Limonen içeren formülasyonların ise homojen görünümlü ve esnek formülasyonlar olduğu saptanmıştır. Bu formülasyonlar üzerinde in vitro performans testleri gerçekleştirilmiştir.Formülasyonların ağırlık sapma ve etkin madde miktarının farmakope limitlerinde olduğu saptanmıştır. Penetrasyon arttırıcı olarak limonen ilavesi formülasyonların elastikiyetini arttırırken, limonen konsantrasyonunun artışı ile biyoadezyonları azalmıştır.%1 limonen içeren formülasyonun daha yüksek in vitro salım hızına sahip olduğu, diğer formülasyonlar arasında ise in vitro etkin madde salım profili açısından anlamlı bir fark olmadığı saptanmıştır. İn vitro permeasyon çalışmaları, limonen ilavesinin donepezilin deriden geçişini kontrole göre arttırdığını ve en fazla geçişin %3 limonen içeren formülasyon ile gerçekleştiğini göstermiştir.ATR-FTIR çalışmaları, %3 limonen içeren formülasyonun kontrole göre, stratum corneumun lipitlerindeki yapısal değişikliği gösteren asimetrik/simetrik bantları daha yüksek dalga numaralarına kaydırdığını göstermiştir.Sonuç olarak; Alzheimer tedavisinde etkili ilaçlardan donepezil hidroklorürün Türkiye'de geçerli veya geçerliliği olası patentlerin kapsamına girmeyen (formülasyon bileşenleri açısından) matriks tipi bir transdermal formülasyon geliştirilmiştir.Anahtar Kelimeler: Patent, Alzheimer hastalığı, Donepezil hidroklorür,Transdermal formülasyon, Terpen The aim of this thesis; to evaluate transdermal formulation patents of drugs effective on Alzheimer (memantine,rivastigmine,galantamine,tacrine,donepezil) valid or prospective to be valided in Turkey within the meaning of patent law; and to develop transdermal formulations of drug selected, which would not to fall within scope of patents with formulation composition (regardless of drug polymorphs/pharmacokinetic parameters).Transdermal formulation patents of above-mentioned drugs were searched with databases (Espacenet,WIPO,USPTO,Freepatentsonline,Delphion,TPE) and donepezil were chosen.In pre-formulation studies; matrix-type transdermal formulations of donepezil were prepared using with sodium alginate, propylene glycol and terpenes (limonene,eucalyptol,nerolidol; 1%,3%,5%, w/w). Control formulation (without enhancer) were prepared. Based on visual tests, phase separation and crystalization were observed on formulations containing nerolidol and eucalyptol, respectively. Formulations containing limonene were homogeneous and flexible. In vitro tests were done on these formulations.Weight standard deviation/content uniformity of formulations were in agreement with pharmacopeae limits. The addition of limonene to formulations was increased elasticity of formulations, but the bioadhesive character of formulations has decreased with increasing of limonene concentration.Formulations containing limonene (1%) showed higher drug release rate but, there was no significantly difference between other formulations in terms of release. In vitro permeation studies indicated that limonene increased permeation of donepezil with respect to control formulation containing limonene (3%) had higher drug permeation.ATR-FTIR studies indicated that formulation containing limonene (3%) caused a blue shift in asymmetric/symmetric stretching bands on stratum corneum with respect to control, indicating a chain conformational disorder.In conclusion, matrix-type transdermal formulations of donepezil effective in Alzheimer was developed, which would not to fall within scope of the patents in terms of formulation composition.Key words: Patent, Alzheimer disease, Donepezil hydrochloride, Transdermal formulation, Terpene. 165

Reçine Kelebeği (Dioryctria sylvestrella Ratz.) ülkemizdeki kızılçamlarda önemlizarara neden olmaktadır. Çalışma kapsamında, beş ağaçtan alınan kelebek reçinesi ile Asit-Pasta yöntemi ile elde edilen reçinenin uçucu yağları Clevenger cihazında su buharıdestilasyonu ile elde edildi ve GC-MS ile analizi yapıldı. Kelebek reçinesi yağında kırkyedi, gövde reçinesi yağında ise kırk beş farklı terpen bulundu.Kelebek reçinesinde ve gövde reçinesi uçucu yağındaki ana bileşenler ortalamaolarak sırasıyla; ?-Pinen % 20.2?19.7, trans-Caryophyllen % 10.8?7.8, ?-Terpinen % 10.1?10.2, ß-Pinen % 9.4?13.3, ?-Himachalen %7.3?0.5, Terpinolen % 6.2?6.2, ?-Muurolen %3.2?0, ?3-Karen % 3.1?3.7 ve Caryophyllen oksit % 1.9?1.5, Longifolen % 0.7- 9.9 olarakbulunmuştur.Reçine kelebeği reçinesi terebentininde bulunduğu halde gövde reçinesiterebentininde bulunamayan bileşenler; 2-ß-Pinen % 0.4, Myrcen % 2.2, 4,8-Epoxy-pmenth-1-en % 0.1, Norinon % 0.4, Thujen-2-on % 0.2, cis-Pinocarveol % 1.9, p-Menth-1-en-8-ol % 5.0, Thymyl methyl ether % 5.3, Perillal % 0.7, Spathulenol % 2.0, ?-Muurolen % 3.2 olarak tespit edilmiştir. Buna karşılık gövde reçinesi terebentininde tespitedildiği halde, reçine kelebeği reçinesi terebentininde bulunamayan bileşenler p-Cymenen%1.6, ? 2-Karen % 6.9, Nopinon % 0.2, İsopinocampheol % 4.6, Carvacrol methyl ether% 0.4, Cuminal % 0.4, ?-Amorphen % 0.2 olarak bulunmuştur.Anahtar kelimeler: Reçine Kelebeği (Dioryctria sylvestrella Ratz.), Terpenler, Uçucuyağ, Kızılçam akma reçinesi Dioryctria sylvestrella Ratz. causes significant damage on Pinus brutia Ten. InTurkey. Essential oils from five Pinus brutia resin infested by Dioryctria sylvestrellaRatz.and Asit-Pasta Tapping method resin were hydrodistilled in a Clevenger-typeapparatus and analyzed by GC-MS in contention with insect. Fourty seven and fourty fivecomponents different terpenes were identified respectively in the samples from Dioryctriasylvestrella Ratz. and gum resin.The relative amounts of the main components in the oils obtained from Dioryctriasylvestrella Ratz. resin and gum resin were found to be ?-Pinen % 20.2-19.7, trans-Caryophyllen % 10.8-7.8, ?-Terpinen % 10.1-10.2, ß-Pinen % 9.4-13.3, ?-Himachalen%7.3-0.5, Terpinolen % 6.2-6.2, ?-Muurolen % 3.2-0, ?3-Caren % 3.1-3.7 andCaryophyllen oxide % 1.9-1.5, Longifolen % 0.7- 9.9 respectively.The compounds found in the oil from Dioryctria sylvestrella Ratz.resin, whereasnot found in the oil from gum resin were as fallows; 2-ß-Pinen % 0.4, Myrcen % 2.2, 4,8-Epoxy-p-menth-1-ene % 0.1, Norinon % 0.4, Thujen-2-one % 0.2, cis-Pinocarveol %1.9, p-Menth-1-en-8-ol % 5.0, Thymyl methyl ether % 5.3, Perillal % 0.7, Spathulenol% 2.0, ?-Muurolen % 3.2. However, The compounds found in the oil from gum resin butnot found in the oil from Dioryctria sylvestrella Ratz. resin were as fallows; p-Cymenen%1.6, ?2-Caren % 6.9, Nopinon % 0.2, Isopinocampheol % 4.6, Carvacrol methyl ether% 0.4, Cuminal % 0.4, ?-Amorphen % 0.2.Key Words : Dioryctria sylvestrella Ratz., Terpenes, Essential oils, Pinus brutia gum resin 78

Tez (yüksek lisans) - Anadolu Üniversitesi, Anadolu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, Kayıt no: 156372, Gıda maddelerine çeşitli fonksiyonel özelliklerini modifiye etmek ve raf ömürlerini arttırmak için çeşitli gıda maddeleri kullanılmaktadır. Uçucu yağlar da katkı maddesi olarak çeşitli gıdalara konulmaktadır. Son yıllarda tüketicilerin doğal ürünlere olan talebi giderek artmaktadır. Biyoteknolojik yöntemlerden olan biyotransformasyon ile elde edilen ürünler de doğal olarak kabul edilmektedir. Günümüzde bakteri, maya ve küflerin kullanıldığı biyotransformasyon işlemlerinde elde edilen maddelerin insan sağlığına zarar vermediği bilinmektedir. Bu yüzden biyotransformasyon ile pek çok gıda katkı maddesinin üretimi sağlanabilir. Ancak Türkiye'de bu konuda yapılan çalışmalar yeterli düzeyde değildir. Bu çalışmada öncelikle, başlangıç maddesi menton, mentol, limonen ve nane yağları olan ortamlarda mikroorganizmalar ile biyotransformasyon işlemi gerçekleştirilmeye çalışılmıştır. Biyotransformasyon işleminde 18 mikroorganizmadan 10 tanesinin biyotransformasyon yaptığı saptanmıştır. Bu mikroorganizmalar ile elde edilen ürünlerden M¹ ve M² metabolitleri elde edilmiştir. Ancak bu metabolitler tanımlanamamıştır. Aspergillus niger tarafından mentondan mentofuran elde edilmiştir. İzolat 5 ile mentondan mentol elde edilebilmiştir. Uçucu yağların kullanıldığı biyotransformasyon çalışmalarında sonuç alınamamıştır.

Tez (yüksek lisans) - Anadolu Üniversitesi, Anadolu Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Farmakognozi Anabilim Dalı, Kayıt no: 146928, Sedrol adlı seskiterpenin mikrobiyal biyotransformasyon ürünlerinin incelenmesi amacıyla 22 mikroorganizma ile ön denemeler yapılmıştır. Oluşan metabolitler, İTK ve GK kullanılarak incelenmiş, iki mikroorganizma ile (Fusarium culmorum ve Aspergillus niger) büyük miktarlarla çalışılması uygun bulunmuştur. Metabolitlerin izolasyonunda sıvı-sıvı ekstraksiyonu ile kromatografik tekniklerden (Kolon ve Flaş Kromatografisi) yararlanılmıştır. Bu metabolitler izole edildikten sonra yapıları spektroskopik teknikler (¹H-NMR, ¹³C-NMR, GC/MS) kullanılarak aydınlatılmıştır. Fusarium culmorum isimli mikroorganizma kullanılarak 5-Hidroksisedrol ve 5-Oksosedrol, Aspergillus niger kullanılarak 8-Hidroksisedrol ve 8-Okso-7:14-didehidrosedrol isimli bileşikler elde edilmiştir. Kaynak taramalarında 5-Oksosedrol'ün sentetik olarak elde edildiği görülmüştür. Bu bileşiğin doğal kaynaklardan eldesi ilk kez bu çalışmada bildirilmektedir. 8-Okso-7:14-didehidrosedrol isimli bileşiğin sentetik veya doğal yoldan elde edildiğini gösteren herhangi bir kaynağa rastlanmamıştır. Böylece bu bileşiğin varlığı ilk kez bu tezde gösterilmiştir. Ayrıca Sedrol, 5-Hidroksisedrol ve 8-Hidroksisedrolün antibakteriyal aktivite testleri yapılmıştır. Her üç bileşiğin'de dikkate değer antibakteriyal etki gösterdiği bulunmuştur.

Son yıllarda, birçok bitki farmasötik maddelerin kaynağı olarak dünyada daha çok önem kazanmaktadır. Böylece elverişli bitkilerden bir çok farmasötik maddenin elde edilmesi planlanmaktadır.Bu alandaki araştırmalar son yıllarda daha çok önem kazanmıştır. Sunulan bu çalışmada capparis spinosa L.bitkisinin tomurcuklarının kimyasal yapısı incelenmeye çalışılmıştır. Bu çalışmanın amacı kapari bitkisinin tomurcuklarını n-hekzan çözücüsü kullanarak soxhlet cihazında ekstraksiyonunun yapılması, elde edilen çözeltideki fraksiyonların yapılarını infrared spektrometresi, gaz kromotografisi ve kütle spektrometresi aletleri ile tespit etmektir. Anahtar Kelimeler : kapari, kromotografi, kütle spektrometresi, terpen. In recent years, many plants are playing more important role in the world as resource of the pharmaceutic materials. Therefore it has been planned to obtain many pharmaceutics from the avaible plant. However this field of indsutry is new and it has included many problems, investigations in this field are increasingly attractive attention. At the present study caper, plant bud powder has been subjected to extraction by votalite solvent extraction method. The objective of this study is to recover the extractives of caper plant bud by using n-hexane solvents in a soxhlet extractor, and to identify obtained combined from fractioning of the extractives by the Infrared Spectrometry, Gas Chromotography, Mass Spectrometry ( GC-MS ) technique. Key Words : caper, chromotography, mass spectrometry, terpen 46

IV ÖZ Sülfat Selülozu Üretimi Yan Ürünü Terebentinin Arıtılması Bir kağıt hamuru üretim prosesi olan sülfat prosesinden yan ürün olarak elde edilen ham terebentinin ticari olarak kullanılmasını sağlamak amacıyla, terebentinde istenmeyen koku ve renge neden olan kükürtlü organik bileşikler uzaklaştırılmaya çalışılmış bunun için fraksiyonlu destilasyon ve kimyasal maddelerle işlemler uygulanmıştır. Fraksiyonlu destilasyon yoluyla tam anlamıyla bu amaca ulaşılamadığı görülmüştür. Kimyasal madde olarak sodyum hipoklorit çözeltisi kullanılarak yükseltgeme yoluyla bu bileşiklerin kısmen giderilmesi kısmen de kötü kokulu olmayan bileşiklere dönüştürülmesi sağlanmıştır. Sodyum hipoklorit çözeltisi ve ham terebentin farklı yapıda olduklarından biraraya getirildiklerinde iki ayrı faz oluşturduklarından etkili bir mekanik karıştırma sağlanarak safsızlıkların her bir molekülünün hipoklorit çözeltisi vasıtasıyla oksidasyonunun gerçekleşmesi için iyi bir dispers ortam yaratılmıştır. Bu işlem bazı kükürtlü organik bileşikleri suda çözünebilen ürünlere dönüştürmüş ve hipoklorit çözeltisi ile oksidasyon sonrasında yapılan yıkama işlemi ile bu ürünler uzaklaştırılmıştır. Yükseltgenme sonucu oluşan organik kükürtlü bileşiklerin terebentinin içinde kalmakla beraber kötü kokulu olmadıkları ( merkaptan içermedikleri ) görülmüştür. Sonuçta atıktan tam saf kimyasal hammadde olarak değil ama çözücü olarak kullanılabilecek terebentin eldesi sağlanmıştır. V ABSTRACT PURIFICATION OF TURPENTINE AS BY- PRODUCT OF SULFATE CELLULOSE PRODUCTION In order to make crude turpentine of marketable grade; which is by- product of sulfate process that is a pulp production process; malodorous sulphur compounds causing odor and colour in turpentine taken away by fractional distillating and dissolving them in water by using chemical solutions. The crude sulfate turpentine and the hypochlorite solution used in this process have different specific gravities and are immiscible. The highly efficient dispersion of the reagents by vigorous mechanical agitation is a most important factor for removing the the malodor from, and improving the color of, the turpentine. The efficient dispersion of both liquids is necessary since the desired results are best achieved when each molecule of impurity has been oxidized by the hypochlorine solution. The oxidation process converts the malodorous sulfur compounds into water soluable products which are removed in the subsequent washing step, thus resulting in the complete removal of the malodor. 41

201 ÖZET Bu çalışmada Compositae familyasına ait Tanacetum türlerinden, Tanacetum argenteum bitkisinin alt türleri; subsp. argenteum, subsp. flabellifolium ve subsp. canum var canum' un kimyasal kompozisyonu karşılaştırmalı olarak incelendi. Her üç bitkinin gölgede kurutulan toprak üstü kısmı değirmende toz edildikten sonra, sırasiyle petrol eteri (40-60°), kloroform ve metanol ile ekstre edildi. Ekstreler ÎTK ile kontrol edilerek seskiterpen lakton içermeyen petrol eteri ekstresi incelenmedi. Kloroform ve metanol ekstreleri benzer madde içerdikleri için birleştirilerek sütun kromatografısi yapıldı. Sütundan alman eluatlar ÎTK' de incelendi ve maddeler silikajel sütun kromatografısi ve preparatif ÎTK ile ayırılarak saflaştırıldı. Bilinen yapıda oldukları düşünülen bileşiklerin, XH NMR spektrumları, İTK' sindeki Rf değerleri ve belirteçle vermiş oldukları renkleri daha önce izole edilmiş standart bileşiklerle kıyaslanarak yapıları tayin edildi. Yeni bileşiklerin yapıları ise, İR, NMR yöntemleri ('H,,3C APT, Spin decoupling, COSY, HETCOR, NOE), MS ve X-ray analizi gibi spektroskopik yöntemler ve bazı kimyasal reaksiyonlarla aydınlatıldı (asetilasyon, oksidasyon, siklizasyon, epoksidasyon). Kimyasal olarak incelenen TAA bitkisinden, parthenolide, peroxyparthenolide, stizolin, desacetyllaurenobiolide, spiciformin, isospicifomin, desacetyltulipinolid- 1 p/ 1 0a-epoxide, 1 0, 1 Oa-epoxy- 1, 1 0H- desacetyllaurenobiolide, tatridin A, l-ep/'-tatridin B, tamirin, 8a- hydroxycostunolide, sivasinolide, lp/4a,6a-trihydroxyeudesm-l l(13)-en- 8,12-olide, desacetyl-P-cycloprethrosine, michelenolide olarak bilinen bileşiklerin yanısıra, germakranolid yapısında iki yeni bileşik; 8a-202 angeloyloxycostunolide ve ip-peroxy-8a-angeloyloxycostunolide izole edildi. TAF bitkisinden, parthenolide, desacetyllaurenobiolide, desacetyltulipinolide-ip,10a-epoxide, spiciformin, isospiciformin, tatridin A, l-epı'-tatridin B, tamirin, deacetyl-P-cycloprethrosine, sivasinolide ve dentatin A olarak bilinen bileşiklere ilaveten Flabellin olarak adlandırılan gayanolid yapısında yeni bir bileşik elde edildi. T AC bitkisinden ise, parthenolide, peroxyparthenolide, dihydroparthenolide, santamarin, douglanin, ip,4a- dihydroxy-6a-angeloyloxyeudesm-l l(13)-en-8,12-olide, magnograndiol, ip- hydroxy-6o>angeloyloxyeudesm-4( 1 5), 1 1 ( 1 3)-dien-8, 1 2-olide 1 -epi-tatridin B, michelenolide, sivasinolide, ve flabellin olarak bilinen bileşiklerin yanısıra, ip-Hydroxy-6a-angeloyloxy-4(5),ll(13)-germacradien-8,12-olide, ip,4a- Dihydroxy-6a-isobuthyloxyeudesm-ll(13)-en-8,12-oIide, Epoxyflabellin, A3(4)-4-Hydroxyraethyinabellin, A3(4)-4-Oxo-flabelIin, 1 la-Methylflabellin ve lip-Methylflabellin olarak adlandırılan yedi yeni bileşik izole edildi. 203 SUMMARY In Turkey these are three Tanacetum argenteum (Compositae) subspecies; subsp. argenteum, subsp. flabellifolium, subsp. canum var. canum. In this work, the chemical compositions of these three subsp. were investigated by spectral methods and some chemical reaction as well. The aerial parts of all the three plants were powdered and extracted by petrol (40-60°), chloroform and methanol respectively. Controlling of the extracts were made by thin layer chromatography (TLC). Petroleum extracts which did not contain sesquiterpene lactones, were not studied. The chloroform and the methanol extracts contained similar compounds, were combined and the residue was applied on a silica-gel column. Eluents taken from the column were separated and purified by preparative TLC. The structure of the known compounds were determined by comparing their spectral data and Rf values with those of the standards. The other compounds supposed to be unknown were subjected to numerous spectral methods such as IR, NMR (*H NMR, 13C APT, spin decoupling, COSY, HETCOR, NOE) MS, X-ray, and some chemical methods i.e. acetylation, cyclization, oxydation and epoxydation to identify their structures. TAA yielded the known compounds; parthenolide, peroxyparthenolide, stizolin, spiciformin, isospicifomin, tatridin A, l-e/w'-tatridin B, desacetyllaurenobiolide, desacetyltulipinolid- 1 J3, 1 Oa-epoxide, 1J},1 Oa-epoxy- l,10H-desacetyllaurenobiolide, tamirin, 8o>hydroxycostunolide, lp/4a,6ct- trihydroxyeudesm- 11(13 )-en-8, 1 2-olide, si vasinolide, michelenolide, desacetyl-P-cycloprethrosine and two new compounds called as 8a- Angeloyloxycostunolide and ip-Perox-8a-angeloyoxycostunoIide.204 T AF gave the known compounds; parthenolide, desacetyllaurenobiolide, desacetyltulipinolide-ip,10a-epoxide, spiciformin, isospiciformin, tatridin A, 1-e/w-tatridin B, tamirin, deacetyl-P-cycloprethrosine, sivasinolide, dentatin A and a new compound named as Flabellin whih was a guaianolide. T AC afforded seven new compounds, ip-Hydroxy-6a-angeloyloxy- 4(5),ll(13)-germacradien-8,12-olide, Epoxyflabellin, A3(4)-4-Oxo- flabellin, A3(4)-4-Hydroxymethylflabellin, lla-Methylflabellin llp- Methylflabellin and ip,4a-Dihydroxy-6a-isobuthyloxyeudesm-ll(13)-en- 8,12-olide, and the following known compounds parthenolide, peroxyparthenolide, dihydroparthenolide, santamarin, douglanin, ip,4a- dihydroxy-6a-angeloyloxyeudesm-l l(13)-en-8,12-olide, magnograndiol, ip~ hydroxy-6a-angeloyloxyeudesm-4(15),l l(13)-dien-8, 12-olide l-e/?/-tatridin B, michelenolide, sivasinolide, and flabellin. 214

ÖZET Bu deneysel çalışmamızda bir serbest oksijen radikal giderici olan Ginkgo bilobanın intraabdominal adezyonlar ve anastomoz iyileşmesi üzerine etkilerini araştırmak üzere, her grupta 10 tavşan olmak üzere 3 grup halinde toplam 30 tavşan kullanıldı. Tüm tav şanlara intestinal anastomoz ve çekal fırçalama uygulandı. Kontrol grubunda ilaç verilmedi. Grup B'de peroperatuar intraabdominal Ginkgo biloba ekstresi verildi. Grup C'de de peroperatuar ve posto- peratuar peroral 5 gün Ginkgo biloba ekstresi verildi. Postoperatif 12. gün tüm denekler feda edildikten sonra adezyonlar skorlandı. Anastomoz iyileşmesi, patlama basıncı ile değerlendirildi ve mast hücre degranülasyonuna bakıldı. Gruplar arası istatistiksel karşı laştırma `Student- t` testi ile yapıldı. Yapışıklıkların daha çok anas tomoz bölgesinde ve insizyon yerinde olduğu, fırçalanan serozal yüzeyde çok az olduğu gözlendi. Adezyonlar yönünden Ginkgo biloba verilen gruplarda kontrol grubuna göre anlamlı bir fark bulundu (p < 0.001). Adezyonu önlemede Ginkgo bilobanın yararlı bir ajan olduğu belirlendi.. Ginkgo bilobanın aynı zamanda kontrol grubuna göre anastomoz iyileşmesinde anlamlı derecede faydalı olduğu, anastomoz direncini arttırdığı gözlendi (P

IV ÖZET Türkiye yeterli doğal kaynaklara sahip olmasına karşılık günümüze kadar bu kaynaklar yeterince kullanılamamıştır. Ülkemizdeki mevcut doğal monoterpenlerden koku bileşikleri üretimini amaçlayan bu çalışma ile parfüm sanayiinde geniş kullanımı olan maddelerin üretimi için laboratuvar ölçekteki ilk çalışmalar gerçekleştirilmiştir. oc-Pinen'den başlayarak kafur'a kadar uzanan reaksiyon işlemlerinin ilk basamağım oluşturan kamfen izomerizasyonunda, elde edildiği çam türüne göre içinde % 65-90 oc-pinen olan terebentin hammadde olarak kullanılmıştır. Fraksiyonlu distilasyon ile terebentin içindeki a-pinen miktarı % 95 'e çıkartıldıktan sonra metatitanik asit katalizörü kullanılarak kamfen izomerizasyonu gerçekleştirilmiş ve maksimum dönüşümün sağlandığı parametreler belirlenerek ürünün spektroskopik değerlendirmesi yapılmıştır. Anahtar Kelimeler : Terebentin, a-Pinen, îzomerizasyon, Kamfen, Reaksiyon, Metatitanik asit SUMMARY Turkey is endowed with rich natural resources, however this natural wealth is not being fully exploited. The aim of this study was to look into the possible production of fragrance compounds used in perfumery from natural monoterpenes in laboratory scale. Turpentine containing 65-90 % of a-pinene depending on the species of Pine was used as starting material. Isomerization of a-pinene to camphene was accomplished using a-pinene (min 95 %) obtained by fractional distillation of turpentine. Different catalysts were tested for the isomerization reaction. Optimum conditions for fractionation of turpentine and isomerization reaction of a- pinene were determined at laboratory scale experiments. Maximum conversion (ca. 55%) of a-pinene to camphene was obtained with metatitanic acid used as a catalyst. Camphene, converted from a-pinene, was characterized by GC, GC/MS, NMR, IR and UV spectroscopic analysis. Key words : Turpentine, a-Pinene, Isomerization, Camphene, Reaction, Metatitanic acid 78

229 ÖZET Kuzey yarımkürede oldukça geniş bir yayılış gösteren Viburnum türleri yurdumuz dahil dünyanın çeşitli bölgelerinde diüretik, antispazmotik ve müshil, ayrıca mide ağrılarına, safra ve karaciğer hastalıkları ile böbrek taşlarına karşı kullanılır (9,20,93,268). Bu çalışmada, Türkiye'de yetişen 3 Viburnum türünden (V. opulus, V. lamana, V. orientate) (62) daha önce üzerinde herhangi bir çalışma yapılmamış olan Viburnum orientate Pallas, taşıdığı kimyasal bileşikler yönünden incelenmiştir. Yapraklardan hazırlanan MeOH ekstraktı suda çözülerek sırası ile E^O, EtOAc ve n-BuOH ile ekstre edilmiştir. n-BuOH ve EtOAc ekstraktlan üzerinde yapılan kromatografik (OBSK, KK) çalışmalar sonucunda, anatoliozit, anatoliozit A-E olarak adlandırılan 6 yeni asiklik monoterpen heteroziti, 3 bilinen basit monoterpen heteroziti (Betulalbuzit A,B ve 2(E)- 2,6-dimetil-2,7-oktadien-l,6-diol 6-0-J3-D-glukopiranozit), viborientozit olarak isimlendirilen, oz olarak ribohekzo-3-uloz taşıyan Valeriana tipi 1 ester iridoit heteroziti, ayrıca yapıları kersetol-3-rutinozit, kemferol-3-rutinozit, kemferol-3-glukozit ve epikateşin olarak aydınlatılan 4 fenolik bileşik izole edilmiştir. İzole edilen tüm bu bileşiklerin yapılan kimyasal (asetilasyon, asit ve alkali hidroliz vs.) ve spektral yöntemler [UV, İR, lH ve 13C-NMR (İD ve 2D), FAB-Kütle] kullanılarak aydınlatılmıştır. Anatoliozit A-E bileşikleri, 6-0-[a-L-ramnopiranozil-(l`- 2')-p-D-glukopiranozil]-linalol (Anatoliozit) ortak çekirdeğini taşıyan, ilave oz (glukoz ve ribohekzo-3-uloz) ve monoterpen asit (= Mentiafolik asit) ünitelerinin ozidik ve ester bağlan ile düz zincir halinde bağlandığı yeni bir grup monoterpen heterozitidir. V. orientale yapraklarından izole edilen bu bileşiklerin yanısıra bitkinin uçucu yağı üzerinde de inceleme yapılmış ve gerek hidroliz uygulanmadan, gerekse asit hidroliz sonrası elde edilen uçucu yağda, majör bileşen olarak linalol belirlenmiştir. Geraniol, cc-terpineol ve nerol uçucu yağın diğer ana bileşenleri olarak saptanmıştır. 230 SUMMARY Viburnum species widespread in the northern hemisphere, are used as diuretic, spasmolytic, laxative and also against stomach aches, bile and liver disorders as well as in the treatment of kidney stones in different regions of the world, including Turkey (9,20,93,268). In this study, from one of the three Viburnum species (V. opulus, V. lantana, V. orientale) (62) growing in Turkey, V. orientate was investigated according to its chemical constituents since there is no study carried out on the plant up to date. The methanolic extract of the leaves was dissolved in water followed by extraction with Et20, EtOAc and n-BuOH respectively. As a result of the chromatographic studies (MPLC, CC) on the n-BuOH and EtOAc extracts 6 new acyclic monoterpene glycosides named Anatolioside, Anatoliosides A-E, 3 known simple monoterpene glycosides (Betulalbuside A, B and 2(£>2,6-dimethy-2,7-octadien-l,6-diol- 6-O-P-D-glucopyranoside), a valerian type, ester iridoid glycoside named viborientoside, sugar of which was ribohexo-3-ulose were isolated in addition to 4 phenolic compounds; quercetin 3-O-rutinoside, kaempferol 3-0-rutinoside, kaempferol 3-0-glucoside and epicatechin. The structures of these compounds were elucidated by means of chemical (acetylation, acid and alkaline hydrolysis) and spectral (UV, IR, ^-NMR, 13C-NMR, FAB-MS) evidence. Compounds Anatoliosides A-E have the common core structure, 6- O - [a - L - rhamnopyranosyl - (l`-2') - p-D-glucopyranosyl]-linalool (Anatolioside), to which additional sugar (glucose and ribohexo-3-ulose) and monoterpene acid (menthiafolic acid) units are attached by glycosidic and ester linkages in a straight chain order which are the first examples of a new group of monoterpene glycosides. In addition to these compounds isolated from the leaves of V. orientale, its volatile oil was also investigated and linalool was found to be the major component in the oils isolated either after acidic hydrolysis of the plant or not. Geraniol, a-terpineol and nerol were found as the other main components of the volatile oil. 265

11 ÖZET Yüksek Lisans Tezi HİDROKARBON REÇİNELERİN POLÎMERÎZASYONU Fatih Mehmet özel Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Kimya Mühendisliği Anabilim Dalı Danışman : Doç. Dr. Ali Y. BÎLGESÜ 1993, Sayfa : 143 Jüri : Doç. Dr. Ali Y. BÎLGESÜ : Prof.Dr. Mustafa ALPBAZ : Doç. Dr. Ahmet BİÇER Bu çalışma, yüksek verimle oldukça açık renkli terpen reçinesi üretmek amacıyla yapılmıştır. Alfa-pinen, beta-pinen, dipenten gibi çeşitli terpenlerle am pirik formülü CıoHıe yapısındaki terpenler solvent ortamında Friedel-C rafts tipi katalizörler olarak bilinen A1Cİ3, AIBhs, BF3, ZrCls, BF3(C2Hs)20, SnCİ4 v. b. katalizörle rle polimerize edilmişlerdir. Polimerizasyon üç ağızlı, yuvarlak tabanlı, ceketten ısıtmalı, manyetik karıştırmalı, yarı kesikli olarak çalıştırılan bir cam balonda gerçekleştirilmiştir. îlk olarak, çözücü ve katalizör reaktöre konulmuş ve homojenliği sa.Ql.amak için bir müddet karıştırılmıştır. Daha sonra, terpen karışımı, bir ilave etme hunisi yardımıyla, ortama tedrici olarak ilave edilmiştir. Reaksiyon, dört ayrı katalizörle yapılmış ve her bir katalizör için verim, yumuşama noktası ve değişik katalizör oranlarının verim ve yumuşama noktası üzerine etkileri ile reaksiyon sıcaklığının verim üzerine etkileri incelenmiştir. Her bir deneyde, 500 mi çözücü, 10 g katalizör ve 500 gr terpen karışımı kullanılmıştır. Anahtar Kelimeler : Terpenler, Friedel-C rafts katalizörleri, Polimeri zasyon. ABSTRACT Masters Thesis THE POLYMER! ZATÎON OF TERPENE RESINS Fatih Mehmet ÖZEL Ankara University Graduate School Of Natural and Applied Secience Department of Chemical Engineering Supervisor : Assoc. Prof.Dr. Ali Y. Bî LGESÜ 1993, Page : 143 Jury : Assoc. Prof.Dr. Ali Y. BÎLGESÜ : Prof.Dr. Mustafa ALPBAZ ; Assoc. Prof. Dr. Ahmet BÎÇER This study was made to produce terpene resin in a high yield and very light in color. Various terpenes involving beta-pinene, alpha pinene, dipetene and the like having the empirical formula CıoHıs were polymerized in a solvent and in the presence of a metal halide catalyst of the Friedel-C rafts type, for example AICI3, AlBrs, BF3, ZrCls» BF3 (C2Hs)2Ö, SnCİ4 and the like. The polymerization reaction was carried out continously in a three-neck, round bottom glass flash with magnetic stirring and a heating jacket. Firstly, the solvent and catalyst were poured in to the flask and stirred for homogenity for a moment. Then terpene mix ture was gradually introduced to the medium through a additional funnel, and for each of these catalyst, the effects of yield, sof tening point and the effect of reaction temparature on yield were investigated. In each experiment, 500 ml of solvent, 10 g of catalyst and 500 gr of terpene mixture were used. Key words : Terpenes, Friedel-C rafts catalysts, polimerization. 143

ÖZET Yüksek Lisans Tezi HİDROKARBON REÇÎNELERÎN TERPEN POLÎMERLERÎNÎN ELDESÎNDE KULLANIMI Zeliha önder Ankara üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Kimya Mühendisliği Anabilim Dalı Danışman : Doç. Dr. Ali Y. BÎLGESÜ 1993, Sayfa : 81 Jüri : Doç. Dr. Ali Y. BÎLGESÜ : Prof. Dr. Mustafa ALPBAZ : Prof. Dr. Yuda YÜRÜM Bu çalışma, rosinin hafif fraksiyonlarından oluşan terpenin değerlendirilmesi amacıyla yapılmıştır. Bu amaç için, terpen; stiren ile susuz aluminyumklorür katalizörlüğünde ve toluen çözücülüğünde katyonik olarak kopolimerizasyona tabi tutulmuş ve kopolimerlerin yumuşama noktaları üzerine su buharı damıtmasının etkisi incelenmiştir. Kopolimerizasyon üç ağızlı, yuvarlak tabanlı, ceketten ısıtmalı, manyetik karıştırmalı, yarı kesikli olarak çalıştırılan bir cam balonda gerçekleştirilmiştir. îlk olarak, çözücü ve katalizör reaktöre konulmuş ve homojenliği sağlamak için bir müddet karıştırılmıştır. Daha sonra, terpen-stiren komonomer karışımı, bir ilave etme hunisi yardımıyla, ortama tedrici olarak ilave edilmiştir. Reaksiyon, 3 ve 6 saat sürelerde, 10°-45°C ve 10°~60<>C sıcaklık aralıklarında gerçekleştirilmiştir. Her bir deneyde, 100 mi çözücü, 5 g katalizör ve ağırlıkça 70:30 terpen-.stiren komonomer karışımı kullanılmıştır. Kopolimerizasyon sonunda, su buharıyla hafif ürünlerin üründen uzaklaştırılmalıyla, Halk-Bilye yumuşama noktası 15°-6Ö'!'C arasında değişen kopolimerler elde edilmiştir. Anahtar Kelimeler ; Kopolimerizasyon, Terpenler, Yapıştırıcılar, Doğal Reçineler, Katyonik Kopolimerizasyon ve Eteri Yağlar ABSTRACT Masters Thesis THE PRODUCTION OF TERPENE POLYMERS FROM HYDROCARBON RESINS Zeliha ÖNDER Ankara University Graduate School Of Natural and Applied Secience Department of Chemical Engineering Supervisor : Assoc. Prof «Dr. Ali Y. BÎLGESÜ 1993, Page : 81 Jury : Assoc. Prof.Dr. Ali Y. BÎLGESÜ : Prof. Dr. Mustafa ALPBAZ : Prof. Dr. Yuda YÜRÜM This study was made to utilize terpene which was composed of the light product of rosin. For this aim, terpene and styrene were cationicly copolymer i zed by using toluene as solvent and anhydrous alüminyum chloride as catalyst and the effect of steam distillation on the softening point of copolymers was investigated. The copolymerization took place semi continously in a three- neck, round bottom glass flask with magnetic stirring and a heating jacket. Firstly, the solvent and catalyst were poured into the flask and stirred for homogenity for a moment. Then, terpene-styrene com- onomer mixture was gradualy introduced to the medium through a addi tional funnel. The reaction was allowed to proceed for either 3 or 6 hours, the temperature ranging from 10 to 45°C or 10 to 60°C. 100 ml solvent and 5 g catalyst were used in each experiment, the terpene: sty rene ratio being 70:30 (w/w). At the end of copolymerization, by removing the light products from copolymers with steam distillation, copolymers with Ring and Ball softening points varying in the ranges of 15 to 60°C were obtained. Key Words : Copolymerization, Terpenes, Adhesives, Natural Resins Cationic Copolymerization and Essensial Oils 82

ÖZET Yüksek Lisans Tezi GÖLYA?ININ SU FAZINDA KALMA SURESİNİN BAZI ALKOLLERİN MİKTARLARI ÜZERİNE ETKİSİ Derya ŞENCAN Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Gıda Bilimi ve Teknolojisi Anabilim Dalı Danışman: Doç. Dr. Ali BAYRAK 1993, Sayfa: 42 Jüri : Doç. Dr. Al i BAYRAK : Prof.Dr. Adem ELGÜN : Prof.Dr. Neşet ARSLAN Bu çalışmada, gülyağının su fazında kalma süresinin, önemli terpen alkollerin miktarları üzerine etkisi incelenmiştir. Bu amaçla, materyal olarak, gül ( Rosa damascena Miller ) çiçeklerinden destilasyonla elde edilendestilattan, farklı bekletme süreleri sonunda gülyağı ve gülsuyu örnekleri alınmıştır, örneklerin kırılma indisleri ve nispi yoğunlukları tespit edilmiştir. Örneklerdeki sitronellol, nerol, jeraniol ve feniletil alkol miktarları gaz kromatograf isiyle belirlenmiştir. Araştırma sonuçları, destilatı bekletme süresi boyunca, su fazı ile yağ fazı arasında sürekli etkileşimin olduğunu göstermiştir. Sonuç olarak, gülyağını su fazında bekletme süresinin, sıcaklık ve pH'ya bağlı olarak, gülyağı ve gülsuyu örneklerindeki bazı alkollerin (sitronellol, nerol, jeraniol ve feniletil alkol) miktarları üzerine etkili olduğu kanısına varılmıştır. Farklı bileşim ve kaliteye sahip gülyağı ve gülsuyu elde edilmesi amacıyla, hammadde özellikleri ve üretim metodları gibi kriterler yanında, sıcaklık, pH ve bekletme süresinin de dikkate alınması gerektiği saptanmıştır. ANAHTAR KELİMELER : Gül {Rosa damascena Miller;, damıtma, gülyağı, gülsuyu, bekletme, fiziksel indisler, terpen alkoller, gaz kromatografisi. Ill ABSTRACT MASTER THESIS EFFECT OF CONTACT DURATION OF WATER-PHASE WITH ROSE OIL ON THE CONTENTS OF SOME ALCOHOLS Derya ŞENCAN Ankara University Graduate School of Natural and Applied Science Department of Food Science and Technology Supervisor : Assoc. Prof.Dr. Ali BAYRAK Year : 1993, Page : 42 Jury : Assoc. Pof.Dr.Ali BAYRAK : Prof.Dr. Adem ELGÜN : Prof.Dr. Neşet ARSLAN In this research, the waiting period of rose {Rosa damascena Miller) oil in the water phase was evaluated on the contents of some of terpene alcohol. The examples of rose oils (attar) and rose waters taken from distillateIV produced by distillation from the rose petals were used as a material. The refractive index and relative density of the samples were measured. The citronellol, nerol, geraniol and phenethyl alcohol contents of the samples were determined by gas chromatography. The results of research pointed out that there was a continuos interaction between the water phase and the oil phase during the keeping period of distillate. By the gas chromatographic analyses, it was conclude that the keeping period of some samples in the water phase has an effect on the contents of some alcohols (citronellol, nerol, geraniol and phenethyl alcohol) contained by rose oil (attar) and rose waters. In order to produce with different composition and quality of rose oil and rose water, not only the quality of raw material and production method, but also temperature, pH and keeping period should be taken in to account. KEY WORD : Rose (Rosa damascena Miller), distillation, rose oil, rose water, keeping period, physical indexes, terpene alcohol, gas chromatography. 42

96 ÖZET Sitral ve sitronellal içeren uçucu yağlar özellikle, çeşitli amaçlarla örneğin; Vitamin A ve Vitamin E sentez başlangıç maddesi olan iyononlarm elde edilişinde kullanılan sitral ve sitronellal üretimi için hammadde kaynağı olarak kullanılmak tadır. Bu çalışmada, parfümeri, kozmetik ve gıda endüstrisinin temel maddelerinden olan ve önemli terapötik etkilere sahip sitral ve sitronellal içeren uçucu yağları, değerlendirme olanakları tartışıldı. Anadolu'da doğal olarak yetişen M. officinalis L.subsp. inodora, uzun yıllardan beri halk arasında kullanılmaktadır. Günümüze dek üzerinde çalışma yapılmamış olan M. officinalis L. subsp. inodora' dan elde edilen limon kokulu uçucu yağ kolon kromatografisi, gaz-sıvı kromatografisi ve gaz kromatografisi- kütle spektroskopisi yöntemleri ile analiz edildi. Bitkinin yaprak ve çiçekli dal uçları %0.099 uçucu yağ içermektedir ve bu yağın ana bileşenleri; 3-kübeben (%15.41), B-karyofillen (%14-24), elemen tip seskiterpentkalkol (ci5H26^' %7.39), a-kadinol (%7.19), sitral a (geranial %6.62), sitral b (neral, %5,82) ve kadinol izomeri (%3.96)'dır. 97 SUMMARY POSSIBILITIES OF EVALUATION OF CITRAL and CITRONELLAL CONTAINING VOLATILE OILS IN INDUSTRY and THERAPY and INVESTIGATIONS ON THE VOLATILE OIL OF M. OFFICINALIS L.SUBSP.INODORA Citral and citronellal containing volatile oils are employed in particular as a raw material for the production of citral and citronellal that are used for several purposes i.a. for the manufacture of ionones as the starting materials of vitamin A and vitamin E. In this study possibilities of evaluation of citral and citronellal which are ones of basic substances in the industry (perfumery, cosmetics and food ind.) and have im portant therapeutic effects, containing volatile oils have been discussed. M. officinalis L.subsp.inodora which grows naturally in Anatolia has been used in folk medicine for many years. The volatile oil with a lemon-like odour from M. officinalis L.subsp.inodora that hasn't been studied until now, has been analyzed by LSC, GLC and GC-MS methods. The leaves and flowering tops of this plant contain 0.099% volatile oils and the main components of the oil are 3-cubebene (15.41%), 3-caryophyllene (l4.24%), an elemene-type sesquiterpene alcohol (C15H260' 7.39%), a-cadinol(7.19%) citral a (geranial, 6.62%), citral b (neral, 5.82%) and cadinol isomer (3.96%). 109