Fıstık çamı (Pinus Pinea L.) ibre yapraklarında terpen konsantrasyonunun zamana bağlı değişimi

Bu tez çalışması Pamukkale Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri tarafından 2019FEBE049 nolu proje ile desteklenmiştir Türkiye’de doğal yayılış gösteren beş çam türünden bir olan Fıstıkçamı (Pinus pinea L.), tohumu yenilebilir özellikte, ekonomik açıdan yüksek değere sahip ve ayrıca peyzaj alanlarında sıkça kullanılan bir çam türüdür. Fıstıkçamı, 20 metreye kadar boylanabilen, dağınık tepe tacına sahip, 4-5 metre kazık kök yapabilen, yaşam süresi yaklaşık yüzyıl olan bir ağaçtır. Tıpkı diğer bitkiler gibi fıstıkçamı da abiyotik ve biyotik çevre şartlarına karşı çeşitli kimyasallar üretir. Üretilen bu kimyasalların en yaygın olanları terpen türevli bileşiklerdir. Bu çalışmanın amacı, mevsimsel değişikliklerin fıstıkçamı terpen konsantrasyonu üzerindeki etkilerin araştırılmasıdır. Bu amaçla Pamukkale Üniversitesi (Denizli) Kampüs alanından ve Bergama-Kozak (İzmir) bölgelerinden bireyler seçilmiş ve belirlenen ağaçlardan ibre örnekleri alınmıştır. İbreler, bir yılı kapsayacak şekilde her ay örneklenmiştir. Toplanan ibre örneklerinin içermiş olduğu terpen miktarı GC-MS analizleri ile incelenmiştir. Terpen miktarlarının zamana bağlı değişimleri R programı kullanılarak istatistiksel olarak incelenmiştir. Çalışmada sonuç olarak; fıstıkçamı ibre yapraklarında limonene, α-pinene ve camphene miktarları arasında mevsimsel değişikliklere bağlı olarak istatistiksel olarak anlamlı farklılıklar bulunmuştur. Pinus pinea L., is one of the five natural pine species distributed in Turkey. The species has edible seeds, high economic value and it is also used for landscape purposes. P. pinea grows up to 20 meters, makes 4-5 meters taproot, has a broad and flat crown and it can live up to a hundred years. P. pinea also produces various chemicals in response to abiotic and biotic factors. The most common of these chemicals are terpene compounds. The aim of this study was to investigate the effects of seasonal changes of terpene concentration in P. pinea. For this purpose, the trees were randomly selected from Pamukkale University Campus and Bergama-Kozak region in İzmir. The sample collection conducted every month to investigate seasonal terpene variation. The amount of terpene compounds in the needles was determined by GC-MS analyzes. The variations among the concentration of terpene compounds due to seasonality were analyzed using the R program. The results revealed statistically significant differences between the limonene, α-pinene, and camphene compounds.