Search

Klimatske promene, degradacija zemljišta i gubitak biodiverziteta predstavljaju sve veće pretnje za čovečanstvo, a zaštita zemljišta ima ključnu ulogu u njihovom rešavanju [1]. Jedan od načina za smanjenje koncentracije ugljenika u atmosferi i ublažavanje efekata klimatskih promena je proces vezivanja ugljenika u zemljištu, poznat i kao sekvestracija. Ovaj proces podrazumeva skladištenje organskog ugljenika iz ostataka biljaka u zemljište, sintezom i mineralizacijom zemljišne organske materije (OM) [2]. Iako je ovaj proces relativno spor, organskog ugljenika ima više u površinskom sloju zemljišta nego u atmosferi i nadzemnoj vegetaciji zajedno. Nažalost, procenjeno je da je skoro polovina svetskog fonda zemljišta degradirana u nekom obliku, što predstavlja ozbiljan izazov u održavanju procesa vezivanja ugljenika [3]. Organska materija je ključna za plodnost i normalne funkcije zemljišta. Pored toga što je izvor hraniva za biljke, čuva strukturu zemljišta, sprečava eroziju, povećava sposobnost zemljišta da zadrži vodu, održava biodiverzitet i utiče na sudbinu zagađujućih materija. Stoga međunarodna zajednica intenzivno radi na istraživanju i promociji praksi koje doprinose očuvanju organske materije u zemljištu [4].

Organska materija je esencijalna komponenta zemlјišta, a čine je sve žive i mrtve materije stvorene biološkim putem, koje se nalaze na zemlјištu ili na njegovoj površini. Živi deo organske materije zove se edafon, a izumrli deo koji se nalazi u neprekidnim procesima transformacije humus. Dakle, u širem smislu, humus je sva mrtva organska materija u zemlјištu, a u užem humusom se smatraju humusne materije nastale u procesu humifikacije, mikrobiološkom razgradnjom i nastankom novih kompleksnih organskih materija.

Savremena poljoprivredna proizvodnja podrazumeva neracionalnu upotrebu velikih količina pesticida, što narušava kvalitet i plodnost poljoprivrednih zemljišta. Visoke koncentracije teških metala u zemljištu predstavljaju veliki rizik po agroekosisteme i živi svet, a najčešći uzrok zagađenja je antropogeni uticaj i neadekvatna primena hemijskih sredstava. Usled dugotrajne i intenzivne primene fungicida na bazi bakra, zemljišta pod vinogradima posebno su ugrožena od zagađenja ovim metalom. Primena fungicida na bazi bakra, često je povezana sa smanjenom aktivnošću mikroorganizama i promenama u strukturi mikrobnih zajednica. U cilju globalne procene stanja zemljišta pod vinogradima ispitane su fizičke, hemijske i mikrobiološke osobine zemljišta i u vinogradarskom rejonu Vranje. Brojnost mikroorganizama i dehidrogenazna aktivnost u uzorcima sa kontrolnih parcela ukazuju da način iskorišćenja parcele nije uticao na mikrobiološke parametre zemljišta. Raznovrsnost, brojnost i aktivnost mikroorganizama zavisili su prvenstveno od pH reakcije i fizičko-hemijskih osobina zemljišta. Modern agricultural production implies irrational use of large amounts of pesticides, which impairs the quality and fertility of agricultural soil. High concentrations of heavy metals in the soil pose a great risk to agroecosystems and wildlife, and the most common cause of pollution is anthropogenic impact and inadequate use of chemicals. Due to long-term and intensive application of copper-based fungicides, soils under vineyards is particularly vulnerable to pollution by this metal. The use of copper-based fungicides is often associated with reduced activity of microorganisms and changes in the structure of microbial communities. In order to globally assess the condition of the soil under vineyards physical, chemical and microbiological properties of the soil in the wine-growing region of Vranje were examined. The abundance of microorganisms and dehydrogenase activity in the control plots indicate that the method of plot utilization did not affect the microbiological parameters of the soil. The diversity, abundance and activity of microorganisms depended primarily on the pH reaction and physical and chemical properties of the soil.

Proizvodnja kvalitetnog grožđa i visokokvalitetnog vina tipičnog za određeno vinogradarsko područje, temelji se na ekološkim, odnosno abiotičkim i antropogenim faktorima terroir-a. Ovaj proces započinje optimalnim korišćenjem zemljišta, a sve u skladu s konkretnim, odnosno lokalnim uslovima sredine. Budući da je vinova loza višegodišnja, dugovečna biljka, optimalno korišćenje zemljišta u vinogradarstvu je posebno važno u cilju dobijanja stabilnih prinosa i grožđa odgovarajućeg kvaliteta. S obzirom na to da ova plemenita biljka razvija moćan korenov sistem, zemljišnim uslovma mora se pristupiti planski. Iz tog razloga, pri podizanju vinograda, veoma je važno optimizovati sve neophodne uslove uređenja zemljišta za gajenje, počevši od drenaže zemljišta, đubrenja, protiverozionih mera, kalcizacije, pa sve do izbora odgovarajuće sorte i (često zaboravljene) podloge vinove loze. Izbor lozne podloge, zajedno sa sortom vinove loze kao antropogenog faktora terroir-a, zasniva se na konkretnim karakteristikama abiotičkih faktora terroir-a vinogradarskih mikropodručja, agrobiološkim svojstvima nakalemljenih sorti i drugim ljudskim faktorima uključujući i zahteve tržišta.

Eksperimentalni ogled sa paprikom bio je postavljen u plasteniku tokom 2021. godine sa sledećim tretmanima: vodeni ekstrakti od korena maslačka, kore banane i preparata Nutri Fos-K koji su primenjeni folijarno. U razvoju održivih poljoprivrednih sistema nastoji se da se smanji upotreba sintetičkih mineralnih đubriva kako bi se dobila zdravstveno bezbedna hrana proizvedena po organskim principima. Postignut je zadovoljavajući broj plodova i prinos paprike u primeni vodenih ekstrakata od korena maslačka i bananine kore. Najbolji rezultati su postignuti sa primenom tečnog sintetičkog đubriva Nutri Fos-K, jer sadrži visoku koncentraciju fosfora i kalijuma. Međutim, primena nedozvoljenih preparata u organskoj proizvodnji negativno utiče na životnu sredinu i poskupljuje proizvodnju. Primena vodenih ekstrakata od biljaka koje se nalaze na gazdinstvu i od biljnih otpadaka ne utiče na poskupljenje proizvodnje. Preporuka je nastaviti sa istraživanjem u pravcu primene vodenih ekstrakata. An experiment with peppers was set in a greenhouse during the year 2021 and it included the following treatments: aqueous dandelion root and banana peel extracts and Nutri Fos-K preparation which were applied foliarly. In sustainable agricultural systems' development, there are efforts to decrease synthetic mineral fertilizer use to obtain healthy food produced by organic cultivation principles. A satisfactory pepper fruit number and yield were achieved by applying aqueous dandelion root and banana peel extracts. The best results were achieved by applying liquid synthetic fertilizer Nutri Fos-K, because it contains high phosphorus and potassium concentrations. However, the use of prohibited preparations in organic production negatively affects the environment and rises production costs. Applying aqueous extracts of farmstead plants and plant residue does not affect production cost increase. The suggestion is to continue research in the direction of aqueous extract application.

Uticaj korišćenja zemljišta na svojstva zemljišta je dobro dokumentovan i procenjen kao dominantni antropogeni pritisak koji izaziva degradaciju zemljišta. Prirodan sklop zemljišta je u današnje vreme, očuvan na veoma malim površinama, najčešće u sklopu zaštićenih prirodnih dobara. Cilj ovog rada je da se pruži generalna i brza procena uticaja načina korišćenja zemljišta na zemljišne karakteristike na primeru Opštine Beočin. U radu je poređeno zemljište opštine pod poljoprivrednom biljnom proizvodnjom i šumsko zemljište nacionalnog parka (NP). Način korišćenja zemljišta se odrazio na zemljišnu pH reakciju. U šumskom zemljištu pH reakcija varira u opsegu od 3,42 do 5,50, dok u poljoprivrednom u opsegu 6,42 do 7,45. Posledično, sadržaj karbonata je u šumskom zemljištu manji od 0,5%, dok je u poljoprivrednom na jednoj lokaciji livade sadržaj manji od 0,5 %, a na ostalim obradivim površinama u opsegu 4,3 do čak 33,9%. Šumsko zemljište je značajno bogatije organskom materijom (prosek 4.28%) u odnosu na poljoprivredno zemljište (1,86%). The impact of land use on soil properties is well documented and marked as the dominant anthropogenic pressure resulting in soil degradation. Nowadays, the natural composition of the land is preserved on very small areas, most often as part of protected natural assets. The aim of this paper is to provide a global and fast assessment of the impact of land use on land characteristics on the example of the Municipality of Beočin. The paper compares the land of the municipality under agricultural crop production and the forest land of the National Park (NP). The way of land use affected the soil pH reaction. In forest soil pH reaction varies in the range of 3.42 to 5.50, while in agricultural land in the range of 6.42 to 7.45. Consequently, the content of free carbonates in forest land is less than 0.5%, while in agricultural land at one location of the meadow the content is less than 0.5%, and in other arable land in the range of 4.3 to as much as 33.9%. Forest land is significantly richer in organic matter (average 4.28%) compared to agricultural land (1.86%).

Dva najzastupljenija tipa zemljišta, eutrični kambisoli i vertisol zajedno pokrivaju tek manje od 50% površine Rasinskog okruga. Od ostalih tipova zemljišta na manjim površinama zastupljeni su i luvisol (ilimerizovano zemljište), podzol, distrični kambisol (smeđe kiselo zemljište) i regosol (sirozem na rastresitom supstratu). Na neznatnim površinama prostiru se i rigosol, koluvijum, kalkomelanosol (krečnjačko – dolomitna crnica), litosol (kamenjar), humofluvisol (aluvijalno livadsko zemljište), pseudoglej i rendzina. Ipak, karakteristika tipova zemljišta Rasinskog okruga je manja zastupljenost dva najdominantnija tipa zemljišta, tj. više je izražen pedodiverzitet. Zanimljivo je da je na Pedološkoj karti uočeno vrlo malo učešće rigosola (podtip vitisol), tj. tipa zemljišta karakterističnog za vinogradarsku proizvodnju (svega 1,21%). Odabir lokacija (vinogradarskih lokaliteta i/ili mikropodručja) istraživanja bazirao se na načelu reprezentativnosti prirodnih karakteristika i potencijala za proizvodnju vinskog grožđa vinogradarskih područja Rasinskog okruga. Za definisanje bližih lokacija, korišćeni su podaci na osnovu obrade: digitalizovane pedološke karte Srbije, granice rasprostiranja Rasinskog okruga, vinogradarskog rejona Tri Morave s vinogorjima, kao i proizvodnih parcela, odnosno vinograda. Osim toga, rukovodilo se i kriterijumom odabira starijih zasada vinove loze s lokalnim, odnosno autohtonim sortama, u cilju sagledavanja i ocene antropogenog uticaja na zemljišne procese u dužem proteklom periodu, kao i brojnosti postojećih vinogradarskih parcela po vinogorjima. Na osnovu ovih ulaznih parametara, odabrano je 17 ciljanih lokacija uzorkovanja u okviru devet katastarskih opština.

Visoki prinosi i stabilnaproizvodnja soje pod direktnim su uticajem količini i dostupnosti hraniva biljkama. Cilj ovih istraživanja je ispitivanje uticaja NPK đubriva sa mikroelementima i efektivnih mikroorganizama na prinos kod tri sorte soje, različitih grupa zrenja. Efektivni mikroorganizmi i NPK đubrivo sa mikroelementima statistički veoma značajno povećavaju prinos soje. Efektivni mikroorganizmi povećali su prinos za 7,28%, NPK đubrivo sa mikroelementima za 11,20%, dok kombinacija efektivnih mikroorganizama i NPK đubriva sa mikroelementima povećava prinos soje za 14,86%. High yields and stable soybean production are under direct influence of plant nutrient quantity and availability. The aim of this research was to examine the effect of NPK fertilizer with trace elements and effective microorganisms on the yields of three soybean varieties which belong to different maturation groups. Effective microorganisms and NPK fertilizer with trace elements statistically very significantly increase soybean yield. Effective microorganisms increased the yield by 7.28%, NPK fertilizer with trace elements by 11.20%, while the combination of effective microorganisms and NPK fertilizer with trace elements increase soybean yield by 14.86%.

Tokom 2017., 2018. i 2019. godine ispitivana je primena NPK i N đubriva u jesenjem i prolećnom periodu na prinos, sadržaj ulja u zrnu soje i prinos ulja po jedinici površine. Jesenja primena NPK đubriva uz predsetvenu primenu azotnog đubriva AN ima najveći pozitivan efekat na prinos zrna i prinos ulja po jedinici površine. Predsetvena primena azotnih đubriva, bez primene NPK đubriva ima mali efekat na povećanje prinosa zrna i ulja soje. Prolećna primena NPK đubriva i azotnog đubriva AN povećava sadržaj ulja u zrnu, ali smanjuje prinos ulja po jedinici površine i prinos zrna, u odnosu na jesenju primenu NPK đubriva. During the years 2017, 2018 and 2019, application of NPK and N fertilizers was examined in autumn and spring periods, as well as it’s influence on yield, soybean grain oil content and oil yield per area unit. Applying NPK fertilizer in autumn along with a pre-sowing treatment with nitrogenous fertilizer AN has the greatest positive effect on grain and oil yield per area unit. Pre-sowing application of nitrogenous fertilizers without the use of NPK fertilizer has a small effect on the increasement of soybean grain and oil yields. Spring application of NPK fertilizers and nitrogenous fertilizer AN increases grain oil content, but decreases oil yield per area unit and grain yield, when compared to autumn application of NPK fertilizers.

Phacelia tanacetifolia Benth. je važan izvor visokokvalitetnog nektara i polena za pčele. Osim toga, koristi se kao krmna i ukrasna biljka, za pokrovne useve, kao i za redukciju brojnosti nematoda u zemljištu (Popović i sar., 2017). Veliki značaj ima i u organskoj proizvodnji. Koristi se kao smeša za cvetni pojas. Cvetni pojas, čine trake odabranih biljaka cvetnica koje svoju funkciju ostvaruju kroz obezbeđivanje staništa i zaštite mnogih korisnih organizama. Cvetni pojas u fazi cvetanja privlači insekte sa velikom količinom nektara. Kako bi pojas konstantno bio u cvetu seje se mešavina cveća (kamilica, neven, maslačak, facelija,...). Facelija može da se seje naizmenično, svakih 15 dana, i na taj način se obezbeđuje pčelama kostantna dostupnost hrane, pre svega polena i nektara. Konkurencija među biljkama, postignuta različitim razmacima između redova pri istoj gustini biljaka, utiče na prinos semena, morfologiju biljaka i nutritivni sastav semena, jer menja presretanje svetlosti, evapotranspiraciju i potrošnju vlage

U radu je razmatrana opravdanost i mogućnost proizvodnje soje, druge grupe zrenja, u organskom sistemu gajenja u cilju njene samoodrživosti uz ostvarivanje stabilnog prinosa. Poljski ogled bio je postavljen po dizajnu podeljenih parcela. Cilj ovog rada bio je da omogući sagledavanje razlika između sorti i primenjenih folijarnih tretmana sa rastvorom fermentisane koprive, preparata Vital tricho i kombinacije fermentisane koprive i preparata Vital tricho kao i interakcije oba faktora ispitivanja na broj bočnih grana i prinos zrna. Time bi se u organskom sistemu biljne proizvodnje povećale površine pod leguminozama, sa stabilnim zadovoljavajućim prinosima i raspolagalo sa sertifikovanim zrnom soje proizvedenim sa dozvoljenim inputima. Polazna osnova u ovom radu bio je je Zakon o organskoj proizvodnji i primenjena tehnologija organske proizvodnje. Urađena je analiza varijanse za obradu podataka, a srednje vrednosti testirane su LSD testom. Oba faktora ispitivanja ispoljila su statistički značajan uticaj na ispitivana svojstva. In this paper, justification and posibilities of second maturity group soybean production in an organic breeding system were examined, with the aim of it’s self-sustainability along with achieving sustainable yield. The field experiment was set by split-plot design. The aim of this paper was to enable the perceiving of differences between varieties and applied foliar treatments with fermented nettle solution, the preparation Vital tricho and a combination of fermented nettle and the preparation Vital tricho, as well as the interaction between both examination factors on the number of side branches and grain yield. Surfaces with legumes would thereby extend in an organic system of plant production, with stable and satisfactory yields and sertified soybean grain produced with allowed inputs would be at disposal. The initial basis for this paper was The Law on Organic Production and Applied Technology of Organic Production. An analysis of variance for data processing, and average values were tested via LSD test. Both examination factors have shone a statistically significant influence on the examined characteristics. Radovi sa 33. Savetovanja agronoma, veterinara, tehnologa i agroekonomista, Padinska Skela, 2019.

Dvogodišnji poljski eksperimentalni dvofaktorijalni ogled bio je postavljen po dizajnu spli-plot sa dve sorte pasulja i pet tretmana sa organskim dubrivom i mikrobiološkim preparatima. Cilj je bio da se utvrdi uticaj faktora ispitivanja na morfološke osobine — broj bočnih grana i visinu biljaka koje indirektno utiču na prinos u organskom sistemu gajenja. Sorta Zlatko u proseku je formirala 7,80% više bočnih grana i 2,05% veću visinu biljaka u odnosu na sortu Maksa. The biennial two-factorial field experiment was set by split-plot design with two bean varieties and five treatments with organic fertilizer and microbiological preparations. The aim was to identify the influence of the examination factors on the morphological characteristics — number of side branches and plant height which indirectly affects the yield in an organic system of production. Variety Zlatko has, in average, formed 7.80% more side branches and a 2.50% greater height in comparison with the variety Maksa.

U svetu postoji više različitih sistema klasifikacije poljoprivrednog zemljišta, u zavisnosti od izbora prioritetnih kriterijuma. Uz razvoj informacionih tehnologij, neophodnost detaljnog rekognosciranja i mapiranja zemljišta na nivou države, opštine, farme postaje široko rasprostranjeno. Cilj izrade rešenja "SKUP" je povećanje profitabilnosti i konkurentnosti poljoprivredne proizvodnje kroz planiranje i donošenje strateških odluka na primeru opštine Bački Petrovac, uz pomoć primenjenih informacionih tehnologija. Nakon laboratorijske validacije svakog desetog uzorka zemljišta iz prethodnih istraživanja na trajnom čuvanju, obrađeno je ukupno 1.456 uzoraka zemljišta sa površine od 15.904 ha. Svaki uzorak prate prostorne komponente, podaci o parametrima plodnosti, a 124 uzorka sadrže i podatke o fizičikm i pedološkim karakteristikama zemljišta. Za obradu podataka korišćen je geografsko informacioni sistem (GIS) ESRI ArcGIS Geostatistical Analyst 10. U GIS su unete, a aztim su georeferencirane postojeće osnovne karte kao podloge: geološka, pedološka i karta podzemnih voda (Hadžić, 1996). Urađena je prostorna interpolacija ulaznih podataka metodom inverse distance weighting (IDW) i napravljene su karte plodnosti za celokupnu posmatranu površinu opštine Bački Petrovac.

Intenzivna vinogradarska proizvodnja mora biti zasnovana na savremenim naučno-stručnim principima. Analiza zemljišta predstavlja nezaobilaznu, polaznu osnovu svake intenzivne biljne proizvodnje i prvi korak u podizanju vinograda. Analizu je neophodno uraditi pre podizanja vinograda, jer se napravljene greške kasnije teško ispravljaju. Na osnovu rezultata analize zemljišta može se odrediti potreba za đubrenjem i popravkama zemljišta. Pri podizanju višegodišnjih zasada teži se da zemljište bude na optimalnom nivou plodnosti. Takođe, nakon zasnivanja zasada neophodne su redovne analize u toku eksploatacije vinograda, a uzorkovanje zemljišta se obavlja svake 3-4 godine. Pravilnom primenom preporuka đubrenja ostvaruju se visoki i stabilni prinosi dobrog kvaliteta, uz profitabilnu i ekološki prihvatljivu proizvodnju.

Glavni cilj ove publikacije je da posluži kao vodič i priručnik svim proizvođačima za usvajanje planskog pristupa pri podizanju vinograda sa aspekta uređenja zemljišta. Obrađeni materijal u drugom delu ove publikacije, iznet je na osnovu sprovedenih opsežnih terenskih, pedoloških i laboratorijskih istraživanja, koja su obuhvatila četiri lokacije vinogradarskog rejona Mlava. 1. Planski pristup pri podizanju vinograda 2. Regulacioni radovi 3. Meliorativne mere đubrenja uz rigolovanje, popravka fizičkih osobina zemljišta i kalcizacija 4. Ostali aspekti pri zasnivanju vinograda 5. Primenjene metode istraživanja 6. Tipovi zemljišta 7. Fizička i vodno-fizička svojstva zemljišta 8. Plodnost, kalcizacija i preporuka za đubrenje 9. Sadržaj opasnih i štetnih materija 10. Mikrobiološka svojstva zemljišta Prilog: Uputstvo za uzorkovanje zemljišta pod vinogradima Prilog: Pedološka karta sa granicama Mlavskog vinogradarskog rejona i vinogorja

Imperativ u savremenoj vinogradarskoj proizvodnji je primena novih naučnih i praktičnih saznanja, zasnovanih na principima održivog razvoja. Analiza zemljišta je osnova svake intenzivne biljne proizvodnje. Optimalna mineralna ishrana biljaka moguća je samo u uslovima poznavanja svojstava zemljišta, kao i pravilne primene preporuka đubrenja i meliorativnih mera (Milić i sar., 2011). Pravilnom primenom preporuka đubrenja ostvaruju se visoki i stabilni prinosi dobrog kvaliteta (Zeremski-Škorić i sar., 2010), uz profitabilnu i ekološki prihvatljivu proizvodnju. Analizu zemljišta je neophodno uraditi pre podizanja vinograda, kao i tokom eksploatacije, svakih 4-5 godina, jer se napravljene greške kasnije teško ispravljaju. Količine potrebnih mineralnih hraniva u toku ekploatacije mogu se odrediti na osnovu analize zemljišta, vizuelne metode (pojava određenih simptoma na biljci) i analize biljnog tkiva. Pošto svaki način ima svoje prednosti i nedostatke, treba ih kombinovati i redovno primenjivati. Pri tome treba u obzir uzeti i starost zasada, cilj i način proizvodnje. Tako npr. sorte vinove loze namenjene proizvodnji za konzumaciju imaju različite potrebe u količini hraniva u odnosu na vinske sorte. Zbog toga se preporučene količine đubriva, na osnovu istih analiza, mogu razlikovati u zavisnosti od namene i potrebe za koju se daju.

Pre podizanja zasada vinograda je neophodno da se sagleda stanje više činilaca koji će da utiču na dobijanje kvalitetnog prinosa grožđa. To podrazumeva pažljiv odabir rejona sa povoljnim zemljišnim i klimatskim uslovima za gajenje vinove loze, koji će najbolje da odgovaraju sortimentu vinove loze koji je planiran za gajenje u tim uslovima. Prema više literaturnih navoda, vinograde je najbolje podizati na brežuljkastim terenima, na nadmorskoj visini od 100 do 300 m, koji imaju južnu, jugozapadnu ili jugoistočnu ekspoziciju. To podrazumeva dobru osunčanost vinograda, a u vezi sa tim i viši sadržaj aromatičnih materija i šećera u širi, odnosno kvalitetnija organoleptička svojstva dobijenog vina.

Monografija se bavi karakteristikama zemljišta pod vinogradima u Niškom vinogradarskom rejonu. Materijal je sačinjen na osnovu rezultata opsežnih terenskih i laboratorijskih istraživanja, koja su obuhvatila deset reprezentativnih lokacija. Istraživanja su realizovana u okviru projekta Ministarstva poljoprivrede i zaštite životne sredine, Uprave za poljoprivredno zemljište. Monografija sadrži sedam poglavlja: Uticaj zemljišta na kvalitet i karakteristike vina, Neke bitne karakteristike terroir-a Niškog vinogradarskog rejona, Klasifikacija zemljišta Niškog vinogradarskog rejona i vodno-fizička svojstva zemljišta, Osnovna hemijska svojstva zemljišta, Sadržaj opasnih i štetnih materija (teških metala), Mikrobiološka svojstva zemljišta i Stepen erozione ugroženosti zemljišta Niškog vinogradarskog rejona. U prilogu monografije data je detaljna pedološka karta Niškog vinogradarskog rejona, prema pojedinačnim vinogorjima, sa klasifikacijom zemljišta, koja je usaglašena po domaćoj i međunarodnoj (WRB) klasifikaciji. Rezultati istraživanja su prikazani kao realni geo-podaci korišćenjem alata geografskog informacionog sistema (GIS) sa iznetim zaključcima i smernicama. Data je globalna procena plodnosti i kvaliteta zemljišta Niškog vinogradarskog rejona kroz opšte karakteristike ovog rejona, detaljne procene vinogradarskih parcela u okviru šest pojedinačnih vinogorja, fizičke i vodnofizičke karakteristike zemljišta, agrohemijske karakteristike, utvrđivanje odsustva opasnih i štetnih materija i mikrobiološke karakteristike zemljišta. Poseban doprinos monografiji čine poglavlja o karakteristikama terroir-a Niškog vinogradarskog rejona, uključujući istorijat vinogradarstva i vinarstva ovog područja, kao i podaci o eroziji kao prva istraživanja u ovom rejonu. Takođe, uvodni deo čini građa o značaju poznavanja zemljišnih karakteristika u vinogradarstvu. Monografija je namenjena proizvođačima grožđa i vina, kao i stručnjacima iz oblasti vinogradarstva i vinarstva, sa ciljem da ukaže na značaj poznavanja zemljišnih karakteristika u složenom procesu gajenja vinove loze za proizvodnju kvalitetnih vina. Tis book analyses the characteristics of soil under vineyards in Niš wine-making region. Te material comprises the results of the extensive field and laboratory studies which included ten most representative locations. The research was carried out within a project financed by Agricultural Land Directorate of the Serbian Ministry of Agriculture and Environmental Protection. There are seven chapters in the book: Effects of soil on wine quality and characteristics, Some important characteristics of Niš wine-making region terroir, Classification of Niš wine-making region soil and water-physical characteristics of the soil, Basic chemical properties of the soil, Content of dangerous and harmful metals (heavy metals), Microbiological properties of soil, and Degree of soil erosion threat to Niš wine-making region. In the annex to the book, there is a detailed soil map of Niš wine-making region, with individual vineyard areas and with soil classification in compliance with national and international (WRB) classifications. Research results are shown as real geo-data by using geographic information system (GIS) with conclusions and guidelines. Global assessment of soil fertility and quality of Niš wine-making region is given through general characteristics of the region, detailed assessments of vineyards within six individual vineyard areas, physical and water-physical properties of the soil, agrochemical properties, determination of absence of dangerous and harmful matters and microbiological characteristics of the soil. Special addition to the book are the chapters on characteristics of terroir of Niš wine-making region, including the historical overview of viticulture and wine-making in this region, as well as the first report on soil erosion in this region. Also, the introductory chapter highlights the importance of knowing and understanding soil characteristics in viticulture. Tis book is intended for grape growers and wine producers, viticulture and enology experts, and it focuses on the importance of soil characteristics in the complex process of growing vine for quality wine making.

Da bi se izmerilo nemerljivo, kvalitet i karakteristike vina se opisuju brojnim parametrima. Zemljište na kome raste vinova loza predstavlja esencijalni deo tog kaleidoskopa različitih faktora koji utiču na kvalitet i karakteristike vina. Ova monografija se bavi zemljišnim karakteristikama našeg, prema površini najvećeg, vinogradarskog rejona - Tri Morave. Nakon uvida u opšte karakteristike ovog rejona i detaljne procene vinogradarskih parcela u okviru devet pojedinačnih vinogorja, zemljište je, zatim, posmatrano kroz geomorfološke, geološke determinante formiranja i klasifikaciju zemljišta uz primenu geografskog informacionog sistema GIS-a. Obrađeni materijal u narednim poglavljima iznet je na osnovu sprovedenih opsežnih terenskih, pedoloških i laboratorijska istraživanja, koja su obuhvatila 16 reprezentativnih lokacija vinogradarskog rejona Tri Morave. Sakupljen je veliki broj uzoraka zemljišta iz otvorenih pedoloških profila, kontrolnih bušotina, sa proizvodnih parcela i okolnog zemljišta šuma - kao kontrola. Rezultati su prikazani kroz sledeće celine: fizičke i vodno fizičke karakteristike, agrohemijske karakteristike, utvrđivanje odsustva opasnih i štetnih materija i mikrobiološke karakteristike zemljišta.

Variability of productivity and quality of alfalfa and red clover roughage results from specificities of mineral plant nutrition in various production conditions, among other factors, i.e. different uptake and accumulation of various mineral nutrients and quantities from the soil. The aim of this dissertation was to define the expected yields and quality on a certain soil type and fertility level, which helps develop models of roughage production in order to enable optimization of growing technology for more intensive field and fodder crops production. Analysis of forage crop type, soil type and soil fertility effect on the productivity and chemical composition of roughage was carried out on two plant species (alfalfa (Medicago sativa L.) and red clover (Trifolium pratense L.)) on six different soil types (chernozem, vertisol, eutric cambisol, fluvisol, humofluvisol and humogley) and four soil fertility classes (low, medium, high and very high). Soil and plant material were sampled in May 2011. Yields of fresh weight and dry matter of forage crops from the first cutting depended on the plant species, soil type and soil fertility. Red clover yielded more than alfalfa, since it has lower demands towards soil fertility and reaches good productivity even on poorer soils. Forage crops average yield increased as soil fertility increased; the highest yields were reached on chernozem soil. Forage quality was conditioned by heterogeneity of the soil types and increased as soil fertility increased. On soils with favourable physical and chemical properties forages contained more crude proteins, phosphorus, potassium, calcium, sulphur, molybdenum, but less cellulose and nickel. However, on soils with very high fertility nitrates content in plants was the highest. Content of most tested elements, including nitrates, was higher in alfalfa dry matter than in red clover... Varijabilnost produktivnosti i kvaliteta kabaste stoĉne hrane od lucerke i crvene deteline posledica je, izmeĊu ostalih faktora, specifiĉnosti mineralne ishrane biljnih vrsta u razliĉitim proizvodnim uslovima, koja se ogleda u razliĉitosti usvajanja i akumulacije mineralnih materija iz zemljišta, kako u pogledu vrste, tako i koliĉine elemenata. Cilj rada je definisanje oĉekivanih prinosa i kvaliteta na odreĊenom tipu zemljišta i nivou plodnosti, ĉime se stvaraju modeli proizvodnje kabaste stoĉne hrane, koji omogućavaju optimizaciju tehnologije gajenja u cilju intenzivnije ratarske i stoĉarske proizvodnje. Ispitivanje uticaja krmnog useva, tipa i plodnosti zemljišta na produktivnost i hemijski sastav kabaste stoĉne hrane je izvedeno sa dve biljne vrste (lucerka (Medicago sativa L.) i crvena detelina (Trifolium pratense L.)) na šest razliĉitih tipova zemljišta (ĉernozem, vertisol, eutriĉni kambisol, fluvisol, humofluvisol i humoglej) i ĉetiri klase plodnosti (niska, srednja, visoka i vrlo visoka plodnost). Uzorkovanje zemljišta i biljnog materijala je izvršeno tokom maja 2011. godine. Prinosi zelene mase i suve materije krmnih useva iz prvog otkosa pokazali su zavisnost u odnosu na biljnu vrstu, tip i plodnost zemljišta. Crvena detelina je imala veće prinose u odnosu na lucerku, s obzirom da ima manje zahteve prema plodnosti zemljišta, te dobru produktivnost ostvaruje i na zemljištima lošijeg kvaliteta. Proseĉan prinos krmnih useva je rastao sa povećanjem plodnosti zemljišta. Najveći prinosi ostvareni su na ĉernozemu. Kvalitet krme je bio uslovljen heterogenošću tipova zemljišta, a rastao je sa povećanjem plodnosti zemljišta. Na zemljištima povoljnijih fiziĉko-hemijskih osobina krmiva su sadrţavala više sirovih proteina, fosfora, kalijuma, kalcijuma, sumpora, molibdena, a manje celuloze i nikla. MeĊutim, na zemljištu vrlo visoke plodnosti i sadrţaj nitrata u biljkama je bio najveći. Sadrţaj većine ispitivanih elemenata, kao i nitrata, bio je veći u suvoj materiji lucerke, u odnosu na crvenu detelinu...

U poslednje vreme povećana je koncentracija teških metala na nekim poljoprivrednim površinama usled antropogenog uticaja. Cilj rada je bio da se utvrdi nivo teških metala (As, Cr, Ni i Pb) u nekarbonatnom aluvijalnom (fluvijanom) zemljištu, te njihova akumulacija u Medicago sativa L. i Trifolium pratense L., radi dobijanja informacije o zdravstvenoj ispravnosti ovih hraniva. Ukupan sadržaj ispitivanih teških metala u uzorcima zemljišta bio je iznad maksimalno dozvoljene količine, što znači da svi uzorci analiziranih lokaliteta pripadaju kategoriji kontaminiranog zemljišta. Sadržaj teških metala u Medicago sativa L. i Trifolium pratense L. bio je ispod kritičnih i toksičnih koncentracija, kao i maksimalno dozvoljenih količina u hrani za životinje u svim uzorcima poreklom sa kontaminiranog zemljišta. Konstatovano je da akumulacija teških metala u biljkama nije zavisila samo od ukupnog sadržaja u zemljištu, nego i afiniteta biljke, te individualnog ili interaktivnog dejstva raznih zemljišnih svojstava. Nije bilo značajnih razlika u akumulaciji teških metala između Medicago sativa L. i Trifolium pratense L. Recently, heavy metals concentrations increased in some agricultural areas due to the consequences of anthropogenic impacts. The aim of this study was to determine the level of heavy metals (As, Cr, Ni and Pb) in Medicago sativa L. and Trifolium pratense L. grown on fluvisol, in order to obtain information on safety of these nutrients. The total content of Pb, As, Cr and Ni in the samples of fluvisol was above the maximum allowable amount. The content of heavy metals in Medicago sativa L. and Trifolium pratense L. was below the critical and toxic concentrations in all samples originating from contaminated soil. It was concluded that the accumulation of heavy metals in plants did not depend only on the total content in soil, but also the affinity of the plant, and individual and interactive effects of various soil properties. No statistically significant differences in the accumulation of heavy metals between Medicago sativa L. and Trifolium pratense L were observed. It is necessary to further control of heavy metals in the investigated area, in order to prevent their entry into the food chain and provide healthy food.

Ekspanzija u primeni herbicida na bazi atrazina u Republici Srbiji poslednjih decenija dovela je do nagomilavanja ostataka atrazina i njegovih degradacionih produkata u životnoj sredini, čime su naročito ugrožene podzemne vode. Radi provere prisustva atrazina i njegovih metabolita deetil-atrazina (DEA) i deizopropil-atrazina (DIA) u podzemnim vodama sproveden je monitoring program u periodu 2007−2009. godine na područjima pod intenzivnom poljoprivrednom proizvodnjom na teritoriji Republike Srbije. Podzemna voda prve izdani uzorkovana je na 327 lokaliteta, ukupno je prikupljeno 1408 uzoraka. Ekstrakcija analita iz vode izvedena je metanolom uz primenu C18-ENVI diska (47 mm), dok je nivo rezidua određen primenom gasne hromatografije sa masenim spektrometrom (GC/MS). Analizom je utvrđeno prisustvo atrazina, DEA i DIA iznad 0,1 µg/dm³ u podzemnim vodama većine lokaliteta obuhvaćenih ispitivanjem. Najveće vrednosti ispitivanih analita utvrđene su na lokalitetima sa intenzivnom proizvodnjom kukuruza, kao i na površinama pod voćnjacima i vinogradima, gde je atrazin primenjivan u velikim količinama. The intensive use of atrazine herbicides in the Republic of Serbia during recent decades has led to the accumulation of residues of atrazine and its metabolites in the environment, which endangers groundwater. With the objective to check the presence of atrazine and its metabolites deethylatrazine (DEA) and deisopropylatrazine (DIA) in the groundwater, the monitoring programme was carried out over the period from 2007 to 2009 in the localities where the atrazine-based herbicides were intensively applied for a number of years. Samples were taken from 327 localities, in total there were 1408 samples of groundwater of the first welling-up collected. The atrazine and its metabolites were extracted with methanol by means of ENVI-C18 (47mm) disc, and the residue level of the studied compounds was analyzed with gas chromatography–mass spectrometry (GC–MS). In the most of groundwater samples collected from agricultural regions, the average value of all tested analytes was above 0.1 μg/dm3. The highest values of atrazine and its metabolites were in the localities that are known for intensive maize production and in the areas of this region under orchards and vineyards, where atrazine was used in large quantities. The average content values of this active substance in the analyzed samples are the result of intensive and long-term usage of this group of herbicides, as well as the high level of groundwater in this region.