Search

W artykule dokonuje się porównania interpretacji pojęcia ideologii w badaniach edukacyjnych uprawianych przez niektórych uczonych katolickich z jego problematyzacją na gruncie świeckich, niekościelnych — zarówno krajowych, jak i zagranicznych — studiów edukacyjnych. Pojęciem centralnym jest tu ideologia, która według wybranych do polemiki badaczy katolickich w różnych postaciach infekuje nauki o wychowaniu; standardowo kojarzona jest przy tym z zafałszowaniem rzeczywistości, myśleniem utopijnym oraz indoktrynacją edukacyjną. Artykuł demonstruje niedostatki dogmatyczno-katolickiego ujęcia ideologii i pokazuje jego niezgodność z filozoficznie ugruntowanymi ujęciami zarówno ze strony pedagogów świeckich, jak i ze strony bardziej progresywnych badaczy katolickich. Autor argumentuje, że aby myśleć o ideologii edukacyjnej w prawdziwie nowoczesny i krytyczny sposób, nie można trzymać się dogmatycznych nauk Kościoła, lecz należy wziąć pod uwagę także opisowe oraz pozytywne — istotne dla pedagogiki — znaczenie tej kategorii, tak jak ma to miejsce w dyskursie pedagogiki krytycznej.

Autorka tekstu napisanego w formie eseju recenzyjnego wyłania z treści kolejnych rozdziałów monografii pewne tropy, asumpty, metafory, figury retoryczne, symbole, kategorie, które uspójniają jej rozumienie jako całości. Tworzą one, tym samym, horyzont czytania tekstów kultury dla pedagogiki. Są nimi przykładowo: pogranicza, granice, podróż, droga, powroty, dzieciństwo, wyobraźnia czy ciało. Transgresyjny charakter kultury ubogaca człowieka, a pedagogika kultury jest metaforycznym wehikułem przebudzeń, które nasycają edukację czynnikiem nie-obojętności.

W artykule przedstawione zostały argumenty uzasadniające postrzeganie edukacji jako wartości autotelicznej. Celem tej narracji jest filozoficzno-pedagogiczna analiza edukacji jako zjawiska wymagającego ciągłej aktualizacji w świadomości społecznej. Autoteliczny charakter edukacji został omówiony w kontekście trzech obecnych w niej składników. Składają się nań idee, ludzie i instytucje. Każdy z nich zawiera w sobie swoiste dla siebie ograniczenia. Kontekstem rozważań są zarówno przesłanki historyczne, jak i określone uwarunkowania społeczno-kulturowe, o których szerzej pisałem w autorskiej koncepcji metahistorii w badaniach myśli pedagogicznej. W warstwie metodologicznej odwołuję się do metahistorii idei, analizując imponderabilia aksjologiczne edukacji, wskazując z jednej strony na jej atrybuty, a z drugiej na jej ograniczenia i potencjał. Pozostaję także w zgodzie z konstruktywizmem, którego zasadniczą dla poniższych badań ideę wyraził K. Ajdukiewicz twierdząc, że od wyboru aparatury pojęciowej zależy nasz obraz świata konstruowany z danych doświadczenia. Jako wynik badań chciałbym uznać przekonującą argumentację na rzecz niezbywalności pojęcia edukacji jako swoistego rusztowania kategorialnego w obszarze interpretacji naukowych i realnej edukacji jako swoistego szkieletu w konstruowaniu naszego człowieczeństwa. Artykuł ma charakter otwarty i stanowi zaproszenie do dyskusji.

Każdy człowiek żyje w świecie wartości. Życie samo w sobie jest procesem rozpoznawania i oceniania określonych wartości – jest nieustannym wartościowaniem polegającym na ustanawianiu wzajemnej relacji pomiędzy emocjonalnym zrozumieniem znaczenia wartości i racjonalnym poznaniu ich obiektywnego funkcjonowania w rzeczywistości. W artykule omówiono schemat procesów wartościowania w trakcie budowy indywidualnego systemu wartości, który tworzą dwie odrębne struktury wywodzące się z podwójnego odniesienia wartości do osoby i do istnienia. Są to: osobowość i metawartości. Osobowość jest elementem statycznym – raz ukształtowana w dzieciństwie może być jedynie w niewielkim stopniu korygowana w życiu dorosłym. Metawartości są elementami dynamicznymi – są przez całe życie tworzone, rozbudowywane i kategoryzowane w hierarchicznej strukturze zaspokajania potrzeb człowieka. W podsumowaniu artykułu przedstawiono krótką charakterystykę wychowania dojrzałej osobowości w oparciu o omówiony schemat indywidualnego wartościowania (edukacja aksjologiczna). Podstawą tych działań wychowawczych jest budowanie sytuacji aksjologicznych, na które dziecko będzie reagować, dokonując wyboru i zajmując w ten sposób aktywną postawę zarówno wobec świata, jak i wobec samego siebie.

Twierdzenie, zgodnie z którym współczesna pedagogika jest nauką paradygmatyczną aktualizuje wiele istotnych problemów filozoficznonaukowych. Jednym z nich jest zagadnienie niewspółmierności paradygmatów. Celem artykułu jest charakterystyka relacji niewspółmierności oraz udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy problem ten dotyczy pedagogiki, a jeśli tak, to do jakich konsekwencji prowadzi w perspektywie myślenia o statusie naukowym tej dyscypliny oraz praktyki jej uprawiania.

Celem artykułu jest wskazanie na wybrane, podstawowe konsekwencje zwrotu językowego dla pedagogiki jako dyscypliny naukowej i praktyki. Zjawisko linguistic turn było efektem ewolucji w obrębie filozofii języka, w związku z czym artykuł uwzględnia autorską interpretację historii przemian kategorii języka, akcentując proces jej emancypacji wobec innych kategorii filozoficznych (epistemologicznych). Zwieńczeniem ewolucji filozofii języka był zwrot lingwistyczny, który wraz z całą serią kolejnych „turns” wpisał się w charakterystykę tzw. nowej humanistyki i jej metodologii. Tak zarysowane tło historyczne i filozoficzno-językowe pozwala na wskazanie wybranych konsekwencji problematyki zwrotu językowego dla teorii i praktyki pedagogicznej.

Odporność psychiczna jako konstrukt to stosunkowo nowe zjawisko, które obecnie zyskuje na znaczeniu – zwłaszcza w nowych edukacyjno-pedagogicznych koncepcjach skupiających się na zapobieganiu zachowaniom ryzykownym. Dlatego też, w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat, zmiana naszego podejścia do odporności psychicznej stała się o wiele głębsza niż zmiana zaledwie koncepcyjna. W niniejszym artykule omówimy dwa zagadnienia fundamentalne dla zrozumienia odporności psychicznej jako cechy bardzo ludzkiej, bez rozważania jej zastosowań. Istnieje wyraźna potrzeba odniesienia odporności psychicznej do aspektów typowo antropologicznych, które – jak sugeruje antropologia filozoficzna – mogą pomóc nam dostrzec, że ta cecha wynika z samej ludzkiej natury. Właśnie w tym momencie antropologia łączy się z narracyjną autokonstrukcją w rozwoju wewnętrznego logos. Takie antropologiczne cechy niewątpliwie ułatwiają nam zrozumienie tego, w jaki sposób osoba może siebie tworzyć poprzez własny dialog wewnętrzny skorelowany ze środowiskiem zewnętrznym. Na podstawie takiego rozwoju człowiek może tworzyć różne aspekty własnej osobowości, które pomagają stawić czoła trudnym, a nawet – w skrajnych przypadkach – traumatycznym sytuacjom.

CEL NAUKOWY: Cel naukowy artykułu to opis zwerbalizowanego w nim pojęcia wychowawcy. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Problem postawiony w pracy dotyczy tego, jak Janusz Korczak oceniał postawy wychowawców w stosunku do dziecka. Metoda przyjęta w trakcie tworzenia artykułu to analiza semantyczna i strukturalna tekstu pedagogicznego. PROCES WYWODU: Artykuł przynosi analizę wypowiedzi narratora dotyczących negatywnego stosunku wychowawcy do dzieci. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Analizowany dawny tekst naukowy z zakresu pedagogiki przynosi wciąż aktualne ustalenia dotyczące praktyki pedagogicznej. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Teksty pedagogiczne Janusza Korczaka powinny się obowiązkowo znajdować w kanonie lektur teoretyków i praktyków wychowania.

Definiując wychowanie jako proces pedagogiczny w zakresie oddziaływania na sferę osobowości jednostki zakłada się, że prowadzony jest on jako działanie intencjonalne i nieintencjonalne przez zawodowych i niezawodowych wychowawców oraz działanie samokształceniowe. Wszystkie te działania można traktować jako transmisję wartości przy użyciu narzędzi kształtowania prawidłowych parametrów tożsamościowych, którymi są wzorce identyfikacyjne (wzorce postępowania), w skład których wchodzą wzorce osobowe i wzorce zachowań. W artykule zamieszczono opis tych wzorców i ich interpretację jako pola wartości, w obrębie których prowadzona jest określona gra społeczna wyznaczająca rodzaje wpływów wzorców na tożsamość jednostki. Pola wartości wzorców przenikają się i dzięki temu jest możliwa ich eksploracja w poszukiwaniu nowych wzorców i w poszerzaniu przestrzeni poznawczych. Współcześnie, w epoce zdominowanej przez Internet, dziecko jest zanurzone w galaktyce wzorców, w tym narzuconych instytucjonalnie, sugerowanych przez wychowawców oraz własnych, odkrytych samodzielnie. Spośród nich tylko wzorce akceptowane przez dziecko są uaktywniane w procesach transmisji oddziaływań wychowawczych opartych na imitacji, identyfikacji i internalizacji. A artykule przedstawiono charakterystykę tych oddziaływań z perspektywy pedagogiki wychowania i w powiązaniu z różnymi rodzajami stosowanych wzorców.

Celem niniejszego artykułu jest zwrócenie uwagi na ślepy zaułek, w jakim znalazły się współcześnie zarówno filozofia, jak i pedagogika, ze względu na utratę wzajemnych odniesień źródłowych, a ostatecznie „więcej” niż wspólnego odniesienia do Bez-Źródła, z którego, w którym i ku któremu się wydarzają, a bez czego jawią się jako zawieszone w próżni. Ale jako że diagnoza choroby ma sens jedynie w kontekście wskazania potrzeby i kierunku leczenia, przedstawiona została propozycja i apel o powrót do źródłowości jako pilne zadanie uniwersalnego dialogu, którego przestrzenią, a zarazem miejscem i „przedmiotem” będzie integralnie, źródłowo rozumiana filozofia wychowania.

W artykule przeprowadzono historyczno-filozoficzną analizę idei, które wpłynęły na rozwój edukacyjnych teorii. Po przeprowadzeniu tej analizy usystematyzowano teorie edukacyjne. Autorzy skonstatowali, że ogół teorii edukacji da się sprowadzić do dwóch kierunków rozwoju, dla których fundamentem są koncepcje Platona i i Sokratesa. Platońska teoria edukacji, a także te wywodzące się z jej źródła poszukują odpowiedzi na pytanie: W jaki sposób młode pokolenie powinno być kształtowane i kształcone w procesie edukacji i na ile państwo może mieć wpływ na ukierunkowanie tego kształcenia? Z kolei sokratejskie teorie edukacji mają charakter egalitarny i skupiają się nad sposobami kształcenia. Autorzy w konkluzjach podkreślili, że podjęte analizy, a zwłaszcza usystematyzowanie teorii edukacji na podstawie odniesienia się do dwóch modeli, platońskiego i i sokratejskiego, mogą być inspiracją w poszukiwaniu dróg przezwyciężenia deferencyjności w ukraińskim systemie szkolnictwa wyższego.

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest ustalenie znaczenia coraz częściej używanej konstrukcji słownej – „edukacja dla bezpieczeństwa”, której przypisywane są intuicyjne znaczenia i tymczasowe sensy, zależące od kontekstu użycia i wpisania w dany kadr referencyjny. „Edukacja dla bezpieczeństwa” może oznaczać wszystko, przysparzając kłopotliwej wieloznaczności, albo nic, co ogranicza możliwość porozumienia w obrębie środowisk nią zainteresowanych. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Główny problem badawczy zawiera się w pytaniu: Czym obecnie w pedagogice jest „edukacja dla bezpieczeństwa? Zastosowano metodę analizy literatury przedmiotu, aktów prawnych oraz działalności Zespołu Edukacji dla Bezpieczeństwa KNP PAN, którego autorzy są członkami. PROCES WYWODU: Na podstawie analizy wyróżniono trzy horyzonty znaczeniowe (prekonceptualizacje) „edukacji dla bezpieczeństwa” i dokonano ich charakterystyki. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Z przeprowadzonej analizy wynika, że „edukacja dla bezpieczeństwa” może być obecnie w pedagogice rozumiana jako: (1) całożyciowa praktyka edukacyjna, (2) przedmiot szkolny oraz (3) przedmiot badań. Wyznaczone tu horyzonty znaczeniowe są jednocześnie możliwymi konceptualizacjami „edukacji dla bezpieczeństwa” w najbliższej przyszłości. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Współistnienie wskazanych tu prekonceptualizacji sprzyja ich wzajemnym oddziaływaniom wspierających dalszy rozwój perspektywicznie skutkujący wyłonieniem się nowej subdyscypliny – pedagogiki bezpieczeństwa. Bezpieczeństwo podlega dynamicznym zmianom i nie posiada stałego poziomu zorganizowania, dlatego „edukacja dla bezpieczeństwa” powinna być traktowana jako proces całożyciowy, składowa idei life long learning. W „edukacji dla bezpieczeństwa” jako przedmiocie szkolnym dominują treści bezpieczeństwa cywilnego, a przedmiot ten traktowany jest w szkołach jako drugorzędny. W dyskursie pedagogicznym „edukacja dla bezpieczeństwa” coraz częściej zastępuje popularne dotąd „wychowanie dla/do pokoju”

W artykule przedstawiono kilka determinantów warunkujących efektywność kształcenia. Na tle czynników subiektywnych i obiektywnych, które w procesie dydaktycznym odgrywają istotną rolę, podjęto próbę ujęcia siły oddziaływania bodźców gospodarczych. Omówiono obszary sprzężenia oraz stopień skorelowania systemu gospodarczego i systemu edukacji. Wpływ determinantów gospodarczych na proces dydaktyczny oraz jego efektywność opisano na przykładzie szkolnictwa zawodowego. Ujęto niektóre trudności w relacji gospodarka – szkoła zawodowa. Zgromadzony materiał zaprezentowano w aspekcie porównawczym, analizując jednocześnie działanie impulsu gospodarczego na polski i ukraiński system kształcenia zawodowego.

Uwzględniając najważniejsze działania państwa i podmiotów pozarządowych w obszarze polityki społecznej, w artykule zwrócono uwagę na zagadnienie, w jakim stopniu oferta kształcenia na kierunku nauki o rodzinie, prowadzonym w publicznych szkołach wyższych, jest powiązana z aktualnymi potrzebami, problemami i kwestiami społecznymi. Dokonano analizy i oceny kształcenia na kierunku nauki o rodzinie w korelacji ze współczesną polityką społeczną w Polsce. Zauważono, że zakładane w programach cele kształcenia w obszarze wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych z zakresu nauk o rodzinie nie zawsze wiążą się wprost z określoną specjalnością kształcenia. Nie sprzyja to efektywnemu zdobywania przez studentów kierunku nauki o rodzinie odpowiednich kwalifikacji zawodowych, które są wymagane na rynku pracy (np. od asystenta rodzinny, mediatora w sprawach rodzinnych, opiekuna osoby starszej, profesjonalnej opiekunki dziecięcej, koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej). Stąd też uzasadniony wydaje się postulat zmiany kształcenia na kierunku nauki o rodzinie z profilu ogólnoakademickiego na praktyczny oraz ścisła współpraca nauczycieli akademickich z pracodawcami. Istotnym, zasługującym na uwagę wyzwaniem, są studia dualne (przemienne). Umożliwią one studentom nauk o rodzinie zdobycie wysokich kwalifikacji w określonym zawodzie oraz przygotują do odnalezienia się na konkurencyjnym rynku pracy.

Numerous examples of research in the field of pedagogics which are using critical approach to discourse analysis show the diversity in theoretical background and methodology. An example of a group of critical approaches is Critical Discourse Analysis. The general framework of Critical Discourse Analysis is important both for maintaining the identity of CDA, thereby highlighting the reasonableness of this group of approaches, and for dissemination of knowledge concerning it, especially among less experienced researchers. The paper presents the basic assumptions of Critical Discourse Analysis and their implications for educational research as well as practical guidelines to apply to the CDA approach, which is represented by Ruth Wodak.

The aim of this article is to critically analyze and evaluate scientific publication concerning the Interpretative Phenomenological Analysis (IPA), written by Jonathan A. Smith, Paul Flowers and Michael Larkin (2009), in the context of the potential of using the approach in pedagogy and also in andragogy. IPA is used more often by representatives of the humanities, social sciences, and health sciences, but so far no attempt was made to introduce this approach to pedagogy-andragogy in which hermeneuticphenomenological perspective has already been used.

Celem artykułu jest przedstawienie psychologii ludów (Völkerpsychologie) – dyscypliny naukowej stworzonej przez Moritza Lazarusa i Heymanna Steinthala, a następnie rozwiniętej przez Wilhelma Wundta, który zaadoptował wiele z ich koncepcji do swoich potrzeb. W. Wundt poświęcił sporo wysiłku prezentacji materiałów dotyczących mitów, obyczajów, magii, prawa, języków i kultury. W kręgu oddziaływania psychologii ludów znalazło się wielu znanych naukowców – m.in. ze Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii. Wywarła ona wpływ na szereg dyscyplin naukowych, w tym także na pedagogikę.

Artykuł prezentuje zagadnienia związane z kształtowaniem się pedagogiki społecznej w kontekście przemian ekonomicznych, mających swe źródło w procesie industrializacji. Ukazano w nim wzajemne związki zachodzące pomiędzy filozofią, polityką a pedagogiką społeczną. Spośród osób wyróżniających się na polu działalności edukacyjnej i wychowawczej omówione zostały m.in. następujące postacie: Jean-Jacques Rousseau, Johann Heinricha Pestalozzi, Johann Bernhard Basedow, Charles Booth, Simonde de Sismondi, Henri Saint-Simon, Robert Owen, Octavia Hill, Samul Barnett, Jane Laure Addam i Mary Parker Follett.

V prispevku sta na kratko predstavljeni vsebina teoretičnega in praktičnega dela učbenika Fundamenta, ohranjenega v frančiškanskem samostanu v Novem mestu, in problematika njegove sedanje zgodovinske interpretacije. Poleg problema relativnosti, ki spremlja možnost te interpretacije »skozi« vsaj tri razmeroma različne zgodovinopisne »sisteme« (kot »strokovno legitimne« referenčne okvire v tem času), omenjena problematika vsebuje še vprašanja o nekaterih širših kulturnih in ideoloških vidikih funkcionalnosti t.i. znanstvenega preučevanja zgodovine (glasbe), ki to preučevanje šele družbeno osmišljajo oziroma »objektivizirajo« na ravni simbolnega transferja za – vsaj implicitno – tudi politično-ekonomsko stališče, ki ga vsako posamezno zavzetje pozicije znotraj uveljavljene prakse (glasbenega) zgodovinopisja, z izjavljanjem stališč »v strokovno območje« delovanja te prakse, neizogibno vsebuje.

The subject of consideration for the author is the question about the rationality of pedagogy, the ways in which it is understood, justification for dealing with this characteristic of pedagogical reflection. The point of departure is understanding rationality as the characteristic of thinking or acting. The criticism that this characteristic has met in the past decades was characterized. Relating rationality to pedagogy understood as natural or discursive knowledge of education (educating and teaching), the premises we refer to when analyzing the problem of rationality of this scientific discipline were presented.