Search

ÖZ: Bu çalışmada II. Abdülhamid döneminden II. Meşrutiyet dönemine miras kalan Osmanlı Devlet’in göç politikası, Kürt muhacir ve mülteciler özelinde karşılaştırmalı bir şekilde değerlendirilmektedir. Buna göre II. Abdülhamid döneminde, yoğun bir Müslüman muhacir topluluğunun Osmanlı topraklarına gelmesine, Müslüman nüfusun artmasına yol açacağı için olumsuz bir nazarla bakılmadığı görülmektedir. Zira çoğunluğunu Kafkasya’dan gelenlerin oluşturduğu bu muhacirler; savaş, kıtlık, Kürt aşiretlerinin saldırıları veya ekonomik sıkıntılardan ötürü çareyi göç etmekte bulan Ermenilerin bıraktıkları topraklara iskân edilecekleri için doğuda daha güvenli bir bölge oluşturulabilecektir. Bu yaklaşım Meşrutiyet’in ilanından bir süre sonra devam etse de zaman içerisinde bazı değişiklikler yaşanmış, özellikle Türkçülük düşüncesinin bürokraside hâkim olması nedeniyle Müslüman muhacirlerin iskânında İslamî bakış açısının yerini daha çok milliyet eksenli bir anlayış almıştır. Öyle ki Birinci Dünya Savaşı’nda savaş mıntıkalarından kaçmak zorunda kalan çok sayıda Kürt mülteci, milliyet ekseninde iskân edilmeye çalışılmıştır. Böyle bir politika izlenmesindeki temel amaç ise göçebe-yarı göçebe bir yaşam sürdüren Kürtlerin, Türklerin çoğunlukta olduğu Anadolu içlerine iskân edilerek yerleşik hayata geçişlerinin sağlanmasıdır. Bu sayede, vergi ve askerlik gibi birtakım mükellefiyetleri yerine getirecekleri planlanmış; kimliklerini, yaşam tarzlarını değiştirmeleriyle birlikte ise faydalı bir unsur olmaları hedeflenmiştir. ABSTRACT: The present study comparatively analyzed the migration policy of the Ottoman Empire inherited from the reign of Abdülhamid II to the Second Constitutional Period, with a special focus on Kurdish muhajirs (migrants, coined from the Arabic word meaning “one who migrated from Mecca to Medina”) and refugees. In this regard, it was observed that the arrival of a significantly large Muslim muhajir group to the Ottoman lands was not viewed negatively during the reign of Abdülhamid II, as it would lead to an increase in the Muslim population. The reason behind this was that these muhajirs, the majority of whom came from the Caucasus, would be settled in the lands left by Armenians who had migrated due to war, famine, attacks by Kurdish tribes, or economic difficulties, and thus a safer region could be created in the east. Although this approach was maintained for an extended period of time after the proclamation of the Constitutional Monarchy, certain changes occurred over time, and the Islamic perspective was replaced by a more nationalist-oriented understanding in the resettlement of Muslim muhajirs, especially as the Turkist idea became dominant in the bureaucracy. Thus, attempts were made to settle many Kurdish refugees fleeing from the war zones during the First World War on the axis of nationality. The main purpose of such a policy was to ensure that the Kurds, who led a nomadic or semi-nomadic life, were settled in Anatolia, where Turks were the majority. In this way, it was envisioned that they would fulfill certain obligations, such as taxation and military service, and that by changing their identities and lifestyles, could become a useful element.

ÖZ:Bu çalışma, Mısır’daki muhalif hareketin öncülerinden Ya‘kûb Sannû‘nun (1839-1912) Avrupa’da yürüttüğü II. Abdülhamid sözcülüğüne odaklanıyor. Amaç Yahudi bir aktivistin Sultan ile bağını, bürokrasideki hizipleşmeler, Osmanlı hariciye politikaları ve diplomatik süreçler üzerinden anlamaya çalışmaktır. Sannû‘nun Padişah ile görüşmeye başladığı 1891’den II. Meşrutiyet’in ilanına (1908) kadar geçen süre, çalışmanın sınırlılığında belirleyici olmuştur. Ya‘kûb Sannû‘ Mısır’ın İtalyan kökenli Yahudi bir ailesine mensuptur. 1878’de Hidiv İsmail’e yönelttiği eleştiriler, Mısır’dan kovulup Paris’e yerleşmesi ile sonuçlanır. Avrupalı aydın ve siyasiler ile kurduğu temaslar sayesinde Osmanlı Padişah’ı nazarında itibar görür ve uzun yıllar Hazine-i Hassa’dan ödeme alır. Huzura çıktığı 1891 Haziran’ından itibaren Avrupa kamuoyunda Padişah’ın hasarlı imajını düzeltmeye çalışır. Yazı ve söylemleri her ne kadar “Sultan methiyesi” üzerine kurgulanmış olsa da esasında Mısır’ı işgal eden İngilizlere karşı pan-İslamizm siyasetini kullanışlı görmektedir. Kuzey Afrika Müslümanlarına Fransa’yı yüceltir, Sultan huzurunda ise Osmanlı kimliğine bürünür. İngilizlere karşı Osmanlı-Fransız yakınlaşması için çabalasa da bu politikası başarıya ulaşmaz. İttihat ve Terakki yönetimine yanaşmaya çalışır ancak itibar göremeyince aktif siyasetten çekilir. Sannû‘üzerine literatürün pek çoğu onun edebi birikimine eğilirken, politik tutumları üzerine çalışmalar sayıca daha azdır. Sultan ile görüşmeleri tamamıyla Sannû‘nun Fransa dönüşü demeçlerine dayandırılırken, İstanbul nazarındaki yerine ilişkin pek anlatı sunulmaz. Oysa Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivlerindeki Paris Sefareti yazışmaları, gezi ve seyahatlerinin betimlendiği gazete ve kitapçıklar onun İstanbul ile olan rabıtasını detaylandırmaktadır. ABSTRACT:This study focuses on Ya‘kûb Sannû‘ (1839-1912), one of the pioneers of the opposition in Egypt, who acted as Abdulhamid II’s Spokesman in Europe. The study aims to understand the bond of a Jewish activist with the Sultan through schisms in the bureaucracy, Ottoman foreign policies, and diplomatic processes. The study is limited with a time span form 1891, when Sannû‘ started meeting the Sultan to 1908, the declaration of the Constitutional Monarchy. Ya‘kûb Sannû‘ belonged to an Egyptian Jewish family of Italian origin. His criticisms for Khedive Ismail in 1878 resulted in his being expelled from Egypt and settling in Paris. Thanks to his contacts with European intellectuals and politicians, he was respected by the Ottoman sultan and received payments from the Treasury for many years. He had tried to repair the damaged image of the sultan in Europe since June 1891, when he first appeared in the court. Although his writings and discourses praise the Sultan, he actually used Pan-Islamism politics against the British who occupied Egypt. He spoke to the Sultan as if he had been a real Ottoman. Although he strived for Ottoman-French rapprochement against the British, he did not succeed. He sought to approach the CUP, but could not gain respect, so he withdrew from active politics. Most of the literature on Sannû focuses on his literary knowledge, studies on his political attitudes are fewer. His meetings with the Sultan are based entirely on Sannû‘s statements after his return from France. Not much is presented about his place in the eyes of Istanbul. However, Paris Embassy correspondences in the Presidential Ottoman Archives, newspapers and booklets describing his trips and travels detail his connection with Istanbul.

ÖZ: Osmanlı-Türk modernleşmesinin en tartışmalı konularından biri başlık meselesidir. II. Mahmud döneminde ilk kez başlara giydirildiğinde ciddi tepkilere neden olan fes, zamanla dini bir hüviyet kazanmış ve Osmanlılık simgesi haline gelmiştir. Kültürel saiklerden dolayı, Osmanlıların zihin dünyasında, fes ile 19. yüzyılda İmparatorluğun birçok yerinde görülen Avrupalıların şapkası arasında bir karşıtlık ilişkisi kurulmuştur. Bu çalışmada, 1876-1914 yılları arasındaki şapka yasağı uygulamalarını içeren arşiv belgeleri etrafında Osmanlı’da başlık sorunu ele alınmaktadır. Ayrıca şapka giyilmemesi için tedbirlerin alındığı bölgelerin özellikleri, şapka giyenlerin meslekleri ve mensup oldukları sosyo-ekonomik çevreler, fes ve şapkaya dair algıyı net bir şekilde ortaya koyan ifadeler ve şapka yasaklarında etkili olan nedenler ortaya konulmaktadır. Bu çalışma, bu kültürel ve tarihsel arka planı göz ardı etmemekle birlikte, II. Abdülhamid ve II. Meşrutiyet dönemlerindeki şapka yasağı uygulamalarında, asıl belirleyici unsurun siyasal konjonktür olduğunu ortaya koymaktadır. İslamcılık politikası güden ve hilafeti öne çıkaran II. Abdülhamid fes gibi sembolik unsurlara önem vermiştir. Bu dönemde, İmparatorluğun kritik vilayetlerinin kopmasından duyulan endişe nedeniyle, fese, bu bölgelerde devletin varlığını gösteren bir “egemenlik” simgesi önemi atfedilmiştir. II. Meşrutiyet dönemindeki uygulamalar ise asayiş sorunu ve henüz tahkim edilmemiş bir rejimin güvenliğine yönelik kaygılardan etkilenmiştir. İttihat ve Terakki Fırkası, halkın galeyana getirilerek Meşrutiyet karşıtı bir harekete sevk edilebileceğinden endişe etmiştir. ABSTRACT: One of the most controversial issues of Ottoman-Turkish modernization is the headgear issue. The fez, which caused serious reactions when it was worn on the heads for the first time during the reign of Mahmud II, gained a religious identity over time and became a symbol of Ottomanism. Because of cultural motivations, in the mental world of the Ottomans, a contrasting relationship was established between the fez and the hat of the Europeans, which was seen in many parts of the Empire in the 19th century. In this study, the headdress problem in the Ottoman Empire is discussed around the archive documents containing the hat ban practices between 1876-1914. In this study, the headgear problem in the Ottoman Empire is discussed around the archive documents containing the hat ban practices between 1876-1914. In addition, the characteristics of the regions where measures are taken not to wear hats, the occupations of hat wearers and the socio-economic environment they belong to, expressions that clearly reveal the perception of the fez and hat, and the motives that are effective in hat bans are revealed. This study, though, does not ignore this cultural and historical background, it reveals that the main determining factor in the hat ban practices during the periods of Abdulhamid II and The Second Contitutional was the political conjuncture. Abdulhamid II, who pursued an Islamist policy and emphasized the caliphate, gave importance to symbolic elements such as the fez. In this period, due to the concern about the rupture of the critical provinces of the Empire, the importance of a "sovereignty" symbol indicating the presence of the state in these regions was attributed to the fez. The Practices during the Second Constitutional period were affected by the public order problem and concerns about the security of a regime that had not yet been consolidated. İttihat ve Terakki Fırkası (The Union and Progress Party) was concerned that the people might be agitated and led to an antiConstitutional movement.

ABSTRACT: This study analyzes the Tribal Schools established by Abdulhamid II. The main purpose of it was providing "Loyalty to the Empire." It examined what criteria were considered when choosing students, whether the tribal children realized Abdulhamid's policy, and the reasons for the closure of the school being questioned. During his reign, he aimed to ensure students' loyalty to the state as harmless. Education was given in Istanbul and their loyalty was tried to be ensured. In line with the education policy, students of Shiite origin were also brought to İstanbul, and the Sunni creed was taught. In the article, the implications of the efforts to create the idea of loyalty through the education policy of the Empire will be discussed. In our study, which examines the Tribal Schools in line with loyalty to the state and the Sultan, the political aim of the Empire to provide loyalty through education policy is the subject. ÖZ: Bu çalışma, II. Abdülhamid tarafından kurulan Aşiret Mektepleri’ni incelemektedir. Mektebin asıl amacı "İmparatorluğa Sadakati" sağlamaktır. Çalışmada, öğrenci seçiminde hangi kriterlerin dikkate alındığı, aşiret çocuklarının II. Abdülhamid'in politikasını gerçekleştirip gerçekleştirmediği ve okulun kapanma nedenleri incelenmektedir. II. Abdülhamit’in saltanatı sırasında öğrencilerin devlete bağlılığının zararsız olarak sağlanması hedeflenmiştir. Birçoğuna İstanbul'da eğitim verilerek İmparatorluğa bağlılıkları sağlanmaya çalışılmıştır. Eğitim politikası doğrultusunda İstanbul'a Şiî kökenli öğrenciler de getirilerek onlara da Sünnî akide öğretilmiştir. Makalede, İmparatorluğun eğitim politikası üzerinden sadakat fikri oluşturma çabalarına ilişkin çıkarımlar tartışılacaktır. Devlete ve Sultana sadakat doğrultusunda Aşiret Mekteplerini inceleyen çalışmamızda İmparatorluğun eğitim politikası üzerinden gerçekleştirdiği sadakat sağlama eksenli siyasi amacı konu edinilmektedir.

This study analyzes the Tribal Schools established by Abdulhamid II. The main purpose of it was providing "Loyalty to the Empire." It examined what criteria were considered when choosing students, whether the tribal children realized Abdulhamid's policy, and the reasons for the closure of the school being questioned. During his reign, he aimed to ensure students' loyalty to the state as harmless. Education was given in Istanbul and their loyalty was tried to be ensured. In line with the education policy, students of Shiite origin were also brought to İstanbul, and the Sunni creed was taught. In the article, the implications of the efforts to create the idea of loyalty through the education policy of the Empire will be discussed. In our study, which examines the Tribal Schools in line with loyalty to the state and the Sultan, the political aim of the Empire to provide loyalty through education policy is the subject. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

Copyright of Journal of Art History / Sanat Tarihi Yıllığı is the property of Journal of Art History / Sanat Tahiri Tilligi and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)

Soft power is a new concept in international relations and its history has been a question of interest in recent years. The term has been also widely used in the studies of Turkish foreign policy in the last two decades. This study aims to demonstrate that the use of soft power in Turkish foreign policy was not new and has a history of its own which dates back to the Ottoman Empire. The study will not present a historical study of its own that focuses on a certain event or phenomenon but bring together examples of how the Ottoman Empire has used means of soft power in its relationship with other states. By comparing these examples over time, it hopes to call attention to how Ottoman soft power has changed over time depending on the shifts in the international balance of power. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

Bu çalışmanın amacı Sultan II. Abdülhamid’in uyguladığı politikaların altyapısını, Avrathisarı Kazası örneğinden tespit etmektir. Sultan Abdülhamid, amcası Abdülaziz ve ağabeyi Murad’ın tahtan indirilmelerinden kısa süre sonra padişah olmuştur. Saltanata giden süreçte kendisine bu yolu açanların şartlarına evet demesine rağmen, iktidara geldiğinde kendi politikalarını hayata geçirmeye çalışmıştır. Tanzimat reformlarının aksine Babıali’yi değil Saray’ı yönetim merkezine taşımıştır. Yönetim merkezinin Tanzimat öncesi gibi saraya kaydırılması ve kendi bürokratik kadrolarını oluşturması Sultan II. Abdülhamid’in müstebit, devrinin de istibdat dönemini olarak anılmasına yol açmıştır. Oysa Sultan’ın ilk talimatlarından birisi, Yıldız’dan idare edeceği ülkenin ihtiyaçlarını ve imkânlarını tespit etmektir. Taşradan gelen yazılarda vilayet, sancak ve kaza bazında ihtiyaçlar belirtildiği gibi, ihtiyaçları finanse edecek veya Sultan’ın eli kolu olabilecek halkın ileri gelenleri de listelenmiştir. Yine bu minvalde Abdülhamid’in üzerinde önemle durduğu ülke nüfusu da Sultan’ın bilgi talep ettiği öncelikli alanlardan birisidir. Çalışmada, Sultan II. Abdülhamid’in Osmanlı vilayetlerinden talep ettiği ve yönetimi esnasında üreteceği politikaların altyapısını oluşturan envanterler, Osmanlı Arşiv belgelerine dayalı olarak tahlil edilmiştir.

II. Abdülhamid dönemi Osmanlı ekonomisi birçok sebepten dolayı olumsuz yönde etkilendi. Rusya ile yapılan savaşın getirmiş olduğu bütçe açığının yanı sıra ortaya çıkan göç hareketleri kısa sürede ekonominin zarar görmesine sebep oldu. Başta Rusya olmak üzere dış devletlerin Osmanlı toplumundaki nitelikli nüfusla yakından ilgilenmeleri ve içerideki ekonomik sorunlar dış göçleri tetikledi. Özellikle Ermenilerin yoğun olarak dışarıya göçüne tanık olduğumuz bu dönemde vergi yükümlülüklerini yerine getiremeyen kişilerin göç etmesine izin verilmedi. Mali sorumluluklardan ya da izin belgesini almaktan kurtulmak isteyen Gayrimüslim nüfustan bazı kişiler illegal yollardan göç etti. Nitelikli nüfusunu kaybetmek istemeyen Rusya, toplumsal olarak düzenlemeler yaparak işine yarayacak kişileri meskûn hale getirirken niteliksiz nüfusun da Osmanlı topraklarına göç etmesini teşvik etmekteydi. Loris-Melikov ve Dundukov Korsakov, Osmanlı topraklarından gelen göçmenleri iskân ettirmeye çalışırken İngilizler de elçilikleri vasıtasıyla göç hareketlerine müdahil oldu. Osmanlı’nın istihdam alanı oluşturamadığı Harput, Şam, Lübnan ve Suriye gibi bölgelerden birçok Gayrimüslim nüfus dışarıya göç etti. Aynı zamanda göçmenler arasında beklentilerine karşılık bulamadığı için memleketlerine geri dönenler oldu. Osmanlı, göçmenleri niteliklerine göre iskân ettirmeye çalışarak ekonomiye yük olmalarının önüne geçmeye çalıştı. Ancak savaşların ve nüfus hareketlerinin yoğunluk kazandığı bu dönemde ekonomik sorunların önüne geçmek kolay olmadı.

II. Abdülhamid döneminde dış güçlerin kendi coğrafyasındaki tebaasına yönelik müdahalesini görmüş olan devlet buna tepki olarak çeşitli ıslahatlara gitmek zorunda kalacaktır. Rumeli’de ve Doğu Anadolu’da yaşadığı toprak ve insan kaybını Güneydoğu Anadolu topraklarında yaşamak istemeyen devlet bunun çarelerini aramaya başlamıştı. Bölgeye gönderdiği özel yetkili komiserleri ve bürokratları ile ıslahatlara girişen devlet öncesinde layihaları değerlendirmeyi de ihmal etmemiştir. Kendisinden önceki padişahlardan farklı bir şekilde layiha yazımını teşvik eden ve zaman zaman buna bazı güvendiği kişileri memur eden Sultan II. Abdülhamid, gelen hâl çarelerine göre ülkenin siyasi ve içtimai birçok sorunuyla mücadeleye girişmiştir. Sultan, Rus ve İngilizlerin kaşımaya gayret ettikleri Kürt ve Ermeni sorununun çözümü bağlamında görevlendirdiği Ahmed Aziz Paşa’yı layiha yazmakla görevlendirir. Paşa kendisinden önce görevlendirilmiş olan Abidin Paşa’nın sert siyasetinin bölge insanında adalete ve devlete güveni zayıflattığına dikkat çekmiştir. Paşa on dört maddelik bir paket dâhilinde zirai, iktisadi, idari, bayındırlık ve maarifle ilgili sorunların çözümünü layihasında sıralayarak padişaha sunmuştur.

Padişahların aile hayatı kurduğu cariyeleri Harem'de belli bir hiyerarşiye göre rütbe almışlardır. Padişahın ilk eşleri ve ona çocuk doğuranlara Kadınefendi; kadınefendilerden bir alt statüde bulunan padişah hanımlarına ise İkbal Hanımefendi denilmiştir. İslam hukukuna göre cariye ile evlilik hür kadın ile evlilik gibi değildir. Çünkü cariyeye nikâh kıyılmaz, şayet nikâh kıyılmak istenirse cariyenin azat edilmesi gerekir. Padişahların cariyelerine nikâh kıyması, 19. yüzyıla kadar bir iki istisna dışında vâki olmamıştır. 19. yüzyılda ise Osmanlı Devleti'nde cariyelerin hukukî statüsü tartışmalı hale gelmiştir. Osmanlı Devleti savaşlar yoluyla artık toprak kazanmak şöyle dursun elindeki toprakları bile muhafaza edemez duruma gelince saraya gelen cariyelerin ana kaynağı da değişmiştir. Artık savaş esirlerinden köleleştirme şeklindeki usul kaybolmuş; daha çok Rus saldırıları dolayısıyla memleketini terk etmek zorunda kalan Kafkas muhacirlerinin kızlarının saraya alınması uygulaması başlamıştır. Kafkas muhacirleri, sefalet çekmesin ve ileride önemli mevkilere gelebilsin diye kızlarını Osmanlı sarayına veriyorlardı. Bu kızların içerisinde fakir ailelerden gelen öksüz/yetimler olduğu gibi soylu Kafkas hanedanlarından gelenler de vardı. Sarayda bulunan kızlara cariye deniliyordu ama bunların en azından bir kısmı hür/Müslüman kişilerdi. Yani İslam hukukuna göre köleleştirilemezlerdi. Bunlardan saray içi hizmet görenler için bir sıkıntı bulunmuyorsa da padişaha eş olacaklar açısından dikkat çekici bir durum ortaya çıkmıştı. Hür ve Müslüman bir aileden gelen bir kız yahut en azından böyle bir şüphe terettüp edenler nikâh bağı olmadan padişahın hanımı olabilir miydi? Sultan Abdülaziz döneminden itibaren kadınefendilerin sayısının dörtle sınırlanması, şer‘î olarak bir erkeğin nikâhla en fazla dört eş alabileceğinden hareketle mi getirilmişti? Kadınefendilere nikâh kıyılmış mıydı? İkballerin durumu neydi? Bu sorulara henüz yeterli/tatmin edici cevaplar verilebilmiş değildir. Ancak son dönemde padişahların, elimizde resmî kayıtları olmasa da hukukî statüleri müsait olmaması sebebiyle (hür ve Müslüman olduklarından) özellikle Abhaz soylu cariyelerine nikâh kıyıp bu şekilde onları eşleri arasına kattığı iddia edilmektedir. Bu minvalde Sultan II. Abdülhamid'in (öl. 1336/1918) eşlerinin, cariye mi yoksa nikâhlı zevce mi olduğu hususu da günümüzde bazı araştırmalara konu olmuştur. Hatıratlardan yola çıkılarak Sultan Abdülhamid'in eşlerinin neredeyse tamamının hür ve Müslüman asıllı olduğu iddia edilmiştir. Buna göre Sultan Abdülhamid'in zevcelerinin cariye statüsünde olamayacağı ve birlikteliklerinin nikâhla olabileceği söylenmiştir. Öte yandan İslam hukukuna göre en fazla dört kadınla nikâh kıyılabileceği dikkate alındığında on üç eşi olan Sultan'ın evlilikleri hukukî açıdan soru işaretleri oluşturmuştur. Bu problem en bariz şekilde Sultan Abdülhamid'in vefatından sonra vârislerin açtığı veraset davasında görülmüştür. Sultan Abdülhamid'in dokuz hanımla birden nikâhlı olduğu öne sürülen bu davada, söz konusu iddiaya herhangi bir itiraz yapılmamıştır. Bu çalışmada, Sultan Abdülhamid'in eşleriyle ilgili bilgiler ve devlet nezdindeki hukukî statüleri, 2. Meşrutiyet döneminde kendilerine verilen maaşlara ilişkin belgeler üzerinden tespit edilmeye çalışılmıştır. Ayrıca Sultan Abdülhamid'in mirasıyla ilgili veraset ilamı davasında ortaya çıkan nikâhlı dokuz hanım meselesi fıkhî açıdan değerlendirilmiştir. Sultan Abdülhamid, saltanatı döneminde ve sonrasında muhalifleri tarafından hiçbir şekilde şeriata aykırı nikâh yahut evlilikle suçlanmamıştır. Buradan hareketle o dönemde Sultan'ın haremiyle ilgili İslam hukukuna aykırı bir durumun öne çıkmadığı söylenebilir. Diğer taraftan mahkemeye konu olan dokuz hanımla nikâhı meselesi İslam hukuku açısından üç ihtimali öne çıkarmaktadır. Bunlardan birincisi mahkemede bazı hanımların hakikati gizlemiş olmalarıdır ki elde edilen verilere göre bu en zayıf ihtimaldir. İkincisi Sultan Abdülhamid tarafından talakın gizlenmesi ve hanımlarının da bundan haberdar olmamasıdır. Bu ihtimal ise Hanefî fıkhı açısından değerlendirildiğinde problemli görülmüştür. Üçüncü ihtimal de nikâh-ı tenezzühî uygulamasıdır. 2. Meşrutiyet'le başlayıp Cumhuriyet'e kadar olan dönemde devlet daireleri arasındaki yazışmalar dikkate alındığında kadınefendilerin nikâhlı zevce -ki bunların sayısı dörtle sınırlandırılmıştır-, ikballerin ise cariye statüsünde değerlendirildiği açıktır. Buradan hareketle nikâh meselesiyle ilgili olarak zikri geçen ihtimallerden en makulünün, ikballerin cariye statüsünde görülüp onlara nikâh-ı tenezzühî kapsamında nikâh kıyılmış olduğu düşünülmektedir.

19. yüzyılın ikinci yarısında tarih derslerinin okul müfredatlarına girmeye başlamasıyla birlikte tarih eğitiminin tarihi gelişim süreci başlamıştır. Böylece tarih, tüm topluma hitap eden bir alan haline gelmiştir. Akabinde ders kitaplarının da hazırlanmasıyla birlikte tarih öğretimi sistemli bir hale getirilmeye çalışılmıştır. Dönemin şartları ve yapısı, tüm eğitim sistemi gibi tarih eğitimini de etkilemiş, dersin içeriği ve ders kitapları buna göre oluşturulmuştur. Tarih eğitiminin tarihi konusunda araştırma yapılırken dönemin ders kitaplarının yanı sıra, hatıralar, mecmua ve gazeteler, arşiv vesikaları temel kaynakları oluşturmaktadır. Bunların yanı sıra eğitim tarihinin kaynakları olan Maarif Salnameleri, tarih eğitiminin tarihi çalışmaları için de önemli bir kaynak niteliğinde olup okul müfredatları içerisinde yer alan tarih dersi hakkında ayrıntılı bilgiler içermektedir. Bu çalışmada, II. Abdülhamid döneminde Maarif Nezareti tarafından hazırlanan Maarif Salnamelerinden hareketle, 20. yüzyılın başlarında (1898-1904) Osmanlı devlet okulları ve müfredatındaki tarih dersinin yerini ortaya koymak amaçlanmıştır. Bu bağlamda salnamelerdeki veriler esas alınarak tarih dersinin, ilköğretimden yükseköğretime kadar hangi okullarda ve ders programlarında yer aldığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Ayrıca derslerin içerikleri hakkında da bilgi verilmiştir.

Ülkeler arasındaki siyasi, askerî ve iktisadi ilişkilerin tesisi, gelişimi, devamlılığı ve seyri belirli bir oranda hükümdarlar arasındaki şahsi ilişkilere ve dostluklara bağlı olmuştur. Dolayısıyla XIX. yüzyılda Osmanlı Devleti’nin ve münasebette olduğu ülkelerin siyasi istikrarı, ilişkilerin seyrini önemli ölçüde etkilemiştir. 1877-1878 Osmanlı-Rus Harbi sonrası imzalanan Berlin Antlaşması ile Osmanlı Devleti’nden ayrılan Sırbistan Prensliği, 1882 yılında krallığa dönüşmüştür. Tahtın ilk sahibi Milan, hükümdarlığı esnasında ziyaret edemediği İstanbul’u tahttan oğlu lehine feragat ettikten sonra 1889 yılında eski bir kral olarak ziyaret etmiştir. İstanbul’u ve dönemin hükümdarı Sultan II. Abdülhamid’i ziyaret eden ilk Sırbistan Kralı Aleksandar Obrenoviç olmuştur. Avrupa basını tarafından on sekiz yaşındaki genç Kralın seyahatinin siyasi bir öneminin olmadığı yönünde yorumlar yapılmıştır. Buna rağmen Aleksandar, Makedonya’daki Bulgar kiliselerine karşı Sırp kiliselerine yeni imtiyazlar verilmesi talebinde bulunduğu gibi Osmanlı Devleti’ne Balkan ülkeleriyle askerî bir ittifak yapılması teklifinde bulunmuştur. Bu çalışmada Kral Milan ve Kraliçe Nataliya’nın İstanbul ziyaretleri hakkında kısa bir bilgi verildikten sonra Kral Aleksandar’ın ziyareti üzerinde durulmuştur. Bu çerçevede yapılan hazırlıklar, uygulanan teşrifat kuralları, Sırbistan kralının ittifak teklifi ve dönemin basını tarafından ziyaret hakkında yapılan değerlendirmeler incelenmiştir.

II. Meşrutiyet döneminin en mühim hadiselerinden biri olan 31 Mart Vak‘ası, Hareket Ordusu’nun Selanik’ten İstanbul’a yürüyüşünün akabinde, şehri ve Yıldız Sarayı’nı kontrol altına almasıyla tamamen bastırıldı. Akabinde de Sultan II. Abdülhamid, hadise ile “ilişkilendirilerek” tahttan indirildi ve Selanik’e sürgün edildi. Mütareke dönemine gelindiğinde, Hareket Ordusu’nun Yıldız Sarayı’nın kontrol altına alması sürecinde Saray’ın yağmalandığı yönünde iddialar gündeme getirildi. İttihâd ve Terakki Cemiyeti muhalifleri, İttihâdçıları ve Hareket Ordusu mensuplarını, Yıldız’ı yağmalamak, Saray’daki para ve değerli eşyalara el koymakla itham ettiler. Belki 1909 sonrasında kısık seslerle dile getirilen bu ithamlar, İttihâdçıların iktidarı bırakmak zorunda kaldıkları Ekim 1918’den itibaren gür bir şekilde öne çıkarıldı. Zira İttihâd ve Terakki’nin iktidarı bırakması sonrasında İttihâdçılar, devlet ve milletin amansız bir “düşmanı” olarak telakki edilmeye başlanmışlardı. Nitekim Mütareke döneminde, her kötülüğün müsebbibi olarak değerlendirilen İttihâdçılara yönelik muhakemeler başlatıldı. Bu süreçte İttihâdçılara yöneltilen suçlamalardan biri de 1909 Yıldız yağması iddiaları idi. Nitekim yağma iddiaları da dava konusu haline getirildi Nemrut Mustafa Paşa riyasetindeki I. Divân-ı Harb-i Örfî tarafından gerçekleştirilen muhakeme neticesinde Ayan azası Ferik Hüseyin Hüsnü, Galip ve Rıza Paşaların da dâhil olduğu pek çok şahıs “yağmagerlik” yaptıkları gerekçesiyle askerlik mesleğinden ihraç edilerek çeşitli cezalara çarptırıldılar. Bu çalışmada; arşiv kaynakları, gazete ve hatıralar ışığında, Abdülhamid’in hal‘i sonrasında Yıldız Sarayı’na yönelik yağma iddialarının boyutlarının ele alınmasına çalışılacaktır. İlaveten, Mütareke dönemindeki yağma iddiaları üzerine gerçekleştirilen muhakeme ve cezalandırmalar üzerinde durulacaktır.

Tanzimat Dönemi’yle birlikte Avrupa tarzında eğitim sistemine geçme çabaları başlamıştır. 1869 yılında Osmanlı eğitim sistemini ilk defa geniş anlamda düzenleyen Maarif-i Umumiye Nizamnamesi yayımlanarak yürürlüğe girdi. Nizamname ile orta öğretimin üst basamağını teşkil eden sultanilerin açılması düşünülerek, 6 yıllık öğretim verecek bu okulların ilk 3 yılında idadi derslerinin okutulmasına karar verildi. II. Abdülhamid döneminde uygulanan politikalarla idadilerin sayısının hızla artması sağlandı. Bu döneminde idadi binaları Nezaretçe hazırlanan planlarla, inşa edilecek yerin nüfusuna ve öğrenci sayısına göre hazırlanmaktaydı. Karesi İdadisi, binanın giriş kapısındaki onarım kitabesine göre Sultan II. Abdülhamid’in hilafeti döneminde 1895 yılında inşa edilmiştir. 1913 yılında Karesi Sultanisi adı altında eğitimini sürdürmüştür. 1923 yılına kadar sultani adı altında hizmet veren okul, daha sonra sultani okullarına lise adı verilince, Balıkesir (Karesi) Lisesine çevrilmiştir. Bu değişimlere yönelik hazırladığımız onarım önerileri, rölöve verileri ile eldeki belgelerden anlaşılan restitüsyon kararlarına dayanmaktadır. Amacımız, restorasyon projesinin hazırlanmasında yapının özgün hâline dönmek için gösterilen azami gayreti ortaya koymak ve yapıya öngörülen yeni fonksiyonu Kuva-yı Milliye ve Kent Müzesi olarak hizmet vermesi için yapılan yeni düzenlemeleri ele almaktır.

Son dönem Osmanlı alimlerinden olan Musa Kazım Efendi, Erzurum’un Tortum ilçesinde 1858 yılında doğmuştur. Başta Fıkıh ve Kelam olmak üzere İslamî ilimlere vakıf olmuş, Fatih Camii Dersiâmlığı görevine kadar yükselmiştir. Mahreç payesine sahip olan Musa Kazım Efendi, Medresetü’l-Kudât, Süleymaniye Medresesi ve Medresetü’l-Vâizin de muallim olarak görev yapmıştır. Musa Kazım Efendi, ülkenin içerisine düştüğü dar boğazdan çıkabilmesi için kafa yormuş, çözüm önerileri sunmuş hatta bunun da ötesine geçerek çözümün parçası olmaya çalışmış bir ilim ve devlet adamıdır. Devletin kurtuluşunu meşveret, musâvat, hürriyet ve adâletin yeniden tesis edilmesinde görmüş ve bunun için de Padişah’ın yetkilerini sınırlandıran bir sistemin kurulmasını elzem görmüştür. İktidara karşı yürüttüğü mücadelesini dönemin en güçlü muhalefeti olan İttihat ve Terakki saflarında sürdürmüştür. Musa Kazım Efendi, İttihat ve Terakki bünyesinde Merkez Yürütme Kurulu Üyesi olarak görev üstlendiği gibi, ulemâ ve halkın desteğini sağlamak için Cemiyet tarafından kurulmuş bulunan Şehzâdebaşı İlmî Heyeti’nin başkanlığını da yürütmüştür. Bu Heyet’in başlıca görevi vaaz, konferans ve neşriyatlarla Kânun-ı Esâsî ile meşrutiyet gibi uygulamaların İslam’a aykırı olmadığını izah ederek bu mücadelede İttihat ve Terakki’nin desteklenmesini sağlamak olmuştur. II. Meşrutiyet’in ilanından sonra Musa Kazım Efendi, Cemiyet tarafından daha üst düzey görevlere de getirilmiştir. Önce Meclis-i A‘yân Üyesi olarak atanması sağlanmış akabinde de meşihat makamı’na getirilmiştir. Kuşkusuz İttihat ve Terakki Fırkası, Osmanlı yönetimi üzerinde etkin olduğu bir dönemde değişik isimlerin Şeyhulislâm olarak atanmasına muktedir olmuştur. Ancak Musa Kazım Efendi’yi farklı kılan; II. Meşrutiyet döneminde en uzun süre bu görevde kalan Şeyhulislâm olması, Cemiyet’in merkez yönetiminde görev almış olması, hakkında çıkarılan masonluk iddiaları ve İttihat ve Terakki’nin, gerçekleştirmek istediği reformlar nedeniyle ısrarla defaaten meşihat makamına gelmesini sağlamış olmasıdır. Musa Kazım Efendi, II. Meşrutiyet’in ilanını müteakiben Cemiyet’in Osmanlı yönetimi üzerinde hakimiyet kurması ile başlayan süreçte meşrutî sistemin İslamî esaslar üzerine bina edilmesi için eserler telif etmiş, ancak Cemiyet’e karşı buna muvaffak olamamıştır. Zira ülkede onun arzuladığı şekilde Hz. Peygamber ve sahabe modeli bir “şûra-i ümmet” sistemi değil, Batı tarzı çok partili bir “parlamento” sistemi tesis edilmiştir. 1911 yılında hakkında çıkarılan masonluk iddiaları ile oldukça yıpranmış, Şeyhulislâmlık görevine de son verilmiştir. Musa Kazım Efendi, Şeyhulislâm olarak tekrar atandığı 1916 yılına kadar ilmî faaliyetlerle meşgul olmuştur. İttihat ve Terakki’nin uyguladığı politikaların İslam esaslarına, ahlâk ve nizâmına uymadığını farketmiş olsa da Cemiyet ile bağını tamamen koparması mümkün olamamıştır. Esasen Cemiyet’te onu kendi halinde rahat bırakmamıştır. Nitekim 1916 yılında sağlık sorunlarını beyan etmesine ve Padişah Mehmed Reşâd’ın masonluk iddiaları yüzünden onu atamak istememesine rağmen tekrar Şeyhulislâm olarak atanması sağlanmış ve Şerî mahkemelerin Şeyhulislâm’ın yetkisinden çıkarılarak Adalet Nezâreti’ne bağlanmasını sağlayan kanun, Medâris-i İlmiyye Nizamnâmesi ve Hukûk-ı Aile Karanâmesi onun döneminde çıkarılmış olan yasal düzenlemelerdir. İttihat ve Terakki’nin 1918 yılında Birinci Dünya Savaşı’nın kaybedilmesinden sonra kendisini fesh etmesi üzerine başlayan yeni süreçte Musa Kazım Efendi de İttihat ve Terakki yöneticisi olarak “korku ve baskı ile Devletin yönetim şeklini değiştirmek” iddiası ile Divân-ı Harp’te yargılanmıştır. Nitekim almış olduğu 15 yıllık kürek cezası, Padişah’ın şefaati ile 3 yıl sürgüne çevrilerek Edirne’ye gönderilmiştir. Memuriyet yıllarında birinci rütbeden Mecidî Nişanı, yine birinci rütbeden Osmanî Nişanı ve Altın Liyâkat Madalyası gibi ödüllerle taltif edilmiş olan Musa Kazım Efendi, maaşı kesildiği için ömrünün son yıllarında geçimini çeşitli yardımlarla sağlamaya çalışmıştır. 10 Haziran 1920 tarihinde sürgünde bulunduğu Edirne’de 62 yaşında vefat etmiştir.

Batı dünyasında tarihi sürece bakıldığında Türk, genellikle öteki olarak algılana gelmiştir. Böyle bir algının oluşmasında birtakım unsurların etkili olduğu söylenebilir. Özellikle 19. Yüzyılın sonu ve 20. Yüzyılın başında Ermeni Sorunu bu unsurlardan biri haline gelmiştir. Bilhassa Amerika’da Türk imgesini olumsuz yönde etkileyen en önemli unsurların başında Ermeni sorunu algısı gelir. Amerika’da böyle bir algının oluşmasında seyyah, gazete ve misyoner gibi unsurların etkisi olmuştur. Büyük çoğunluğu Ermeni Sorunu’nda Osmanlı Devleti’ne menfi yaklaşmış ve Türkleri ötekileştirmişken bazen istisnalar da olmuştur. Bunlardan biri olan ve sıradışı kişiliği ile dikkat çeken Francis Hopkinson Smith, Ermeni Sorunu’nda çoğunluğun tersine düşünen ve hareket eden bir kişi olarak dikkat çeker. Yazar, ressam, mühendis, iş adamı, gezgin gibi çok farklı uğraşları olan Smith, İstanbul’a yaptığı seyahatler neticesinde Türkleri ve Ermenileri tanımış, yaşanan olaylara da şahit olmuştur. 1890’lı yıllarda meydana gelen olayların bazıları esnasında Dersaadet’te bulunan bu ilginç Amerikalı ülkesine dönüşünde Ermeni propagandasından kaynaklanan menfi duruma karşı Osmanlı yanlısı, II. Abdülhamid’i savunur bir tavır sergilemiştir. Gazetelerde çıkan haber ve röportajlarında bu olayları derinlemesine ele alarak, Ermeni komitelerini ve misyonerleri olayların asıl müsebbibi olarak gördüğünü dile getirmiştir. Bu çalışmada Francis Hopkinson Smith’in Ermeni Sorunu ile ilgili tutumu ve meseleye yaklaşımı, daha ziyade Amerikan gazeteleri üzerinden ele alınacak olup bu sıradışı şahsiyetin konuyla ilgili değerlendirmelerinin analiz edilmesi hedeflenmektedir.

II.Abdülhamid dönemi Bitlis eğitim hayatında görev alaneğitimcilerin hangi şartlarda görev yaptığını, karşılaştıkları sorunlar, eğitim düzeyleri, maaş durumları vs. sorulara cevap bulmak adına dönem içinde önemli görevler yüklenmiş, aynı okulda uzun bir süre görev yapmış nadir örneklerden birisi olan Bitlis Erkek Rüşdiyesi Muallim-i Evveli Mehmed Tevfik Efendi üzerinden konu izah edilmeye çalışılmıştır. Bu çalışma, kişi merkezli olduğundan kişi hakkında resmi belgelere yansıdığı kadar bilgiye ulaşılabilmiştir. Tevfik Efendi hakkındaki yazışmanın fazlalığı onun üzerinde çalışılmasının diğer sebebi olmuştur. Hem yetişme tarzı ile üretkenliği hem de Balkanlardan gelerek Bitlis’e yerleşmesi ve burada, görevi başında ölümüne kadar öğretmenlik yapması, Tevfik Efendi’nin üzerinde yoğunlaşılmasının başka bir sebebi olmuştur. Çalışma, aynı zamanda sıradan bir eğitimcinin hayatına ayna tutmayı hedeflediğinden, kişiyi olabildiğince doğal hayatın akışı içerisinde olumlu/olumsuz yönlerini birlikte değerlendirmeyi hedeflemiştir. Bu yönüyle biyografik çalışmalarda çoğunlukla kişinin olumlu özellikleri üzerinden ve kısmen abartıların da yer bulduğu diğer çalışmalardan farklı bir çalışma olmuştur. Nihayetinde bu çalışma, dönem içindeki binlerce eğitim çalışanı içinden seçilmiş bir örneklem olarak da kabul edilebilir.

Copyright of Osmanli Arastirmalari is the property of Turkiye Diyanet Foundation Centre for Islamic Studies and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)

Rus-Japon Harbi’nin (1904-1905) II. Abdülhamid ve Osmanlı kamuoyu tarafından nasıl algılandığını ortaya koymak bu makalenin temel amacı olacaktır. Osmanlı sınırlarından bir hayli uzak bir bölgede cereyan etmiş olmasına rağmen Rus-Japon Harbine, başta II. Abdülhamid olmak üzere Osmanlı Yönetimi tarafından özel bir önem verilmiş ve bu savaş; askeri, diplomatik ve siyasî açıdan çok dikkatli bir şekilde takip edilmiştir. Özellikle Osmanlı Sultanının bu yakın takibi neticesi, ülke kamuoyu, hükümet ve basın da bu savaşa özel bir önem vermiştir. Bu özel önemin tesbiti ile bu savaşın sonuçlarının ekonomik ve siyasal hayatımıza etkilerinin belgelerle ortaya konması; 20. yüzyıl başlarında Osmanlının dünyaya bakışını ortaya koyması açısından da önemli olacaktır. II. Abdülhamid’in bu savaşla ilgili olarak Osmanlı kamuoyundan farklı düşündüğü ifade edilebilir. Osmanlı Kamuoyu savaşta Japonya'nın galip gelmesinin çok iyi olacağını düşünmektedirler. Çünkü Rusya Osmanlının tarihteki kadim düşmanlarından biridir. Bu “ezeli düşmanın” Osmanlıdan bir başka güce yenilmiş olması bile, halk nezdinde bir kazançtır ve sevinç vesilesidir. Ama Padişah için meselenin bu kadar basit olmadığı anlaşılmaktadır. Rusya’nın savaşta Japonya’ya yenilmesi halinde tüm dikkatini Aksa-yı Şarktan Balkanlara teksif edip Balkanları karıştıracağını II. Abdulhamid görebilmiştir.

Özet Osmanlı kültüründe padişahlar tarafından önemsenen sünnet törenleri, gelenek hâline gelmiştir. II. Abdülhamid, tahta çıkmasından sonra her sene yaz aylarında çocukların sünnet edilmesi için törenler düzenletmiştir. Saltanatı boyunca fotoğrafçılığa da önem veren II. Abdülhamid, sosyal hayatın önemli bir geleneği olan ve genellikle yaz aylarında toplu olarak yapılan sünnet törenlerini fotoğraflaması için Abdullah Frères’i görevlendirmiştir. Bu çalışmada amaç, II. Abdülhamid döneminde yapılan sünnet törenleri hakkında bilgi vermek ve Osmanlı saray erkânında bulunan çocuklar ile Darüşşafaka ve Gümüşsuyu Kışlası’nda bulunan çocukların giydiği sünnet kıyafetlerini analiz ederek dönemin sünnet giyim kültürüne ışık tutmaktır. Bu amaçla İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi ve İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi (IRCICA) arşivinde bulunan fotoğraflar, bu çalışmada materyal olarak kullanılmıştır. Fotoğrafların kullanılması için gerekli yayın izni alınmış ve fotoğraf telif hakkı ödenmiştir. Çocukların sünnet kıyafetlerinde farklılıklar olmasının yanı sıra ortak kıyafetler ve aksesuarlar olduğu dikkat çekmiştir. Abstract Circumcision ceremony cared about by sultans in Ottoman culture has become tradition. Abdülhamid II had ceremonies for circumcising of children organized in summer months of every year after he had acceded. During his reign, Abdulhamid II, who gave a lot of importance to photography, assigned Abdullah Frères to photograph circumcision ceremonies that is a substantial tradition of social life and usually is held in collectively in summer. The aim of this study is to inform about the circumcision ceremonies made during the reign of Abdülhamid II and to shed light on to circumcision clothing culture of that period by analyzing the clothes of circumcision worn by children in Ottoman courtiers and Gümüşsuyu and Darüşşafaka barracks. For this purpose the photographs in the archives of İstanbul University Library Rare Books and Research Center for Islamıc History, Art and Culture (IRCICA) have been used as a material in this study. It has been obtained permission to use photographs for publication and has been paid to copyright. It has also been noted that there are similiar clothes and accessories as well as differences in circumcision clothes of children.

Bu çalışma Osmanlı’daki Bismarck ve Almanya algısını; II. Abdülhamid-Bis- marck ilişkileri ile II. Abdülhamid’in Bismarck ve Almanya’ya dair düşünceleri üzerinden incelemeyi amaçlamaktadır. Bununla birlikte Saray başta olmak üzere Osmanlı kamuoyu ve aydınlarında gözlemlenen müspet Bismarck algısının muh- temel sebeplerini de bir tebliğ sınırları çerçevesinde incelemektedir. I. Dünya Sa- vaşı’nda askerî müttefikliğe varan Osmanlı-Alman yakınlaşmasının temellerinden birini de teşkil eden bu algı; arşiv belgeleri, hatırat ve matbuattan hareketle orta- ya konmaya çalışılacaktır.

Kadim bir geleneğe sahip ve halk sağlığı bakımından son derece önemli olan kaplıcaların inşa ve ihyası için Osmanlı Devleti tarihinde zaman zaman çeşitli adımlar atıldı. Sultan II. Abdülhamid döneminde de ülke çapındaki kaplıcalardan halkın faydalanması ve buraların birer sağlık merkezi hâline getirilmesi için önemli bazı atılımlar gerçekleştirildi. Bunlardan birisi de Karesi sancağının Bandırma kazasındaki Kepekler kaplıcasıdır. Bizzat Sultan II. Abdülhamid’in emriyle, kaplıcaya çeşitli rahatsızlıkları olan hastalar ile onları tedavi edip kaplıcanın vasıflarını ve mevcut durumunu tespit için bir heyet gönderildi. Bu çalışmada, devletin sağlık politikasının önemli bir ayağı olan kaplıcalar hususunda yürüttüğü çalışmalar, Kepekler kaplıcası nezdinde ele alındı. Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nden elde edilen belgelere istinaden, Kepekler kaplıcasının fiziki ve sıhhi durumu ile hasta profili ve tıbbi faydaları devrin uzmanlarınca kaleme alınan raporlar doğrultusunda incelendi. Ayrıca kaplıcanın konumu ve vaziyetini gösteren krokiler ile fotoğraflardan oluşan zengin bir görsel koleksiyondan da istifade edildi. Böylece 19. yüzyıl sonları ve 20. yüzyıl başlarında Kepekler kaplıcasının mevcut durumu ile yeniden ihya girişimleri ortaya konuldu.

Copyright of bilig: Journal of Social Sciences of the Turkish World is the property of bilig: Journal of Social Sciences of the Turkish World and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)

Copyright of Turkish Journal of Social Research / Turkiye Sosyal Arastirmalar Dergisi is the property of Turkish Journal of Social Research and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)

Copyright of Pursuit of History is the property of Selcuk University, Faculty of Arts & Sciences and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)

Kanuni Sultan Süleyman devrinde kudretinin doruğuna ulaşan Osmanlı, XVI.asnn sonlannda gerilerneye başladı. 26 Ocak 1699'da yapılan Karlofça antlaşmasıyla beraber toprak kaybetti. Batı karşısında Osmanlı'nın kan kaybetmeye başladığı, yöneticiler tarafından idrak edildi. Batı silahlan ile ordunun donatımı sağlandı. Uile devriyle beraber Fransız taklidciliği başladı. Il. Mahmut devrinde 1827 yılında Paris'e ilk defa öğrenci gönderildi. Osmanlı kurumlarının yenilenmesi gerektigi düşüncesine vanlarak ıslahat hareketlerine başlanıldı. işe önce kıyafetle başlanıldı. Mansure ordusuna 1828'de fes giydirildL Bunun dışında sadece din adımlarının sarık giymesine müsade edildi. Bu yenilik hareketlerinin öncülüğünü yapan II. Mahmut numune olarak sakalım kesti.