Search

Rubriek: RegelMaat.

Wat is een ‘goede wet’ voor de Nederlandse rechter vanuit het EU-recht en het EVRM bezien? Een ‘goede wet’ – daaronder mede begrepen de toelichting bij de wet – stelt de rechter afdoende in staat om (1) de verenigbaarheid van een wet met het EU-recht of het EVRM te beoordelen en (2) potentiële conflicten met het EU-recht of het EVRM constructief op te lossen zonder te hoeven grijpen naar ‘zware’ opties. Maar hoe, en tot op welke hoogte, kan of moet de wetgever rekening houden met de Europese taak en habitat van de Nederlandse rechter, zowel qua inhoud als qua motivering van wetgeving? En welke wetgevende kreukelzone mag de rechter onder Europees recht en het EVRM aan de wetgever laten alvorens in te grijpen? Ter beantwoording van deze vragen gaat deze bijdrage in op de verschillende vereisten die het EU-recht en het EVRM stellen aan goede wetgeving, waarbij mede wordt ingegaan op de structuur van de stapsgewijze toetsing door de Europese Hoven van nationale wetgeving.

Hoewel je zou denken dat we na decennia aan wetgevingsbeleid zo ongeveer alle instrumenten wel uitgedacht én besproken hebben, blijkt de creativiteit van de wetgevingsjurist toch altijd net weer wat groter te zijn. Een mooi voorbeeld daarvan is het right to challenge.1 Menig lezer zal nu de wenkbrauwen fronsen: ‘Wat is dat nou weer voor iets nieuws en waarom nou weer een Engelse term?’ Om met het laatste te beginnen: het right to challenge is (met name) vanuit het Verenigd Koninkrijk komen overwaaien. De letterlijke Nederlandse vertaling – uitdaagrecht – zien we wel steeds meer verschijnen,2 maar zij is nog geen gemeengoed.3 En over het eerste: zo nieuw is het instrument als zodanig nu ook weer niet. Een vorm van het right to challenge staat al jaren in het Bouwbesluit 2012, alleen niet onder die term. Daarnaast heeft de term het jongste regeerakkoord gehaald: ‘Het kabinet biedt ruimte aan initiatieven van burgers en verenigingen in de samenleving. In overleg met gemeenten willen wij daarom via een Right to challenge-regeling burgers en lokale verenigingen de mogelijkheid geven om een alternatief voorstel in te dienen voor de uitvoering van collectieve voorzieningen in hun directe omgeving. Daarbij gaat het om zaken als het onderhoud van een park, het beheer van sportvelden of andere maatschappelijke voorzieningen. Daarnaast gaan we samen met enkele gemeenten experimenteren met een recht op overname, waarbij lokale verenigingen of buurtbewoners het eerste recht krijgen om maatschappelijke voorzieningen over te nemen en de bijbehorende functie voort te zetten.’Er zijn ook enige websites over het right to challenge, zoals (hoe kan het ook anders) www.righttochallenge.nl. Tijd dus voor RegelMaat om er aandacht aan te besteden.

Het menselijk lichaam is rechtsobject van het recht op de onaantastbaarheid vanhet lichaam van mensen als rechtssubjecten en dragers van grondrechten. Degrondwetgever van 1983 en partijen bij verschillende verdragen hebben dat expliciet onderkend. Vaak zijn (overheids)beperkingen van het vrijheidsrecht van de onaantastbaarheid van het lichaam echter noodzakelijk ter bescherming van hetzelfde recht of ter bevordering of bescherming van andere (grondrechtelijke)belangen. Dergelijke (overheids)ingrepen vergen soms lastige afwegingen in heikele dilemma’s bij controversiële en ethisch beladen vraagstukken. Interventie is slechts mogelijk onder strikte randvoorwaarden, waaronder de aanwezigheid van een wettelijke grondslag die voldoet aan kwaliteitseisen. In deze bijdrage onderzoek ik nut en meerwaarde van het recht op de onaantastbaarheid van het lichaam en de grondrechtelijke randvoorwaarden die van belang zijn bij de realisering van het recht op de onaantastbaarheid van het lichaam, mede in het licht van de rechtspraktijk en huidige en toekomstige dilemma’s en technologische ontwikkelingen. Daartoe ga ik achtereenvolgens in op de (historische) achtergrond en betekenis van het grondwettelijk grondrecht (par. 2), relevante verdragsnormen en het leerstuk van geïnformeerde toestemming (par. 3), wetgeving ter inperking of regulering van het grondrecht (par. 4) en enkele toekomstige ontwikkelingen (par. 5). Daarna volgt een conclusie (par. 6).

In deze bijdrage staat de vraag centraal of, en zo ja op welke wijze, de wetgevergevolg heeft gegeven aan de grondwettelijk verankerde sociaal grondrechtelijkezorgplichten, alsmede welke consequenties uit de desbetreffende bevindingenkunnen worden getrokken. Ten behoeve van de beantwoording van deze vragenga ik achtereenvolgens in op de achtergrond van de introductie van de socialegrondrechten in de Grondwet en het rechtskarakter van de sociale grondrechten(par. 2), evaluatieonderzoek naar de gevolgen die de sociale grondrechten hebben gehad voor de wetgevingspraktijk (par. 3), enkele wetgevingscomplexen waarbij sociale grondrechten (hadden) kunnen spelen (par. 4), en tot slot enkele slotreflecties mede in het licht van enkele recente rechtspolitieke ontwikkelingen waardoor de sociale grondrechten in een nieuw daglicht lijken te komen staan (par. 5).