Realisering van het recht op onaantastbaarheid van het lichaam middels wetgeving

Het menselijk lichaam is rechtsobject van het recht op de onaantastbaarheid vanhet lichaam van mensen als rechtssubjecten en dragers van grondrechten. Degrondwetgever van 1983 en partijen bij verschillende verdragen hebben dat expliciet onderkend. Vaak zijn (overheids)beperkingen van het vrijheidsrecht van de onaantastbaarheid van het lichaam echter noodzakelijk ter bescherming van hetzelfde recht of ter bevordering of bescherming van andere (grondrechtelijke)belangen. Dergelijke (overheids)ingrepen vergen soms lastige afwegingen in heikele dilemma’s bij controversiële en ethisch beladen vraagstukken. Interventie is slechts mogelijk onder strikte randvoorwaarden, waaronder de aanwezigheid van een wettelijke grondslag die voldoet aan kwaliteitseisen. In deze bijdrage onderzoek ik nut en meerwaarde van het recht op de onaantastbaarheid van het lichaam en de grondrechtelijke randvoorwaarden die van belang zijn bij de realisering van het recht op de onaantastbaarheid van het lichaam, mede in het licht van de rechtspraktijk en huidige en toekomstige dilemma’s en technologische ontwikkelingen. Daartoe ga ik achtereenvolgens in op de (historische) achtergrond en betekenis van het grondwettelijk grondrecht (par. 2), relevante verdragsnormen en het leerstuk van geïnformeerde toestemming (par. 3), wetgeving ter inperking of regulering van het grondrecht (par. 4) en enkele toekomstige ontwikkelingen (par. 5). Daarna volgt een conclusie (par. 6).