Search

Introduction. Autism spectrum disorder (ASD) has unclear etiology and no known universal treatment, making it difficult to obtain an accurate and timely diagnosis. The evidence that highlights the importance of early diagnosis and treatment is growing. Objective: The research was done to evaluate the impact of early diagnosis and its significance, as well as the effectiveness in obtaining the diagnosis in the past years and decades in Macedonia. Methods. We carried out a comparative analysis of the collected data from 95 subjects divided into three groups: 30 parents, 35 special educators and rehabilitators, and 30 members of the professional team that participated in diagnosing autism, using an original research tool in the form of three questionnaires. The data from the study refers to a research study conducted in Macedonia. Results. Many prenatal, perinatal, and postnatal factors can lead to ASD. The most common symptoms include: lack of speech, delayed speech for a specific age, not responding to their name, no eye contact, weak social skills, hyper/hyposensitivity, and isolation. Autism more frequently occurs isolated than accompanied by other conditions. The mean age of diagnosis used to be 5.6, while, in recent years, it has been 4.2. Children wait around 2.1 years from the first symptoms to obtain a diagnosis. Parents visit fewer institutions in the process of obtaining an ASD diagnosis. There is still a significant number of misdiagnoses. Conclusions. Many factors play a role in the occurrence of autism. There are a number of symptoms that appear in most cases. In the last decade, autism has been diagnosed earlier than before. The approach and process of diagnosing autism in Macedonia have improved. Uvod: Poremećaj iz spektra autizma (PSA) ima nejasnu etiologiju i nije poznat univerzalni tretman, što otežava dobijanje tačne i blagovremene dijagnoze. Broj dokaza koji ukazuju na važnost rane dijagnoze i tretmana raste. Cilj: Istraživanje je urađeno da bi se procenio uticaj rane dijagnoze i njen značaj, kao i efikasnost u postavljanju dijagnoze u proteklim godinama i decenijama u Makedoniji. Metodologija: Izvršili smo uporednu analizu prikupljenih podataka od 95 ispitanika podeljenih u tri grupe, od kojih su 30 roditelji, 35 su specijalni edukatori i rehabilitori, a 30 članovi profesionalnog tima koji učestvuju u dijagnostikovanju autizma. Korišćen je originalni istraživački instrument u obliku tri upitnika. Rezultati: Mnogi prenatalni, perinatalni i postnatalni faktori mogu dovesti do PSA. Najčešći simptomi su: nedostatak govora, kašnjenje u razvoju govora, neodazivanje na ime, izostanak kontakta očima, nedovoljno razvijene socijalne veštine, hiper/hiposenzibilnost, izolacija. Autizam se češće javlja kao primarni, nego sekundarni. Srednja vrednost uzrasta na kome se postavlja dijagnoza ranije je bila 5.6 godina a u poslednje vreme je 4.2 godine. Na postavljanje dijagnoze čeka se oko 2.1 godinu od prvih primećenih simptoma. Roditelji posećuju manje institucija u procesu dobijanja dijagnoze. Još uvek postoji značajan broj pogrešno uspostavljenih dijagnoza. Zaključak: Mnogi faktori igraju ulogu u pojavi autizma. Postoje određeni simptomi koji se pojavljuju u većini slučajeva. U poslednjoj deceniji dijagnoza autizma se uspostavlja na ranijem uzrastu. Poboljšan je pristup i proces dijagnostikovanja autizma.

Savremeni pristupi u tretmanu poremećaja ponašanja u prvi plan ističu zahtev za poštovanjem osnovnih prava deteta, promovišući koncepte prevencije, pozitivnog razvoja, modela diverzionih mera, kao i inkluzivni tretman maloletnika u prirodnom porodičnom i socijalnom okruženju. S obzirom da u etiologiji problema i poremećaja ponašanja značajno mesto zauzimaju razvojni i sredinski faktori, napori društva usmereni su u pravcu iznalaženja modela tretmana koji bi u najkraćem vremenskom roku zadovoljio razvojne potrebe deteta, ali i njegove porodice. Stoga, krivične sankcije koje se izriču maloletnim učiniocima krivičnih dela trebaju se realizovati u prirodnoj sredini, ne remeteći, već unapređujući njegov porodični život, školovanje, bavljenje umetničkim ili sportskim aktivnostima, zdravstvenu zaštitu, kao i socijalno funkcionisanje uopšte. Zakon o maloletnim učiniocima krivičnih dela i krivičnopravnoj zaštiti maloletnih lica (Službeni glasnik Reublike Srbije, br.85/2005) predvideo je uvođenje novih usluga i tretmana u zajednici, a posebno značajno je uspostavljanje vaspitne mere – pojačan nadzor uz dnevni boravak u odgovarajućoj ustanovi za vaspitavanje i obrazovanje maloletnika (član 18.). Ova mera integriše programe različitog stepena specijalizacije i intenziteta, koji su više strukturirani nego vaninstitucionalni tretman, a istovremeno manje restriktivni nego tipične forme zavodskog – institucionalnog tretmana. Ovaj vid tretmana ima višestruke pozitvine efekte kako na mlade u sukobu sa zakonom, tako i na njihovu porodicu ali i širu lokalnu zajednicu. Međutim, i pored evidentnih prednosti, kao i postojanja stabilne zakonske osnove, činjenica je da ova vaspitna mera nije doživela svoju širu primenu i kao takva ostala u grupi neafirmisanih krivičnih sankcija. Od 2006. godine kada je uvedena u krivičnopravni sistem Republike Srbije, ova vaspitna mera izrečena je u svega 80 slučajeva, što čini 0,5% od ukupnog broja izrečenih krivičnih sankcija prema maloletnicima. Cilj ovog rada je ukazivanje na nužnost akrtiviranja i umrežavanja svih zainteresovnih subjekata za afirmaciju i unapređenje primene ove vaspitne mere. Dnevni boravak ima daleko veće kapacitete, pa osim tretmana mladih koji se već nalaze u sukobu sa zakonom, pomoć i podrška se može pružiti i mladima koji imaju blaže probleme i poremećaje u ponašanju, njihovim porodicama, kao i pedagoško-psihološkim službama u lokalnoj zajednici. Takođe, aktivnosti koje se sprovode u okviru dnevnih boravaka mogu imati značajnu ulogu u prevenciji rizičnih i delinkventnih oblika ponašanja, čime se dobrobit pojedinca i porodice, generalizuje na društvo u celini. Modern approaches in the treatment of behavioral disorders emphasize the requirement to respect the basic rights of the child, promoting the concepts of prevention, positive development, models of diversionary measures, as well as an inclusive treatment of minors in a natural family environment and social environment. Given that developmental and environmental factors play an important role in the etiology of behavioral problems and disorders, society's efforts are aimed at finding a treatment model that would meet the developmental needs of the child and his or her family in the shortest possible time frame. Therefore, criminal sanctions imposed on juvenile offenders should be implemented in the natural environment, not disrupting but rather improving his or her family life, education, artistic or sports activities, health care, and social functioning in general. In The Law on Juvenile Offenders and the Criminal Protection of Juveniles (the Official Gazette of the Republic of Serbia, No. 85/2005) a proposition has been made: the introduction of new services and treatments in the community, and the establishment of a corrective measure - increased supervision together with day care in the appropriate institution for upbringing and education of minors (Article 18). This measure integrates programs of varying degrees of specialization and intensity, which are more structured than a non-institutional treatment, and at the same time less restrictive than typical forms of institutional treatments. This type of treatment has multiple positive effects on both young people who are in conflict with the law, their families and the wider local community. However, despite the obvious advantages as well as the existence of a stable legal basis, the fact is that a wider application of this corrective measure has not been achieved and as such remained in the group of unconfirmed criminal sanctions. Since 2006, when it was introduced into the criminal justice system of the Republic of Serbia, this corrective measure has been imposed in only 80 cases, which is 0.5% of the total number of criminal sanctions imposed on minors. The aim of this paper is to indicate the necessity of activation and networking of all interested parties for the affirmation and improvement of the application of this corrective measure. The day care center has far greater capacities so in addition to the treatment of young people who are already in conflict with the law, help and support can also be provided to young people who have milder problems and behavioral disorders, their families, as well as pedagogical and psychological services in the local community. Also, the activities carried out within day care centers can have a significant role in the prevention of risky and delinquent forms of behavior, thus the well-being of individuals and families being generalized upon society as a whole.

Trenutna terapija osteosarkoma sastoji se od kemoterapije i kirurškog odstranjivanja, no nerijetko dolazi do ponovne pojave bolesti i metastaza. U tome važnu ulogu imaju tumorske matične stanice koje se iz cjelokupne populacije tumorskih stanica mogu selektivno uzgajati u neprijanjajućim uvjetima trodimenzionalne kulture. Askorbinska kiselina poznati je antioksidans, no u određenim uvjetima djeluje i pro-oksidativno. Istraživanja su pokazala da zahvaljujući još nekim svojstvima, selektivno negativno djeluje na vijabilnost različitih tumorskih stanica. Cilj istraživanja bio je testirati utjecaj tretmana askorbinskom kiselinom na subpopulaciju matičnih stanica u kulturi za uzgoj sferoida u prisutnosti i bez prisutnosti FGF2 (fibroblastnog faktora rasta 2). Tijekom 28 dana pratila sam kako tretman dvjema koncentracijama askorbinske kiseline utječe na broj i veličinu sferoida u prisutnosti i bez prisutnosti FGF2. Osim toga, testirala sam kako 24-satni tretman askorbinskom kiselinom utječe na udio apoptotskih stanica u adherentnoj kulturi osteosarkoma. Rezultati su pokazali kako tretman askorbinskom kiselinom ima negativan učinak na broj i veličinu sferoida te da prisutnost FGF2 ne sprječava takav učinak. Tretman 10 mM askorbinskom kiselinom 24 sata značajno je povećao udio stanica koje su krenule u apoptozu. Rezultati, dakle, ukazuju kako askorbinska kiselina ima negativan učinak na matične stanice osteosarkoma neovisno o prisustvu FGF2. The current treatment of osteosarcoma consists of chemotherapy and surgical removal, but relapse and metastasis often occur. Here tumor stem cells have an important role. They can be selectively grown from the population of tumor cells in non-adherent conditions of three-dimensional culture. Ascorbic acid is a well-known antioxidant, but under certain conditions it acts as a pro-oxidant. Research has shown that thanks to some other properties, it has a selective negative effect on the vitality of various tumor cells. The aim of this research was to test the effect of ascorbic acid treatment on the subpopulation of stem cells in spheroid culture in the presence and without the presence of FGF2 (fibroblast growth factor 2). Over 28 days, I monitored how treatment with two concentrations of ascorbic acid affects the number and size of spheroids in the presence and absence of FGF2. In addition, I tested how a 24-hour treatment with ascorbic acid affects the proportion of apoptotic cells in an adherent osteosarcoma culture. The results showed that ascorbic acid treatment has a negative effect on the number and size of spheroids and that the presence of FGF2 does not interfere with this effect. Treatment with 10 mM ascorbic acid for 24 hours significantly increased the proportion of cells that started apoptosis. The results, therefore, show that ascorbic acid has a negative effect on osteosarcoma stem cells and that the effect is independent of FGF2 presence.

Psihoaktivne tvari supstance su koje dovode do promjena u kogniciji, svijesti, emocijama, raspoloženju i percepciji osobe, a dijele se na halucinogene tvari, stimulanse i depresante. Ove tvari imaju dugu povijest primjene u rekreacijske svrhe, ali također i jednako dugu te nešto manje poznatu povijest primjene kao bitan dio tretmana raznih psihičkih poremećaja i poteškoća. Dokazano je da mogu učinkovito smanjiti simptome povezane s nizom poremećaja među kojima su depresija, anksioznost, PTSP, ovisnost o alkoholu, ADHD i poremećaji hranjenja. Vjerojatno je da bi se mnogo više znalo o njihovom djelovanju i terapeutskom potencijalu da nije došlo do dugogodišnje stanke u istraživanju zbog strogih zakonskih zabrana. Međutim, zbog smanjenja stigme oko njihove upotrebe te sve većeg interesa i zalaganja stručnjaka za njihovu terapijsku primjenu, u novije vrijeme došlo je do značajnog porasta istraživanja ove teme te su rezultati više nego obećavajući. S obzirom na to da je ovaj trend u psihologijskim istraživanjima sve popularniji, cilj ovog završnog rada je pojasniti mehanizme djelovanja psihoaktivnih tvari na simptome određenih psihičkih poremećaja, kao i povijesnu pozadinu te potencijalne rizike takvog terapijskog pristupa. Rad može imati važne implikacije na području kliničke psihologije s obzirom na to da mnogi autori opravdano smatraju kako su psihoaktivne tvari “budućnost psihoterapije”.

Kronična bol je često istraživana vrsta boli jer je povezana s neugodnim emocijama i psihološkim stresom. To je bol koja traje duže od šest mjeseci te često nema više očitog organskog uzroka. Model koji najbolje objašnjava multidimenzionalnost kronične boli je biopsihosocijalni model boli koji nalaže da na doživljaj boli utječu biološki, psihološki i socijalni čimbenici. Postoje velike individualne razlike u doživljaju boli. Psihološki čimbenici o kojima uvelike ovisi doživljaj boli su emocionalna stanja osobe, njena očekivanja o boli, situacijske varijable prisutne pri nastanku boli, koliko pažnje se pridaje boli, osobine ličnosti i strategije suočavanjaoboljene osobe, sklonost katastrofiziranju te psihološka fleksibilnost. Psihološki čimbenici nisu samo reakcija na kroničnu bol, već su i prediktori nastanka kronične boli. Najčešći psihički komorbiditeti kronične boli su depresija i anksioznost. Povezanost anksoiznosti i depresije s kroničnom boli je dvosmjerna. Depresija i anksioznost utječu na kroničnu bol te kronična bol utječe na depresiju i anksioznost. Kronična bol, depresija i anksioznost se češće javljaju kod žena nego kod muškaraca. Istraživanja ukazuju da je pandemija negativno utjecala na osobe oboljele od kronične boli koje su pokazivale više razine depresije, anksioznosti, usamljenosti te manje fizičke aktivnosti od zdravih osoba. Kronična bol se može liječiti farmakološki i psihološki. Najbolja vrsta tretmana je ona kojom se kombiniraju farmakološke i psihološke metode. Najčešće korištena vrsta psihološkog tretmana je kognitivno-bihevioralna terapija čija učinkovitost je dokazana u mnogim istraživanjima.

Primena različitih tipova igara se sve učestalije primenjuje u tretmanu dece i odraslih osoba sa ometenošću, a podučavanje različitih veština kroz igru eliminiše potrebu za davanjem dodatnih nagrada. Кinekt uređaji kombinuju informacije koje dolaze iz realnog sveta sa informacijama koje su kompjuterski generisane i dešavaju se u realnom vremenu. Pomoću njih ljudi koriste svoje telo i gestove da interreaguju sa računarom, bez potrebe za korišćenjem ostalih eksternih uređaja. Cilj ovog rada je pregledom postojeće literature prikazati radove koji su primenjivali kinekt aparat u tretmanu osoba sa teškoćama u razvoju, zatim ukazati na oblasti tretmana u kojima je moguće primeljivati kinekt igre, kao i efikasnost postojećih intervencija. Za pregled literature korišćen je Google Schoolar pretraživač, zatim SCIndex i ProQuest pretraživači, kao i Кonzorcijum biblioteka Srbije za objedinjenu nauku – КoBson. Radovi su pretraživani na srpskom i engleskom jeziku. Pregled literature koji se odnosi na primenu kinekt igara u tretmanu osoba sa teškoćama u razvoju je uključivao 10 istraživanja koji su sprovedeni sa ciljem podučavanja ispitanika različitim veštinama. Ukupan uzorak svih istraživanja je imao 107 ispitanika, prosečnog uzrasta od 11.5 godina i za 17.7 tretmana u proseku, ispitanici su ovladali navedenim podučavanim veštinama sa prosečnom uspešnošću od 66.2%. U zaključnim razmatranjima su date preporuke za uspešniju primenu ovog uređaja u tretmanu osoba sa teškoćama u razvoju, kao i preporuke za implementaciju budućih istraživanja.

Introduction. The lateral medullary syndrome is a neurological disease caused by ischemia in the lateral part of the medulla oblongata and is the most common form of brainstem infarction. Dysphagia is a common and clinically significant symptom of this disease because it is closely associated with the risk of recurrent pneumonia, malnutrition, dehydration, and an increase in mortality and prolonged hospital treatment. Aim. This paper aims to review and analyze data on the correlation between swallowing disorders and lateral medullary syndrome. We intend to present the symptoms, diagnostic and therapeutic procedures of dysphagia in patients with this syndrome in a comprehensive way. Methodology. The following databases were used to search the literature: KoBSON-Consortium of Serbian Libraries for Unified Procurement, PubMed, Science Direct. Results. Based on the results of the reviewed studies, it was determined that patients with the lateral medullary syndrome often have swallowing disorders. They are often fed through a nasogastric tube a few months after the stroke, which significantly impairs their quality of life. To overcome swallowing disorders and create conditions for safe swallowing function, most patients need treatment for a longer period. In addition to the available screening tests, instrumental diagnostic methods provide insight into the biomechanical aspects of swallowing disorders, determine the risk of aspiration, and provide a starting point for selecting treatment strategies. Conclusion. Treatment of dysphagia depends on the mechanisms of occurrence and the predictors of recovery of swallowing function. When conducting treatment, among other things, it is very important to know the pathological mechanisms of neural connections of the medulla oblongata. Uvod. Lateralni medularni sindrom je neurološko oboljenje izazvano ishemijom u bočnom delu produžene moždine i predstavlja najčešći oblik infarkta moždanog stabla. Disfagija je čest i klinički značajan simptom ovog oboljenja jer je usko povezana sa rizikom od ponovljene pneumonije, malnutricije, dehidracije, te sa povećanjem procenta mortaliteta i produženim bolničkim lečenjem. Cilj. Cilj ovog rada bio je pregled i analiza podataka o korelaciji poremećaja gutanja i lateralnog medularnog sindroma. Namera nam je da na sveobuhvatan način prikažemo simptome, dijagnostičke i terapijske procedure disfagije kod bolesnika sa ovim sindromom. Metodologija. Za pretraživanje literature korišćene su sledeće baze podataka: KoBSON – Konzorcijum biblioteka Srbije za objedinjenu nabavku, PubMed, Science Direct. Rezultati. Na osnovu rezultata pregledanih studija utvrđeno je da bolesnici sa lateralnim medularnim sindromom često imaju poremećaje gutanja. Oni se neretko hrane putem nazogastrične sonde i po nekoliko meseci nakon moždanog udara, što značajno narušava njihov kvalitet života. U cilju prevazilaženja smetnji u gutanju i stvaranja uslova za bezbednu funkciju gutanja, većina bolesnika ima potrebu za tretmanom u dužem vremenskom intervalu. Pored dostupnih skrining testova, instrumentalne dijagnostičke metode omogućavaju uvid u biomehaničke aspekte poremećaja gutanja, determinišu rizik od aspiracije i predstavljaju polaznu osnovu za odabir strategija tretmana. Zaključak. Tretman disfagije zavisi od mehanizama nastanka i faktora predikcije oporavka funkcije gutanja. Pri sprovođenju tretmana, pored ostalog, veoma je važno poznavanje patoloških mehanizama neuralnih veza produžene moždine.

Međunarodna klasifikacija funkcioniranja, onesposobljenja i zdravlja (MKF) jest klasifikacija osmišljena od strane Svjetske zdravstvene organizacije (SZO). Prevedena je i prilagođena brojnim jezicima svijeta kako bi primjena bila što proširenija i jednostavnija. Glavni cilj jest ostvarivanje jedinstvenog i standardnog jezika, također i okvira za opisivanje zdravlja i stanja povezanih sa zdravljem. MKF se sastoji od domena i ti domeni se mogu promatrati kao domeni zdravstva i domeni povezani sa zdravstvom. U fizioterapiji se primjenjuje kao statistički instrument, istraživački instrument, klinički instrument, kao instrument socijalne politike i obrazovni instrument. Glavne karakteristike MKF-a su sveobuhvatnost, obujam, jedinice klasifikacije, organizacija i struktura prema međusobnom odnosu ovih elemenata. Cistična fibroza je oboljenje koje se nasljeđuje autosomno recesivno i jedna je od najčešćih nasljednih bolesti. To je bolest koja zahvaća više sustava ljudskog organizma: dišni sustav, probavni sustav te reproduktivni sustav. Nažalost oboljeli od ove bolesti imaju skraćeni životni vijek. Dužina života određena je napredovanjem i težinom plućne bolesti koja je time i primarni uzrok smrti. U posljednjih nekoliko desetljeća život oboljelih se značajno produžio, zbog dostupnosti novih terapijskih intervencija koje utječu na tijek bolesti. Istraživanjima je utvrđeno da od cistične fibroze najčešće obolijevaju pripadnici bijele rase. Uzrok ovog oboljenja je mutacija gena koji je zaslužan za pomicanje soli i vode unutar i van stanica, zbog toga dolazi do stvaranja sluzi. Simptomi su prisutni od rane dječje dobi i različiti su kod svakog djeteta. Neki od osnovnih simptoma prisutnih kod svih ili barem većine pacijenata su ponavljajuće infekcije dišnog sustava, kašljanje, zviždanje, otežano disanje i oštećenje dišnih puteva. Cistična fibroza se primarno klinički dijagnosticira, što može biti popraćeno laboratorijskim testiranjima. Oboljeli imaju veće mogućnosti za razvoj komplikacija kao što su osteoporoza, dijabetes, nosni polipi i sinusne infekcije. Osim medikamentozne terapije, kojom se liječe i preveniraju problemi pluća, primjenjuju se i fizioterapijske metode kao što su razne tehnike disanja, vježbe i tjelesna aktivnost kako bi se očistila sluz iz dišnih puteva. The International Classification of Functioning, Disability and Health (ICF) is a classification designed by the World Health Organization (WHO). It has been translated and adapted to numerous languages of the world in order to make the application as wide and simple as possible. The main goal is to achieve a unique and standard language, as well as a framework for describing health and health-related conditions. MKF consists of domains, and these domains can be viewed as domains of health and domains realted to health. In physiotherapy, it is used as a statistical instrument, research instrument, clinical instrument and an educational instrument. The main characteristics of MKF are comprehensiveness, volume, classification units, organization and structure according to the mutual relationship of these elements. Cystic fibrosis is an autosomal recessive disease and is one of the most common hereditary diseases. It is a disease that affects several systems of the human body: the respiratory system, the digestive system and the reproductive system. Unfortunately, patients with this disease have a shortened life expectancy. Lenght of life is determined by the progression and severity of lung disease, which is thus the primary cause of death. In the last few decades, the life of patients has been significantly extended, due to the availability of new therapeutic interventions that affect the course of the disease. Research has shown that cystic fibrosis most often affects the population of white people. The cause of this disease is a mutation of a gene that is responsible for moving salt and water inside and outside the cells, as a result of which mucus is produced. Symptoms are present from early childhood and are different for each child. Some of the basic symptoms present in all or at least most patients are recurrent respiratory infections, caughing, wheezing, difficulty breathing and damage to the airways. Cystic fibrosis is primarily diagnosed clinically, which can be accompanied by laboratory tests. Sufferers are more likely to develop complications such as osteoporosis, diabetes, nasal polyps and sinus infections. In addition to drug therapy, which is used to treat and prevent lung problems, physiotherapy methods such as various breathing tehniques, exercises and physical activity are used to clear mucus from the respiratory tract.

U dosadašnjim pokušajima da se smanji stigma prema ljudima s psihičkim poremećajima istraživani su utjecaji edukacije o biološkoj osnovi poremećaja. Iako isticanje bioloških i genetskih faktora ima pozitivne učinke na doživljaj odgovornosti osobe za stanje u kojem se nalazi, često je povezano s pesimističnijim uvjerenjima o prognozi psihičkih poremećaja. Cilj ovog istraživanja bio je ispitati vezu između različitih objašnjenja uzroka depresije i podatka o djelotvornosti tretmana tog poremećaja s mogućim emocionalnim, kognitivnim i ponašajnim reakcijama prema zamišljenoj depresivnoj osobi. Konačni prigodni uzorak sastojao se od 676 sudionika, većinom žena (80.8%) prosječne dobi od 28.4 godine, koji su po slučaju podijeljeni u četiri skupine koje su se razlikovale prema dobivenom sadržaju vinjeta o zamišljenoj depresivnoj osobi. Sudionici su ispunjavali prevedene inačice Upitnika suosjećajna i ljutnje, Upitnika spremnosti na socijalnu podršku i Upitnika očekivanih ishoda pružanja preuzetih iz istraživanja Siegel i sur. (2012). Rezultati na Ljestvici ljutnje bili su značajno niži u skupinama kojima je naveden podatak o postojećim tretmanima, a rezultati na Upitniku očekivanih ishoda pružanja podrške u prosjeku su bili viši kod sudionika koji su dobili podatak da je uzrok depresije psihosocijalne prirode. Nije pronađena niti jedna značajna interakcija između podataka o uzroku i podataka o tretmanu. In the fight against stigma towards people with mental illnesses, researchers have tried to analyze the effect of educating people about biological causes of mental illness. Positive outcomes of this include diminishing the perceived responsibility of the mentally ill person for the state they are in. On the other hand, educating about genetic and biological causes has been shown to negatively affect perceptions about disease prognosis. The goal of this research has been to examine how mentioning different causes of depression and including or omitting data about effective treatments of depression can affect emotional, cognitive and behavioral reactions towards an imaginary depressed person. There were 676 participants included in the final analysis, most of which were women (80.8%) and were of an average age of 28.4 years. The participants were randomly assigned to one of four possible groups. Each group received vignettes containing different information about an imaginary depressed person. The participants completed translated versions of Anger and sympathy scales, the Social support willingness scale and the Social support outcome expectations scale used in the Siegel et al. (2012) survey. Results show a significant difference in reported anger depending on treatment data (a lower average anger score in groups where the information was included) and higher average social support outcome expectations scores for groups that were told that depression is caused by psychosocial factors. None of the tested interactions were significant.

Internet je u modernom svijetu izuzetno prisutan i često neophodan za obavljanje svakodnevnih obveza. Sredstvo je zadovoljavanja psiholoških potreba te je sastavni dio suvremene komunikacije. U tom kontekstu, ne iznenađuje da dio populacije razvija probleme povezane s njegovom prekomjernom uporabom, a koji mogu voditi i razvoju ovisnosti. No, ne postoji jednoznačna definicija ovog problema niti precizni pokazatelji o prevalenciji i incidenciji, stoga ovisnost o Internetu još uvijek nije uvrštena kao zasebni dijagnostički entitet u međunarodne klasifikacije problema mentalnog zdravlja. Međutim, neosporna aktualnost i raširenost štetnih psihosocijalnih posljedica kod dijela populacije, doveli su do potrebe za razvojem tretmanskih intervencija. U nedostatku domaće literature u ovom području, cilj ovog rada je ponuditi sustavan i sveobuhvatan pregled postojećih tretmanskih pristupa ovisnosti o Internetu, njihovih terapijskih temelja, ključnih izazova tretmana te dostupnih rezultata istraživanja učinkovitosti. Autori se u zaključku reflektiraju na aktualne konceptualne i znanstvenoistraživačke izazove koji predstavljaju prepreke u razvoju tretmanskih intervencija i u zaključivanju o njihovoj učinkovitosti.

Pheochromocytoma je rijedak neuroendokrini tumor. Izvještavamo o dječaku starom 10 godina s vrlo funkcionalnim pheochromocytomom. Vinilmandelična kiselina u 24-satnom urinu je iznosila 338.9 umol/L. Dječak je tretiran kirurški, a patohistološka dijagnoza je utvrdila Pheochromocytoma niskog malignog potencijala.

Cilj je studije bio utvrditi učiteljsku procjenu znanja o simptomima, etiologiji i tretmanu ADHD-a te njenu povezanost sa sociodemografskim obilježjima učitelja, obilježjima škole i učiteljevoj samoprocjeni općeg znanja o ADHD-u. Prigodan uzorak činilo je 233 učitelja. Primijenjen je Upitnik učiteljskih znanja o ADHD-u trofaktorske strukture: Simptomi, Etiologija i Tretman ADHD-a, odgovarajuće pouzdanosti. Učitelji poznaju važnost tretmana za akademske i socijalne ishode učenika s ADHD-om te simptome ADHD-a, dok iskazuju nedovoljno poznavanje etiologije ADHD-a. Prisutne su zablude u identificiranju uzroka ADHD-a u obiteljskim stresnim okolnostima. Učiteljska procjena općeg znanja o ADHD-u povezana je s višom razinom znanja o simptomima i tretmanu, radnim mjestom učitelja razredne nastave, dok je viša razina znanja o tretmanu povezana s nižom kronološkom dobi učitelja. Implikacije dobivenih nalaza ukazuju na značaj stjecanja kompetencija učitelja za poučavanje učenika s ADHD-om tijekom inicijalnog obrazovanja i trajnog profesionalnog razvoja, kao i osiguravanja podrške stručnjaka edukacijskih rehabilitatora., The aim of this study was to determine (1) the teachers’ level of their perceived knowledge about ADHD and (2) the connection between the teachers’ perceived knowledge and their sociodemographic characteristics, characteristics of the school they are affiliated with and their self-assessment of their general knowledge about ADHD. The sample was convenient and included 233 teachers. We used the Questionnaire of Teachers’ Knowledge of ADHD with three factored structure: Symptoms, Etiology of ADHD and Treatment of ADHD, with the adequate internal consistency. Teachers are aware of the importance of the treatment for the academic and social outcomes of students with ADHD. They also recognize the symptoms of ADHD. Their knowledge of the etiology of ADHD is insufficient. There are misconceptions related to identifying the cause of ADHD in family stressful circumstances. The teachers’ assessment of their general knowledge of ADHD is connected to higher level of knowledge about the symptoms and treatment, and position of primary school teacher. Higher level of knowledge about the treatment is connected to lower age of the teachers. Implications of these findings point out to the importance of obtaining the relevant competences during the initial study of the teachers as well as during their further professional development. The importance of professional support provided by educational rehabilitators is also highlighted.

Given the influence of retentio secundinarum (RS) on the reproductive performance of cows, the current work aimed to assess the effect of various approaches to the treatment of retained placenta on the main reproductive parameters, primarily on the interval from parturition to the first service, and the insemination index. The trial involved 120 dairy cows in which the placenta was not expelled within 24 h postpartum. The first group (G1, n=60) contained cows in which the retained placenta was not extirpated, but they were administered antibiotics. The second group (G2, n=60) comprised cows in which the placenta was removed manually, and were also administered antibiotics. At the end of the study, 53 cows remained in G1 and 54 cows in G2. According to medicament therapy, both groups were divided into three sub-groups treated with: procaine benzylpenicillin, chlortetracycline hydrochloride or ceftiofur. Comparison of the performance of G1 and G2 cows showed significantly better fertility parameters occurred in the animals from which the retained placenta was extracted manually. The pregnancy rate in the G2 group was remarkably higher than in the G1 group. The average service interval was significantly lower (p

Ovo istraživanje bazirano je na ispitivanju uticaja tretmana reedukacije psihomotorike na kvalitet doživljaja telesne celovitosti kod adolescenata sa lakom intelektualnom ometenošću. Кorišćenjem Skale za procenu poznavanja delova tela, Skale za procenu poznavanja lateralizovanosti, PijažeHedovog testa, Skale za procenu lateralizovanosti na drugome, zadataka koji uključuju opažanje i doživljavanje odnosa u prostoru i Stik testa ispitano je 120 adolescenata sa lakom intelektualnom ometenošću. Кorelacija između prethodnog pohađanja tretmana i postignuća na skalama za procenu poznavanja doživljaja telesne celovitosti utvrđena je samo kada je u pitanju poznavanje lateralizovanosti na drugome. Procena poznavanja doživljaja telesne celovitosti adolescenata sa lakom intelektualnom ometenošću ukazuje na disharmoničnost u razvoju gnostičkih sposobnosti. Rezultati ove studije potvrđuju teoretske pretpostavke predstavljene u daljem tekstu. Rad ima značajne implikacije za buduća istraživanja u ovoj oblasti This paper presents a scientific study of quality of body integrity perception in adolescents with mild intellectual disabilities. The main idea was based upon the analiysis of mutual relations between achievements on different scales for assessment of body integrity perception and previous treatman attendance. The sample of 120 adolescents with mild intellectual disability was tested by following tests: Evaluation scale for body parts perception, Evaluation scale for selflaterality perception, Piaget-Head test, Evaluation scale for perception of laterality on others, tasks involving perception and experience of relations in space and Stick tests. Although it exists, body integrity in adolescents with mild intellectual disabilities indicates disharmonity in gnostic development. Correlation between body integrity awareness and previous tretman attendance was found only on Evaluation scale for perception of laterality on others. The results of this study confirmed theorethical assumptions presented. Following results will be very important in future researches in this area.

Cilj ovog istraživanja je utvrditi uticaj pandemije COVID-19 na realizaciju logopedskih i defektoloških tretmana. U istraživanju je učestvovalo 144 ispitanika, od toga 76 logopeda i 68 defektologa. Najviše ispitanika bilo je iz Beograda (70,1%), zatim Novog Sada (7,6%), Niša (4,8%) i ostalih gra- dova Republike Srbije (17,5%). Defektolozi i logopedi rade sa heterogenom populacijom, različitog uzrasta. Najviše ispitanika (69,4%) radi sa uzrastom 0-6 godina, nešto manje sa uzrastom 7-14 godina (25%), dok najmanji broj ispi- tanika (5,6%) radi sa mladima i osobama starijim od 15 godina, a zaposleni su u privatnom sektoru (57,6%) i u državnom sektoru (42,4%). Pandemija je ima- la značajan uticaj na realizaciju tretmana (72%), u smislu da su maske i vizi- ri postali deo obavezne opreme prilikom izvođenja tretmana (61,11%), kao i dezinfekcija radnog prostora (95,83%) i udaljavanje roditelja iz prostorija gde se izvode tretmani (37,50%). Usled pandemije tretmani su realizovani i onlajn (45,9%), što je dovelo do brojnih teškoća. Za većinu ispitanika (59,64%) nov način rada u velikoj meri predstavlja izvor stresa. The aim of this study was to determine the impact of the COVID-19 pandemic on the implementation of speech therapy and defectological treatments. 144 respondents participated in the research, of which 76 were speech therapists and 68 defectologists. Most respondents were from Belgrade (70.1%), followed by Novi Sad (7.6%), Nis (4.8%) and other cities in the Republic of Serbia (17.5%). Most respondents (69.4%) work with the age of 0-6 years, slightly less with the age of 7-14 years (25%), while the smallest number of respondents (5.6%) work with young people and people older than 15 years, and they are employed in the private sector (57.6%) and in the public sector (42.4%). The pandemic had a significant impact on the implementation of treatment (72%), in the sense that masks and visors became part of the mandatory equipment during treatment (61.11%), as well as disinfection of work space (95.83%) and removal of parents from the premises where treatments are performed (37.50%). Due to the pandemic, treatments were also implemented online(45.9%), which led to numerous difficulties. For the majority of respondents (59.64%), the new way of working is largely a source of stress.

Protein p16, kodiran genom INK4A, pripada obitelji gena INK4 koja ima ulogu tumor supresora i negativno regulira signalni put pRb-E2F. Genetskim promjenama gena INK4A dolazi do potpune inaktivacije ili do smanjene funkcije proteina p16. Karcinomi glave i vrata su tumori koji nastaju na području usne šupljine, ždrijela, grkljana i žlijezda slinovnica. U 50-70% karcinoma glave i vrata nađena je inaktivacija gena INK4A. U ovom diplomskom radu istraživao sam utjecaj ekspresije proteina p16 u stanicama tumora glave i vrata A253, FaDU i Detroit 562, na ekspresiju ciljnih gena te modulaciju tretmana s kemoterapeuticima. Ustanovio sam da kemoterapeutici induciraju ekspresiju gena INK4A u nekim staničnim linijama te da dodatni tretman s p16 pojačava taj efekt. Prateći ekspresiju ciljnih gena p16 utvrdio sam da se genska i proteinska ekspresija gena BIRC5 (proteina survivin) smanjuje pod utjecajem p16. Genska ekspresija gena BIRC5 se smanjivala nakon tretmanima kemoterapeuticima. Tretman doksorubicinom povećao je gensku ekspresiju E2F1 nekim linijama, dok ju je tretman etopozidom i p16 smanjio. Tretmani kemoterapeuticima i p16 utjecali su na stanični ciklus, uzrokovali oštećenje DNA, te apoptozu i smrt stanica. Kombinirani tretmani s p16 i kemoterapeuticima nisu pokazivali jednoznačne rezultate u staničnim linijama, pa se nije moglo zaključiti ima li p16 ikakav dodatni utjecaj. P16 is a protein coded by the INK4A gene that belongs to INK4 gene family. They have a tumor suppressor role and negatively regulate the pRb-E2F signal pathway. When a genetic mutation appears in INK4A, it leads to inactivation of the protein p16 or its improper function. Head and neck carcinomas can occur in the oral cavity, pharynx, larynx or in the salivary glands. In 50-70% of head and neck cancers the inactivation of INK4A was found. In this graduation thesis I studied the influence of p16 protein expression in head and neck cell lines A253, FaDU and Detroit 562 on the expression of target genes and its effect of the treatment with chemotherapeutic drugs. I found that chemotherapeutics induce expression of INK4A gene in some cell lines and that additional treatment with p16 amplifies that effect. Following the expression of the p16 target genes I found that the protein and gene expression of BIRC5 gene (survivin protein) is lowered under the influence of p16. Gene expression of the BIRC5 gene was lowered with chemotherapeutics treatment. Treatment with doxorubicin increased the E2F1 gene expression in some cell lines, but the treatment with etoposide and p16 lowered E2F1 expression. Treatment with chemotherapeutics and p16 influenced the cell cycle, DNA damage, apoptosis, and cell death. Combined treatment of p16 and chemotherapeutics did not show consistent results in cell lines, so I could not make a conclusion if p16 has any additional influence.

Cilj ovoga rada je objasniti tretman mišićnih ozljeda po preglednoj literaturi. Mišićne ozljede su među najučestalijim sportskim i profesionalnim ozljedama i uzrokom njihove nesposobnosti. Prema dosadašnjim istraživanjima sportskih mišićnih ozljeda utvrđeno je da su mišići stražnje strane natkoljenice, m. quadriceps i adduktorski mišići najčešće pogođeni. Dok se kao razlog radne nesposobnosti najčešće navode mišićne ozljede m. quadricepsa, m. biceps femorisa, m. gracilisa, m. adductor lognusa, m. adductor magnusa, m. tensora fasciae lataea, m. semimembranosusa, m. gastrocnemiusa, m. biceps brachiija i m. pectoralis majora. Prema gruboj procjeni ozljede mišića čine 31% svih ozljeda i odgovorni su za 25% dana u odsustvu od treninga i natjecanja profesionalnih sportaša u nogometu. Funkcionalna rehabilitacija je najučestalija metoda liječenja jer se smatra da se ovim načinom liječenja smanjuje rizik od recidivirajućih ozljeda koje su jedna od značajnijih komplikacija. Kirurško liječenje je indicirano kod opsežnih akutnih stanja, ali ponekad i kroničnih s obzirom na kliničku sliku samoga pacijenta. The aim of this paper is to explain the treatment of muscular injuries according to the literature review. Muscle injuries are among the most common sports and occupational injuries and the cause of their disability. According to sports muscle injuries studies to date hamstrings, quadriceps, and adductor muscles are the most commonly affected. While the reasons for work disability are most commonly muscular injuries of m. quadriceps, m. biceps femoris, m. gracilis, m. adductor lognus, m. adductor magnus, m. tensor fasciae latae, m. semimembranosus, m. gastrocnemius, m. biceps brachii and m. pectoralis. According to a rough estimate, muscle injuries account for 31% of all injuries and are responsible for 25% of days absent from training and competitions of professional football athletes. Functional rehabilitation is the most common treatment method because it is considered to reduce risk of recurrent injuries, which are one of the major complications. Surgical treatment is advised for extensive acute and sometimes chronic conditions with regard to the clinical picture of the patient.

Sva ponašanja koja odstupaju od uobičajenih standarda ili normi koji vrijede za određenu dob djeteta u određenom socijalnom okruženju nazivamo poremećajima u ponašanju. Takva ponašanja mogu biti opasna pa stoga trebaju poseban tretman. Prema socijalnopedagoškoj podjeli dijelimo ih na dvije osnovne skupine – eksternalizirane i internalizirane. Svaki od njih manifestira određena ponašanja djeteta koja su rizična i na koja valja obratiti pozornost, a s obzirom na učestalost i intenzitet uputiti i u tretman koji će djelovati preventivno, odnosno koji će smanjiti stopu već prethodno utvrđenih slučajeva. Jedan od načina jest tretman produženog stručnog postupaka koji je primarno usmjeren na što raniju identifikaciju postojećeg ili mogućeg odstupanja u ponašanju te prevenciju njegove pojave ili razvoja. All behaviors which deviate from the usual standards or norms that apply to a particular age of a child in a particular social environment are called behavioral disorders. Such behaviors can be dangerous and therefore need special treatment. According to the social pedagogical division, we divide them into two basic groups - externalized and internalized. Each of them manifests certain behaviors of the child that are risky and worth paying attention to, and given the frequency and inescapability, they should also be referred to treatment that will act preventively and will reduce the rate of previously established cases. One way is to treat a prolonged professional procedure that is primarily aimed at the early identification of an existing or possible deviation in behavior and the prevention of its occurrence or development.

The paper presents the basic characteristics of children with CHARGE syndrome, which in recent times has been one of the most common causes of congenital blindness and deafness. Clinical picture and variations related to vision and hearing status are described. Multiple congenital anomalies cause severe clinical picture in these children, so health care often takes priority over education. Socially unacceptable behavior are often a barrier to learning, establishing communication, building friendships with peers and functioning in daily life. The most effective approaches used in working with blind and deaf children, structured teaching, and establishing a routine are considered to be the most effective approaches to working with these children. U radu su prikazane osnovne karakteristike dece sa CHARGE sindromom koji u novije vreme predstavlja jedan od uzroka višestruke ometenosti i kongenitalne slepogluvoće. Opisana je klinička slika i varijacije vezane za stanje vida i sluha. Višestruke kongenitalne anomalije uzrok su teške kliničke slike kod ove dece, tako da zdravstvena briga veoma često ima prioritet u odnosu na obrazovanje. Socijalno neprihvatljivi oblici ponašanja često im predstavljaju prepreku za učenje, ostvarivanje komunikacije, građenje prijateljstava sa vršnjacima i funkcionisanje u svakodnevnom životu. Smatra se da su u radu sa ovom decom najefikasniji pristupi koji se koriste u radu sa slepogluvom decom, strukturirano podučavanje i uspostavljanje rutine.

Cortical visual impairment is a leading cause of difficulties in visual functioning in premature children and children with cerebral palsy. Bearing in mind that a large part of the brain is involved in regulating visual-perceptive activities, the factors which influence its structure and functioning are a common cause of visual impairment. Complex neurological and neuro-ophthalmological basis of cortical visual impairment requires a transdisciplinary approach, as the most effective one for making accurate diagnosis and planning treatment. Introducing a separate code for cortical visual impairment in the International Classification of Diseases can simplify the diagnostics, formation of uniform diagnostic criteria, and provide evidence-based treatment involvement. Determining the presence of neurological impairment and a detailed assessment of visual functioning facilitate the creation of intervention programs and a "friendly environment" for working and daily functioning, based on individual needs of a child. Cerebralno oštećenje vida predstavlja vodeći uzrok teškoća u vizuelnom funkcionisanju kod prevremeno rođene dece i dece s cerebralnom paralizom. Imajući u vidu da je veliki deo mozga uključen u regulaciju vizuelno-perceptivnih aktivnosti, činioci koji utiču na njegovu strukturu i funkcionisanje su čest uzrok oštećenja vida. Složena neurološka i neuroofalmološka osnova cerebralnog oštećenja vida zahteva transdisciplinarni pristup, kao najefektivniji za postavljanje precizne dijagnoze i planiranje tretmana. Uvođenje posebnog koda za cerebralno oštećenje vida u Međunarodnu klasifikaciju oboljenja može da pojednostavi dijagnostiku, formiranje jedinstvenih dijagnostičkih kriterijuma i obezbedi, na dokazima zasnovano, uključivanje u tretman. Utvrđivanje prisustva neurološkog oštećenja i detaljna procena vizuelnog funkcionisanja olakšavaju kreiranje programa intervencije i "prijateljskog okruženja" za rad i svakodnevno funkcionisanje, zasnovanog na individualnim potrebama deteta.

U dnevno bolničkom tretmanu opservirali smo da je prisutnost straha kao nefunkcionalne emocije koja značajno ometa normalan život bolesnika dugotrajno prisutna u različitim duševnim poremećajima. Cilj rada je bio pratiti nivo anksioznosti u tromjesečnom tretmanu bolesnika u Dnevnoj bolnici Zavoda za kliničku psihijatriju. Bolesnici su bili uključeni u navedeni tretman neposredno nakon hospitalnog liječenja. Nivo anksioznosti testiran je skalom koja procjenjuje anksioznost ispitanika u vrijeme mjerenja (State-Trait Anxiety Inventory-1 /STAI X-1). Analizom je obuhvaćeno 17 ispitanika od čega 13 (76, 5%) žena i 4 (23, 5%) muškaraca prosječne dobi 52, 8 godina. Žene su u prosjeku starije od muškaraca, 59 naspram 33 godine. Većina ispitanika je u braku (53%) dok je neoženjeno/neudano njih 35%. Polovica ispitanika ima srednjoškolsko obrazovanje a druga polovica završenu osnovnu školu. Prosječna razina anksioznosti na početku tretmana u Dnevnoj bolnici ne razlikuje se statistički značajno u odnosu na razinu na drugom mjerenju (z=-0.971, p=0, 331). U prosjeku ispitanici na oba mjerenja postižu rezultat koji odgovara visokoj razini anksioznosti, skor 47 na prvom mjerenju i skor 44 na drugom mjerenju. Rezultati upućuju da organizaciju tretmana u dnevnoj bolnici treba promijeniti, tj. treba obavezno uključivati i specifične tretmane za redukciju anksioznosti.

Policijski je posao jedan od najstresnijih i najzahtjevnijih zanimanja na svijetu te dovodi do mnogobrojnih tjelesnih i psihičkih posljedica za zdravlje policajaca. Policajci su na žalost manje skloni priznavanju tegoba i traženju pomoći stručnjaka za mentalno zdravlje. Uzrok prethodnog leži, između ostalog, i u posebnosti policijske subkulture čiji elementi, iako korisni za obavljanje policijskog posla, policajcima otežavaju brigu za vlastito mentalno zdravlje stvarajući otpor prema području brige za mentalno zdravlje ̶ pogotovo prema najsuvremenijim metodama. Jedan od najsuvremenijih mentalnih treninga koji se uspješno primjenjuje u policiji diljem razvijenih zemalja svijeta zove se mindfulness. To je trening kognitivnih sposobnosti poput koncentracije, učenja i pamćenja te redukcije stresa i stvaranja mentalne otpornosti. Centar za mentalno zdravlje Visoke policijske škole u sklopu svojih djelatnosti provodi znanstveno dokazano djelotvoran MBCT (Mindfulness Based Cognitive Therapy) trening, a ovim radom prikazat će se procjena zadovoljstva i koristi treninga koje iskazuju hrvatski policajci.

Parkinsonova bolest je često neurodegenerativno oboljenje koje se karakteriše kompleksnom simptomatologijom i izrazitim oštećenjima motorike. Cilj ovog rada bio je da se pregledom i analizom dosadašnjih istraživanja sagledaju rehabilitacione mogućnosti u okviru različitih terapeutskih modaliteta u tretmanu osoba sa Parkinsonovom bolešću i prikažu upečatljivi istraživački nalazi koji svedoče o efektivnosti korišćenih rehabilitacionih postupaka i njihovoj primenjivosti u kliničkim i vankliničkim uslovima. Analiza literature je pokazala da se u rehabilitaciji osoba sa Parkinsonovom bolešću učestalo koristi čitav spektar različitih terapeutskih modaliteta sa ciljem unapređenja funkcionalnih sposobnosti, usporavanja razvoja sekundarnih teškoća i invaliditeta i poboljšanja kvaliteta života ovih osoba. Međutim, prema nalazima istraživačkih studija, efikasnost predstavljenih rehabilitacionih postupaka je veoma varijabilna a efekti se vrlo često beleže samo u pojedinim funkcionalnim sferama, uglavnom su kratkotrajni i ne perzistiraju u dužem vremenskom periodu. Ipak, brojni parcijalni benefiti za osobe sa Parkinsonovom bolešću koje nalazimo u studijama ukazuju na perspektivnost korišćenja različitih terapeutskih modaliteta u rehabilitaciji i na značaj kreiranja adekvatnih programa koji bi omogućili da se pozitivni rehabilitacioni ishodi zadrže tokom dužeg vremenskog perioda. Pored toga, evidentirana vremenska limitiranost efekata primenjenih postupaka nedvosmisleno svedoči o potrebi za kontinuiranom i doživotnom rehabilitacijom osoba sa Parkinsonovom bolešću. Parkinson’s disease is often a neurodegenerative disease characterized by complex symptomatology and severe motor impairment. The aim of this work was to consider the rehabilitation options within different therapeutic modalities in the treatment of people with Parkinson’s disease through the review and analysis of previous research and to present impressive research findings that testify to the effectiveness of rehabilitation procedures used and their applicability in clinical and outpatient settings. Analysis of the literature has shown that a whole range of different therapeutic modalities with the aim of improving functional abilities, slowing the development of secondary difficulties and disabilities and improving the quality of life of these people is being used frequently in the rehabilitation of people with Parkinson’s disease. However, according to the findings of research studies, the efficiency of the presented rehabilitation procedures is very variable and the effects are very often recorded only in certain functional spheres, they are mostly short-lived and do not persist for a long period of time. Nevertheless, the numerous partial benefits for people with Parkinson’s disease found in the studies indicate the prospectiveness of using different therapeutic modalities in rehabilitation and the importance of creating adequate programs that would allow positive rehabilitation outcomes to be maintained over a longer period of time. In addition, the recorded time limitation of the effects of the applied procedures unequivocally testifies to the need for continuous and lifelong rehabilitation of persons with Parkinson’s disease.

Due to its anatomical structure and exposure to external factors ,the facial region is subjected to trauma. There are no studies that compare the results of two surgical approaches: transcutaneous and transmucosal, as well as the results of conservative methods of treatments. Lot of studies are based on examining the quality of life of patients with facial fractures, but there are no studies that compare the patient quality of life having different types of treatments. The aim is to determine the significance of injury, treatment modality (in terms of choice of surgical technique and approach), following complications and the influence of these factors on the treatment outcome . In this prospective clinical study, 90 patients with facial bone fractures were observed. The highest incidence of facial fractures is recorded in the third and fourth decades of life, both genders. Infections were more common in patients with transmucosal approach,compared to transcutaneous approach, as well as in comparison to conservatively treated patients. Moreover, a significant association between oral health care and postoperative infection was observed. Statistically significant differences in the appearance of infection were found between the patients with mandible fracture treated by transmucosal approach, more specifficaly by the operative procedure through the mucous membrane of mandibule and another way of treatment. Statistically significant negative correlation between preoperative intensity of pain and degree of mouth opening was observed, while positive association existed with infection and paraesthesia. Most patients with facial fracture had an anxiety disorder in all three groups. The quality health is much poorer in patients with transcutaneous approach than in patients with conservative treatment. During the past seven days following the injury,total health quality of life was poor in 50% of patients with facial fracture, regardless of the type of the treatment.

Narcisoidni poremećaj ličnosti prema DSM-5 pripada skupini B poremećaja ličnosti zajedno s antisocijalnim, histronskim i graničnim poremećajem. Odnosi se na tip poremećaja kod kojega je karakteristično egoistično, agresivno i zavidno ponašanje popraćeno nedostatkom empatije, labilnim samopoštovanjem i precijenjenom slikom o sebi i svojim sposobnostima. Znanstveno je dokazano kako nije svako narcisoidno ponašanje nužno i patološko, odnosno postoje i normalne razine narcisoidnosti za koje je čak i poželjno da postoje. Kada se jednom takvo normalno narcisoidno ponašanje pretvori u obrazac patološkog i ukoliko ispunjava kriterije određene prema DSM-5, narcisoidni poremećaj ličnosti može se dijagnosticirati. Pokazalo se kako on nije jednostavni homogeni entitet, te se može manifestirati u različitim tipovima poput npr. grandiozni vs. vulnerabilni i otvoreni vs. prikriveni koji su detaljnije opisani u ovom radu. Sama dijagnoza ovog poremećaja ozbiljno utječe na život osobe, a posebice na njegove interpersonalne odnose. Uz to, bit će razmotreni i mogući uzroci nastanka ovog poremećaja, a neke od najpoznatijih teorija za objašnjavanje etiologije patološke narcisoidnosti su psihodinamska, kognitivna, genetska i sociokulturalna. Kada se jednom otkriju uzroci nastalog poremećaja, tada je terapeutu lakše voditi terapiju, ali da bi se narcisoidna osoba uopće otvorila i govorila o svojim problemima najprije treba postići kvalitetan odnos između njih, a terapeut u tome može uspjeti ukoliko klijentu na različite načine dočara konstrukt empatije, koji narcisoidna osoba ne poznaje.

Sexual violence is a complex social and criminological problem that attracts a lot of attention not only of scientists, but also of the general public and requires immediate reaction of the society. The worldwide applied programs of re-socialization of sexual offenders are based on cognitive-behavioral therapy, deviant fantasies control and preventive strategies and new life goals construction. The therapies aim to develop empathy with the victim, change the way of thinking and change behavior. Among the leading models successfully applied in penological treatment of sexual offenders, there are models based on cognitive-behavioral therapy, such as Relapse Prevention Model, RNR model, Self-Regulation Model and Good Lives Model. Seksualno nasilje predstavlja složen društveni i kriminološki problem koji privlači pažnju ne samo naučnika već i javnosti i zahteva neodložnu reakciju društva. Programi resocijalizacije seksualnih prestupnika, koji se primenjuju u svetu, zasnivaju se na kognitivno-bihejvioralnoj terapiji, kontroli devijantnih fantazija, izgradnji preventivnih strategija i novih životnih ciljeva. Terapije imaju za cilj razvijanje empatije sa žrtvom, promenu načina razmišljanja i promenu u ponašanju. Među vodeće modele koji se uspešno primenjuju u penološkom tretmanu seksualnih prestupnika ubrajaju se modeli koji se zasnivaju na kognitivno-bihejvioralnoj terapiji, kao što su model prevencije relapsa, RNR model, model samoregulacije i model dobrog života.

Punishment or a change with punishment has been an everlasting dilemma of the creators of punishing policy, especially within the prison system. Since perpetrators of serious and dangerous criminal offenses, who according to the degree of risk could not be sentenced to non-institutional penalties, usually serve a prison sentence, there is resistance to shifting the focus of punishment toward correction. Imprisonment is focused more on segregation and isolation, while it is much less invested in rehabilitation programs. The severity of an offence combined with antisocial characteristics of the convicts, increases the need for keeping order, which leaves less room for the implementation of professional training. Work engagement and training reflect the ideas that convicts should be sanctioned for the damage done and for opposing societal norms, but at the same time their future life after being released, their survival and existence by doing legal jobs, should be considered, so that they do not commit new crimes and return to prison. The aim of this paper is to describe the development and application of prison work programs in the USA. It has been shown that there is no general agreement at the conceptual level, at the level of competition in the free market of goods and services, as well as with regard to real effects such engagement of imprisoned convicts actually produces, and to what extent it influences the reduction of recidivism. However, existence and modernization of work programs in prison lead to the conclusion on their usefulness, positive economic effects, and their influence on the reduction of recidivism, despite criticism on various grounds. Kazna ili promena uz kaznu, večna je dilema kreatora politike kažnjavanja, naročito u oblasti zatvorskog sistema. Kako se na izvršenju zatvorske kazne najčešće nalaze osuđeni počinioci teških i opasnih krivičnih dela, koji prema stepenu rizika nisu mogli biti osuđeni na vaninstitucionalne kazne, postoji otpor da se težište zatvorske kazne pomeri ka korekciji. Izvršenje kazne zatvora više je okrenuto segregaciji i izolaciji, dok se u rehabilitacione programe znatno manje ulaže. Težina prestupa, u kombinaciji sa antidruštvenim karakteristikama osuđenih, povećava potrebu obezbeđivanja i očuvanja reda, što ostavlja manje prostora za sprovođenje profesionalnog osposobljavanja. Radno angažovanje i osposobljavanje u tom pravcu odraz su ideja da osuđene treba sankcionisati za počinjenu štetu i suprotstavljanju normama društva, ali da se istovremeno mora misliti i na njihov budući život po izlasku na slobodu, na opstanak i egzistenciju legalnim poslovima, kako ne bi vršili nova krivična dela i ponovo se vraćali u zatvor. Cilj rada je opis razvoja i primene radnih programa u zatvorskim uslovima u SAD. Ukazano je da ne postoji opšta saglasnost u idejnoj ravni, u ravni konkurencije na slobodnom tržištu roba i usluga, kao i u pogledu stvarnih efekata koje takvo angažovanje osuđenih u zatvoru zaista proizvodi i u kojoj meri utiče na redukovanje recidivizma. Postojanje i osavremenjivanje radnih programa u zatvorima ipak upućuje na zaključak o njihovoj svrsishodnosti, pozitivnim ekonomskim efektima i uticaju na redukciju recidivizma, uprkos kritikama po raznim osnovima.

Cilj: Analizirati učestalost seksualnih disfunkcija kod bolesnika s dijagnozom depresivnog poremećaja koji u terapiji uzimaju antidepresive iz različitih skupina. Ispitanici i metode: U ispitivanju je sudjelovalo 50 bolesnika s dijagnozom depresivnog poremećaja koji su bili na bolničkom ili ambulantnom liječenju u Klinici za psihijatriju Vrapče, Zavodu za biologijsku psihijatriju. Podaci su dobiveni u razgovoru s bolesnicima te uvidom u medicinsku dokumentaciju, a za evaluaciju seksualnog funkcioniranja ispitanika primijenjena je Skala seksualnog funkcioniranja. Prije uključenja u istraživanje ispitanici su dobili informacije o istraživanju i potpisali informirani pristanak za sudjelovanje u ovom istraživanju. Razlike u opaženim vrijednostima po spolu i dobnim skupinama testirane su Fisherovim testom. Rezultati su analizirani s pomoću statističkog programa SPSS, verzija 13 (SPSS Ine, Chicago, IL, SAD). Rezultati su tumačeni uz prihvatljivu razinu značajnosti P < 0, 05. Rezultati i zaključak: Rezultati ovog istraživanja pokazali su višu učestalost javljanja seksualnih disfunkcija u bolesnika s depresivnim poremećajem koji u terapiji uzimaju antidepresive iz skupine SIPPS-a, u usporedbi s pacijentima koji su uzimali antidepresive iz drugih skupina, što je u skladu s rezultatima iz literature. Rezultati istraživanja ukazuju na važnost redovitog praćenja seksualnih disfunkcija tijekom terapije antidepresivima u bolesnika s depresivnim poremećajem.

Bihevioralni i emocionalni problemi kod dece sa Turetovim sindromom Turetov (Tourett) sindrom je neurorazvojni poremećaj višestrukih motornih i vokalnih tikova prisutnih duže od godinu dana. Najčešće su brzi, nevoljni, stereotipni pokreti i vokalizacije jednostavni-u vidu treptanja, ušmrkivanja, iskašljavanja, stenjanja i sl., dok složeni motorni tikovi uključuju facijalne gestikulacije, dodirivanje i mirisanje, a vokalni ponavljanje reči, psovanje, izgovaranje kolokvijalnih uvreda i sl. Poremećaj počinje da se ispoljava u detinjstvu, ali se komplikuje prisustvom drugih problema, pa je u radu na bazi dostupne empirijske građe analiziran njegov komorbiditet sa bihevioralnim i emocionalnim poremećajima. Rezultati istraživanja dosledno potvrđuju da je kod većine dece sa Turetovim sindromom (60%-70%) dijagnostifikovan deficit pažnje i poremećaj hiperaktivnosti (ADHD); dok je kod 7% dece sa ADHD prisutan Turetov sindrom (neretko provociran medikametozno, najčešće stimulansima CNS primenjivanim u tretmanu ADHD). U značajnom delu istraživanja pronađeno je da deca sa Turetovim sindromom redovno ispoljavaju bihevioralne probleme, uključujući opoziciono-devijantni poremećaj i poremećaj ponašanja, ali i poremećaje učenja; kao i da takvu decu karakterišu niska frustaciona tolerancija, argumentisanje, promene raspoloženja i periodi ekstremnih napada besa i agresivnog ponašanja. Prema nalazima drugih empirijskih studija kod dece sa Turetovim sindromom češće se sreću depresija, anksioznost, opsesivnost, niska samoprocena, stid, zbunjenost i socijalna neprilagođenost, naročito u školskom miljeu. Pored toga, 73-78% ove dece ima loše iskustvo u relacijama sa vršnjacima i redovne epizode plakanja zbog zadirkivanja od strane druge dece, te po pravilu ostaju socijalno izolovani. Imajući sve ovo u vidu, zaključeno je da prisustvo bihevioralnih i emocionalnih problema dodatno značajno narušava kvalitet života i porodično, školsko i socijalno funkcionisanje dece sa Turetovim sindromom i stvara potrebu da se uz medicinske i stručnjaci bihevioralnih profila neizostavno uključuju u tretman ovog poremećaja.

Predmet rada je primena specijalizovanog penalnog tretmana nad osuđenim muškarcima za krivična dela protiv polnih sloboda, sa ciljem utvrđivanja njegove efektivnosti. Tretman je sproveden u Kazneno-popravnom zavodu u Sremskoj Mitrovici, gde se nalazilo 120 osuđenih za krivična dela protiv polnih sloboda. Pristanak za učešće u istraživanju dalo je 115 osuđenih, a program je završilo 100 osuđenih. U cilju utvrđivanja efekata tretmana, seksualni prestupnici su podeljeni u tri grupe. Prema osuđenima iz eksperimentalne grupe primenjen je specijalizovani penalni tretman „Stvaranje boljeg života“. Prema osuđenima iz prve kontrolne grupe primenjen je tretman upravljanja besom, a prema ispitanicima iz druge kontrolne grupe primenjen je uobičajeni penalni tretman. Pre početka i po okončanju istraživanja, korišćen je Profesionalni vodič za procenu rizika seksualnog nasilja i Upitnik za procenu rizika, kapaciteta i potreba osuđe nog. Efektivnost primene specijalizovanog penalnog tretmana sagledana je kroz promenu skora rizika recidivizma tokom izvršenja zatvorske kazne. Rezultati su pokazali da je došlo do poboljšanja stanja na pojedinim ajtemima Profesionalnog vodiča za procenu rizika seksualnog nasilja. Statistički značajno je redukovan i ukupan skor rizika recidivizma kod eksperimentalne grupe, meren Upitnikom za procenu rizika, kapaciteta i potreba osuđenog. The paper deals with the application of specialized penal treatment of the men convicted for crimes against sexual freedom, in order to determine its effectiveness.The treatment is carried out in the Correctional Institution in Sremska Mitrovica, where was convicted of 120 offenses against sexual freedom. Consent for participation in the study gave 115 convicts, a program was completed to 100 convicts. In order to determine the effects of treatment, sex offenders are divided into three groups. According condemned in the experimental groups the penal specialized treatment, "Building a better life." According condemned in the first control group were observed in anger management, according to the other subjects of the control group was applied a conventional penal treatment. Before starting and after completing the investigation, Professional guide was used to assess the risk of sexual violence and risk assessment questionnaire, capacities and needs of the convicted person. The effectiveness of the application of the specialized treatment of penalty is viewed through the change in score during the execution of the risk of recidivism sentences. The results showed that there was an improvement in the condition of individual items of a professional guide for the assessment of the risks of sexual violence. Was significantly reduced and the total score of risks of recidivism in the experimental group, as meas-ured by the questionnaire for the assessment of risk, a capacity and needs the prisoner. The results showed that there was an improvement in the condition of individual items of a professional guide for the assessment of the risks of sexual violence. Was significantly reduced and the total score of risks of recidivism in the experimental group, as measured by the questionnaire for the assessment of risk, a capacity and needs the prisoner. The results showed that there was an improvement in the condition of individual items of a professional guide for the assessment of the risks of sexual violence. Was significantly reduced and the total score of risks of recidivism in the experimental group, as measured by the questionnaire for the assessment of risk, a capacity and needs the prisoner.

Cerebralno oštećenje vida predstavlja vodeći uzrok teškoća u vizuelnom funkcionisanju kod prevremeno rođene dece i dece s cerebralnom paralizom. Imajući u vidu da je veliki deo mozga uključen u regulaciju vizuelno- perceptivnih aktivnosti, činioci koji utiču na njegovu strukturu i funkcionisanje su čest uzrok oštećenja vida. Složena neurološka i neurooftalmološka osnova cerebralnog oštećenja vida zahteva transdisciplinarni pristup, kao najefektivniji za postavljanje precizne dijagnoze i planiranje tretmana. Uvođenje posebnog koda za cerebralno oštećenje vida u Međunarodnu klasifikaciju oboljenja može da pojednostavi dijagnostiku, formiranje jedinstvenih dijagnostičkih kriterijuma i obezbedi, na dokazima zasnovano, uključivanje u tretman. Utvrđivanje prisustva neurološkog oštećenja i detaljna procena vizuelnog funkcionisanja olakšavaju kreiranje programa intervencije i „prijateljskog okruženja” za rad i svakodnevno funkcionisanje, zasnovanog na individualnim potrebama deteta.

Persons with mental illnesses may be deprived of their freedom should they be associated with committing crime. Te rate of convicts with mental disorders in prisons ranges between 15% and 25%. Their detention negatively affects their mental health, increases recidivism risks and reduces the possibility of rehabilitation. Penal treatments practiced in the world are focused on their criminogenic needs, whilst in Serbia, despite the existence of official instruments for assessing convicts' risks, needs and capacity for change, there have not been any research studies on application of effective treatments in penal institutions for convicts with mental disorders. Te aim of the paper was to demonstrate the presence frequency of mentally ill convicts in penal system, the specificity of the status of simultaneously ill and incarcerated persons, the normative rules which determine their sanctions, specific recidivism risk assessment instruments and specialized effective treatments in foreign penal systems of this dually stigmatized population. Osobe sa mentalnim poremećajima mogu biti lišene slobode ukoliko su dovedene u vezu sa izvršenjem krivičnog dela. Stopa zastupljenosti osuđenih sa mentalnim poremećajima u zatvorima varira od 15 do 25%, dok je u zatvorima Srbije 2010. godine bilo 73% osuđenih sa mentalnim poremećajima. Boravkom u zatvoru pogoršava se njihovo mentalno stanje, povećava rizik recidivizma i umanjuje mogućnost rehabilitacije. Penalni tretmani koji se praktikuju u svetu usmereni su na kriminogene potrebe, dok u Srbiji, i pored postojanja ofcijelnog instrumenta za procenu rizika, potreba i kapaciteta osuđenih za promenom, ne postoje istraživanja o primeni efektivnih tretmana u penalnim ustanovama za osuđene sa mentalnim poremećajima. Cilj rada je da se prikaže zastupljenost osuđenih sa mentalnim poremećajima u penalnom sistemu, njihov specifčan status istovremeno obolelih i osuđenih osoba, normativi kojima se uređuje njihovo sankcionisanje, specifkovani instrumenati procene rizika recidivizma i specijalizovani efektivni tretmani u inostranim penalnim sistemima prema ovoj, dvostruko stigmatizovanoj populaciji.

Turetov (Tourett) sindrom je neurorazvojni poremećaj višestrukih motornih i vokalnih tikova prisutnih duže od godinu dana. Najčešće su brzi, nevoljni, stereotipni pokreti i vokalizacije jednostavni-u vidu treptanja, ušmrkivanja, iskašljavanja, stenjanja i sl., dok složeni motorni tikovi uključuju facijalne gestikulacije, dodirivanje i mirisanje, a vokalni ponavljanje reči, psovanje, izgovaranje kolokvijalnih uvreda i sl. Poremećaj počinje da se ispoljava u detinjstvu, ali se komplikuje prisustvom drugih problema, pa je u radu na bazi dostupne empirijske građe analiziran njegov komorbiditet sa bihevioralnim i emocionalnim poremećajima. Rezultati istraživanja dosledno potvrđuju da je kod većine dece sa Turetovim sindromom (60%-70%) dijagnostifikovan deficit pažnje i poremećaj hiperaktivnosti (ADHD); dok je kod 7% dece sa ADHD prisutan Turetov sindrom (neretko provociran medikametozno, najčešće stimulansima CNS primenjivanim u tretmanu ADHD). U značajnom delu istraživanja pronađeno je da deca sa Turetovim sindromom redovno ispoljavaju bihevioralne probleme, uključujući opoziciono-devijantni poremećaj i poremećaj ponašanja, ali i poremećaje učenja; kao i da takvu decu karakterišu niska frustaciona tolerancija, argumentisanje, promene raspoloženja i periodi ekstremnih napada besa i agresivnog ponašanja. Prema nalazima drugih empirijskih studija kod dece sa Turetovim sindromom češće se sreću depresija, anksioznost, opsesivnost, niska samoprocena, stid, zbunjenost i socijalna neprilagođenost, naročito u školskom miljeu. Pored toga, 73-78% ove dece ima loše iskustvo u relacijama sa vršnjacima i redovne epizode plakanja zbog zadirkivanja od strane druge dece, te po pravilu ostaju socijalno izolovani. Imajući sve ovo u vidu, zaključeno je da prisustvo bihevioralnih i emocionalnih problema dodatno značajno narušava kvalitet života i porodično, školsko i socijalno funkcionisanje dece sa Turetovim sindromom i stvara potrebu da se uz medicinske i stručnjaci bihevioralnih profila neizostavno uključuju u tretman ovog poremećaja.

Mucanje predstavlja poremećaj fluentnosti govora, tj. poremećaj ritma i tempa govora koji nastaje usled blokiranja vazdušne struje i straha od govora. Manifestuje se čestim repeticijama i prolongacijama glasova, slogova i reči. Cilj ovog rada је bio da se utvrdi uticaj dužine trajanja tretmana na stepen govornih smetnji i stepen doživljaja anksioznosti u govornim situacijama kod osoba koje mucaju. Takođe, u okviru studije je ispitano u kojim komunikacionim situacijama osobe koje mucaju osećaju najmanje ili najviše anksioznosti, kao i u kojim komunikacionim situacijama ove osobe ispoljavaju najmanje ili najviše govornih poteškoća. Uzorak je činio 41 ispitanik, oba pola, uzrasta od 19 do 41 godine. Ispitanici su bili uključeni u tretman koji se izvodi po pravilima metode „Svesne sinteze razvoja” u Zavodu za psihofiziološke poremećaje i govornu patologiju „Prof. dr Cvetko Brajović”. Za prikupljanje podataka korišćen je merni instrument pod nazivom Lista govornih situacija, koji se sastoji od 51 govorne situacije. Ispitanici su na jednom delu instrumenta procenjivali stepen govornih smetnji koji ispoljavaju u govornim situacijama, a na drugom delu su vršili procenu doživljaja stepena anksioznosti u istim govornim situacijama. Rezultati su pokazali da sa dužinom trajanja tretmana opada nivo anksioznosti pacijenata, a da takva korelacija ne postoji kada su u pitanju dužina trajanja tretmana i stepen ispoljavanja govornih smetnji. Najproblematičnije situacije za osobe koje mucaju su one u kojima se dešava da ih drugi požuruju ili prekidaju dok govore. Takođe, za njih je problematičan govor pred grupom, podređen položaj u komunikaciji, tj. razgovor sa autoritetom, razgovor u kome učestvuju nepoznati sagovorici i telefoniranje. Situacije u kojima imaju najmanje poteškoća su: obraćanje životinji, razgovor sa malim detetom, razgovor sa bliskim ljudima, pozdravljanje i razgovor nakon konzumacije alkohola. Stuttering is a disorder of speech fluency, i.e. disturbance of rhythm and tempo of speech, which arises from blocking of airflow and fear from speech. It is defined as a speech disorder in which the flow of the speech is disrupted by involuntary repetitions and prolongations of sounds, syllables and words. The aim of this study was to determine the impact of the treatment duration on the degree of speech difficulties and degree of anxiety in speech situations in adults who stutter. Also, within study was examined in which communication situations people who stutter feel the least or the most anxious and in which communication situations these individuals express the least or the most speech difficulties. The sample was consisted of 41 individuals, both sexes, aged 19-41. Respondents were involved in a treatment performed according to the rules of the method "Conscious synthesis of development" in the Institute for Psychophysiological Disorders and Speech Pathology „Prof. dr Cvetko Brajović”. A measuring instrument called List of Speech Situations which consists of 51 speech situations was used for data collection. In one part of the instrument, the respondents assessed the level of speech difficulties in speech situations, and in the second part they assessed the level of experiencing anxiety in the same speech situations. The results showed that with the duration of the treatment the level of anxiety of the patients decreased, and such a correlation does not exist when it comes to the duration of treatment and the level of expression of speech difficulties. For them, it is also problematic speech in front of the group, a subordinate position in communication, i.e. a conversation with authority, a conversation involving unknown co-speakers and telephony. The least difficult situations are: talking to ananimal, conversation with a little child, conversation with close people, greetings and talking after alcohol consuming.

Cilj kazenskega prava je vsekakor preprečevanje in omejevanje kriminalitete. S kazensko sankcijo, izrečeno osebi, ki je storila kaznivo dejanje, pa se želi preprečiti, da bi že obsojena oseba v prihodnosti svoje dejanje ponovila in da bi kaznivo dejanje storili drugi potencialni storilci. V tem smislu govorimo o generalni in specialni prevenciji, ki predstavljata namen kaznovanja, razlika med kazenskimi sistemi (kakor tudi razvoj kaznovalnega prava v okviru posamičnega kazenskopravnega sistema) pa se pogosto kaže zgolj v razliki, katera izmed dveh navedenih vrst prevencije je v določenem sistemu ali pa času poudarjena. Uspešnost boja zoper kriminaliteto praviloma ocenjujemo glede na to, ali se je v določenem časovnem obdobju v določenem prostoru delež kriminalitete zmanjšal. Do ocene pridemo z uporabo različnih metod, vendarle pa je pomembno, da smo pri tem pozorni na vse dejavnike, ki so lahko vplivali bodisi na povečanje bodisi na zmanjšanje kriminalitete. Pri tem je v delu, ko analiziramo uspeh specialne prevencije, povratništvo najbolj izrazit indikator, ki nam nakazuje, ali je bila specialna prevencija uspešna. Vsak boj zoper kriminaliteto tako dejansko pomeni tudi boj zoper povratništvo, zaradi česar je problematika povratništva vedno aktualna in vredna pozornosti tako pravnih strokovnjakov kot tudi vsakokratne politične oblasti pri snovanju kriminalitetne politike. Pri tem je nezanemarljiva penološka problematika, v okviru katere je potrebno nameniti pozornost vprašanju načina izvrševanja kazenskih sankcij proti povratnikom, pomenu tretmana zapornikov v času trajanja sodnih postopkov in kasneje, v zavodih za prestajanje kazni zapora ter postpenalni pomoči povratnikom po prestani kazni. Vse navedeno namreč ključno prispeva k resocializaciji posameznika, ki je naš končni cilj. Criminal law, by all means, aims to prevent and to limit criminality. A criminal sanction, imposed against the person who committed a criminal act, is aimed at preventing that the already convicted person repeats his/her act in the future and at preventing that other potential offenders commit the criminal act. In this sense, we are referring to general and to special prevention which represent the purpose of punishment the difference between penal systems (as well as the development of punitive law within the frame of an individual penal legal system) is often only the difference as to which said type of prevention is emphasized in a certain system or at a certain time. The success of the fight against criminality is, as a rule, assessed as to whether the share of criminality in a certain environment was reduced within a certain time period. The assessment is made by using different methods however, it is crucial that all the factors which could have influenced either the increase or the reduction of criminality are taken into account. In the part where the success of special prevention is analyzed, recidivism is the most significant indicator, signaling whether the special prevention was successful. Each fight against criminality is therefore actually a fight against recidivism, due to which the issues of recidivism are still relevant and worthy of the attention of legal experts, as well as of the current political authorities who form the criminal policy. Therein, one must not overlook the penal issues, within the scope of which attention must be paid to the manner of executing criminal sanctions against recidivists, to the importance of treating prisoners during the court procedures and later on, in penal institutions, and to postpenal assistance for recidivists after they have served the sentence. Namely, all of the above said significantly contributes to an individual’s social rehabilitation which is our ultimate goal.

Shizotipni poremećaj ličnosti i shizofrenija prema DSM-5 pripadaju skupini „Shizofreni spektar i drugi psihotični poremećaji“. Zbog sličnosti simptoma i drugih obilježja može se reći kako se radi o dva slična klinička entiteta, međutim ipak postoje faktori koji čine značajnu razliku. Iako se tada javljao pod drugim imenima, o shizotipnom poremećaju ličnosti govorilo se još početkom 20. stoljeća, a upravo se taj termin pojavio u DSM-III, 1980. godine. Davne 1860. godine, francuski je psihijatar Morel opisao stanje koje odgovara današnjoj shizofreniji, ali unatoč dugoj povijesti istraživanja ovog konstrukta, još uvijek se ne zna što je točno uzrok te vrlo kompleksne bolesti. Postoji velik broj koncepata, modela i hipoteza koje objašnjavaju nastanak shizofrenije, ali smatra se kako je najčešće posrijedi kombinacija višestrukih činitelja, kako za shizofreniju, tako i za shizotipni poremećaj ličnosti. Dijagnoza ovog poremećaja odnosno bolesti često ozbiljno utječe na život osobe i vrlo je ograničavajuća kako na individualnom, tako i na društvenom planu. Međutim, bilo primjenom jedne vrste terapije ili kombinacijom više različitih, te obiteljskim angažmanom i podrškom može se značajno doprinjeti poboljšanju kvalitete života osobe s dijagnozom kako bi u svakodnevnom životu mogla funkcionirati na adekvatan način. U ovom će se radu prikazati obilježja shizotipnog poremećaja ličnosti i shizofrenije, te povijesni pregled, etiologija i tretman istih. Također, bit će prikazane glavne sličnosti i razlike ova dva klinička entiteta.

Brojni faktori onemogućavaju i remete normalnu socijalizaciju djece, a jedan od njih je odlazak roditelja na izdržavanje kazne zatvora zbog počinjenog krivičnog djela. U takvim okolnostima dolazi do brojnih poteškoća ne samo u funkcionisanju porodice nego i u odrastanju i vaspitanju djece. Upravo iz tog razloga opredjelili smo se da se bavimo istraživanjem kako i na koji način osuđena lica održavaju kontakt i odnose sa djecom dok se nalaze na izdržavanju zatvorske kazne. Resocijalizacija ne znači samo povratak i ponovnu integraciju u društvenu sredinu, nego i u porodicu, a to zahtjeva psihološku, pedagošku, socijalnu pripremu osuđenog lica, zbog čega služba za tretman mora da mnogo više pažnje posveti odnosu osuđenih lica i njihove porodice, prije svega djece dok se osuđena lica nalaze na izdržavanju kazne. Upravo iz tog razloga u radu ćemo prikazati istraživanje koje je sprovedeno u Kazneno-popravnom zavodu Banja Luka, a koje ukazuje na odnos djece i njihovih očeva za vrijeme izdržavanja zatvorske kazne. Činjenica da je ovo prvo istraživanje u Bosni i Hercegovini koje se bavi ovom problematikom govori o društvenom i naučnom značaju ovog rada, ali i potrebi da se zaštite prava djece i ovom problemu posveti znatno više pažnje. Numerous factors prevent the normal socialization of children, and one of them is the departure of a parent to serve prison sentence for the perpetrated criminal offense. In such circumstances there are many difficulties not only in the functioning of the family but also in the upbringing of children. For this very reason, we have decided to research how convicted persons maintain contact and relationships with the children while they are serving a prison sentence. Resocalization does not only mean returning and reintegrating into the social environment but also in the family, which requires the psychological, pedagogical and social preparation of the convicted person, which is why the treatment service has to pay much more attention to the relationship of the convicted persons and their families, especially children of the convicted persons. For this reason, we will present in the paper the research conducted in prison Banja Luka, which points to the relationship between children and their fathers during the serving of the prison sentence. The fact that this is is the first research in Bosnia and Herzegovina dealing with this issue, speaks of the social and scientific importance of this work, as well as the need to devote more attention to the protection of children’s rights and to this issue.

Neurofeedback predstavlja jednu od neinvazivnih metoda samoregulacije s ciljem postizanja promjena u području kortikalne aktivnosti posredstvom operantnog uvjetovanja. Cilj ovoga istraživanja odnosio se na procjenu učinka primjene neurofeedback tretmana u djeteta s Aspergerovim sindromom. Za potrebe istraživanja koncipiran je i proveden neurofeedback trening primjenom Infra Low Frequency metode na uzorku od jednog ispitanika, dječaka s Aspergerovim sindromom (KD = 11). Neurofeedback trening provodio se tijekom 20 seansi u okviru kojih je u 15 seansi korišten jednokanalni trening na područjima zaduženim za kontrolu impulzivnosti, stabilnost, fizičku smirenost, kontrolu pažnje, i emocionalnu reaktivnost, dok je u okviru 5 seansi korišten dvokanalni trening s težištem na prefrontalnu regiju zaduženu za emocionalne procese. U svrhu procjene učinkovitosti provedenog programa roditelji su ispunjavali upitnike EEG Expert i Autism Treatment Evaluation Checklist (ATEC) u tri točke procjene: prije, tijekom i po završetku provedenog programa. Rezultati na upitniku EEG Expert pokazali su smanjenje simptoma na svim varijablama procjene, te statistički značajnu promjenu na varijablama u području emocija, dok su rezultati na ATEC ukazali na tendenciju smanjenja simptoma, ali bez statističke značajnosti. Podaci dobiveni u problemskom području emocije mogu se smatrati vrijednima, budući da je neurofeedback trening bio usmjeren na ublažavanje specifičnih teškoća kao što su: teškoće spavanja, griženje noktiju, sram, strahovi, ljutnja, impulzivnost. Također, rezultati dobiveni u ovom, kao i dosadašnjim srodnim istraživanjima, naglašavaju važnost provedbe daljnjih sustavnih istraživanja u području koncipiranja i evaluacije neurofeedback metode u osoba s Aspergerovim sindromom, ali i u populaciji osoba s drugim neurorazvojnim poremećajima., Neurofeedback is one of the non-invasive methods of self-regulation with the aim of achieving changes in the area of cortical activity by using process operative conditioning. The aim of this study was to evaluate the effect of neurofeedback training in children with Asperger’s syndrome. In this study, neurofeedback training was developed using the Infra Low Frequency method on a sample of one boy with Asperger's syndrome (age 11). Neurofeedback training consisted of 20 sessions of which 15 were one-channel training on areas responsible for the control of impulse, stability, physical relaxation, attention and emotional reactivity. Within the next 5 sessions two-channel training was used focused on the prefrontal region in charge of emotional processes. In order to evaluate the effectiveness of the applied therapy program, parents completed EEG Expert and Autism Treatment Evaluation Checklist (ATEC) questionnaires in three assessment points: before, during and after the therapy program. Results at EEG Experts have shown a reduction in symptoms on all variables and statistically significant changes in the area of emotion, whereas ATEC results indicate a tendency to reduce symptoms but without statistical significance. The data obtained in the area of emotions can be considered valuable since neurofeedback training was aimed at alleviating specific difficulties such as sleeping difficulties, nail scratching, shame, fear, anger, impulsiveness, etc. Also, the herein obtained results, as well as previous related researches, emphasize the importance of further systematic researches in the area of conceptualization and evaluation of neurofeedback methods in persons with Asperger's syndrome, but also in the population with other neurodevelopmental disorders.

Kaznena reakcija zbog činjenja krivičnih dela evoluirala je od izrazito brutalnih metoda u kažnjavanju, koje su imale za cilj eliminaciju počinioca, nanošenje letalnih telesnih i duševnih patnji, vređanje čovekovog dostojanstva, do savremenih oblika individualizovanog tretmana prilagođenog rizicima, potrebama i kapacitetima za promenom osuđenih. Time se postepeno unapređivala humanizacija kažnjavanja i težište reakcije društva se pomeralo sa odmazde ka promeni ponašanja i redukciji rizika recidivizma. Promene u sferi ideja i prakse izvršenja kazne zatvora uslovile su paralelno egzistiranje različitih pristupa u normiranju i realizaciji. Prisustvo smrtne kazne, kazne doživotnog zatvora, veoma dugih zatvorskih kazni, kastracije, elektronskog nadzora i registracije za iste tipove krivičnih dela, kao što su seksualni prestupi, u različitim državama, ukazuje na razlike u pristupima i idejama na koji način reagovati prema učiniocima. Odustajanje od izricanja i izvršenja smrtne kazne, primoralo je zakonodavce na traženje takvih intervencija koje obezbeđuju ili trajnu izolaciju i segregaciju počinioca iz društva ili promenu ponašanja i smanjenje rizika za ponavljanje dela nakon otpusta. Cilj ovog rada je da prikažemo empirijska iskustva u primeni različitih tretmanskih pristupa prema osuđenima za seksualne prestupe, sa akcentom na pristupe zasnovane na uvažavanju Risk Need Responsivity modela prema osuđenima na kaznu zatvora. Empirijski pokazatelji ukazuju na heterogene rezultate, koji se kreću od neuspešnih, delimično efikasnih do efikasnih. Penalty reaction to committing crimes has evolved from exceedingly brutal punishment methods with the aim of elimination of the perpetrator, inflicting psychological as well as lethal physical suffering and degrading one’s dignity to the modern forms of individualized treatments adjusted to the offender’s risks, needs and capacity of change. This has gradually improved humanity of punishments and the society’s focus was shifted from retribution to creating behavioral changes in order to achieve recidivism risk reduction. The shift in these notions, along with the practice in serving a prison sentence, conditioned a parallel existence of different approaches to standardization and realization. The existence of death sentence, life sentence, other types of sentences, castration, electronic surveillance and registration for the same type of crimes such as sex offence in different states points out to discrepancies in their approaches and notions of what reaction to take towards the offenders. Renouncing from the death sentence forced the legislators to seek such interventions that would ensure either permanent isolation and segregation of the offender from the society, or change in behavior and reduction of risk of committing the crime again after the release. The aim of this paper is to demonstrate empirical experiences in application of different treatment approach to the sex offenders, with the accent on the principles based on the Risk, Need and Responsivity model to those sentenced to time in prison. The empirical indicators demonstrate heterogenic results raging from failed ones, partly efficient to the efficient ones.

Autor u svom radu prikazuje glavne odlike tretmana alkohola, droga i kocke u RH. Daje kraći povijesni prikaz razvoja sustava, razlike u tretmanu alkoholizma, , naslonjenog na psihosocijalni tretman, i droga, naslonjenih na supstitucijsku terapiju, potom prikazuje ogledni model sustava tretmana patološkog kockanja. U predavanju se naglašava imperativ posmatranja ovisnosti kroz ličnost ovisnika i njegove interpersonalne relacije, a ne kroz sredstvo. Naglašava se potreba multidisciplinarnog, timskog pristupa ovisniku i njegovoj obitelji. U radu se naglašava i specifičnost pristupa ovisnosti kroz tri razine: prva je pristup samom ovisniku kroz motivacijske intervencije, druga je pristup njegovoj obitelji kroz sistemske intervencije i korekciju relacija, a treći je pristup sistemu društvenog okruženja kroz stvaranje mreže koja podržava nove oblike socijalnog funkcioniranja.

Kaznom zatvora društvo nije samo izolovalo osuđene, već je prihvatilo odgovornost da im obezbedi uslove za reintegraciju i uspešan povratak u društvenu zajednicu. Uspešna reintegracija podrazumeva poštovanje prava osuđenih i organizovanje aktivnosti u okviru tretmana kako bi stekli nova znanja i izvršili promenu antidruštvenih stavova. Rad tokom izdržavanja kazne zatvora posebno je potenciran i predstavlja bazu za sprovođenje tretmana u zavodima. Istraživanje koje je sprovedeno u KPZ Niš pokazalo je da su osuđeni u velikoj meri spremni da se posvete vlastititm ciljevima, modifikuju stavove po pitanju radnog angažovanja, prihvate rad i obaveze kao deo svakodnevnice i uspostave kvalitetnije intepersonalne relacije. Svaki pomak koji osuđeni ostvare u realizaciji programskih aktivnosti koje su zacrtane u tretmanu meri se kroz rad i učestvovanje u radnim aktivnostima. Rad nije samo gratifikovan od strane tzv. zatvorske administracije kroz bolju kategoriju u tretmanu, veća primanja ili odsustvo van zavoda, već i od sudova prilikom razmatranja uslovnog otpusta. Postoji značajna diskrepanca između poslova koje su obavljali pre dolaska u zavod i nakon prijema i razvrstavanja kao i pogledu vremenskog perioda koje su proveli na određenim zanimanjima. Konstantnost u obavljanu radnih aktivnosti donosi im raznorazne benefite kojih su i sami svesni, a potvrdili su ih kroz anketu u kojoj su učestvovali. By implementing prison sentence the society has not only isolated the convicts, but has also taken responsibility for providing conditions for their reintegration and successful return into the community. Successful reintegration means respect for prisoners` rights and organizing activities within the treatment that will help the prisoners acquire new skills and change their antisocial attitudes. During the imprisonment, a special emphasis is put on penal labor which represents a base for implementation of treatment in correctional facilities. The research of this paper, that has been conducted in KPZ Niš, has shown that convicts are ready to dedicate themselves to personal goals, to modify their attitudes related to work engagement, to accept labor and everyday obligations and to establish higher-quality interpersonal relationships. The progress in fulfilling the programme activities is measured by prisoners` labor and their participation in work activities. Penal labor is not only appreciated by, so-called, prison administration through better categorization in the treatment, but also by courts when considering parole. There is a significant discrepancy between the jobs prisoners did before coming to the penal institution and after reception and classification as well as regarding the time they spent on certain job positions. Constant engagement in work activities brings the prisoners various benefits they are aware of, which they confirmed in the survey they participated in.

U Sarajevu je od 18. do 21. listopada 2018. održan Prvi internacionalni kongres dječje i adolescentne psihoterapije „Mjesto psihoterapije u očuvanju zdravlja i dobrobiti djece i adolescenata”, u organizaciji BHIDAPA-e (Bosansko-Hercegovačka integrativna dječja i adolescentna psihoterapijska asocijacija), uz UNICEF kao glavnog partnera, a suradnik je bila i naša Poliklinika za zaštitu djece i mladih Grada Zagreba. Prof. dr. sc. Gordana Buljan Flander i Poliklinika za zaštitu djece i mladih Grada Zagreba nagrađeni su priznanjima za osobit doprinos u razvoju dječje i adolescentne psihoterapije u BiH.

One of the central questions within our modern social system is the reaction to the problems of developmental and behavioural disorders found in young people (children and youth) and their conflict with the law. This refers to the immediate actions aimed not only to change and amend their behaviour, but also on how to potentially harmonise their social environment. The association of behavioural disorders with significant difficulties in social functioning of young people and their frequent contact with other developmental disabilities and mental disorders, makes these activities more accepted, and from their point of view their success is significantly lower. On the other hand, it is evident there is a lack of serious scientific papers aimed at the promotion and development of programs tailored to the needs of this treatment, in many ways heterogeneous population of young people. Confusion among experts is increasingly apparent regarding the dilemma of how to help children and young people with multiple problems, whose families are not competent enough to take care of them, and at the same time ensure a safe environment for members of the local community. One of the possible solutions that one study has produced was a number of programs for children with multiple problems, especially intensive programs resulting in the treatment and institutionalisation of young delinquents. In question are the attempts to resolve the increasingly visible problem of treatment for the not criminally responsible children of young people with multiple behavioural disorders for which a classic institutional and non-institutional treatment has not yielded expected results. The main objective of our work is to stimulate interest in scientific circles for the proper positioning of the treatment of this population in our social system of social reaction to the developmental problems of children and youth. Jedno od centralnih pitanja savremenog sistema društvenog reagovanja na probleme razvoja i poremećaja u ponašanju mladih (dece i omladine) i njihovog sukoba sa zakonom, odnosi se na neposredne aktivnosti (načine postupanja) usmerene ne samo na promenu njihovog ponašanja već i na to kako uskladiti i aktivirati potencijale užeg socijalnog okruženja. Povezanost poremećaja u ponašanju sa značajnim teškoćama u socijalnom funkcionisanju mladih i njihova česta veza sa ostalim razvojnim smetnjama i mentalnim poremećajima, čini ove aktivnosti još složenijim, a sa stanovišta njihove uspešnosti značajno nižim. Na drugoj strani vidljivo je odsustvo ozbiljnijih naučnih i stručnih radova usmerenih na promociju i razvoj programa prilagođenih potrebama tretmana ove, po mnogo čemu heterogene populacije mladih. Zbunjenost stručnjaka je sve vidljivija pred dilemom kako pomoći deci i mladima sa višestrukim problemima, čije porodice nisu kompetentne da o njima vode brigu, a u isto vreme osigurati bezbedno okruženje za članove lokalne zajednice. Jedno od mogućih rešenja koje je praksa iznedrila jesu raznorodni programi za decu sa kombinovanim smetnjama, a posebno programi intezivnog tretmana nastali u institucijama za tretman mladih prestupnika. U pitanju su pokušaji da se razreši sve vidljiviji problem tretmana krivično neodgovorne dece i mladih sa višestrukim poremećajima i smetnjama u ponašanju za koje klasičan institucionalni i vaninstitucionalni tretman nije dao očekivane rezultate. Osnovni cilj našeg rada jeste podsticanje interesovanja naučne i stručne javnosti za adekvatno pozicioniranje tretmana ove populacije u sistemu društvenog reagovanja na razvojne probleme dece i mladih.

Summary Spastic cerebral palsy (CP) is the most common type of CP. Up to 80% of all individuals with cerebral palsy suffer from some degree of spasticity. Spasticity adversely affects muscles and joints of the extremities, causing abnormal movements, and it is especially harmful in growing children. Several methods have been developed and used to assess spasticity. The most commonly used test in clinical practice is the Modified Ashworth Scale (MAS). The test is based on the assessment of resistance to passive strech of muscle group at one nonspecified velocity. Management of spasticity in CP involves multidisciplinary intervention intended to increase functionality, sustain health, and improve quality of life for children and their carers. This may include: oral medications, intrathecal medications, physiotherapy, occupational therapy, orthoses, surgical interventions, and pharmacological agents such as botulinum toxin.

According to the latest studies, Cortical visual impairment – CVI is one of the most common causes of problems and difficulties in visual functioning. It results from the impairment of the central part of visual system, i.e. visual cortex, posterior visual pathway, or both. The diagnosis is usually made in the first three years of life. The aim of this paper is to present the characteristics of children with CVI, and the strategies used for treatment. CVI has a negative impact on almost all developmental domains, visual-perceptive skills, motor skills, cognitive skills, and social skills. In children with CVI, vision ranges from the total inability to see to minimal visual perceptive difficulties, while more than 50% have multiple disabilities. Due to the progress in understanding the patterns of neuron activity and neuroplasticity, as well as the intensive studies of strengths and weaknesses of children with CVI, special treatment has been designed and performed in the last few decades, which provides optimal visual functioning in everyday life for these children. Kortikalno oštećenje vida (Cortical visual impairment – CVI) prema najnovijim podacima predstavlja jedan od najčešćih uzroka smetnji i teškoća u području vizuelnog funkcionisanja. Posledica je oštećenja centralnog dela vizuelnog sistema, odnosno vizuelnog korteksa, posteriornog vizuelnog puta ili oba zajedno. Dijagnoza CVI se najčešće postavlja u prve tri godine života. Cilj ovog rada je da stručnoj javnosti prikaže karakteristike dece sa CVI i strategije koje se koriste u tretmanu. CVI utiče negativno na gotovo sve domene razvoja, vizuelno-perceptivne veštine, motoriku, kognitivne sposobnosti i socijalne veštine. Među decom sa CVI stanje vida se kreće od potpune nemogućnosti viđenja do minimalnih vizuelno-perceptivnih teškoća, a više od 50% ima višestruke smetnje. Zahvaljujući napretku u razumevanju obrazaca neuronske aktivnosti i neuroplastičnosti mozga, kao i intenzivnom proučavanju potencijala i ograničenja deteta sa CVI, poslednjih decenija se osmišljavaju i sprovode posebne oblasti tretmana koje mu pružaju mogućnost optimalnog vizuelnog funkcionisanja u svakodnevnom životu.

PhD thesis titled Basic Criminological Characteristics and Penological Features of Property Crime Perpetrators is the author’s endeavour to connect systematically in one place property crime with its perpetrators, in criminal law dimensions as well as in criminological and penological dimensions. The thesis content is divided in three parts containing five chapters, with introductory considerations, author’s concluding observations and recommendations. The first chapter considers the legal and historical dimension of property crime. The criminological legal determination of property crime in positive law regulations, is presented in the second chapter. The third chapter gives the description of empirical research, criminological characteristics and penological features of convicts of property crimes, conducted in Novi Sad County Jail as well as in Penalty Correctional Institute in Sremska Mitrovica. The research is implemented, in the chapter on criminological characteristics as well as in the chapter on penological features of property crimes perpetrators. Brief review of the study with subliming new conclusions reached by writing thesis is given in concluding observations. The author has stated his own recommendations aiming at reducing the scope of property crimes and better resocialization of convicts for this type of criminal offences.

Predmet istraživanja: ADHD je sve prisutniji poremećaj među decom, a u trećini slučajeva progredira u delinkvenciju, pa je rana intervencija neophodna. No, kompleksna priroda ADHD sindroma i često prisustvo komorbidnih poremećaja otežava mogućnost iznalaženja adekvatnih formi tretmana dece sa ADHD i stvara potrebu za intervencijama namenjenim njihovim roditeljima i nastavnicima i širem socijalnom okruženju. Metod: Iako postoje mnogobrojni vidovi tretmana njihova efkasnost je retko evaluirana, te su u radu razmotrene one intervencije koje se odnose na neposredni rad sa decom i na rad sa njihovim roditeljima i nastavnicima, a imaju preliminarnu empirijsku podršku. Rezultati: Tretman ADHD ne predstavlja lečenje u medicinskom smislu, već je u funkciji redukcije simptoma poremećaja pažnje, impulsivnosti i hiperaktivnosti, odnosno poboljšanja bihevioralnih i emocionalnih aspekata funkcionisanja dece. Najčešći pristupi tretmanu su kognitivni i bihevioralni ili njihova kombinacija; koriste se i individualne i grupne forme psihoterapije, savetovanje i treninzi u porodičnom i školskom okruženju, a u psihijatrijskoj praksi farmakoterapija. Zaključak: U planiranju tretmana, uz sagledavanje snage i slabosti deteta i njegove porodice, moraju se uzeti u obzir: uzrast i razvojni nivo deteta, najizraženiji defciti koji otežavaju prilagođavanje i razvoj, pervazivnost simtoma i njihova situaciona varijabilnost, kao i koegzistirajući poremećaji. Generalno, najbolje rezultate obezbeđuje multimetodski pristup i prisustvo integrisanih intervencija u različitim okruženjima.

In every society there are individuals or organized groups who openly or covertly violate social norms that prescribe what behavior patterns. The danger of such actions is reflected in the presence of negative tendencies in the field of further social disorganization. It is known that often the criminality of juveniles become known only when it is necessary to apply repressive sanctions that include a number of limitations. Given the fact that the sentence was dominated as a criminal sanction social reaction to crime youth was purely punitive character. There for, the same types of punsihment are applied on juveniles with certain restrictions relating to the lenient punishment and much more liberal regime of imprisonment. In such a situation society failed to achieve a more serious influence on the improvement of the status of minors and their full integration into their courses. Further development of the social and legal awareness contributed to the discovery of new forms of no / penal response. In this regard, diversion measures represent the first and right step on the road to improving juvenile offenders committed offenses in particular the fulfillment of certain conditions. The overall trends of harmonization of domestic legislation with comparative and international and regional, mostly European instruments, countries of ex-Yugoslavia incorporated in their legislation for the imposition of diversionary measures. Taking into account the planned scope of work the authors have chosen Croatia and Serbia, which are each in their own way, first spelled out, and then with great difficulty started with sporadic use of diversionary measures., U svakom društvu postoje pojedinci ili organizovane grupe koje otvoreno ili prikriveno krše društvene norme kojima se unapred propisuju obrasci ponašanja. Opasnost od ovakvih postupaka ogleda se u prisustvu negativnih tendencija na polju dalje društvene dezorganizacije. Poznato je da se neretko za kriminalitet maloletnika sazna tek onda kada je neophodno primeniti represivnije sankcije koje sadrže brojna ograničenja. S obzirom na činjenicu da je kazna dominirala kao krivična sankcija reakcija društva na kriminalitet mladih bila je isključivo punitivnog karaktera. Otuda se na maloletnike primenjuju istovrsne kazne uz određena ograničenja koja se tiču blažeg kažnjavanja i znatno liberalnijeg režima izvršenja kazne zatvora. U takvoj situaciji društvo nije ostvarilo ozbiljniji uticaj na poboljšanje statusa maloletnika i njihovu punu integraciju u svoje tokove. Dalji razvoj društvene i pravne svesti uticao je na pronalaženje novih formi ne/penalnog reagovanja. U tom pogledu, diverzione mere predstavljaju prvi i pravi korak na putu popravljanja maloletnih delinkvenata za konkretno učinjena krivična dela uz ispunjenje određenih uslova. U sklopu opštih tendencija usaglašavanja unutrašnjeg sa uporednim zakonodavstvom i međunarodnim i regionalnim, pretežno evropskim instrumentima, države ex Jugoslavije ugradile su u svoja zakonodavstva mogućnost izricanja diverzionih mera. Vodeći računa o planiranom obimu rada autori su odabrali Hrvatsku i Srbiju koje su svaka na svoj način, najpre propisale, a onda uz velike poteškoće otpočele sa sporadičnom primenom diverzionih mera.

The aim of this research is to determine the specifics of opiate addiction in women in our environment, so as to create a specific plan of action in preventing and treatment opiate addiction in women based on the conducted description and results analysis. The sample consists of 32 examinees. Sociodempgraphic questionnaire and widely applied ASI structured interview (McLellan, Cacciola, 1982) were used. The results are in accordance with foreign research. 62.5% of opiate addicted women live with someone who is a drug addict, either as a family member or a partner. 40.6% of the examinees were physically abused, 21.9% were sexually abused as well, and 43.7% were positive for HCV. Positive criminal status and doing illegal business were present in 56% of the examinees. 56.3% of the examinees reported depression, while 84.4% are anxious. 65.6% are unemployed. Research results indicate some significant specifics of opiate addiction in women, with regard to which valuable recommendations for prevention and treatment can be made in our environment. Prevention and treatment must be multidisciplinary with the emphasis on the preserved capacities and the development of positive behavior in opiate addicted women. Cilj ovog istraživanja je utvrđivanje specifičnosti u fenomenologiji opijatske zavisnosti kod žena u našoj sredini kako bi se, na osnovu ovako sprovedene deskripcije i na osnovu analize nalaza, kreirali specifični postupci u prevenciji i tretmanu opijatske zavisnosti kod žena. Uzorak istraživanja je obuhvatao 32 ispitanice. Korišćeni su instrumenti: upitnik za prikupljanje sociodemografskih podataka i strukturirani intervju ASI (Indeks težine zavisnosti), koji je široko primenjivan u svetu. Rezultati istraživanja u skladu su sa nalazima inostrane istraživačke prakse: 62,5% žena zavisnih od opijata živi sa nekim ko ima problem s drogom, bilo u porodici, bilo u partnerskoj relaciji. Ispitanice su u 40,6% slučajeva bile fizički zlostavljane, a u 21,9 % slučajeva su bile i seksualno zlostavljane, 43,7% ispitanica je pozitivno na hepatitis C (HCV). Pozitivan kriminogeni status i bavljenje nelegalnim poslovima bilo je prisutno kod ispitanica u 56% slučajeva. Ispitanice u 56,3 % slučajeva navode prisutnost depresivnosti, u 84,4% slučajeva anksioznost, 65,6% ispitanica je nezaposleno. Nalazi istraživanja ukazuju na neke značajne specifičnosti opijatske zavisnosti kod žena u odnosu na koje se mogu izvesti vredne preporuke za praksu u našoj sredini - prevenciju i tretman. Prevencija i tretman moraju biti multidisciplinarno osmišljeni sa akcentom na očuvane kapacitete i razvoj pozitivnih oblika ponašanja žena zavisnih od opijata.

Predmet doktorske disertacije je uklanjanje neorganskih i organskih polutanata iz efluenata ofset tehnike štampe (otpadnog razvijača i otpadnog sredstva za vlaženje) u cilju minimiziranja njihovog štetnog uticaja na životnu sredinu. Uklanjanje polutanata sprovedeno je primenom elektrokoagulaciono/ flotacionog (EKF) tetmana, adsorpcionog (AD) tretmana i kombinacijom navedenih tretmana. Izvodljivost i efikasnost tretmana analizirana je ispitivanjem uticaja karakterističnih operativnih promenljivih u okviru procesa na smanjivanje količine polutanata. Mehanizmi EKF i AD tretmana definisani su na osnovu teorijskih matematičko kinetičkih modela. Za rešavanje problema odlaganja mulja nastalog nakon EKF tretmana primenjen je solidifikaciono/stabiliza-cioni tretman sa odgovarajućim imobilizacionim agensima. Razvijen je efikasan model kombinacije tretmana efluenata grafičkih procesa ofset štampe kojim je omogućena konverzija efluenata u proizvode kompatibilne sa principima i normativima životne sredine., The topic of this doctoral dissertation is the removal of inorganic and organic pollutants from the offset printing effluents (waste developer and waste fountain solution) in order to minimize their damaging influence onto the environment. The removal of the pollutants has been performed by electrocoagulation/flotation (ECF) treatment, adsorption (AD) treatment and the combination of the two said treatments. Feasibility and efficacy of the treatments has been analyzed by investigating the effect of characteristic operational variables within the process on the decrease in the quantity of pollutants. The mechanisms of ECF and AD treatments have been defined on the basis of theoretical mathematical-kinetic models. For the solution of the problem of sludge disposal, originating from the ECF treatment, a solidification/stabilization treatment with immobilization agents has been applied. An efficient model that combines the offset printing effluent treatments has been developed, the one which enables the conversion of effluents into products compatible with environmental principles and norms.