Search

Kitap adı: KEMALPAŞAZÂDE FELSEFE–DİN–EDEBİYAT ARAŞTIRMALARI -- editörler: Prof. Dr. Murat DEMİRKOL, Doç. Dr. İlyas CANİKLİ, Arş. Gör. Bilge SEVER KIYAK -- ISBN: 978-625-8005-94-3 (Tk.) ISBN: 978-625-8005-95-0 (1.Cilt) -- Fecr Yayınları: 548 “Vücûd” kelâm, felsefe ve tasavvufun ortak kavramlarından biridir. Bu kavram ontolojik ve epistemolojik açılardan ilgili diğer kavramlar çerçevesinde her üç ilim dalında kendi özel bakış açılarıyla incelenmektedir. Vücûd kavramının tasavvufta en geniş anlamda açılımlarını yapan sûfî, hiç şüphesiz Muhyiddîn İbnü’l-Arabî olmuştur. Onun büyük külliyâtı daha çok bu konunun merkeze alındığı açıklamalardan oluşmaktadır. İbnü’l-Arabî, Vücûd ile ilgili ulaştığı bilgilerin diğer ilim alanlarından farklı olarak keşfî olduğunu ısrarla vurgulamıştır. Ona göre mutlak Vücûd, bütün varlıkların kaynağı olup o da Allah’tır. Allah’ın dışındaki varlıklar hakîkî olarak Vücûd olamazlar, ancak onlara “mevcûd” denilebilir. Hakk’ın varlığı olarak “Vücûd” bir olup, âlemdeki varlıklar bu “Vücûd”un farklı mertebelerdeki tezâhürlerinden ibârettir. Mutlak Vücûd zât olarak tek iken, sıfat mertebesi ve diğer alt mertebelerde tezâhürleri bakımından çokluk olarak zuhûr eder. Bu açıdan varlıkların zâtı itibâra alındığında birlik, tezâhürleri açısından da çokluk söz konusudur. İbnü’l-Arabî eserlerinde bu temel görüşünü ayet, hadis ve temsillerle izah etmektedir.1 Ancak onun Vücûd hakkındaki derin ve yüksek düzeyde anlatımları gerek dil açısından gerekse paradoksal ifadeler içermesi yönüyle farklı anlaşılmalara sebep olmuştur. İslam âlimleri arasında zaman zaman tartışmalar olmuş, lehte ve aleyhte risâleler kaleme alınmış ve fetvâlar verilmiştir. Şeyhülislâm Kemalpaşazâde de bu tartışmalara katılarak lehinde fetvâ veren ve risâle yazanlardan birisidir. Kemalpaşazâde’nin fetvasına göre İbnü’l- Arabî büyük bir şeyh ve aynı zamanda müctehittir. İbnü’l-Arabî’nin sözlerinin bir kısmının manası açık, bir kısmının ise zâhir ehlinin anlayışına göre gizli ancak keşf ehline göre açıktır. Şeyhin anlatmak istediğini anlamayanın “İlmin olmadığı şeyin ardına düşme…”3 ayetine göre susması gerekir.4 Kemalpaşazâde’nin bu tespitleri İbnü’l-Arabî’nin vahdet-i vücûd ile ilgili görüşlerinin umum tarafından kolay anlaşılamayacağını ortaya koymaktadır. Çünkü o kendine has bir dille ve kelimelere yüklediği yeni anlamlarla meseleIleri anlattığı için, onun ıstılâhına vâkıf olmayanın anlaması zordur. Ayrıca keşfî bilginin ifade edilmesinin güçlüğü sebebiyle sûfîlerin remzî dil kullanmak durumunda oldukları da göz önüne alındığında, tasavvufî metinleri kendi anlam dünyası içerisinde okuyabilmenin zannedildiği kadar kolay olmadığı bir gerçektir. Tasavvufî metinler bu hassas durum göz ardı edildiğinde veya sûfîlerin dünyasından haberdar olmadan okunduğunda meselelerin sağlıklı bir değerlendirmesini yapamayacağı için Kemalpaşazâde, bu tür kimselere anlamadığı konuda susmasını tavsiye etmektedir...

İslâmî ilimler alanında irfanî mirasa katkı sağlayan birçok âlim-sûfî bulunmaktadır. Bu âlim-sûfîlerden biri de İzz b. Abdüsselâm’dır. Kaynaklarda “Sultânü’l-ulemâ” olarak bahsedilen İzz b. Abdüsselâm (ö.660/1261), miladi XII-XIII. asırda Şam ve Mısır’da yaşamış, ilim dünyasına birçok eser kazandırmış, müderrislik, imam-hatiplik, müftülük, kadılık ve kâdıl-kudâtlık görevlerinde bulunmuştur. Yaşadığı dönemde, devrinin en meşhur âlimlerinden tefsir, hadis, fıkıh, kelâm ve tasavvuf alanında ilim tahsil ettiği gibi, kendisi de birçok değerli âlim yetiştirmiştir. Tasavvuf alanında yazdığı eserlerde tasavvuf ıstılahlarını bir fakih bakış açısıyla yorumlamış, zâhir-bâtın bütünlüğünü eserlerine yansıtmış, tasavvufî konular üzerinde görüş ve düşüncelerini ortaya koymuştur. Amelî tasavvuf anlayışına sahip olan vera‘, zühd ve takvâsıyla bilinen İzz b. Abdüsselâm hakkında pek çok çalışma yapılmış ancak bu çalışmalarda onun tasavvufî görüşleri ayrıntılı olarak incelenmemiştir. Bu makalede, İslâm dünyasında Şafiî fakihi olarak tanınan İzz b. Abdüsselâm’ın bazı tasavvufî görüşleri incelenmiştir., هناك العديد من العلماء والمتصوّفة في مجال العلوم الإسلامية، الذين يساهمون في تراث الحكمة. هناك العديد من العلماء والمتصوّفة في مجال العلوم الإسلامية، الذين يساهمون في تراث الحكمة. لقد عاش عزّ ب. عبد السلام )ت (، الذي وَرَدَ في المصادر باسم "سلطان العلماء"، في دمشق ومصر في القرنين الثاني عشر والثالث عشر الميلاديين، واكتسبت العديد من الأعمال إلى عالم العلم، وعمل مدرّسًا وإمامًا ومفتياً وقاضياً. خلال حياته، لم يدْرس فقط التفسير والحديث والفقه والكلام والتصوّف، بل قام أيضًا بتدريب العديد من العلماء الكرام. فسّر مصطلحات التصوّف من وجهة نظر فقهيةّ في الأعمال التي كتبها في مجال الصوفية، وعَكَسَ وحدة الظاهر والداخل في أعماله، وكَشَفَ عن آرائه وأفكاره في قضايا الصوفية. تم إجراء العديد من الدراسات حول عزّ ب. عبد السلام الذي تميّز بالفهم العملي للتصوف واشتهر بورعه وزهده وتقواه، ومع ذلك، فإن هذه الدراسات لم توضِّّح وجهات نظره الصوفية بالتفصيل. في هذا المقال، تم فحص بعض آراء عزّ ب. عبد السلام الصوفية، والذي يعرف بالفقيه الشافعي في العالم الإسلامي., There are many scholar-sufis who contributed to the legacy of wisdom in Islamic studies. One of these scholar-Ṣūfīs is Al-‘Izz ’Ibn ‘Abd Al-Selām. Al-‘Izz ’Ibn ‘Abd Al-Selām (d.660/1261), who is mentioned in resources as “Sultânu’l-ulemâ”, lived in Damascus and Egypt in the XII-XIII centuries A.D. He bestowed many works in the Islamic arts, and served as a muderris, an imam, a mufti, a cadi and as a head cadi. As he received education on tafsir, hadith, fiqh, kalam and tasawwuf, he later, taught many valuable scholars. In his works in the field of tasawwuf, he approached the technical terms of tasawwuf with a faki’s perspective. He projected his internal and external wholeness to his works and presented his considerations and insights on subjects of tasavvuf. Many studies were done on Al-‘Izz ’Ibn ‘Abd Al-Selām, who believed in a practical tasawwuf and was known for his vera, zuhd and taqwa, but none of them perused his views of tasawwuf in detail. Al-‘Izz ’Ibn ‘Abd Al-Selām understanding of tasawwuf, who is known in the Islamic world as a shafii faki, was scrutinized in this article.

يلفت الصوفيون الانتباه إلى الجانب المعنوي عند وصف العبادات. في مؤلفاتهم يتناولون الموضوع تحت عنوان "السر" ويشرحون أسرار العبادة ، وبعبارة أخرى أبعادها المتعلقة بالقلب. وبهذا المفهوم، عند الحديث عن عبادة الصوم، ركزوا على أن القلب يجب أن يشترك في الصوم . حتى أنهم يجعلون المقصد الأساسي من الصوم هو أن يصوم القلب باستمرار عن غير الله. ويؤكدون أنه إضافة إلى الجوانب العقلية والروحية والقلبية للصوم فإنه يعطي الإنسان إرادة قوية. والصوم عند الصوفيين هو الذي يعود القلب على الحرمان ليفتح عينيه للتحرر من أسر النفس . إنها عبادة تكمل الناس بالتقوى والصبر. ان الصوم من أعلى -العبادات التي خلق الله سبحانه وتعالى الانسان لأجلها, وهو: التسليم لأمر الله، والابتعاد عن نواهيه ، والتخلي عن شهوات النفس ، وحتى ترك كل شيء غير الله. بفضل الصوم تُزكّـى النفس ، وتتحسن الأخلاق ، وتتحقق التقوى. في هذه الحالة، من الضروري أن نتأمل معانيه الداخلية وحكمته وأن يعيش في القلب. فإن الصوم الذي يبقى بعيدًا عن الأعماق الروحية سيبقى كجسد بلا روح., Sûfîler ibâdetleri anlatırken daha çok manevî yönüne dikkat çekerler. Sûfîler ibâdetleri anlatırken daha çok manevî yönüne dikkat çekerler. Eserlerinde konuyu “esrâr” başlığı altında inceleyerek, ibâdetlerin sırlarını bir başka deyişle kalbî boyutlarını anlatırlar. Bu anlamda oruç ibâdetini ele alırken daha çok kalbin de oruca katılmasının gerektiği üzerinde durmuşlardır. Hatta tutulan orucun asıl gâyesi, kalbin sürekli bir şekilde mâsivâya karşı oruçlu olmasıdır.Onlar, orucun aklî, rûhî ve kalbî açılımları yanında, kişiye güçlü bir irâde kazandırması üzerinde dururlar. Sûfîlere göre oruç, kalp gözünün açılması için varlık içinde yokluğa alıştıran, nefsin esaretinden alıkoyan, takvâ ve sabırla insanı kemâle ulaştıran bir ibâdettir.İnsanın yaratılış gâyesi ve Allâh’a karşı tevâzunun zirvesi olan ibâdetlerden birisi olarak oruç, Allâh’ın emirlerine boyun eğmek, yasaklarından uzak durmak, nefsin isteklerinden vazgeçmek, hatta Allâh'tan başka her şeyi terk etmek demektir. Oruç sayesinde nefis tezkiye edilir, ahlâk güzelleşir ve takvâya ulaşılır. Derûnî anlamları ve hikmetleri tefekkür edilerek, kalbî boyutlarda da yaşanılması gerekir. Aksi takdirde mânevî derinliklerden uzak olarak tutulacak oruç, ruhsuz bir beden gibi kalacaktır. Nasıl ki ruhsuz bir beden canlılık ve neşeden yoksun ise kalbe etki etmeyen oruç da hadislerde belirtildiği üzere, aç kalmaktan ibâret hâle gelebilir. Bu manada makâlemizde tasavvuf klasikleri çerçevesinde sûfîlerin oruca yaklaşımlarını inceleyeceğiz., Sufis draw attention to the spiritual aspect while describing worships. In their works, they examine the subject under the title of "mystery" and explain the secrets of worship, in other words, its heart-related dimensions. In this sense, while discussing the worship of fasting, they emphasized that the heart should also participate in fasting. In fact, the main purpose of fasting is that the heart is constantly fasting against the massive.Fasting, as one of the acts of worship that is the purpose of man's creation and the pinnacle of humility towards Allah, means submitting to Allah's commands, staying away from His prohibitions, giving up on the desires of the soul, and even abandoning everything other than Allah. Otherwise, fasting that will be kept away from spiritual depths will remain like a soulless body. Just as a soulless body lacks vitality and joy, fasting that does not affect the heart can consist of starvation, as stated in the hadiths. In this sense, in our article, we will examine the approach of Sufis to fasting within the framework of Sufi classics.

02.04.2021 tarihinde İLAM (İlmi Araştırmalar Merkezi)’de Mâhir İz hocamızın talebelerinden Erkam yayınları Genel Müdürü Abdullah Sert Bey ile hatıraları üzerine bir mülâkat yaptık. Kıymetli hocamıza, bizlere vakit ayırarak sorularımıza vermiş olduğu samimi cevaplarından dolayı teşekkürlerimizi sunuyoruz.

∗ İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans, veysi_cengiz@hotmail.com, ORCID: 0000-0002-5775-2778 ∗∗ Doç. Dr. Veysel Akkaya, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi, veysel.akkaya@izu.edu.tr, ORCID: 0000-0002-4760-9951 Sûfîler ibâdetleri anlatırken daha çok manevî yönüne dikkat çekerler. Sûfîler ibâdetleri anlatırken daha çok manevî yönüne dikkat çekerler. Eserlerinde konuyu “esrâr” başlığı altında inceleyerek, ibâdetlerin sırlarını bir başka deyişle kalbî boyutlarını anlatırlar. Bu anlamda oruç ibâdetini ele alırken daha çok kalbin de oruca katılmasının gerektiği üzerinde durmuşlardır. Hatta tutulan orucun asıl gâyesi, kalbin sürekli bir şekilde mâsivâya karşı oruçlu olmasıdır. Onlar, orucun aklî, rûhî ve kalbî açılımları yanında, kişiye güçlü bir irâde kazandırması üzerinde dururlar. Sûfîlere göre oruç, kalp gözünün açılması için varlık içinde yokluğa alıştıran, nefsin esaretinden alıkoyan, takvâ ve sabırla insanı kemâle ulaştıran bir ibâdettir. İnsanın yaratılış gâyesi ve Allâh’a karşı tevâzunun zirvesi olan ibâdetlerden birisi olarak oruç, Allâh’ın emirlerine boyun eğmek, yasaklarından uzak durmak, nefsin isteklerinden vazgeçmek, hatta Allâh'tan başka her şeyi terk etmek demektir. Oruç sayesinde nefis tezkiye edilir, ahlâk güzelleşir ve takvâya ulaşılır. Derûnî anlamları ve hikmetleri tefekkür edilerek, kalbî boyutlarda da yaşanılması gerekir. Aksi takdirde mânevî derinliklerden uzak olarak tutulacak oruç, ruhsuz bir beden gibi kalacaktır. Nasıl ki ruhsuz bir beden canlılık ve neşeden yoksun ise kalbe etki etmeyen oruç da hadislerde belirtildiği üzere, aç kalmaktan ibâret hâle gelebilir. Bu manada makâlemizde tasavvuf klasikleri çerçevesinde sûfîlerin oruca yaklaşımlarını inceleyeceğiz. Sufis draw attention to the spiritual aspect while describing worships. In their works, they examine the subject under the title of "mystery" and explain the secrets of worship, in other words, its heart-related dimensions. In this sense, while discussing the worship of fasting, they emphasized that the heart should also participate in fasting. In fact, the main purpose of fasting is that the heart is constantly fasting against the massive. Fasting, as one of the acts of worship that is the purpose of man's creation and the pinnacle of humility towards Allah, means submitting to Allah's commands, staying away from His prohibitions, giving up on the desires of the soul, and even abandoning everything other than Allah. Otherwise, fasting that will be kept away from spiritual depths will remain like a soulless body. Just as a soulless body lacks vitality and joy, fasting that does not affect the heart can consist of starvation, as stated in the hadiths. In this sense, in our article, we will examine the approach of Sufis to fasting within the framework of Sufi classics.

Kitap adı: Din Hizmetlerinde İLETİŞİM VE TEBLİĞ -- Bölüm Adı :YAYGIN DİN EĞİTİMİNDE TEBLİĞ VE İRŞAT HİZMETLERİ, AKKAYA VEYSEL, Yayın Yeri: Ensar Neşriyat, Editör :YILMAZ Hasan Kâmil, KANGER Faruk, Basım sayısı:1000, Sayfa sayısı:541, ISBN:978-625-8490-47-3, Bölüm Sayfaları:231 -247 Kitap özeti: Elinizdeki bu eser, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İslami İlimler alanında ve disiplinler arası bir nitelikte aynı adla yeni açılan Tezli ve Tezsiz Yüksek Lisans Programı öğrencileri için bir referans kitap olarak hazırlanmıştır. Disiplinler arası yaklaşımla dört farklı boyutta ele aldığımız bu çalışmanın tebliğ, davet ve irşat alanında nicelik ve nitelik olarak henüz yeteri kadar bilimsel çalışmanın yapılamadığı ülkemizde başkaca çalışmalara öncü olmasını ümit ediyoruz. Bu çalışmanın ayrıca İlahiyat ve İslami İlimler lisans ve lisans üstü öğrencileri ile diyanet camiasında ve milli eğitim teşkilatında görev yapan hocalar; tebliğ ve davet konusuyla ilgilenen gençler için bir müracaat kitabı olabileceğini düşünüyoruz.

Kitap adı: Huzuru Bekleyen KUDÜS Bölüm Adı: Kudüs'te Tasavvufi Hayat, AYDINLI OSMAN,AKKAYA VEYSEL,HASANOĞLU ELDAR,TAŞPINAR İSMAİL,GÜLER MUSTAFA,POLAT ZİYA,AYKAÇ FETTAH, Yayın Yeri: İlim Yayma Vakfı, Editör: Prof. Dr. Abdullah Aydın, Basım sayısı:1, Sayfa sayısı:392, ISBN:978-605-63698-6-5, Bölüm Sayfaları:272 -333 Filistin İslam âleminin mânevî merkezlerinden biri olarak tarih boyunca, fkrî, içtimâî, tasavvufî, felsefî ve siyâsî akımlara sahne olmuştur. İslam mâneviyatının güzel bir yansıması olan tasavvufî hayat, İslam coğrafyasının her yerinde olduğu gibi, içerisinde Müslümanların kalbinde husûsî bir yeri olan Mescid-i Aksâ’nın bulunduğu Kudüs’te de tarih boyu canlılığını korumuştur. İlk asırlardan itibaren diğer İslam şehirleri gibi Kudüs’te de doğal olarak sûfîlerin varlığından söz edilebilir. Hicrî ikinci asırda ilk hankâhın Kudüs’e yakın mesafedeki Remle şehrinde kurulması bu bölgedeki tasavvufî hayatın canlılığı açısından önemlidir. Daha sonra asırlar içerisinde Kudüs haremi çevresinde de Düvâdâriyye, Kerîmiyye, Fahriyye, Sa’diyye, Mencekiyye, Mevleviyye, Sulhiyye gibi tarîkatlara ait birçok zâviye ve hankâh kurulmuştur. Bu mekânları sûfîler ile birlikte aynı zamanda âbidler, zâhidler, âlimlerin de kullandığı bir gerçektir Kültürel anlamda bakıldığında Filistin'in ilk meşhur kütüphanelerinden biri, Kâdirî tarîkati şeyhlerinden ve Şâfi fakîhi Şeyh Muhammed bin Muhammed Halîl’e âit olduğu bilinmektedir. Bu kütüphane ve yanındaki medrese, Kudüs'te sûfîlerin ilmî hayatta da etkin oluşuna güzel bir örnek teşkil eder.

Peygamber Efendimiz’in hususi terbiyesinde yetişen Hz. Ali, çok yönlü bir şahsiyettir. Âyet ve hadislerde övgüye mazhar olmuş ve dördüncü halife olarak büyük bir vazifeyi deruhte etmiştir. Başta ilim olmak üzere, siyasi ve askerî sahada âbideleşen şahsiyeti hususunda, sahabe içerisinde sadece onun hakkında tarihte farklı yaklaşımlar ve buna bağlı zümreler oluşmuştur. Bu yaklaşımlar temel olarak, Ehl-i Sünnet ve Şiî olmak üzeri iki kısma ayrılır. Tasavvuf açısından temelde Ehl-i Sünnet yaklaşım esas olmuş ve tasavvufî telakkiler bu çerçevede şekillenmiştir. Bununla birlikte Şiiler’in Hz. Ali ile ilgili yorum getirdikleri Ehl-i Beyt, velâyet ve nûr gibi konular, sûfîler tarafından da yorumlanmıştır. Ancak mutasavvıflar aynı konulara Şiiler’den farklı bir muhtevâ ile yaklaşmışlardır.Mutasavvıflar tasavvuf önderlerini, zühdleri yönüyle dört halife ve bazı zâhid sahâbeler ile başlatırlar. Aynı şekilde tarikat silsilelerinde de dört halife yer almakla birlikte, tasavvufta en öne çıkan şahsiyet Hz. Ali olmuştur. Sûfîler Hz. Ali’nin Kur’an, hadis ve özellikle fıkıh alanında olduğu gibi, tasavvuf alanında da otorite olduğu kanaatindedirler. Bu manada tasavvufun merkezinde yer alan hakîkat ve mârifet ilimlerinde, sahabe içerisinde Hz. Ali’yi otorite kabul ederler. Bir başka deyişle onu tasavvufta vehbî bilgilenme yoluyla elde edilen ledünnî ilme sahip olması hasebiyle, kendilerine sahabe içerisinde -diğer sahâbelerden de istifâde etmekle birlikte- en başta gelen rehber kabul etmişlerdir., Hazrat Ali, who grew up in the special order of the Prophet Mohammed, has a versatile character. He was praised in the verses and hadiths and as the fourth Caliph, he fulfilled a great task. Only about him, different approaches in history have been developed and related groups have formed in the field of science, politics and military. These approaches are basically divided into two parts, “Ahl al-Sunnah” and “Shiite”. In terms of Sufism, the “Ahl al-Sunnah” approach was fundamental and Sufi understanding was shaped within this framework. However, issues such as Ahl al-Bayt, Velāyat and nûr, which Shiites have made comments about Hazrat Ali, were also interpreted by the Sufis. Although Sufis approached the same issues with a different perspective from the Shiites. Sufis start Sufism leaders with four caliphs and some zāhid Sahabas in terms of their zuhds. Likewise, the order of the sect contains four caliphs, the most important figure of Sufism is Hz. Ali has been. It is possible to see the four caliphs in the hierarchical orders. The Sufis believe that Ali has authority in the field of the Qur'an, Hadith and fiqh, as well as authority in the field of Sufism. In this sense, they accept Hazrat Ali as the authority within the Sahaba in the haqiqa and ma'rifah sciences which is in the center of Sufism. In other words, they saw him as the foremost guide -although benefiting from other sahabas - because he possessed innate sciences (ilm al-ladun) of heart through knowledge in Sufism, في ظلال الدوحة النبوية، وعلى عين رسول الله صلى الله عليه وسلم ترعرع سيدنا علي رضي الله عنه واشتد عوده، فتميزت شخصيته بجوانب متنوعة، تكرر الثناء عليها في القرآن الكريم والحديث النبوي الشريف، مما أهَّله فيما بعد لتسنُّم منصب الخليفة الراشدي الرابع.وقد كان رضي الله تعالى عنه من الشخصيات المجلية بين الصحابة في مناح كثيرة، كان من أهمها علمُه وحكمتُه إضافة إلى براعته السياسية والعسكرية، ولِمَا تمتع به من مزايا وخصائص عديدة نشأت حول حياته آراء ومذاهب مختلفة، تبنتها جماعات وفرق متباينة.وقد افترقت هذه المقاربات إلى شعب رئيسية يأتي في مقدمتهما أهل السنة والجماعة وفرقة الشيعة، وقد اعتمد التصوف من بين هذه المقاربات مذهب أهل السنة والجماعة أساسا لرؤيته التي نسجها حول سيدنا علي، والتي تشكلت في إطارها الطرق الصوفية فيما بعد.وإلى جانب ذلك فقد نشأت في الفكر الشيعي حول سيدنا علي مفاهيم ورؤى جديدة مثل آل البيت، الولاية، والنور، شارك في إثرائها وتطويرها بعض المتصوفة الذين اختلفوا مع الفكر الشيعي في المضمون، ونستطيع القول أن مقاربة الشيعة والتصوف في المسائل المتعلقة بسيدنا علي مثل الإمامة وآل البيت مقاربة مختلفة تماما.فقد بدأ مسلك الزهد في التصوف وعند المتصوفة الأوائل من خلال نماذج الخلفاء الأربعة وبعض الصحابة المعروفين بزهدهم، حيث إنه يمكننا أن نرى أسماء الخلفاء الأربعة في سلاسل الطرق الصوفية، مما يرسخ لدينا قناعة مفادها أن المتصوفة يعدون سيدنا عليا مرجعا مهما في التصوف كما هو في القرآن والسنة والفقه، ونرى كذلك أن لسيدنا علي وللصحابة أيضا موقعا مهما في علم المعرفة والحقائق اللذين يعدان مركز علم التصوف، ومن جهة أخرى فلما كان سيدنا علي –كغيره من كبار الصحابة- صاحبَ علم لدني فإن المتصوفة اجتهدوا في الاستفادة منه ومن سائر الصحابة رضي الله عنهم.

Kitap adı: DİL- EDEBİYAT VE TARİH ARAŞTIRMALARI -- Bölüm Adı: İlk Dönem Tasavvuf Klasiklerinde Hz. Ali’nin Hikmetli Sözlerinin Yeri ve Etkisi, AKKAYA VEYSEL, Yayın Yeri: HİPERYAYIN, Editör: Dr. Öğretim Üyesi Özlem Güneş-Huriye Çolaklar, Basım sayısı:1, Sayfa sayısı:476, ISBN:9786052814758, Bölüm Sayfaları:168 -194 Kitap özeti: Dil, edebiyat, tarih, sanat, mimari, sosyoloji, ilahiyat gibi insan ve toplum bilimi alanlarını kapsayan yazıların yer aldığı “Dil-Edebiyat ve Tarih Araştırmaları” adlı çalışmamız Haziran 2019’da okuyucusu ile Hiperlink Yayınları vasıtası ile buluşmuştu. Gerek kapsamı gerekse içeriği itibari ile okuyucusunun büyük takdirini toplayan bu çalışma bizleri ziyadesi ile mutlu etmiş olup, söz konusu çalışmanın devamı olarak “Dil-Edebiyat ve Tarih Araştırmaları II” adıyla alanında uzman araştırmacıların yazarlığını yaptığı 15 farklı araştırma yazısının yer aldığı bu kitap çalışmasının ortaya çıkması konusunda bizleri motive etmiştir. Bu motivasyon neticesinde ise üç bölümden ve İngilizce ve Türkçe kaleme alınmış toplam on beş farklı araştırma yazısının yer aldığı “Dil-Edebiyat ve Tarih Araştırmaları 2” adlı eser meydana getirilmiştir. Bu eser sayesinde, alan araştırmacılarının ortaya koyduğu yeni fikirler ile dil, edebiyat ve tarih alanında yeni çalışmaların ortaya çıkarılması ve bunların araştırmacı ve okuyucuların istifadesine sunulması temenni edilmektedir. Zira Türkiye’de büyük bir literatür eksikliğinin olduğunu düşündüğümüz söz konusu alanların zenginleşmesi, Türk dili, Türk edebiyatı ve Türk tarihinin zenginleşmesi anlamına gelecektir.

Hacı Bayram Velî’nin Halifelerinden Eşrefoğlu Rûmî’xxnin Müzekki’n-Nüfûs’unda Zikir -- VEYSEL AKKAYA (11.03.2019 -11.03.2019 ) , Yayın Yeri:IV. Uluslararası Hacı Bayram-ı Velî Sempozyumu , 2019 GİRİŞ: Eşrefoğlu Rûmî’nin doğum tarihi kesin belli olmamakla birlikte, Menâkıb-ı Eşrefzâde’ye istinaden, 779 (1377) olarak belirtilir. Eşrefoğlu, gençlik yıllarına kadar İznik’te âilesinin yanında eğitim görmüştür. Ardından Bursa’ya giderek, Çelebi Sultan Memhmed Medresesi’nde dânişmend olmuş, medresenin ileri gelen talebeleri arasında yer almıştır. Medrese eğitiminin tamamladıktan sonra Hacı Bayram Velî’ye intisap eden Eşrefoğlu Rûmî, onun terbiyesinde seyr u sülûkunu tamamlamıştır. Hacı Bayram Velî damadı da olan Eşrefoğlu, daha sonra memleketi İznik’e halife tayin etmiştir. Şeyhine “Seyr u sülûkun sonu var mıdır?” şeklinde bir soru ile mânen daha ileri gitmek istediğini arz edince, Hacı Bayram Velî onu Kâdirî şeyhi Hüseyin elHamevî’ye göndermiştir. Böylece Eşrefoğlu Rûmî el-Hamevî’den de hilâfet alarak, Eşrefiyye tarikatının pîri olmuştur. Eşrefoğlu Rûmî’nin tarikatı kısa zamanda geniş bölgelere yayılmıştır. Ayrıca Kâdirîye tarikatının ikinci pîri kabul edilmiş olması oldukça önemlidir. ö874/1469-70 [?] vefat eden Eşrefoğlu, Dîvân, Tarîkatnâme ve Müzekki’n-Nüfûs olmak üzere üç eser kaleme almıştır. En meşhur eseri,1448 yılında yani İstanbul’un fethinden beş yıl önce yazdığı Müzekki’nNüfûs’tur. Nefislerin tezkiyesini anlatan eser, Kur’ânî bir tabir olan “tezkiye” merkezli tasavvuf anlatımı olması açısından ayrıca dikkate değer olup, yazıldığı devirden itibaren geniş kitleler tarafından benimsenerek günümüze ulaşmıştır.1 Latinizesi ve bazı sadeleştirmeleri bulunan eserin farklı baskılara mevcuttur. Biz bildirimizde transkripsiyonu yapılan ilmî neşrini kullanmayı tercih ettik.2 Eşrefoğlu iki bölümden oluşan eserinde, önce dünyâ sevgisinin fayda ve zararları üzerinde durarak, bu sevgi ile mücadele etmek için tevekkül ve sabır konusu işler. İkinci bölümde ise nefsin tezkiyesini ele alır. Nefs-i emmâreden başlayarak nefs mertebelerinde tezkiyenin az yemek, az konuşmak, az uyumak ve halvet ile nasıl gerçekleşeceğini anlatır. Bu tezkiyenin temel şartı ise zikirdir. Bütün bunların gerçekleşmesi için, bir mürşide ihtiyaç vardır.

Ortaçağ İslam kozmolojisinde filozofların feleklerle ilgili görüşleri, gözlem ve akıl yürütmeye dayalı idi. İhvân-ı Safâ ise buna ek olarak, ezelî hikmetten beslenen felek anlayışını merkeze almıştı. İbnü’l-Arabî’nin feleklere bakışı İhvân-ı Safâ’ya yakın olmakla birlikte, keşfî bilgiyi esas alan orijinal fikirler içermektedir. İbnü’l-Arabî felek ilmini mârifetullah merkezli inceler. Kur’an’da belirtilen insanın iç âleminde ve dış âlemdeki âyetlerle Allah’ın tanımasını, içteki ve dıştaki felekler şeklinde yorumlayarak, ancak bu felekleri tanımakla mârifetullâha erileceği kanaatini taşır. Ayrıca felek ilminin asıl itibariyle nebevî kaynaklı olmasına dikkat çekerek, bu ilmin İdris Peygamber’den varis kaldığını belirtir. İbnü’l-Arabî birçok kavrama yaptığı gibi, felek kavramına da yeni anlamlar giydirmiştir. O kadar ki, felek kavramını âlemdeki maddî ve mânevî her şey ile irtibatlandıracak bir genişlikte kullanmıştır. Felekleri sadace kozmolojik açıdan incelemekle kalmamış, aynı zamanda ontolojik açıdan da inceleyerek, zâhir ve bâtın bütünlüğünü korumuştur. Kozmolojik olarak âlemdeki feleklerin sıralanışı ile ilgili, Atlas feleğine kadar filozoflarla aynı görüşü paylaşmakla birlikte, müşâhede edilemeyen daha yukarısı için, aklî çıkarımlara dayalı olarak söylenenlerin bir kısmını doğru bulmaz. Onların ancak keşifle bilinebileceğini belirtir. Bu anlamda felekleri üç farklı tertip ile sıralayarak, felek ilmine yeni açılımlar getirir. Ayrıca Kur’ân’da felekler konusu içine giren, bir başka deyişle feleklerle alakalı birçok âyetin bulunması, Kur’ân’ın anlaşılmasında meselenin önemini ortaya koyduğunu belirtmekte yarar vardır. In medieval Islamic cosmology, philosophers’ conception about the falak(orbit) was based on observation and reasoning. Ikhvan al-Safa, in addition to this, centers the conception of falak nourished by the eternal wisdom. Being similar to that of Ikhvan al-Safa, Ibn Arabî’s understanding of falak comprises also original ideas grounded on inspirational knowledge. Ibn Arabi examines ilm al-falak, based on ma‘rifatullah. By interpreting the evidence within man’s inner world and in the external world through which man knows Allah as mentioned in the verse, as the internal and the external falaks, he believes that ma‘rifatullah is achieved only by knowing these falaks. Besides, pointing out the fact that ilm al-falak has actually a prophetic source, he reflects that it is inherited from Prophet Idris. As he does to many other concepts, Ibn Arabi brings in new meanings to the concept of falak as well. In so much that he used it in a comprehensiveness that connect it with everything material and immaterial. Beside examining the falaks cosmologically, he analyzes it ontologically as well and thus preserves the integrity. Even though he shares the opinion of the philosophers about the array in the universe till the falak of Atlas, he disagrees with their certain ideas which are based upon rational inferences about higher ones. He remarks that they can only be known through inspiration. In this sense, by organizing falaks in three different arrays, he introduces new insight in ilm al-falak. Furthermore, it is worthwhile to mention that the fact that there are many verses related to falaks indicates the significance of the matter in understanding the Qur’an.

YAZARLAR Dr. Ahmet ÖZDEMİR Dr. Gülsüm PEHLİVAN AĞIRAKÇA Dr. Recep ÖZDİREK Dr. Veysel AKKAYA -- EDİTÖR Suna AKKURT DİL UZMANI Ahmet POLAT GÖRSEL TASARIM Hanife KOYUTÜRK Hakan ÖZTÜRK PROGRAM GELİŞTİRME UZMANI Hasan TOPAL REHBERLİK UZMANI Esra DEMİR -- ISBN 978-975-11-4556 -- 7MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI YAYINLARI : 6712 YARDIMCI VE KAYNAK KİTAPLAR DİZİSİ: 1003 İNANÇ DÜNYAMIZ -- İBADET HAYATIMIZ -- ANA HATLARIYLA İSLAM AHLAKI -- AHLAKİ DAVRANIŞLAR -- ADAB-I MUAŞERET.

Kitap adı: İslam AHLAKI -- Bölüm Adı: ALLAH’A VE PEYGAMBERİMİZEKARŞI VAZİFELER, AKKAYA VEYSEL, Yayın Yeri: Milli Eğitim Bakanlığı, Basım sayısı:5, Sayfa sayısı:173, ISBN:978-975-11-3876-7, Bölüm Sayfaları:116 -141 ..

Başlık: Evliyaullah'ın Mekke-Medine hatıraları / Veysel Akkaya. Yazar: Akkaya, Veysel ISBN: 9786053023708 Yayın Yılı: 2017 Bu kitap, Hac ve Umre yolculuklarında, Evliyâullah’ın yaşadığı tasavvufî halleri öğrenerek, ilâhî aşkın heyecanına kapılmak ve bu heyecanla yola koyulmak isteyenler için hazırlandı. "Ancak üç mescid için yolculuğa çıkılır. Mescid-i Harâm, benim mescidim (Mescid-i Nebî) ve Mescid-i İlyâ (Mescid-i Aksâ)” hadîs-i şerîfine binaen üç bölümden oluştu. Evliyâullah’ın yaşadıkları, mübârek seferin başlangıcından memlekete dönüşe kadar, yapılan ziyaret ve ibâdetler dikkate alınarak sunuldu.

ULUSLARARASI HACI BACI BAYRAM-I VELÎ SEMPOZYUMU BİLDİRİLER KİTABI 2, editör: PROF. DR. AHMET CAHİD HAKSEVER, editör yardımcıları, DR. MEHMET YILDIZ, HARUN ALKAN. Celvetî meşâhiyinden Abdulhay Celvetî’in (v.1117/1705), “Şerh-i Gazel-i Hacı Bayrâm-ı Velî” adıyla kaleme aldığı şerh, Hacı Bayram Velî’nin “Çalabım bir şâr yaratmış” mısrasıyla başlayan ve İlâhî Taksîm adını verdiği şiirine yazılmış şerhlerden biridir. Şerhte Hacı Bayram Velî’nin maksadını gözettiğini belirten Celvetî, şehir metaforunu her dörtlükte, o dörtlüğün konusuna göre ayrı manalara yorumlayarak açıklamıştır. Buna göre Abdülhay Efendi, gönül şehrinin mürşid-i kâmilin terbiyesinde, onun kişiye mahsus vereceği esmâ zikriyle imar edilmesi gerektiğini, böylece insan-ı kâmil olunacağını belirtmektedir. Abdulhay Celvetî is one of the Celvetî sheiks (d. 1117/1705), he wrote commentary by name “Hacı Bayram Veli’s Ghazel Commentary” This poem begins “God I have created a city” and Hacı Bayram Veli gave this poem name “Divine Taksim”. İt is one of the commentaries written his poem. Celveti stating that, in this commentary the purpose of overseeing the Hacı Bayram Veli, he explained the metaphor of the city in each quatrain, by commenting that quatrain according to the subject. According to this sheikh Abdülhay, the cityof heart should be reconstruction by Grand master (Murshid Kāmil) manners. He gives personal dhikr from the divine names, so that to be perfect human (al-Insān al-Kāmil).

Asr-ı saâdette, İslam davası için her türlü fedakârlığı gösterenlerin çoğu gençlerden oluşmaktaydı. İslam hareketi, bu açıdan bakıldığında bir gençlik hareketi olarak değerlendirilebilir. Rasûlüllah (s.a.v.) vefat ettiğinde, geride İslâm’ı üç kıtaya taşıyacak önder gençler bıraktığı bilinen bir gerçektir. İslam tarihi boyunca da gençliğin dini eğitimi, önder olarak yetiştirilmesi, İslâm davasını temsil edecek seviyeye getirilmesi ile ilgili, İslâm devletlerinin müesseseler kurduğu, câmi ve medrese bütünlüğü içerisinde hayata hazırladığı görülmektedir. Ancak son yüzyıla gelindiğinde, batılılaşmayla paralel olarak, müslüman gençler dini hayattan uzaklaşmaya başladı. İslâmî öğrenme tarzından, cami ve cemaatten mahrum kalan gençler, manevi değerlerini ve geçmişteki büyüklerini önemsemez hale geldi. Bunun neticesi İslam toplumu, dînî temsil yönü yüksek, köklerinden beslenen önder gençler yetiştirmede geçmişteki gibi muvaffak olamadı. Hz. Peygamber’in (s.a.v) yetiştirdiği gençlik için câmi-cemâat, hayatın merkezinde yer alıyordu. Günümüzdeki Müslüman gençliğin çoğu, ise namazla ve cami ile buluşmada büyük proplemler yaşıyor. Cuma ve bayram namazlarında gençlerin bir kısmı camiye geliyor. Günlük namazını kılan gençlerin de, büyük bir çoğunluğu cemaatten mahrum bulunduğu gibi, İslâmî çevre ile irtibatı yok denecek kadar azdır. Bu durum, müslüman gençliğin en önemli problemlerinden biri olarak, karşımızda durmaktadır. Gençliğin câmi ve cemâtten uzak oluşu, kolay çözüme kavuşturulacak bir mesele olarak gözükmüyor. Ancak gerek kurumlar, gerekse şahıslar tarafından gösterilecek uzun soluklu gayretler ve faaliyetlerin netice vereceğinden hiç şüphemiz yoktur. Bu konuda başta imamlar olmak üzere, din kültürü ve ahlak bilgisi öğretmenleri, imam hatip öğretmenleri ve ilahiyat hocalarına büyük işler düşmektedir. Problemin çözümü için öncelikle gençlere namazın fıkhî anlatımından ziyade, namazı anlamlandıracak, sevdirecek bir namaz anlatımı, eğitimi ve etkinlikleri zaruridir. Gençleri cami ile buluşturmak için de, ayrıca yaz kurslarında konu ile ilgili eğitim, sosyal ve kültürel faaliyetlere ihtiyaç olduğu bir gerçektir. Diyanet İşleri Başkanlığı ve Milli Eğitim Bakanlığı’nın, gençleri cami ile buluşturmak adına birlikte yürüteceği projeler de, bu problemin çözümüne büyük katkılar sağlayacaktır.

Allah, Kur’ân’da insanları yaratılış, kâinât ve insan gibi konularda tefekküre dâvet ettiği gibi, bizzat Kur’ân âyetlerini tefekkür etmelerini de ister. Bundan dolayı, Kur’an öğretiminde tertîl ile okuma, hıfz ve tefsîri yanında tefekkür de yer almalıdır. Kur’ân âyetlerini tefekkürde belirleyebildiğimiz kadarıyla birkaç yöntem vardır. Bunlar; tahsîs (âyetten her bir şahsın kendine çıkaracağı sonuçlar), mefhum-i muhâlif (âyetin konusu uygunsa -iyilik, kötülük gibi- anlamının zıddını bulmak) ve duâ yöntemleridir. Bu teorik teklifi test amacıyla, farklı yaş gruplarına uyguladık ve olumlu neticelere ulaştık. Kur’an tefekkürünü uygulamak için, kişilerin yaş ve seviyeleri dikkate alınarak sûre veya âyet grupları oluşturulmalı, kademeli bir şekilde bütün Kur’an tefekkür ettirilmelidir, In the Qur'an, Allah invites people to contemplate on creation, universe and humanbeing; likewise He wants from people to contemplate on verses of the Qur'an. Therefore, teaching of the Qur’an recitation should be included in the“tarteel” (slow, measured rhythmic tones), “hıfz” (memorisation of the Qur’an), “tafsir” (qur’anic exegesis) and contemplating. As for as we can determine, there are several methods in contemplation of Quranic verses. Here are these: the allocation (from verse ourselves to the conclusions which), concept opponents (if the subject of the verse as goodness and badness- to find the opposite of meaning) and praying methods. This is a theoretical proposal for testing purpose; we enforced these methods different groups of age and got a good result. Contemplation of the Holy Qur’an to apply, taking into consideration the age of persons and levels, should be established chapters or groups of verses and all the Holy Qur’an should be contemplated gradually.

Fırat Üniversitesi Harput Uygulama ve Araştırma Merkezi Uluslararası Harput’a Değer Katan Şahsiyetler Sempozyumu, Elazığ 14-16 Mayıs 2015 Yusuf Şükrü Harputî, Nakşibendî tarikatının Hâlidiyye kolu halifelerindendir. Aynı zamanda Şazilî tarikatından da hilâfet almıştır. İstanbul’da Vefâ Medresesi’nde kısa görevinden sonra, Medine’de Mahmûdiye Medrese-si’nde uzun yıllar müderrislik yapmıştır. Birkaç eseri bulunmaktadır.1 Bunlardan biri tasavvufa dair 1279/1864 senesinde kaleme aldığı “Rumûzu’t-Tevhîd” adlı eseridir. Bu eserinde ana konu Tevhîd’in sırları ve hakikatleri olup bu konu etrafında birçok meseleye açıklık getirmiştir. Eserin genel olarak iki bölümden oluştuğu söylenebilir. Yusuf Şükrü Efendi birinci bölümde kelime-i tevhîdin “La ilahe illallah” kısmı ile ilgili meseleleri anlatır. İkinci bölümde ise “Muhammedu’r-Rasûlullah” kısmı ile ilgili konulara yer verir.

VI. ULUSAL DiN GÖREVLiLERi SEMPOZYUMU -- Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları :332, Koordinatör Dr. Mücahit Sami KÜÇÜKTIGLI, Mart 2017 Konya. Ülkemizde camilerimizin ekseriyetinin günlük beş vakit namazda cemaat açısından zengin olmadığı bir gerçektir. Bu dunım toplumun cemaat bilinci eksikliğinden kaynaklandığı gibi, buna son yüzyılda geçirilen süreç, dini eğitimin yetersizliği ve imamların yapması gerekenler gibi sebepler de eklenebilir. Cemaatİn inşa ve İlıyasından bu sepeler çok yönlü incelenerek, problemierin tesbiti ve çözüm yolları üzerinde çalışmalar yapılmasını gerekmektedir. Biz bildirimizde, daha çok imamların cemaat i İnşada ne tür vazifeler üstlenmesi gerektiği hususunda, bazı tesbit ve tekliflerde bulunmayı hedeftedik.

Anahtar Kelimeler: Hakîm (Bilge), Kutub, Gelenek, Kâmil İnsan, Yükseliş, Güneş feleği, Tenzîh, Ârif, Seyr u sülûk, KalbÖZETMUHYİDDÎN İBNÜ’L-ARABÎ’DE İDRÎS PEYGAMBER Bütün kültür ve medeniyetlerde varlığını sürdüren Gelenek’in (Tradition) pîri olan ve “Hermeslerin Hermesi” olarak bilinen Hz. İdrîs’i, tasavvufun büyük üstadlarından Muhyiddîn İbnü’l-Arabî, nebevî şahsiyeti, metafizik hakîkati ve sûfîlere bıraktığı mîrâs açısından anlatmıştır. Hz. İdrîs’in semâya yükselişlerinin; İdrîs peygamber açısından netîceleri, mârifet-i ilâhiye ve sâlik açısından neler ifâde ettiği üzerinde durmuştur. İbnü’l-Arabî’ye göre Hz. İdrîs, peygamberliği yanında Hak tarafından kendisine öğretilen birçok ilmi ve hikmetleri insanlığa mîrâs bırakan bir “hakîm”(bilge), Allah Teâlâ’nın Güneş feleğine rûh ve bedenle yükselterek, Hz. Muhammed’e vekâleten âlemin hükümdârı yaptığı en büyük “kutub”; ölmemiş fakat bedeni rûhânîleşmiş bir şekilde yaşayarak, Hz. Âdem ile başlayıp Hz. Peygamber ile zirveye ulaşan “hanîf dîni”n devâm etmesinde görevli “kâmil insan”, mârifetullahta (tenzîh açısından) yüce bir mertebeye sâhip “ilk ârif”tir. Yine ona göre “Hz. İdrîs”, bedeniyle yaşamaya devâm ederken, “Hz. İlyâs” olarak ikinci kez yaratılan ve bu bedeniyle de hâlen rûhânîleşmiş bir şekilde hayatta olan müstesnâ bir şahsiyet ve seyr u sülûk yaparken yüce bir mertebe olan “kalb makāmı”na yükselişte sûfîlere mükemmel bir rehberdir.KEY WORDS: Hakīm (Wise), Qutb, Tradition, al-Insan al- Kamil (Perfect Human Beings), Ascension, Sphere of sun, Tanzīh (Consideration of free from defects), Ārif (Gnostic), Sayrsulūk (Special training of the Sufis), Heart SUMMARYPROPHET ENOCH IN THE WORKS OF MUHYIDDĪN B. ARABĪ Sufi master Muhyiddin b. Arabī deals with the Prophet Enoch, who is the father of the Tradition and is known as “Hermes of the Hermeses”, from the points of his prophetic personality, metaphysics reality, and his heritage left for the Sufis. Ibn Arabī also talks about Enoch’s ascensions to heaven; consequences of these ascensions for the prophet Enoch; and what they mean in respect to Divine knowledge and dervishes. According to Ibn Arabī, in addition to being a prophet, Enoch was also a “hakīm ” or a wise person, who left humanity the knowledge and wisdom taught him by God. God elevated Enoch physically and spiritually to the sphere of sun and made him the greatest Qutb of the universe by proxy to the Prophet Muhammad. He did not die but lived with his spiritualized body. He was the appointed insān al- kamil or the perfect human being for the continuation of the religion of Ḥanīf, which began with Adam and reached its apex with the prophet Muhammad. He was the first Gnostic, who had a high station in respect to Divine knowledge. According to Ibn al-Arabī, the prophet Enoch, who was revived in the body of Elijah while he was still living in the body of Enoch, was an exceptional personality and he is a perfect guide for the Sufis who are in their mystical training to reach the high station of heart.

212

Ankaravî (ö.1041/1631) Osmanlı İmparatorluğu'nun en görkemli ve haşmetli döneminden, duraklamaya hatta çöküşe geçişin başladığı devre uzanan bir zamanda yetişmiş, tasavvufta müstesnâ şahsiyetlerden biridir. Türkçe, Arapça ve Farsça dillerine hâkim ve ilmî bir kişiliğe sâhiptir. Mevlevîlikle alakalı uygulamaları değiştirmesi ve kuvvetlendirmesi sebebiyle, bu yolda mümtâz bir konum elde etmiştir. Mevlânâ'nın "Mesnevî"sini şerh ederek, "Şârih-i Mesnevî" nâmıyla şöhret bulmuştur. Otuz civarında eser t'elîf etmiştir. Bu eserler içerisinde Câmi'u'l-Âyât adlı eserinin 1a-53b vr. arası bu çalışmamızın konusunu teşkîl etmektedir. Eserlerinin çoğunu, tasavvufa yapılan fikrî saldırılara savunma niyetiyle veya ricâsına muhalefet edemediği zevâtın isteği üzerine kaleme almış olan Ankaravî, Câmi'u'l-Âyât adındaki eserini Konya çelebîlerinden Ebu Bekir Efendi'nin (ö. 1052/1642) isteği üzerine kaleme almıştır. Kitabında, Mesnevî'de bulunan âyetlerin tamamı (yedi yüz civarı) ve yüz elli sekiz hadîsi şerh etmiştir. Eserin dili Osmanlıca olup bunun yanında Arapça ve Farsça ibâreler de yer almaktadır. Eserde âyetlerin ilk önce zâhirî manası yapılmış olup sonrasında işârî yorumlara yer verilmiştir. Şerhte kelimelerin söz dizimi ve dil bilgisi tahlillerine de rastlanır. Bu çalışmamız, üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümünde, Ankaravî'nin yaşadığı dönemin siyâsî ve fikrî durumu ve müellifin hayatı, bu alanda yapılan çalışmaların bulunmasından dolayı çok kısa olarak ele alınmıştır. İkinci bölümde ise çalışmamıza konu olan eserle ilgili kısa bilgiler mevcuttur. Üçüncü bölüm ise, eserin transkripsiyon, sözlük, kaynak ve sonuç kısımlarından oluşmaktadır. Ankaravî, (year of death 1041/1631) He is an exceptional character in mysticism, having constantly developed from the most magnificent eras of the Ottoman Empire to the beginning of its downfall. He was proficient in Persian, Arabic, and Turkish, and a knowledgeable person, too. Since he changed and strengthened some rituals of Mevleviyeh, he has got an honoured status. He annotated the Mesnevî of Mevlana, for which he got the reputation of "Şârih-i Mesnevî" (which translates to "Annotator of Mesnevî"). He compiled around thirty pieces of work. This study focuses on one of his books, Câmi'u'l-Âyât, pages 1a-53b. Ankaravî, who compiled most of his work upon requests from people he could not turn down or to defend mysticism against intellectual antagonism, wrote Câmi'u'l-Âyât upon the request of the wise gentleman Master Ebu Bekir (year of death 1052/1642) from Konya. In his book, he recites all the verses in Mesnevî (around seven hundred), and 158 hadith, too. The language of this book is Ottoman Turkish, but there are several expressions from Arabic and Persian as well. In the book, first a direct translation of verses is given, then implicational comments are made. In the annotations, syntactic and grammatical analyses can be found as well. This study consists of three parts. The first part covers the political and intellectual situation of Ankaravî's life period and his life in general in little detail as there already are a handful number of studies on this subject. The second part provides information on the book that is subject to this study. The third part includes the transcription, glossary, bibliography, and conclusion of the book.

4./10. asır Horasan sûfîlerinden Sülemî (öl. 412/1021), yaşadığı zaman itibariyle yazdığı eserlerin kahir ekseriyetle günümüze ulaşmasının yanı sıra tasavvufa dair ele aldığı konuların oldukça çeşitlilik arzetmesi, tasavvuf tarihinde yapılan araştırmalarda kendisini başvuru kaynağı haline getirmiştir. Bin dört yüz yılı aşkın tasavvuf tarihinin ilk dört asrına eserleriyle ve görüşleriyle ışık tutan Sülemî, "Ebû Abdurrahman esSülemî ve Tasavvufî Görüşleri" başlığı altında bu çalışmada ele alınmıştır. Söz konusu başlık altında; hicrî ilk asırdan başlayarak Sülemî'nin yaşadığı zamanı da kapsayan tasavvuf tarihinin genel bir seyri, Sülemî'nin yaşadığı çağ ve coğrafyanın hususî özellikleri, hayatı, eserleri, tasavvufî görüşlerine kaynaklık etmesi bakımından ilim anlayışı, tasavvufî görüşleri ve tesirlerine yer verilmiştir. Sülemî'nin tasavvufî görüşlerini oluşturan konular, tasavvufun ana konuları çerçevesinde oluşturulmuştur. Çalışmamız hazırlanırken öncelikle; Sülemî'nin kırkı aşkın eseri ve mümkün olduğu kadar söz konusu dönemde ve o döneme yakın bir zamanda telif edilen belli başlı İslâm ve tasavvuf tarihi kaynaklarından istifade edilmiştir. Sonuç olarak ifade etmek gerekir ki; Sülemî ve eserleri olmasaydı, tasavvuf tarihinin ilk dört asırlık birikimi ve Melâmetiyye bilinemezdi. Çünkü hicrî dördüncü asırda genelde tasavvuf özelde Melâmetiyye'ye dair birçok konu, yaptığımız tespitlerde görüldü ki, Sülemî'den başka bir müellif tarafından o denli ele alınıp hakkında bilgi verilmemiştir. Binâenaleyh Sülemî, tasavvufta ilim ve hâl bakımından ehl-i melâmet derecesinde olan bir sûfîdir. Bu itibarla onun tasavvufa dair bütün görüşleri (şerîathakîkat ilmi ve bunların temsilcileri, âdâb, ahlâk, mücâhedeler, ruhsatlar, melâmet, nefs, fütüvvet, semâ', zikir, makāmlar-hâller, galat vb.) bir melâmetînin görüşleri müvacehesinde değerlendirilmelidir. As-Sulami (d. 1021), one of the 10th century Khorasan sufis, is a reference source in the researches in the history of Sufism, it is because of the fact that the works he wrote have survived to the present day, and as well as the diversity of the subjects he dealt with on Sufism by the time he lived. Sulami, who sheds light on the first four centuries of the history of Islamic Sufism which is thousand and four hundred years old, with his works and thoughts, is discussed in this study under the title of "Abu Abd Ar-Rahman As-Sulamı And His Sufistic Thoughts". Under the aforementioned title; starting from the first century of the hijra, a general course of the history of Sufism including the time when Sulami lived, the special characteristics of the age and geography in which Sulami lived, his life, works and in terms of being a source for his mystical views, his understanding of knowledge and his sufistic thoughts are included. The subjects constituting Sulami's sufistic thoughts were formed within the framework of the main subjects of Sufism. While preparing our study, first of all; more than thirty works of Sulami and his sources of Islamic and Sufism, which were compiled during or close to that period, have been utilized as much as possible. In conclusion, it should be stated that; without Sulami and his works, the accumulation of the first four centuries of Sufi history and Malamatiyya would not have been known. Because according to our result in the fourth century of the hijra, many issues related to sufism in general and Malamatiyya in particular no information was given about it by any author other than Sulami. Therefore, in terms of knowledge and state Sulami is a sufi from the level of people who call ahl malamatis. In this respect, all his views on Sufism should be evaluated in terms of the views of a Malamatiyya.

Araştırmamızda, klasik tasavvufî eserlerdeki sahâbe tasavvuruna dair, sûfi müelliflerin görüşleri ile sahâbe-sûfi ilişkisini ortaya koymaya çalışılmıştır. Tasavvuf ilminin mihenk taşları sayılmaları, tasavvufi hayata rehberlik etmeleri hasebiyle, tezimizde klasik eserler tercih edilmiştir. Sahâbe, İslâm'ın ve Hz. Peygamber'in kalplerinde yarattığı inkişafla, Allah'ın rızasına ve sevgisine mazhar olmuşlardır. Bu sevginin hakkını veren, fedâkârlıklarla birçok bedel ödeyen, ubûdiyet-i Muhammediye'den hisse alan sahâbe, yaşayışlarını, Allah ve Resûlü'nün emri doğrultusunda şekillendirmişlerdir. Kur'ân âyetlerini sindirerek, Hz. Peygamber'in sünnetine sarılarak, hayatlarını yeniden inşâ eden sahâbe, "Câhiliyye" halinden sıyrılmış, numûne bir nesil haline gelmişlerdir. İslâm'ın vaz' ettiklerinin, doğru anlaşılmasına katkı sağlamışlardır. Sûfîler, sahâbenin şerîat ve takvâ ile bezenmiş yoluna özlem duymuşlar, onların zühd esâslı hayatları gibi bir hayat yaşamayı hedeflemişlerdir. Sûfî müellifler de bu amaçla eserleriyle, mânevî rehberlik misyonunu üstlenmişlerdir. Ahlâk ve mâneviyatın toplumda teessüs etmesi, Asr-ı saâdet ruhunu, ilke ve ideâllerini, kişinin hayatına uygulayabilmesi için, sahâbenin hayatından mânevî reçeteler sunmuşlardır. Sûfiler, onların ibâdet ve zühd eksenli hâlleriyle hâllenerek, dünyâyı, âhiret odaklı yaşamak sûretiyle "ümmeten vasata'ya" dâhil olmayı, hakîki Müslüman'ın bir vecîbesi olarak benimsemişlerdir. Araştırmamız, Kur'an-ı Kerim ve Sünnet ışığında, tasavvuf klasiklerindeki sûfî müelliflerin görüşleri doğrultusunda, sûfilerin rehberi olarak görülen sahâbenin, tasavvufî anlayış ve yaşayış biçimine kaynaklık ve örneklik ettiklerinin tespiti ile tasavvuf ilmi ile sahâbe arasındaki ilişkiyi ortaya koymaktadır. With the development created in their hearts by the light of Islam and the Prophet companions, who designed their lives by digesting the verses of the Qur'an and clinging to the Sunnah of the Prophet, got rid of the state of "Ignorance" and became a model generation. The commandments of Islam were understood correctly under their guidance. Sufis longed for the way of the Companions adorned with sharia and taqwa, aimed to live a life like theirs. For this purpose, Sufi authors undertook the mission of spiritual guidance with their works. They offered spiritual prescriptions from the life of the Companions in order for morality and spirituality to be established in society, for the spirit of the Age of bliss, its principles and ideals to be put into one's life. "They considered the duty of a true Muslim to be to deal with the state of the Companions, to learn what they did, to live for the hereafter in this world, and to be included in the auspicious community". Our research reveals the relationship between the science of Sufism and the Companions by determining that they are the source and example of the Sufi understanding and lifestyle of the Companions.

Tez konumuz 1703-1780 yılları arasında yaşamış, mutasavvıf, âlim ve şâir bir zât olan Erzurumlu İbrahim Hakkı'nın Mecmûatü'l-Meânî isimli eserinin Türkçe kısımlarıdır. Beş tanesini ana eser, on tanesini ise evlat eser olarak tanımladığı toplam on beş eseri bulunan İbrahim Hakkı'nın 1765'te Türkçe, Arapça ve Farsça olmak üzere üç dilde oluşturduğu Mecmûatu'l Meânî hem nazım hem nesir kısımlar içermektedir. Eserde, "Teslîm ve Rızâ", "Vahdetnâme", "Fakrnâme", "Rızanâme", "Sabırnâme" gibi bir çok bölüm bulunmaktadır. 530 sayfadan oluşan ve son kısmında hatime bölümü bulunan Mecmûatü'l-Meânî, İbrahim Hakkı'nın 4 evlat eserine kaynaklık etmiştir ki bunlar "Tuhfetu'l-Kirâm", "Nuhbetu'l-Kelâm", "Sefîne-i Nûh" ve "Definetu'r-Rûh" isimli eserlerdir. Arkeoloji Müzesindeki el yazması nüshadan latinizesini yaptığımız Mecmûatü'l-Meânî'nin Türkçe kısımlarında Mevlâ'ya yönelmek, Hakk'a varmak, yaratana tevekkül etmek, sabreylemek, işleri Allah'a havâle etmek, mütevazi olmak, teslîmiyet göstermek, benliği terk etmek, Hakk'tan gelene râzı olmak, sükût etmek şeklindeki çeşitli konulardan bahsedilmektedir. Beş bölümü bulunan çalışmamızın birinci bölümünü; araştırmanın konusu, amacı, önemi ve yöntemine dâir açıklamalar oluşturmaktadır. Çalışmamızın ikinci bölümünde İbrahim Hakkı'nın hayatı, eserleri, tasavvufî şahsiyeti hakkında bilgiler bulunmaktadır. Üçüncü bölümünde Mecmûatü'l-Meânî'deki Türkçe kısımlara dâir bilgiler ve işlenen konulara dâir incelemeler yer almaktadır. Dördüncü bölümünü latinizeye ve beşinci bölümünü sadeleştirmeye ayırdığımız çalışmamızın sonunda ise bir lügatçe bölümü bulunmaktadır. Our thesis topic is the Turkish parts of Erzurumlu İbrahim Hakkı's work named Mecmûatü'l-Meânî. He was a Sufi, scholar, and poet and lived between 1703 and 1780. İbrahim Hakkı, who has fifteen works in total, composed Mecmûatu'l-Meânî in three languages, Turkish, Arabic, and Persian in 1765. It contains both verse and prose parts. There are many sections in the work such as "Teslim ve Rıza", "Vahdetname", "Fakrname", "Rızaname" and "Sabırname". Mecmûatu'l-Meânî consists of 530 pages and has an ending section at the end. This work is the source of İbrahim Hakkı's 4 other sub-works, "Tuhfetu'l-Kiram", "Nuhbetu'l-Kelam", "Sefîne-i Nuh" and "Definetu'r-Ruh". In the Turkish parts of the Mecmûatu'l-Meânî, translated to Latin alphabet from the manuscript in the Archeology Museum, there are various subjects touching on the concepts of "to turn to God, to get close to God, to submit to the creator, to show patience, to refer things to God, to be humble, to surrender, to abandon the self, to give consent to those that come from God, to be quiet". The first part of our five chapter work composed the explanation of subject, purpose, importance and methods of the study. In the second part, there is some information about Ibrahim Hakkı's life, his works, and his Sufi personality. The third part contains the analysis of information on Turkish sections in Mecmûatu'l-Meânî and covered topics. In our study we devote the fourth part to latinize and the fifth part to simplification, and also there is a dictionary section at the end.

1874 yılında Erzurum'un İspir İlçesinde dünyaya gelen Mehmet Sâlih Efendi, Osmanlı Devleti'nin yıkılışına ve Cumhuriyetin kuruluşuna şahit olmuş, Millî Mücadele döneminde birçok cephede fiili olarak görev almış, ayrıca irşat faaliyetlerinde görevlendirilmiş önemli bir şahsiyettir. Birinci Mecliste milletvekilliği yapmış, ikinci meclise ise muhalif grupta olduğu için girememiştir. Daha sonraki dönemlerde basın yayın yoluyla hak mücadelesini büyük bir kararlılıkla ortaya koymuş ve 1954 yılında İstanbul Fatih'te vefat etmiştir. Bu çalışmamızda mutasavvıf Yeşilzâde Mehmet Sâlih Efendi'nin hayatını, eserlerini ve tasavvufî görüşlerini inceleyeceğiz. Çalışmamız dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde çalışmamızın konusu, önemi, sınırları ve yöntemi hakkında bilgi verdikten sonra ikinci bölümde Mehmet Sâlih Efendi'nin hayatı ve eserlerini inceleyeceğiz. Üçüncü bölümde tasavvufî görüşlerini kaleme alacağız. Dördüncü ve son bölümde ise Dervişâne Tevhit Risalesi adlı eserin transkribe edilmiş şeklini ve sadeleştrilmiş halini vereceğiz. Mehmet Sâlih Efendi, who was born in Erzurum's İspir District in 1874, witnessed the collapse of the Ottoman Empire and the foundation of the Republic, actively participated in many fronts during the National Struggle, and was also an important person who was assigned to directing activities. He served as a parliament member in the first assembly, but could not enter the second assembly because he was in the opposition group. In the following periods, he revealed his struggle for rights with great determination through the press and he died in 1954 in Istanbul Fatih. In this study, we will examine the life, works and Sufi views of Sufis Yeşilzade Mehmet Sâlih Efendi. Our study consists of four parts. After giving information about the subject, importance, limits and method of our study in the first part, we will examine the life and works of Mehmet Sâlih Efendi in the second part. We will write down the third mystical views. In the fourth and last part, we will give the transcribed form and simplified version of the work called Dervişâne Tevhit Risalesi.

Sûfiler ibadetleri insanın yaratılış gayesi ve Allah'a karşı tevazunun zirvesi olarak değerlendirirler. İslam'ın inşa edildiği beş esastan biri olan orucu da Allah'ın emirlerine boyun eğmek, O'nun emirlerinden uzaklaştıran her şeyden uzak durmak, nefsin arzu ve isteklerinden uzaklaşıp Allah'tan başka her şeyi terk etmek şeklinde izah eden sûfiler, oruç ibadetiyle başta Allah'ın rızasını elde etmeyi amaçlar. Bununla birlikte oruç, nefsi tezkiye etmeye, ahlâkı güzelleştirmeye ve takvâya ulaşmanın vesilelerinden biridir. İslam'ın inşa edildiği beş esastan biri olan oruç ibadeti, zahirî ve bâtıni manada kişiye takvâ boyutuyla sağlayacağı faydalar göz önünde bulundurulduğunda sadece tan yerinin ağarmasından güneşin batışına kadar aç kalmak ve cimadan uzak durmaktan ibaret olmadığı görülür. Deruni anlamı ve hikmetleri tefekkür edilip yaşanılmadan tutulan bir oruç, ruhsuz bir beden gibidir. Nasıl ki, ruhsuz bir beden canlılık ve neşeden yoksun ise kalbe etki etmeyen oruç da Hz. Peygamber'in buyurduğu gibi "Aç kalmaktan başka bir şey değildir." dolayısıyla kul oruç ibadetini eda ederken, orucun feyiz ve bereketini elde edememe gibi bir olumsuzlukla karşı karşıya kalabilir. Neticede ibadetlerdeki fıkhi kurallara uymak belki kişiyi sorumluluktan kurtarabilir, fakat bu durumdaki kişilerin kaybettikleri kazandıklarından fazladır. Bu nedenle tezimiz telif ettikleri eserler ile rüştlerini ispatlamış ve günümüz tasavvuf erbabına kaynaklık teşkil eden tasavvufi klasik eser sahibi sûfilerin oruç hakkındaki görüşlerini ayrıntılarıyla ortaya koymayı hedeflemektedir. Çalışmamız dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, tezimizin önemi, amacı, konusu, yöntemi ve kaynakları ile ilgili bilgiler verilmiştir. İkinci bölümde, oruç ile ilgili kavramsal çerçeve, diğer dinlerde oruç, orucun türleri ve oruç ile ilgili kavramlar ele alınmıştır. Diğer dinlerde oruç başlığı altında Sabiîlik'te, Musevilik'te, Hristiyanlık'ta, Hinduizm'de, Budizm'de, Jainizm'de, Sihizm'de ve Zerdüştîlik'te oruç konularına işaret edilmiştir. Ardından Kur'an ve Sünnet'te oruç konuları işlenmiştir. Devamında ise oruç türleri başlığı altında, farz, vacip, sünnet ve nafile oruçların yanı sıra, oruç tutmanın yasak olduğu günler izâh edilmiştir. Ayrıca oruç ile ilgili müteallıkâtı bulunan Rû'yet-i Hilâl, İmsâk, İftar, Sahur, Mukabele, Teravih, Zekât, Fitre, İtikâf, Kadir Gecesi ve Bayram kavramlarına tasavvufî izahları ile birlikte kısaca değinilmiştir. Üçüncü bölümde, sûfilere göre oruç ve türleri başlığı altında, sûfilere göre bir ibadet olarak oruç, orucun anlamı, amacı ve öneminden bahsedilmiştir. Aynı bölümde, sûfilere göre orucun adabı, faydaları, sırları, tasavvufi eğitim olarak oruç ve ubûdiyet konularına değinilmiştir. Tasavvufta oruç türleri başlığı altında, kalbî ve bedenî oruç türleri işlenmiştir. Kalbî oruç türleri, kalbin, ruhun, nefsin ve aklın orucu, bedeni oruç türleri ise şehvet, göz, kulak, dil, eller ile ayakların orucu şeklinde tasnif edilerek tasavvufi açıdan izâh edilmeye gayret edilmiştir. Aynı bölümde, sûfilere göre orucun hikmet ve faziletleri bağlamında oruç ve Kur'an, oruç ve Ramazan, oruç ve takvâ, oruç ve tevbe, oruç ve ahlâk, oruç ve infak, oruç, havf-recâ, oruç ve vera', oruç ve zikir, oruç ve şükür, oruç ve tefekkür konuları izah edilmiştir. Dördüncü bölümde ise tasavvufî klasik eser müellifi sûfilerin oruç ile ilgili görüşleri ele alınmıştır. Muhâsibî'nin (ö. 243/857) er-Riâye li Hukûkillâh, Serrâc'ın (ö. 378/988). el-Lüma', Kelâbâzî'nin (ö. 380/990) Kitabü't-tearruf li mezhebi ehli'ttasavvuf, Mekkî'nin (ö. 386 /996) Kûtü'l-kulûb, Hücvîrî'nin (ö. 465/1072) Keşfü'lmahcûb, Kuşeyrî'nin (ö. 465/1072) er-Risâletü'l-Kuşeyriyye, Gazâlî'nin (ö. 520/1126) İhyâu Ulûmi'd-Dîn, Sühreverdî'nin (ö. 632/1234) Avârifü'l-Maârif, İbn Arabî'nin (ö. 638/1240) Füsûsu'l-Hikem ve el-Fütûhâtü'l-Mekkiyye eserleri ile birlikte, Mevlânâ'nın (ö. 672/1273) Mesnevî adlı eseri dahilinde yer alan konumuz ile alakalı görüşlere yer verilmiştir. Ayrıca, Kuşeyrî'nin Letâifü'l İşârât, Kelâbâzî'nin Bahru'lfevâid, Gazâlî'nin El-Munkızû Min ad-Dalâl ve Mişkâtü'l-envâr'ı ile Mevlânâ'nın Divân-ı Kebîr ve Fîhi Mâ-Fîh'inde geçen oruç ile ilgili bilgilere değinilmesi uygun görülmüştür. The subject of our thesis is "Fasting in sufi classıcs" Submission to the commandments of Allah, to stay away from everything that distances from His commandments, the sufis who consider fasting to leave everything other than Allah, away from the desires and desires of the soul and the sum of the purpose of creation and humility, including the fasting. Sûfis aim at obtaining the consent of Allah, worshiping the soul, beautifying morality, reinforcing them, and embracing themselves against everything except Allah. Fasting worship, which is one of the five bases in which Islam was built, is not only about the blindness of the place of the sun, until the sunset, and staying away from relationship with women. Fasting, without its meaning and wisdom, is like a soulless body. Just as a soulless body lacks vitality and joy, the fasting that does not address our inner world is Hz. As the Prophet said, "It is nothing but hungry." Therefore, while the servant is doing fasting, he may face negativity such as not being able to obtain the abundance and abundance of fasting. For this reason, our aim in our thesis is to reveal the views of the first-time sufis about fasting. Our study consists of four chapters, one of which is an introduction. In the first part, the information about the importance, purpose, subject, method and resources of our thesis is given. In the second part, the mystic interpretations of fasting, types of fasting and fasting concepts are covered. Under the title of fasting, fasting in Sabiîlik'te, Fasting in Judaism, fasting in Christianity, fasting in Christianity, fasting in Christianity, Fasting in Sabiîlik, fasting in Judaism, fasting in Christianity, fasting in Hinduism, fasting in Buddhism, fasting in Jainism, fasting in Sikhism, and fasting in Zoroastrianism. After discussing the fasting practices before Islam, fasting and Hadith in the Qur'an were elaborated, and the utmost sensitivity was shown in the selection of verses and hadiths, which are the sources of our religion, related to our subject, from authentic and safe sources. Under the heading of fasting types, after stating the days when fasting is permissible, besides fasting, sunnah and futile fasting, ru'yet-i hilâl, imsak, iftar, sahur, mukâbale, teravih, zakat, fitre, iftar, sûfi explanations of the concepts of compassion, the night of power and eid' are explained in detail. In the third part, under the title of fasting main chapter in Sufism, fasting as worship, the meaning, purpose and importance of fasting are mentioned. Subsequently, according to the sufis, fasting, fasting, fasting, and fasting were taught in Sufism as a result of fasting, benefits, sûfistic education, and fasting types were explained and classified in the body and heart. Under the same main chapter title, the evidences related to the wisdom of fasting in Sufism were evaluated and explained in detail. In the fourth chapter, Muhâsibî's, (d. 243/857) "er-Riâye li Hukûkillâh" Serrâc, (d. 378/988) which includes commentary and classifications about fasting in mystical classical works. "al-Lüma'" "Kitabu't-tearruf madhhab ahli't-tasavvuf" of Kalâbâzî, (d. 380/990) "Kûtü'l-kulûb" of Mekkî, (d. 386/996) of Hujvîrî, (d. 465 / 1072) "Keşfü'lmahcub" "ar-Risâletü'l-Kuşeyriyye" of Kuşeyrî, (d. 465/1072) "Ihyâu Ulûmi'd-Dîn" of Ghazali, (d. 1234) "Avârifü'l-Maârif" of Sühreverdî, (ö. 632/1234) together with Ibn Arabi's, (d. 638/1240) "Füsûsu'l-Hikem" and "el-Fütûhâtü'l-Mekkiyye" Mawlana's (d. 672/1273) "Mesnevi" was examined. and views related to our topic are included. In addition, Kuşeyrî's, "Letâifü'l İşârât" Kelâbâzî's, "Bahru'l-fevâid" Gazâlî's, "ElMunkızû Min ad-Dalâl" "Mişkâtü'l-envâr" and Mevlana's, "Divân-ı Kebîr" and "Fîhi Mâ-Fîh" It is deemed appropriate to mention the information about fasting.

Tez konumuz "Medâr-ı Sâlikân ve Etvâr-ı Hâcegân", 1750-1820 yılları arasında Bulgaristan'ın Köstendil şehrinde yaşamış Osmanlı mutasavvıfı Süleyman Şeyhî Efendi'ye ait eserlerdir. Süleyman Şeyhî Efendi, sûfîliğinin yanında ilmî ve edebî yönü olup, neredeyse tamamı tasavvufî olan otuzdan fazla eser kaleme almış bir müelliftir. Süleyman Şeyhî Efendi'nin ömrünün âhirinde kaleme almış olduğu Medâr-ı Sâlikân ve Etvâr-ı Hâcegân adlı eserlerini, Nakşibendî tarîkatı büyüklerinden bazılarının eserlerinden istifâdeyle tasavvufî kavramları ele alıp izah ederek tarîkat usûl ve âdâbını anlatmak sûretiyle sâlikler tarafından kolay anlaşılır hâle gelmesi gayesi ile te'lif etmiştir. Biz de Süleyman Şeyhî'nin kendi el yazması olan bu iki eseri, latinize ederek istifâdelere sunmaya gayret ettik. Müellifimizin Medâr-ı Sâlikân eseri; bir giriş, üç bölüm ve bir sonuçtan oluşmaktadır. Tasavvufî konuların derli toplu ve düzenli bir şekilde anlatıldığı bir eserdir. Etvâr-ı Hâcegân'da ise tasavvufa/tarîkata yeni girecek olan sâlikin uyması gereken ön bilgiler bulunmaktadır. Bu yönüyle eser adeta tasavvuf, tarîkat ve Nakşibendîliğin âdâbını anlatan hazırlık kitabı gibidir. This thesis focuses on "Medâr-ı Sâlikân" and "Etvâr-ı Hâcegân" which are works of Süleyman Şeyhi Efendi. Ottoman Sufi Süleyman Şeyhi Efendi lived in city of Köstendil in Bulgaria between the years 1750-1820. He is an author who has written more than thirty books, almost all of which are Sufi works, and he has scientific and literary aspects besides his Sufi personality. Süleyman Şeyhi Efendi has written Medâr-ı Sâlikân and Etvâr-ı Hâcegân in succession. He wrote these works at the end of his lifetime, by benefiting from the major works of some of prominent Sufi saints in the Naqshbandi Tariqa. By handling and explaining the mystical concepts, Süleyman Şeyhi Efendi's aim, through explaining methods and morals (adab), is making the Sufi concepts easy to understand by the wayfarers (Sâlik). By transcribing into Latin alphabet and making them understandable, we present these two works which are written in Ottoman Turkish and Süleyman Şeyhî's own manuscripts. Şeyhi's work, Medâr-ı Sâlikân consists of introduction, three chapters and a conclusion. It is a work that explains Sufi/mystical issues in a well-coordinated way. The other work Etvâr-ı Hâcegân consists of the preliminary information that must be obeyed by new wayfarers of Sufism (Tasawwuf) / Tariqa. It is, so to say, a preparation book that describes the practices of Sufism, Tariqa and Naqshbandiyya. Medâr-ı Sâlikân -- Süleyman Şeyhî Efendi’nin Nasîhatleri -- Etvâr-ı Hâcegân İle İlgili Bilgiler -- Medâr-ı Sâlikân’ın Transkripsiyonu -- Etvâr-ı Hâcegân’ın Transkripsiyonu

XVII. asırda Hindistan'da yaşayan Muhammed Seyfeddin Fârûkî, `İmâm-ı Rabbânî` lakabıyla tanınan Ahmed Sirhindî'nin torunu ve Nakşibendiyye tarikatının bir kolu olan Müceddidiyye ekolünün önde gelen isimlerindendir. Seyfeddîn Fârûkî tasavvufta babası Muhammed Ma'sûm Fârûkî tarafından yetiştirilmiş ve irşad makamına yükseldikten sonra devrin Bâbürlü hükümdarı Âlemgîr Şâh'a rehberlik yapması için Cihanâbâd (Delhi) şehrine gönderilmiştir. Müslüman halk burada Seyfeddin Fârûkî'ye büyük bir alâka göstermiş; Sultan Âlemgîr ile hânedan mensuplarının bir kısmı ve çeşitli kademelerden devlet adamları ona intisap ederek müridi olmuşlardır. Hayatı boyunca devam ettiği irşad faaliyetleri neticesinde Hindistan'da yaşayan Müslümanların dinî hayatına büyük tesiri olan Seyfeddin Fârûkî, uzak şehirlerdeki müridlerine gönderdiği mektuplar vasıtası ile de Müceddidiyye yolunun İslam coğrafyasında kuvvetlenmesini sağlamıştır. Mektuplarında sık sık vurguladığı hususlar; dine tam bağlılık, sünnete uyma, bid'at ve hurafelerden sakınma şeklinde sıralanabilir. Ona intisap eden hânedan mensupları ve devlet adamları da dinin emirlerinin yayılması ve Müslümanların yanlış inanışlardan sakınması hususunda ona yardımcı olmuşlardır. Dedesi İmâm-ı Rabbânî ve babası Muhammed Ma'sûm Fârûkî'nin mektupla irşad usûlünü Seyfeddin Fârûkî de devam ettirmiştir. Bu mektuplar daha sonra Mektûbât-ı Hâce Seyfeddin adıyla toplanmıştır.Biz bu çalışmamızda çeşitli kaynaklardan yararlanarak Seyfeddin Fârûkî'nin biyografisini yazdık ve Mektûbât-ı Hâce Seyfeddin'deki Farsça mektupları inceleyerek onun tasavvufî anlayışını ortaya koymaya çalıştık. Muhammed Seyfeddin Fârûkî, who lived in India in the 17th century, is the grandson of Ahmed Sirhindî, who is known as İmam-ı Rabbânî, and is one of the leading names of Mujaddidi Branch that has appeared in history as a branch of the Naqshbandiyya sufi sect. Seyfeddin Fârûkî was raised in Sufism by his father Muhammad Ma'sûm Fârûkî and after achieving authority status in sufi guidance, he was sent to Cihanâbâd (Delhi) to guide the ruler of the Mughal State, Âlemgîr Şâh. The Muslim people expressed a great interest in Seyfeddin Fârûkî there; Sultan Âlemgîr, some of the members of the dynasty and statesmen from various levels became disciples of him. Seyfeddin Fârûkî, who had a great influence on the religious life of the Muslims living in India as a result of his guidance activities throughout his life, enabled the Mujaddidi Branch to be consolidated in Islamic geography by the letters he sent to his followers in distant cities. The points frequently emphasized in his letters can be listed as absolute devotion to religion, adherence to sunnah and avoidance of superstition. The members of the dynasty and the statesmen who became his disciples also helped him to spread the commandments of religion and to prevent Muslims from non-religious beliefs. Like his grandfather İmâm-ı Rabbânî and his father Muhammed Ma'sûm Fârûkî, Seyfeddin Fârûkî also wrote letters to teach people. These letters were collected under the name Mektûbât-ı Hâce Seyfeddin. In this study, we wrote a biography of Seyfeddin Fârûkî using various sources and tried to reveal his Sufi understanding by examining the Persian letters in Mektûbât-ı Hâce Seyfeddin. 118

Vahiyle birlikte ilk defa Hz. Peygamber'in hadisleriyle muhatap olan Ashab-ı Kiram, ayetlerle birlikte onlarla hem amel etmişler hem de onları ezberlemişlerdir. Bununla beraber bazı sahâbîler hadisleri yazma çabası içerisinde olmuşlardır. Her geçen gün artarak devam eden bu çalışmalar Osmanlı döneminde de sürdürüldüğü gibi sonrasında da devam ettirilmiştir. Tarihi oldukça eski olan bu derleme ve tasnif faaliyetleri kırk hadis derleme alanında da bir gelenek oluşturmuştur. Hemen hemen her konuda derlenen hadisler edebiyatçılara, şairlere ve yazarlara da önemli ölçüde ilham kaynağı olmuştur. Hz. Peygamber'in "Ümmetimden dinle ilgili kırk hadis ezberleyen kimseyi Allah Kıyamet Gününde fakih ve alim olarak haşreder" hadisi ile "Ölümünden sonraya kırk hadis bırakan kimse Cennette benim arkadaşımdır" hadisi, kırk hadis yazma çalışmalarının dayanağını oluşturmuştur. Çünkü, ikinci asrın sonlarına doğru ortaya çıkmış ve devam eden bu çalışmaların büyük çoğunluğunun mukaddimelerinde bu rivayetler yer almaktadır. XV. yüzyılda II. Bayezid ve Fatih Sultan Mehmed dönemlerinde yaşamış, İstanbul'un ilmî ve kültürel gelişimine önemli ölçüde katkısı olan mutasavvıf ve Halvetîliğin Cemaliyye kolunun kurucusu olan Cemal-i Halvetî de, tasavvufî konulu kudsî ve nebevî hadislerden oluşan "Te'vilâtü Erbaîne Hadîsen" ve "Şerhu Erbaîne Hadîsen Kudsiyyen" adlı eserlerini yazarak kırk hadis yazma geleneğini sürdürenler arasına katılmıştır. Çalışmamız bu eserlere ait olup, kırk hadis geleneği ve çalışmaları ile ilgili bilginin verildiği giriş, müellifin hayatı, eserleri ve tarikatı ile ilgili bilginin verildiği birinci bölüm, "Cemâl-i Halvetî ve Te'vilâtü Erbaîne Hadîsen ve Şerhu Erbaîne Hadîsen Kudsiyyen" adlı eserlerin tahkiki, muhtevası, hadislerle ilgili değerlendirmelerde bulunduğumuz ikinci bölüm ve tahkik ettiğimiz eserlerin yazma nüsha metinlerinin yer aldığı üçüncü bölümden oluşmaktadır. The Companions who deal for the first time with the hadith of the Prophet Muhammad (pbuh), have acted with them with the verses as well as memorized them. At the same time, some of the Companions have been involved in the effort to write hadiths. These studies which continue increasing day by day were continued in the Ottoman period as well as in the later periods. These compilation and classification activities which are quite earlier in the history have also constituted a tradition in the field of compilation of forty hadiths. Hadiths which are compiled in almost every subject have also been an important source of inspiration to litterateurs, poets and writers. With Prophet's hadith ''Whoever memorized forty hadith about religion from my ummah, Allah will resurrect him as a scribe and scholar on the Day of Resurrection'' and hadith ''The one who left forty hadith after death is my friend in Heaven'' formed the basis of works of forty hadith writing. Because, these narrations take part in the preface of the great majority of these studies that have emerged towards the end of the second century and continuing. Cemal-i Halveti who lived during the periods of Bayezid II and Fatih Sultan Mehmed in the 15th century and sufi who was an significant contributor to the scientific and cultural development of Istanbul and the founder of the Jamaliyye branch of Halveti, also participated among those who maintain tradition of writing the forty hadith by writing his works titled "Te'vilâtü Erbaîne Hadîsen" ve "Şerhu Erbaîne Hadîsen Kudsiyyen" composed of Kudsi and Nabawî hadiths on sufistic theme. Our work belongs to these works and contains the introduction which information is given about the tradition of forty hadith and studies, the first chapterin which information about the author's life and information about his works and sect, the second chapter of our evaluations on the hadiths, content, and investigation of the works named "Te'vilâtü Erbaîne Hadîsen ve Şerhu Erbaîne Hadîsen Kudsiyyen" attributed to the author and the third chapter which contains manuscripts of the works we have investigated. Te'vilatü Erbaine Hadisen Adlı Eser -- Eserin Cemâl-i Halvetî’ye Aidiyet -- Te'vilatü Erbaîne Hadîsen Adlı Eserin Nüshaları -- Te'vilâtü Erbeîne Hadîsen Adlı Eserin Kaynakları -- Rivayet Kullanımı -- Hadisleri Şerh Metodu -- Te'vilâtü Erbaîne Hadîsen Adlı Eserde Geçen Tasavvufî Kavramlar

Vahiyle birlikte ilk defa Hz. Peygamber'in hadisleriyle muhatap olan Ashab-ı Kiram, ayetlerle birlikte onlarla hem amel etmişler hem de onları ezberlemişlerdir. Bununla beraber bazı sahâbîler hadisleri yazma çabası içerisinde olmuşlardır. Her geçen gün artarak devam eden bu çalışmalar Osmanlı döneminde de sürdürüldüğü gibi sonrasında da devam ettirilmiştir. Tarihi oldukça eski olan bu derleme ve tasnif faaliyetleri kırk hadis derleme alanında da bir gelenek oluşturmuştur. Hemen hemen her konuda derlenen hadisler edebiyatçılara, şairlere ve yazarlara da önemli ölçüde ilham kaynağı olmuştur.Hz. Peygamber'in `Ümmetimden dinle ilgili kırk hadis ezberleyen kimseyi Allah Kıyamet Gününde fakih ve alim olarak haşreder` hadisi ile `Ölümünden sonraya kırk hadis bırakan kimse Cennette benim arkadaşımdır` hadisi, kırk hadis yazma çalışmalarının dayanağını oluşturmuştur. Çünkü, ikinci asrın sonlarına doğru ortaya çıkmış ve devam eden bu çalışmaların büyük çoğunluğunun mukaddimelerinde bu rivayetler yer almaktadır.XV. yüzyılda II. Bayezid ve Fatih Sultan Mehmed dönemlerinde yaşamış, İstanbul'un ilmî ve kültürel gelişimine önemli ölçüde katkısı olan mutasavvıf ve Halvetîliğin Cemaliyye kolunun kurucusu olan Cemal-i Halvetî de, tasavvufî konulu kudsî ve nebevî hadislerden oluşan `Te'vilâtü Erbaîne Hadîsen` ve `Şerhu Erbaîne Hadîsen Kudsiyyen` adlı eserlerini yazarak kırk hadis yazma geleneğini sürdürenler arasına katılmıştır.Çalışmamız bu eserlere ait olup, kırk hadis geleneği ve çalışmaları ile ilgili bilginin verildiği giriş, müellifin hayatı, eserleri ve tarikatı ile ilgili bilginin verildiği birinci bölüm, `Cemâl-i Halvetî ve Te'vilâtü Erbaîne Hadîsen ve Şerhu Erbaîne Hadîsen Kudsiyyen` adlı eserlerin tahkiki, muhtevası, hadislerle ilgili değerlendirmelerde bulunduğumuz ikinci bölüm ve tahkik ettiğimiz eserlerin yazma nüsha metinlerinin yer aldığı üçüncü bölümden oluşmaktadır. the Companions who deal for the first time with the hadith of the Prophet Muhammad (pbuh), have acted with them with the verses as well as memorized them. At the same time, some of the Companions have been involved in the effort to write hadiths. These studies which continue increasing day by day were continued in the Ottoman period as well as in the later periods. These compilation and classification activities which are quite earlier in the history have also constituted a tradition in the field of compilation of forty hadiths. Hadiths which are compiled in almost every subject have also been an important source of inspiration to litterateurs, poets and writers.With Prophet's hadith ''Whoever memorized forty hadith about religion from my ummah, Allah will resurrect him as a scribe and scholar on the Day of Resurrection'' and hadith ''The one who left forty hadith after death is my friend in Heaven'' formed the basis of works of forty hadith writing. Because, these narrations take part in the preface of the great majority of these studies that have emerged towards the end of the second century and continuing.Cemal-i Halveti who lived during the periods of Bayezid II and Fatih Sultan Mehmed in the 15th century and sufi who was an significant contributor to the scientific and cultural development of Istanbul and the founder of the Jamaliyye branch of Halveti, also participated among those who maintain tradition of writing the forty hadith by writing his works titled `Te'vilâtü Erbaîne Hadîsen` ve `Şerhu Erbaîne Hadîsen Kudsiyyen` composed of Kudsi and Nabawî hadiths on sufistic theme.Our work belongs to these works and contains the introduction which information is given about the tradition of forty hadith and studies, the first chapterin which information about the author's life and information about his works and sect, the second chapter of our evaluations on the hadiths, content, and investigation of the works named `Te'vilâtü Erbaîne Hadîsen ve Şerhu Erbaîne Hadîsen Kudsiyyen` attributed to the author and the third chapter which contains manuscripts of the works we have investigated. 119