Search

De vele ad-hoc vragen rond de risico’s van PFAS in oppervlaktewater doen een groot beroep op de capaciteit bij het RIVM. Niet alleen wat betreft de inzet van mensen, maar ook vanwege het bewaken van de consistentie tussen adviezen onderling. Waterbeheerders en RIVM delen daarom de wens om te komen tot een generieke handreiking waarmee waterbeheerders en andere overheden zelf een deel van de vragen naar de risico’s van PFAS in oppervlaktewater kunnen oppakken. Dit heeft geleid tot de huidige opdracht van WSRL (afgestemd met WSHD) waarbij de resultaten nadrukkelijk ook voor een grotere groep van waterbeheerders beschikbaar zullen zijn. Als ‘eerste fase’ product van deze opdracht heeft het RIVM een overzicht gemaakt van de reeds beschikbare methodieken om de risico’s van PFAS te beoordelen voor een aantal belangrijke gebruiksfuncties van oppervlaktewater. Waar relevant, noemt het RIVM ook recente ontwikkelingen waarmee op afzienbare termijn een aanpassing van de huidige methodiek of een nieuwe methodiek beschikbaar komt.

RIVM rapport:Het RIVM heeft een overzicht gemaakt van de methoden die er zijn om de risico’s van PFAS(Per- en polyfluoralkylstoffen) te beoordelen in oppervlaktewater. Het RIVM beschrijft voor verschillende vormen van gebruik welke methode het meest geschikt is. Met dit overzicht kunnen waterbeheerders in heel Nederland zelf een start maken om vragen hierover te beantwoorden. Bijvoorbeeld of zwemmen in een recreatieplas veilig is. Dit overzicht is een eerste stap. Hierna gaat het RIVM ook voorbeeldberekeningen opstellen.

This report investigates the levels of heavy metals, dioxins, PCBs and PFAS in the freshwater crayfish Procambarus clarkii of four locations of Hoogheemraadschap Delfland. The results show that concentrations of pollutants in the white meat of the tail are all below tolerable intake levels. Unfortunately, such levels have not been derived for the brown meat from the head and instead we use the available levels for the white meat for comparison. For certain locations, exceedences of tolarable intake levels for lead and dioxin- like PCBs have been observed in tissues from the crayfish heads. Although tolerable intake levels for PFAS are not yet established, these compounds were found to accumulate mostly in the head tissues of the freshwater crayfish. Nevertheless, their levels fall within the range observed for crustaceans orginating from the Dutch Westerscheld área and consequently the advise on their consumption from the Dutch National Institute for Health and the Environment might be applicable here., Dit rapport betreft een verkenning naar de gehaltes aan verontreinigingen in rivierkreeften uit vier locaties van Hoogheemraadschap Delfland. Het betrof in alle gevallen monsters van de rode Amerikaanse rivierkreeft (Procambarus clarkii) waarin gehaltes aan zware metalen, dioxines, PCB’s en PFAS bepaald werden. Er waren niet altijd consumptienormen voor rivierkreeft beschikbaar, waardoor er in dergelijke gevallen gebruikgemaakt is van de normen voor vis. Normen voor het ‘bruine’ kopvlees waren nooit beschikbaar, hoewel dit wel geconsumeerd wordt. Gehaltes aan verontreinigingen in het ‘witte’ staartvlees van de rivierkreeften vielen altijd onder de consumptienorm, terwijl dit niet het geval was voor lood en dioxine- achtige PCB’s in het ‘bruine’ kopvlees. PFAS-gehaltes in het ‘bruine’ kopvlees van rivierkreeften liggen in dezelfde ordegrootte als die van schaal- en schelpdieren uit de Westerschelde. Consumptie van dit deel van de rivierkreeft zou het RIVM-advies voor consumptie van schaaldieren uit de Westerschelde kunnen volgen.

Husqvarna Ventures, geleid door Mark Johnson, richt zijn pijlen op de opkomende wereld van robotica-oplossingen. In mei van dit jaar maakte deze dochteronderneming van de Husqvarna Group bekend 2,5 miljoen euro te investeren in het Duitse Angsa Robotics.

Twee casestudies in Woerden en Grubbenvorst, uitgevoerd in het kader van het Grondwaterproject binnen de Kennisimpuls Waterkwaliteit, leveren nieuwe inzichten op over de verspreiding van verontreinigingen in het grondwater. Zo is bij de aanleg van open bodemenergiesystemen een goede afdichting van boorgaten nodig om nieuwe grondwaterkwaliteitsproblemen te voorkomen.

Voor sommige stoffen zijn de normoverschrijdingen in de Maas niet te verklaren vanuit de directe buitenlandse aanvoer (via Eijsden) en de activiteiten binnen het eigen beheergebied van Rijkswaterstaat. Rijkswaterstaat had behoefte aan meer inzicht in de stofbelasting vanuit de regionale wateren. Dezelfde vraag bleek relevant voor de regionale waterbeheerders ten aanzien van de belasting onderling en uit buitenlandse regionale wateren. Er was een manier nodig om de herkomst van verontreinigingen te traceren.

Milieueffectrapporten worden steeds breder en kennen vaker een integrale aanpak. Dit geldt voor allerlei thema’s zoals gezondheid, natuur, water, energie en klimaat. Ook voor het thema bodem en ondergrond is een stap naar een meer integrale aanpak nodig. Op dit moment wordt in de rapporten vooral nog naar de chemische bodemkwaliteit gekeken. Het is tijd voor verandering!

In de zomer van 2018 is de internetconsultatie doorlopen van het Aanvullingsbesluit bodem Omgevingswet. Het aan te pakken probleem is dat de Wet bodembescherming en de daarbij behorende uitvoeringsregels een samenstel van diverse instrumenten bevat dat niet meer goed toegesneden is op de nieuwe fase van het bodembeheer, als de grootste en meest urgente verontreinigingen zijn aangepakt. Door het sectorale karakter van de bodemregels is de aansluiting tussen ruimtelijke ordening en waterbeleid enerzijds, en de omgang met historische verontreinigingen anderzijds, onvoldoende binnen de huidige kaders van de Omgevingswet en de daarbij behorende besluiten gerealiseerd.

Floor is werkzaam als junior bodemadviseur en haar eerste projecten gaan vaak over diffuus lood. Uit recent onderzoek is gebleken dat lood schadelijker is voor de gezondheid dan eerder werd aangenomen. Er bestaat dus een wens van gemeenten en provincies om in beeld te krijgen welke risico’s er zijn. De uitleg over wat een diffuse verontreiniging is, is op zichzelf niet lastig. Het zit namelijk in grotere gebieden, waarbij er geen duidelijke bron aan te wijzen is. Dit maakt het lastig om een diffuse verontreiniging aan te tonen, want we leggen vaak verband tussen bron en verontreiniging om in te schatten tot waar de verontreiniging zich uitstrekt. Lood is een immobiele verontreiniging, waardoor het achterhalen van een mogelijke bron relatief makkelijk is.

Om de internationale samenwerking vanuit de basis op gang te trekken, organiseerde OVAM in Brussel op 19 en 20 november 2018 de internationale workshop ENSOr (Emerging policy challenges on New SOil contaminants). Deze was gericht op netwerking, kennisuitwisseling en het delen van ervaringen en behoeften tussen beleidsmakers, onderzoekers en bedrijven. Meer dan 80 deelnemers vanuit een verschillende achtergrond namen de uitnodiging van OVAM aan.

Interpretatie van complexe bodemverontreinigingen geschiedt veelal op traditionele wijze. De omvang en verspreiding van bodemverontreinigingen wordt daarbij afgeleid uit de laagsgewijze weergaven van de contouren van een verontreiniging op verschillende diepten. Met behulp van software is het tegenwoordig mogelijk om deze bodemverontreinigingen volgens een geautomatiseerde systematiek driedimensionaal te interpoleren en te visualiseren. Dit artikel beschrijft hoe deze innovatieve methodiek voor enkele complexe bodemverontreinigingen in Den Haag is ontwikkeld, wordt toegepast en welk inzicht en voordelen dit biedt.

De visie van Nederland op de omgang met de ruimtelijke omgeving is aan het veranderen. Naar verwachting zal in 2018 de nieuwe omgevingswet in werking treden, waardoor er meer gestuurd wordt op het gebiedsgericht aanpakken van verontreinigingen. Bij een gebiedsgerichte aanpak van verontreinigingen krijgen meer partijen inspraak. Daarnaast worden meer verschillende belangen meegenomen bij het zoeken naar een oplossing om verontreinigingen aan te pakken. Het aanpakken van een verontreiniging is belangrijk, omdat verontreinigingen een bedreiging vormen voor verschillende functies in de bodem, zoals warmte-koude opslag, ondergrondse bouwwerken en schaliegaswinning. Er zijn ook functies met groot maatschappelijk belang die bedreigd worden door verontreinigingen. In dit onderzoek is dat een waterwingebied. Er zijn verschillende mogelijkheden voor het aanpakken van verontreinigingen in het grondwater. Voor verschillende partijen, zoals overheden en bedrijven, is het moeilijk om alle belangen inzichtelijk te krijgen en deze tegen elkaar af te wegen. Er is tot dit moment nog geen vergelijking gemaakt tussen de verschillende mogelijkheden van aanpak bij een verontreiniging in een waterwingebied. Voor het uitvoeren van deze vergelijking is de volgende hoofdvraag geformuleerd: Hoe verhouden verschillende mogelijkheden voor het aanpakken van een verontreiniging in de omgeving van een waterwingebied zich met elkaar? Het doel van de vergelijking is om de discussie over de ‘beste’ gebiedsgerichte aanpak van een verontreiniging handvaten te geven en de partijen samen te brengen.

Het vijfde nummer heeft als accent ’nieuwe verontreinigingen’. De aandacht hiervoor groeit. Door de ondertekening van het verdrag van Stockholm hebben vele landen zich verbonden aan het implementeren van beleid voor het uitbannen van een grote diversiteit aan stoffen die schadelijk zijn voor mens, dier en/of milieu. Een aantal van de stoffen zijn inmiddels al uitgebannen en mogen niet meer geproduceerd worden of alleen zolang er geen goede alternatieven voor zijn. Nederland en de Vlaamse overheid zijn koplopers als het gaat om beleidsvorming en het proactief regelen van zaken. Het meest sprekende voorbeeld van ‘nieuwe verontreinigingen’ zijn de perfl uorverbindingen, met PFOS/PFOA als meest voorkomende en bediscussieerde vorm. Deze stoffen worden al jaren gebruikt en onderzocht.

Onderzoek naar de aanwezigheid en effecten van nieuwe verontreinigingen (emerging contaminants) vindt hoofdzakelijk plaats in het compartiment water. Het is opmerkelijk dat de (wetenschappelijke) kennis over het gedrag, de risico’s en de eventuele aanwezigheid van nieuwe verontreinigingen slechts beperkt zijn weg vindt naar het werkveld van bodem, grondwater en sedimenten.

Bij een drinkwaterbesmettingsincident is het lokaliseren van de besmettingsbron(nen) cruciaal om negatieve gevolgen voor de volksgezondheid en klanttevredenheid te beperken. Hydraulische softwarepakketten kunnen in combinatie met technieken voor backtracing en bronbepaling belangrijke informatie leveren bij dergelijke incidenten. Binnen het BTO-speerpuntonderzoek voor PWN en Brabant Water heeft KWR uitgezocht welke stappen moeten worden doorlopen en wat er moet worden toegevoegd aan de hydraulische software die drinkwaterbedrijven gebruiken, om besmettingsbronnen modelmatig te kunnen lokaliseren.

Onder nieuwe verontreinigingen verstaan we stoffen die nog niet of niet volledig zijn gereguleerd en waarvan de milieurisico’s vaak onbekend zijn. Daarbij gaat het om stoffen als natuurlijke hormonen en hormoonverstorende stoffen (weekmakers, detergenten, brandvertragers, e.d.), humane geneesmiddelen, diergeneesmiddelen, nanodeeltjes en microplastics. In de ‘waterwereld’ is altijd meer aandacht besteed aan de nieuwe verontreinigingen dan binnen andere beleidsvelden. In de bodem zijn de aanwezigheid en de mogelijke risico’s grotendeels onbekend. In 2013 heeft een consortium van diverse onderzoeksinstanties en stakeholders een pilotonderzoek uitgevoerd naar de aanwezigheid en mogelijke risico’s van hormonen en geneesmiddelen in het systeem bodem - grondwater - oppervlaktewater.

Afstromend hemelwater kan verontreinigingen bevatten zoals zware metalen van daken, PAK‘s van uitlaatgassen, nutriënten uit dierenuitwerpselen en bladval. Inzicht in de samenstelling van afstromend hemelwater is gewenst om het effect van deze verontreinigingen op ons milieu te bepalen en/of inzicht te krijgen in de kosteneffectiviteit van eventuele maatregelen. In dit onderzoek is een vergelijking gemaakt tussen (inter)nationale praktijkmetingen naar de aard en samenstelling van regenwater. Om de effectiviteit van regenwaterbezinkvoorzieningen te beoordelen, is naast de chemische samenstelling ook gekeken naar de korrelgrootteverdeling, bindingseigenschappen en valsnelheden. De voor een goede waterkwaliteit meest bepalende stoffen in Nederland zijn koper, zink en nutriënten. De concentratie van deze stoffen is relatief laag in vergelijking met internationaal onderzoek. Ook zijn deze stoffen hoofdzakelijk gebonden aan de moeilijk bezinkbare fracties. Op basis van dit vergelijkend onderzoek wordt een theoretisch aangenomen bezinkrendement van meer dan 50% nauwelijks haalbaar geacht. In combinatie met de lage valsnelheid is een rendement van orde grootte 25% meer waarschijnlijk.

Het Nationaal Park De Biesbosch is één van de grotere natuurgebieden van ons land. Onderzoek in de afgelopen veertig jaar liet echter zien dat er veel verontreinigingen in het gebied aanwezig waren, die grote invloed hadden op de insecten, vogels en zoogdieren in het gebied. Want slib werd niet meer naar zee afgevoerd, na de afsluiting van het Haringvliet. Door sanering van verontreinigingen en natuurontwikkeling lijkt het tij in de Biesbosch ten gunste te keren, aldus het bericht uit Bureau Waardenburg.

Opname van verontreinigingen door bodemorganismen en planten is mede afhankelijk van de bodemeigenschappen die de beschikbaarheid van de verontreinigingen bepalen, zoals bijvoorbeeld pH en organisch stofgehalte. In het huidige rapport wordt beschouwd in hoeverre bodemeigenschappen ook bepalend zijn voor verdere doorvergiftiging naar hogere organismen. Op basis van veldgegevens, literatuur en modelontwikkeling kan worden geconcludeerd dat de opname van zware metalen door hogere organismen als gevolg van accumulatie in de voedselketen, ook beïnvloed wordt door bodemeigenschappen. Risico’s voor hogere organismen worden daarmee niet alleen bepaald door de totaal gehaltes van verontreinigingen in de bodem, maar ook door de beschikbaarheid ervan. Op basis hiervan kan worden gesteld dat de autonome ontwikkeling van bodems op termijn tot een verandering van de risico’s van verontreinigingen voor hogere organismen kunnen leiden. Daarnaast is het zo dat maatregelen die bodemeigenschappen veranderen, bijvoorbeeld in het kader van natuurontwikkeling, indirect, en mogelijk onbedoeld, na uitvoering ook tot verandering van de risico’s van verontreinigingen kunnen leiden

Verhoogde concentraties van verontreinigingen in een bodem zijn niet direct afleesbaar in het veld. Zo zien de uiterwaarden van de Waal er landschappelijk prima uit, maar toch worden hier steenuilen gevonden met verhoogde concentraties PCB's en cadmium. Het vaststellen van risico's van verontreinigingen in natuurgebieden blijkt ingewikkeld te zijn door allerlei variaties in tijd, ruimte en ecologische structuren

Verhoogde concentraties van verontreinigingen in een bodem zijn niet direct afleesbaar in het veld. Zo zien de uiterwaarden van de Waal er landschappelijk prima uit, maar toch worden hier steenuilen gevonden met verhoogde concentraties PCB's en cadmium. Het vaststellen van risico's van verontreinigingen in natuurgebieden blijkt ingewikkeld te zijn door allerlei variaties in tijd, ruimte en ecologische structuren

Uit onderzoek op locaties met (vaak diffuse) organische verontreinigingen in de bovengrond is gebleken dat de risico's vaak lager uitvallen dan verwacht, omdat de verontreinigingen verminderd beschikbaar zijn. Sanering is hierdoor op basis van risico's niet meer noodzakelijk. Biologische beschikbaarheid van PAK is bepaald door Wageningen; voorbeelden worden gegeven voor landbodem (baggerspeciedepot met intensieve recreatie); voor waterbodem (Hollandsche IJssel)

Op drie dood gevonden oehoes is door Alterra sectie verricht om de doodsoorzaak te achterhalen en om monsters te verzamelen voor analyses van verontreinigingen. In twee oehoes uit Limburg zijn hoge concentraties PCBs en in mindere mate ook DDE aangetroffen. In een oehoe uit Twente zijn de concentraties niet uitzonderlijk hoog. De hoge concentraties in de Limburgse oehoes lijken niet alleen te kunnen worden verklaard uit voedselketen-relaties. Het is aannemelijk dat binnen de territoria van de twee vogels hogere concentraties PCBs en mogelijk ook DDE aanwezig zijn in de bodem. Hoewel het aantal vogels dat is beschouwd laag is, zijn de concentraties in de gevonden Limburgse oehoes zo hoog dat risico’s op effecten aanwezig moeten worden geacht. Gezien het voorgaande en de mogelijke risico’s voor andere fauna wordt aanvullend ecotoxicologisch onderzoek naar de herkomst van de verontreinigingen in de bodem sterk aanbevolen

Effecten op de gezondheid na blootstelling aan chemische stoffen via het milieu of de voeding zijn te kwantificeren door toepassing van het DALY-concept (Disability Adjusted Life Years). Een casus illustreert de toepassing bij het inschatten van de gezondheidseffecten na blootstelling aan stoffen via drinkwater. Een fictieve, levenslange blootstelling aan genotoxische stoffen in concentraties op de drinkwaternorm kan resulteren in een ziektelast van 0,02 tot 3 DALY per miljoen personen per jaar, wat zeer laag is in vergelijking tot de ziektelast als gevolg van andere milieufactoren. De toepassing van DALY voor chemische verontreinigingen in Nederlands drinkwater is in principe beperkt tot genotoxische stoffen.

Hoofdpunten uit het recent in definitieve vorm verschenen Praktijkdocument ROSA, en reacties hierop. Het praktijkdocument bevat vele hulpmiddelen om het bodembeleid voor mobiele verontreinigingen in de ondergrond in de praktijk te brengen. Twee vragen worden hierin beantwoord: welke stappen moet je doorlopen bij het kiezen van een bodemsaneringsvariant voor mobiele verontreinigingen. En: hoe weeg je baten en lasten van de ingreep tegen elkaar af

Bodemverontreiniging met gechloreerde oplosmiddelen vormen een algemeen probleem in Nederland en Rotterdam is daar geen uitzondering op. Het aanpakken van deze ongewilde erfenissen uit ons nijvere verleden bezorgde Rotterdam veel hoofdbrekens. Maar heeft de Rotterdamse ondergrond ons wel nodig om van deze verontreinigingen af te komen?

Groeiremmingen in roos zijn deels het gevolg van verontreinigingen in het watersysteem. UV-ontsmetting in combinatie met toegevoegde waterstofperoxide zorgt voor een schoner systeem en zichtbaar betere gewasgroei. Voorzichtigheid blijft geboden, want de waterstofperoxide moet uitgewerkt zijn voordat het gietwater de wortels bereikt. Bijsturen is lastig, omdat er geen automatische regeling bestaat. Vooralsnog blijft frequent meten met meetstrookjes noodzakelijk.

RIVM rapport:Sommige ondiepe, zandige grondwaterwinningen die worden gebruikt voor de productie van drinkwater kunnen sporen bevatten van verontreinigende stoffen en micro-organismen, afkomstig van mens of dier. Dit blijkt uit een veldonderzoek dat het RIVM heeft uitgevoerd bij vier van deze mogelijk kwetsbare winningen. De aangetroffen gehalten virussen en bacterien zijn echter veel lager dan op grond van internationale studies werd verwacht. Deze meetresultaten kunnen niet direct worden getoetst aan de kwaliteitseisen voor virussen en bacterien. Het toegestane niveau van ziekteverwekkende virussen en bacterien in drinkwater is namelijk te laag om te kunnen meten. De microbiologische veiligheid van drinkwater wordt daarom sinds enkele jaren vastgesteld met een wettelijk voorgeschreven risicoanalyse (VROM-Inspectierichtlijn 5318). Om meer duidelijkheid over de microbiologische drinkwaterkwaliteit te krijgen beveelt het RIVM aan deze risicoanalyse voor mogelijk kwetsbare grondwaterwinningen te verfijnen. Het rapport doet hiervoor een handreiking. Het gebruik van grondwater voor de bereiding van drinkwater is aantrekkelijker dan dat van oppervlaktewater. Grondwater is in de bodem in zekere mate beschermd tegen verontreinigingen vanaf het maaiveld. De concentraties van stoffen en micro-organismen die het grondwater toch bereiken worden namelijk in een bepaalde mate afgevlakt en verwijderd. Daarnaast zijn rondom winningen preventief beschermingszones ingesteld om het risico op verontreiniging vanaf het maaiveld te beperken. Zo geldt binnen het waterwingebied een algemeen verbod op activiteiten die niet direct met de productie van drinkwater te maken hebben. De resultaten van deze studie geven geen aanleiding om bij voorbaat de omvang van het waterwingebied in het landelijke beleid aan te passen., Groundwater that is abstracted for human consumption from shallow, sandy ground can hold traces of pollutants and microorganisms from human and animal sources. This can be concluded from a field study carried out by the National Institute for Public Health and the Environment (RIVM) at four of these possibly vulnerable abstraction sites. However, compared to previous international studies, the levels of viruses and bacteria found in the Netherlands were much lower than expected. The drinking water that is produced cannot be tested for its compliance with the quality standards for viruses and bacteria on these results alone. The permitted level of pathogenic viruses and bacteria in drinking water is so low that direct analysis is not possible. The microbiological safety of drinking water is therefore for several years now, determined by a risk-assessment (VROM-Directive 5318) covered by legislation. In order to gain more information on the microbiological quality of drinking water, the RIVM recommends a further refinement of this risk assessment method for groundwater abstractions that could be considered vulnerable. The present report can act as a guide for this procedure. Using groundwater for the production of drinking water is an attractive choice, compared to surface water, because the water in the soil is more or less protected from pollutants at ground level. Moreover, the concentrations of substances and microorganisms that do still reach the groundwater will be flattened and to a certain extent removed. In addition, protection zones around abstraction sites have been set to further reduce the risk of pollution at ground level. In this respect, a total ban on all activities not directly related to drinking water production is being enforced within the water collection area. The results of this field study do not indicate that the size of the water collection areas should be adjusted in national groundwater protection policy.

Waterbeheerders worden behoorlijk in beslag genomen door de monitoring van nieuwe stoffen die mogelijk van invloed zijn op de ‘gezondheid’ van het oppervlaktewater zoals geneesmiddelen. In de verkennende fase wordt vooral eerst gemeten. Het hanteren van een (beperkt) standaard analysepakket en een standaard methode om de prioritaire locaties op te sporen dragen bij aan de doelmatigheid van de monitoring en aan de vergelijkbaarheid van onderzoeksresultaten van de waterbeheerders.

Slechts 2,5 procent van al het water op aarde bestaat uit zoet water. Een constante hoeveelheid, bepaald door de natuurlijke waterkringloop. De toename van de wereldbevolking en productieprocessen betekent dat dit water almaar sneller hergebruikt moet worden. Tegelijkertijd raakt dat zoete water steeds meer vervuild met stoffen die wij niet in het drinkwater willen hebben. Het spanningsveld rond beschikbaarheid van voldoende zoet water en dus ook betrouwbaar drinkwater zal alleen maar toenemen. Kan membraantechnologie hier een oplossing bieden? En hoe staat Nederland daar in?

Vijf jaar geleden verscheen het rapport van de Doorstart A5 'Afwegingsproces Saneringsdoelstelling'. Dit rapport gaf op hoofdlijnen invulling aan het kiezen van een saneringsdoelstelling voor mobiele verontreinigingen in de ondergrond. In verschillende fasen is in het SKB-project ROSA nagedacht over een praktische invulling. Samen met probleembezitters, overheden, adviseurs, juristen en uitvoerders is geëvalueerd en gebrainstormd. De percepties bij een 'stabiele eindsituatie' of een 'haalbare saneringsdoelstelling' bleken vaak ver uiteen te liggen. Na 5 jaar, 3 fasen en 2 cursussen is ROSA afgerond. Een verhaal en enkele reacties over het volwassen worden en de vruchten. Vijf jaar ROSA: van RObuust Saneringsvarianten Afwegen naar RObuuste SaneringsAfspraken

Meten, meten en nog eens meten. Dat is in de Verenigde Staten het devies om de beveiliging van het drinkwaternet te verbeteren. Omdat in het net preventieve maatregelen vrijwel onmogelijk zijn, is een snelle detectie van verontreinigingen (Contaminant Warning System of afgekort CWS) en een snelle respons de aangewezen weg om de klant te beschermen tegen de gevolgen van aanslagen met chemische en biologische middelen. En met zo'n monitoringprogramma draag je ook bij aan de algemene verbetering van de waterkwaliteit. Dat was één van de meest in het oog springende zaken op het derde AWWA Water Security Congress dat begin april plaatsvond in Oklahoma City

In opdracht van de Directie Groene Ruimte en Recreatie van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit werd in 2003 evenals in voorgaande jaren een monitorprogramma uitgevoerd betreffende verontreinigingen in aal, ten behoeve van de Nederlandse sportvisserij. In rode aal, afkomstig van 23 locaties in het Nederlandse binnenwater, werden polychloorbifenyl (PCB), organochloor pesticide (OCP) en kwikgehalten bepaald.

In opdracht van de Directie Groene Ruimte en Recreatie van LNV werd in 2002 evenals in voorgaande jaren een monitorprogramma uitgevoerd betreffende verontreinigingen in aal, ten behoeve van de Nederlandse sportvisserij. In rode aal, afkomstig van 23 locaties in het Nederlandse binnenwater, werden polychloorbifenyl (PCB), organochloor pesticide (OCP) en kwikgehalten bepaald.

Vissen vormen vaak een vergaarbak van allerlei verontreinigingen in het milieu. Uitleg over de belangrijkste groepen verontreiniging, de normstelling voor visserijproducten m.b.t. deze stoffen (WHO-richtwaarden voor de aanvaardbare dagelijkse inname; Warenwet), en resultaten van onderzoek van het RIVO naar gehalten aan PCBs en dioxine in visserijproducten, met name paling van diverse locaties. Een te verwachten verdere verscherping van de normen zal vermoedelijk consequenties hebben voor de aalvisseij op de grote rivieren; het gebruik van sterk met dioxine verontreinigde visolie en vismeel bij het kweken van vis zou zoveel mogelijk beperkt moeten worden

Vissen vormen vaak een vergaarbak van allerlei verontreinigingen in het milieu. Uitleg over de belangrijkste groepen verontreiniging, de normstelling voor visserijproducten m.b.t. deze stoffen (WHO-richtwaarden voor de aanvaardbare dagelijkse inname; Warenwet), en resultaten van onderzoek van het RIVO naar gehalten aan PCBs en dioxine in visserijproducten, met name paling van diverse locaties. Een te verwachten verdere verscherping van de normen zal vermoedelijk consequenties hebben voor de aalvisseij op de grote rivieren; het gebruik van sterk met dioxine verontreinigde visolie en vismeel bij het kweken van vis zou zoveel mogelijk beperkt moeten worden

In bodemvocht en grondwater opgeloste organische stof kan de mobiliteit en het transport van verontreinigingen sterk verhogen. Om het verspreidingsrisico van een verontreiniging in te schatten is de huidige methode daarom niet geschikt en wordt een andere methode voorgesteld. Daarbij wordt een locatiespecifieke Kd (bodem-water-verdelingsconstante) bepaald.

Als een van de grootste organisaties van Nederland heeft Defensie begin 1991 een plan van aanpak gepresenteerd om de bodemverontreinigingen op defensieterreinen op te heffen. Dit Bodemsaneringsprogramma Defensie 1991 is gebaseerd op een uitgevoerde inventarisatie van potentiële bodemverontreinigingsbronnen. Nu alle verdachte plaatsen zijn geïnventariseerd, kan met grote zekerheid worden aangenomen dat 95% van de verontreinigingen in kaart kan worden gebracht. Naar verwachting zullen in 1992 alle terreinen oriënterend onderzocht zijn. Naar aanleiding van de thans bekende onderzoeksresultaten houdt Defensie rekening met een kleine 1000 te saneren verontreinigingen.

Vertical flow filters (unplanted) and vertical flow constructed wetlands (planted), simple and inexpensive technologies to treat effectively volatile organic compounds (VOCs) contaminated water, consist of containers filled with granular material which is intermittently fed with contaminated water. Contaminants are removed from the water percolating through the filter due to a combination of biodegradation, volatilization and root uptake as the main removal processes. While biodegradation is the desired process, volatile emission might restrict the application of such systems. The focus of this thesis is on the assessment and quantification of individual removal processes in pilot-scale outdoor vertical filters and wetlands, located in Leuna, Germany used for VOCs contaminated groundwater treatment. Numerical reactive transport simulations were performed to extrapolate findings from a pilot-scale intermittently loaded system used for domestic waste water treatment to predict the performance of such a system for treatment of water containing ammonium and two VOCs: benzene and methyl tertiary butyl ether – MTBE. Model simulations considered aerobic degradation and volatilization assuming different scenarios. Model results predicted depth and frequency of the intermittent water loading, as well as the degradation kinetics and material properties are relevant for the contribution of the individual processes to total VOCs removal. An appropriate combination of injection depth and composition of the filter material would result in increasing biodegradation enhanced by oxygen recharge, at a limited emission of volatiles. For a selected pilot-scale vertical flow filter in Leuna, benzene and MTBE volatilization and biodegradation were investigated by a combination of field measurements and conservative numerical model simulations. Non-reactive tracer tests and flow rate measurements showed highly transient flow and heterogeneous transport regime in this filter system. Radon

N.a.v. onderzoek door de AID van biologische diervoeders in 2006 en 2007, waaruit bleek dat in een deel van de onderzochte maïs producten een kleine hoeveelheid soja zat is een retrospectief monster onderzoek, van in 2008 genomen monsters, opgezet om te inventariseren of er, en zo ja de mate waarin en op welk moment, contaminatie heeft plaatsgevonden van non-ggo partijen met ggo bestanddelen. Hiervoor zijn door de VWA in 2008 72 monsters maïs diervoeder bemonsterd en vervolgens door het RIKILT onderzocht op de aanwezigheid van ggo’s. Monstername door de VWA werd uitgevoerd volgens Richtlijn 76/371/EG.

een verkennende studie van de wetenschappelijke literatuur naar het voorkomen en de mogelijke risico’s van hormoonverstorende stoffen (inclusief hormonen) en diergeneesmiddelen in het bodemmilieu. De belangrijkste conclusie is dat er nog veel onbekend is over het voorkomen van deze stoffen in de bodem. Dit komt vooral doordat er zeer weinig metingen zijn verricht. Omdat er geen inzicht bestaat in de concentratieniveaus en ook nauwelijks in de effecten, zijn de risico’s van deze stoffen voor bodemgezondheid, voedselkwaliteit en de gezondheid van landbouwhuisdieren moeilijk in te schatten. Verder is de omvang van de verontreiniging met de meeste van deze stoffen onbekend en kan dus de schaal van de problematiek moeilijk worden vastgesteld

In opdracht van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit wordt sinds een aantal jaren een monitorprogramma uitgevoerd dat gericht is op de verontreiniging van door sportvissers meegenomen vis met contaminanten als polychloorbifenylen (PCBs), organochloor-pesticiden (OCPs) en kwik. Deze contaminanten worden bepaald in rode aal (Anguilla anguilla ) afkomstig van 23 locaties in het Nederlandse binnenwater. De resultaten worden jaarlijks gerapporteerd aan de databank van het Kwaliteitsprogramma Agrarische Producten (KAP). In 2004 is van twee locaties een monster snoekbaars verkregen of bemonsterd, te weten het IJsselmeer en het Hollands Diep. De bemonstering van 25 stuks snoekbaars bij enkele hengelsportwedstrijden was enkele jaren geleden nog mogelijk, maar stuit op steeds grotere bezwaren van de sportvissers. In dit rapport konden daarom slechts van twee locaties de kwikgehalten in snoekbaars vermeld worden

Met het door RIZA ontwikkelde computerprogramma voor ecotoxicologische risicobeoordeling OMEGA (Optimal modelling for ecotoxicological assessment) kunnen de nadelige effecten van verontreiniging van water en sediment op planten, dieren en populaties voorspeld worden. Dit is van belang omdat normoverschrijding op zich (maximaal toelaatbaar risico, MTR) nog niet zo veel zegt over de effecten voor organismen in het veld. OMEGA bestaat uit vijf stappen: (1) beoordeling van de milieukwaliteit aan de hand van normen, (2) berekening van de potentieel aangetaste fractie soorten, (3) bepaling van de gevoelige soorten of soortgroepen, (4) berekening van accumulatie in voedselketens, (5) ontwikkeling van populaties