Search

Les asticots constituent une source protéinique bénéfique pour l’alimentation des animaux monogastriques d’élevage. Cependant, leur production en oviposition naturelle des mouches peut avoir un impact négatif pour l’environnement et engendrer des dangers microbiologiques pour l’homme et les animaux. Afin d’évaluer l’abondance des mouches et la dissémination d’agents pathogènes associées à un système de production d’asticots, un dispositif de piégeage de détection de mouches a été mis en place et la charge microbienne de trois potentiels types de substrat ainsi que celle des asticots qui y étaient produits ont été déterminées. Il n’existe aucune différence significative (p> 0,05) entre l’effectif des mouches dans un système de production d’asticots et celui de l’environnement immédiat du lieu de production. Les analyses microbiologiques ont montré que les trois types de substrat renferment les coliformes totaux, les coliformes fécaux et la flore aérobie mésophile totale avant et après la production. Toutefois, les asticots avaient une qualité microbiologique satisfaisante avec des charges microbiennes moyennes largement inférieures à celles des substrats post-production. Il est indispensable que les aviculteurs traditionnels optent pour l’utilisation des substrats moins répugnants afin d’éviter la diffusion des odeurs nauséabondes dans l’environnement immédiat du lieu de production. English title: Fly’s populations and dissemination of pathogens agents in a maggot production system for livestock farming during harmattan Maggots are a beneficial protein source for feeding monogastric animals of rearing. However, their production by natural oviposition of flies can induce an environmental impact and microbiological hazards for both animals and humans. In order to access the abundance of flies and the spread of pathogens agents in a maggot production system, a fly detection trapping device was set up and the microbial load of three potential types of substrate as well as their produced maggots were determined. There is no significant difference (p > 0.05) between the number of flies in a maggot production system and that of the surrounding area. Microbiological analyzes showed that all three types of substrate contained total coliforms, fecal coliforms and total mesophilic aerobic flora before and after production. However, the maggots had an acceptable microbiological quality with average microbial loads much lower than those of post-production substrates. It is essential that traditional poultry farmers opt for the use of less repugnant substrates in order to avoid the diffusion of nauseous odors in the immediate environment of the place of production.

International audience; Ces dernières années les facteurs humains sont devenus une variable de plus en plus décisive dans l'organisation des processus de production de l'industrie manufacturière. Le déploiement futur de systèmes cyberphysiques de production impose une meilleure prise en compte de ces objectifs, à la fois en termes prévisionnels qu'en temps-réel. Dans cet article, nous proposons une revue des différentes méthodes d'évaluation ergonomique et une évaluation des possibilités pour intégrer les variables ergonomiques dans les processus d'optimisation de l'affectation des opérations de production. Une large variété d'outils et de méthodes ont été développés afin de mesurer et d'évaluer les risques à la fois physiques mais aussi psycho-sociaux dans un environnement de travail. Nous effectuons alors une revue des principales méthodes décrites dans la littérature, catégorisées en trois principales sections : les méthodes d'observation, les méthodes d'auto-évaluation et celles basées sur les mesures. Cette grande diversité de méthodes d'évaluation est directement liée à la flexibilité requise par les experts de la santé pour analyser précisément les différentes situations sur le terrain. La plupart des méthodes d'ordonnancement des tâches prenant en compte l'ergonomie qui ont été examinées utilisent une méthode de mesure différente, ce qui rend difficile une comparaison de l'efficacité d'une possible optimisation.

International audience; En 2011, lors du salon de la technologie industrielle à Hanovre, un nouveau concept d'industrie a été mis en évidence pour la première fois. Ce nouveau concept est celui de l'industrie 4.0, qui constitue une sorte de nouvelle révolution industrielle ayant pour objectifs de mettre en place des usines dites intelligentes pouvant améliorer nettement la productivité et aussi s'adapter aux changements dans la production. Le projet européen COROT se lance dans cette optique d'industrie du futur. Ainsi ce projet consiste à la mise en place d'un atelier de production flexible, avec des robots collaboratifs autonomes évoluant dans le même milieu. Ce papier, propose une méthode qui permettra de superviser et de faire fonctionner d'une façon optimale cette flotte de robots collaboratifs.

Les économies de transition qui sont passées de l’économie centralement planifiée à l’économie de marché donnent aujourd’hui la priorité au développement des systèmes productifs locaux (au sens marshallien du terme). La reconversion de ces systèmes, conduit à l’émergence d’un véritable potentiel scientifique et technique grâce aux relations de proximité et aux effets externes, ce qui montre aux anciens pays centralement planifiés des nouvelles perspectives de développement. D’où l’importance de l’émergence des milieux innovateurs qui contribue à la dynamisation du développement local en s’appuyant sur l’entrepreneuriat et l’innovation. Dans cet article, nous tenons à expliquer comment la transition économique a contribué à la reconversion de systèmes productifs locaux dans les pays centralement planifiés. Nous montrerons également quel rôle a pris l’Etat dans ce processus en mettant l’accent sur les politiques de reconversion et de développement des territoires qui cherchent à émerger des milieux innovateurs. En conclusion, nous reviendrons sur les conséquences de la mise en place de ces politiques dans les anciens pays centralement planifiés. Today the transition economies from a centrally planned economy to a market economy are giving more and more priority to the development of their local systems of production. By favoring the emergence of a genuine scientific and technical potential, thanks to the proximity and to the external effects it generates, the reconversion of these systems of production shows to former centrally planned countries new perspectives of development. Here appears then the importance of the emergence of innovative milieus which contribute to the reinforcement of local development through entrepreneurship and innovation. Within former centrally planned countries these milieus could develop provided that the local economic policy guarantees local innovating capabilities by offering favorable scientific and technical resources. In this paper we intend to explain how the economic transition contributed to the redeployment of local systems of production in the centrally planned countries. We will also show the role played by the State in this process by emphasizing on the territorial redeployment policies which seek the emergence of innovative milieus. In the conclusion we will concentrate on the consequences of the application of these policies within the former centrally planned countries.

ÖZET Bu çalışma ile bir üretim sisteminin kalitesinin iyileştirilmesi amaçlanmıştır. Kaliteden anlaşılan meydana getirilen ürünün müşterinin beklentilerine olan uygunluğudur. Ama, yaptığımız bu tanımlamanın maliyetlere vurgu yapmıyor olması çok şeyi değiştirmektedir. Çünkü kalitenin müşteri beklentilerine cevap vermesi kadar, bunun ne pahasına gerçekleştirildiği de önemlidir. Bu hangi çalışma araçları ile kalitenin sürekli bir şekilde sağlanıp sağlanamayacağı, ve bu kalitenin sağlanması için yatırım yapmanın uygun olduğu hallerde bu yatırımın dönüşünün hangi ölçüde mümkün olduğuyla da alakalıdır. Bu sorun anlaşıldıktan sonra bize düşen görev de bunun nasıl sağlanacağını çözmek olacaktır. Kalite, çalışmamız endüstriyel bir üretime kazandırılması gereken bir özellik olma niteliği ile dahil olacaktır. Üretim sistemi olarak çalışmamızda bakır telin emayelenmesi incelenecektir. Öyleyse amacımız da, müşterinin bu üründen duyduğu memnuniyeti, maliyet kısıtmı göz önünde bulundurarak arttırmak olacaktır. Çalışmamızı ürünün şu özellikleri ile sınırlandıracağız : ` Kalınlık, süneklik, ve kaplamanın kalitesi`. Bu özellikler arasında, birinciyi niceliksel bir kalite diye adlandırırken, son ikisini niteliksel özellik olarak düşünebiliriz. Bu sebeple, bu özellikleri ölçmek, karar vermek ve kalitelerini arttırmak için farklı yöntemlerden yararlanmamız gerekecektir. Bu nedenledir ki, bu çalışmanın 2 bölümden oluştuğunu söyleyebiliriz : Birincisi ürünün niteliksel özellilerinin, ikincisi de niceliksel özelliklerinin iyileştirilmesine adanmıştır. Niteliksel özelliklerin ölçülmesi, niceliksel özelliklerden fa xlı olarak, her zamam zor olmuştur ve niceliksel özelliklerde olduğu kadar güvenli ve hassas olamamaktadır. Endüstriyel kolların çoğunda, ve bizim çalışma alanımızda, hassas bir ölçüm yapmanınmaliyeti her zaman çok fazladır. Bu sebeledir ki, ölçümlerin öznellik kazanması kaçınılmazdır, sonuç olarak da değişken yapılı, çalışmamızda `bulanık` diye adlandıracağımız veriler ortaya çıkmaktadır. Sayılan nedenlerden dolayı, niteliksel özellikler üzerinde yaptığımız çalışmalarda, yapay zekanın konulan arasında olan `bulanık mantık` işletilmiştir. Bu nedenle ikinci bölüm, bulanık mantığın kullanılmasına temel teşkil edecek olan bulanık sayılarla başlamaktadır. Bulanık sayıların farklı tanımlarının verilmeye başlanması ile bulanık ve klasik uzaylar arasındaki farklar da farkedilmeye başlar. Karar alma esnasmda kullanılacağından `üçgen bulanık sayı` üzerinde de ağırlıkla durulur. Tanımların devamında da, bu tekniğin kullanılması sırasında şüphesiz yararlanılacak olan `bulanık sayıların aritmetiği` okuyucuya tanıtılacaktır. Bulanık sayılar aracılığıyla `bulanık kümeler` de artık mümkün olmuş, çalışmanın bu aşamasında okuyucu artık klasik küme ve bir kümeye ait olma kavramının yam sura, bir kümeye `bir miktar ait olma` kavramı ile tanışmaya hazırdır. Bir küme ve o kümenin elemanı tanımlanırken, artık elemanın o kümeye olan aitlik derecesinden söz edilmektedir. Bu da bir cins ikili bağıntı kavramım beraberinde getirmektedir, ama bağıntılara geçmeden önce çalışmamızda bulanık kümelerin özellikleri ve bu özellikler doğrultusunda kümeler arasında yapılacak işlemlerin nasıl gerçekleştirilmesi gerektiği anlatılmaktadır. Bulanık bağıntılar ve önermeler arasındaki ilişkilerin nasıl kurulduğu da en sonunda bize bulanık mantığın oluşturulmasını sağlayacaktır. Bu sayede de bulanık mantık ile bir sistem kontrol modeli geliştirebilecektir. Kontrol modelimiz 5 aşamadan oluşmaktadır: `Kontrol parametrelerinin modellenmesi, koşullu yasaların oluşturulması, sayısallaştırma, çözümleme ve bulanıklığın tersine çevrilmesidir`. Bu aşamalar da belirlendikten sonra modelin uygulanma safhasına geçilecektir. Seçilen iki girdi için, bunlar kaplamanın rengi ve telin sünekliğidir, bir çıku elde edilir, bu da firm sıcaklığıdır ve sistemin kalitesinin arttırılması için yapılacak ayarlamalardan biri olacaktır. XVÇalışmanın bir sonraki ana başlığı niceliksel kalitenin arttırılmasıdır. Ürünün bu özelliği belirlenebilir olduğundan, bu bölümde istatiksel kalite kontrol yaklaşımından faydalanılmaktadır. îstatiksel kalite yaklaşımı bir şoförün otomobilim idare etmesine benzemektedir. Bu kişi otomobili kullanırken ilk olarak motorun istediği gibi çalışmasını sonra da aracın yolda kalmasını ve hiçbir kazanın meydana gelmemesini ister. Bunun için de önüne çıkacak zorluklan önceden tahmin etmeye çalışacaktır. Bir üretim esnasında da istenilen benzerdir, mühendis sadece toleranslar ile ilgilenmez. Üretim sürecini yönetebilmeyi ve istenmeyen bir duruma yol açacak bir durumun meydana gelmesini önceden önlemeye de çalışır. Üretim süreci kontrol altına alındıktan sonra da gerçekleşen üretimin istenilen sınırların içinde olup olmadığını dikkate alır. Bu aşamada kullanılacak araçların başmda da istatistik gelecektir, böylelikle süreç hem ölçülebilir hem de kontrol edilebilir olacaktır. Amaç, üretimi iyi tanımak ve üretilen ürünlerin istenilene uygun olmasıdır. Böylelikle istatiksel kalite yöntemi ile, daha önceden tahmin edilemeyen, dahası kontrol altında olmayan bir süreçten, kontrolümüz altında olan ve geliştirilebilen bir sürece geçiş sağlanmış olacaktır. Bu sebeple çalışmamızın ikinci bölümü de bu konuya ayrılmıştır. Bu yüzden `önceden belirlenmiş olana nasıl uygun üretim yapabilirim?` sorusu iki alt soruya aynlmaktadır. İstatiksel kalite yöntemi ile ürünümüzün kalitesini arttırmamız açısından bu sorulara verilecek cevaplar ve ardından sıralanacak önermeler bizim için büyük önem arz etmektedir. Bu iki alt soruya dönecek olursak : 1. Bir üretim yönteminin ürünün temel özelliklerinden her birini belirlenen aralıklarda gerçekleştirip gerçekleştiremeyeceği nasıl belirlenebilir? 2. Ürünün değişikliğinin sabit kalacağından nasıl emin olunabilir ya da kalması için ne yapılabilir? xvıBirinci soruya verilecek cevap kullanılacak yöntemin istenilen şuurlara ne kadar yeterli olduğunda yatmaktadır. Kullanılacak yöntemin ürünün her özelliği için verilen aralıklara uygun üretimi geçekleştirip gerçekleştiremeyeceği ile ilgilidir. İkinci soruya verilecek cevap ise istenmeyen bir durumda ortaya çıkabilecek anormalliklerin istatiksel kalite yöntemi ile ne kadar kontrol altına alınabileceği ile ilgilidir. Bu da sürecin önceden sıfır hataya ulaşılıncaya kadar sabit ve önceden kestirilebilir olarak tasarlanması ile sağlanabilecektir. Üründen çok yöntem ön plandadır. Ürünün özelliğini etkileyebilcek bir çok etken yer almaktadır, bizim çalışmamızın bu kısmı ile gerçekleştirmek istediğimiz de sürecin daha iyi izlenmesini gerçekleştirerek bu etkenler devreye girdiğinde olası değişiklikleri önceden görebilmek, böylece zamanında müdahalede bulunmak ve süreci istenilen şuurlar içerisine döndürmek suretiyle tekrardan kaliteyi sağlamaktır. Bu etkenleri saymak gerekirse : - Üretim yönteminin kendisi: Titreşimler vs.. - Malzeme - Ortam - İş Gücü - Yöntemler - Ölçme sistemi Çalışmanın devamında, ileriki konularda çok sık olarak kullanılacak olan istatiksel konularının bir hatırlatılması yapılmaktadır. Bu bölümde özellikle normal dağılım, örnek uzay seçimi, seçilen örnekler üzerinden dağılmam parametrelerinin nasıl tahmin edilebileceği üzerinde durulmaktadır. Uygunluk problemi ve istatistik arasındaki bağ doğal olarak dağılımlardan doğmaktadır. Yapılan üretim sonucunda alınacak örneklerden sağlanan veriler doğal olarak aynı olmamakla beraber bir dağılım oluşturacaklardır. Bu dağılunlann daha önceden belirtilen tekmJderle incelenmesi sonucunda dağılımın karakteristiği hakkında bilgi sahibi olunabilmektedir. xvııDağılımların incelenmesi ve istenilene uygunluğunun belirlenmesi aşamasında da doğal olarak niceliksel yöntemlerden yararlanılacaktır. Bu amaçla daha önceden geliştirilmiş olan yeterlilik göstergeleri nden fayadalanma yoluna gidilmiştir. Bunlar : - Yöntem yeterlilik katsayısı (CAM), - Üretimin durum ve dağılım katsayısı (CPK), - Kontrol yöntemi yeterlilik katsayısı (CMC). Üretim süreci üzerine yürüteceğimiz çalışmalar bu süreçlerin parametrelerine ilişkin olacaktır, bu yüzden de dağılım parametreleri hakkında yapılacak tahminler büyük önem taşımaktadır. Oluşturulacak istatiksel bir model ile bu parametrelerin daha doğru tahmin edilebilmesi amaçlanacaktır. Oluşturulan model normal dağılım varsayımı altında çalışmakla beraber, bu varsayımın nedenlerinden de söz edilecektir. Bu model ile üretim sürecinin ait olduğu varsayılan dağılımın parametreleri daha doğru tahmin edilebilmekte, böylelikle sürecin kontrolü ve istenilen kaliteye ulaşılması daha hassas bir şekilde mümkün olabilmektedir. Bölümün sonunda yeni geliştirilen metod ile elde edilen sonuçlar duyurulurken, metodun güçlü ve zayıf yönleri de vurgulanmaktadır. Çalışmanın sonuç bölümünde ise daha önce üzerinde çalışılan örnekler uyarınca kalitenin arttırılması için nasıl bir kontrol parametresi oluşturulması gerektiği irdelenmektedir. Daha derin çalışmalar için ne gibi çalışmaların yürütülebileceği de yine bu bölümün sonunda yer almaktadır. xvuı RESUME Le but de ce travail est l'amelioration de la qualite d'un systeme de production. De la qualite, on comprend dans cette etude la conformite du produit aux attentes reelles du client. Mais, il est regrettable que cette definition ne fasse pas expressement reference aux coûts et aux delais. En effet, la qualite n'a de sens que rapportee aux coûts et aux delais. II s'agit de savoir comment, â moyenş quasi-constants, ameliorer les caracteristiques du produit, et dans le cas ou il faudrait investir, quel retour d'investissement est-on en droit d'attendre. Une fois la definition de la qualite est comprise, l'important est de savoir comment l'obtenir Dans ce travail, la notion de la qualite va etre traitee du cote de son implementation dans 1' Industrie. Le sujet envisage pour le systeme de production est l'emaillage du fil de cuivre, done le but sera d'augmenter la satisfaction du client du point de vu de notre produit. Dans le travail, on se contente settlement des caracteristiques suivantes : « L'epaisseur, la ductilite et la qualite de la couverture ». Parmi ces caracteres, la premiere peut etre envisaged comme une qualite quantitative, tandis que les deux dernieres comme des qualites qualitatives. Done pour mesurer, juger et anteliorer ces qualites il faut evidemment des outils ou des methodes differentes. Pour cette raison, ce travail consiste en 2 chapitres : l'un qui est consacre â ramelioration des qualites qualitatives, et l'autre â la qualite quantitative du produit. Les qualites qualitatives, contrairement aux qualites quantitatives, sont toujours difficiles â mesurer, et ne peuvent pas etre aussi fiables. Parmi la plupart des industries, et dans notre domaine d' etude, une mesure exacte de ces qualites coûte toujours treschere. Pour cette raison, les mesures se font toujours subjectivement, et leurs donnees sont evidemment floues. Par consequent, dans cette £tude, pour les qualites qualitatives il a ?ie choisit 1'utilisation de la logique floue. On commence d'abord par expliquer ce que sont les nombres flous qui sont les bases et les outils indispensables de la logique floue. On commence aussi voir peu â peu la difference entre la logique floue et la logique classique. On presente les differents types de nombres flous et â la suite on se concentre sur les nombres triangulaires dont on va se servir le plus frequemment. On continue par definir les calculs des nombres flous, qu'on va se servir au cours de la prise de decision. Les nombres flous ouvrent la porte aux ensembles flous qui apportent une differente approche a la notion de l'ensemble. Puisqu'on ne peut plus parler d'une appartenance stricte â un ensemble. On va definir un element de l'ensemble avec son degre* d' appartenance. Done on peut envisager une sorte de relation, et avant de passer aux relations floues, on explique aussi les calculs des ensembles flous et leurs proprietes. On continue par definir les relations floues qu'on va se servir lors de la logique floue. II faudra aussi des differentes definitions des variables linguistiques et des compositions des propositions, et â la fin on sera capable de parler du raisonnement approximatif. Grace au raisonnement approximatif, on pourra ötablir un modele pour prendre decision par la logique floue, ensuite on va representer un modele par le contröle de la logique floue qui contient 5 etapes : « Mod&isation des parametres de contröle, les lois si...alors, revaluation, la resolution et la defuzification.» Ensuite vient l'application de ce modele pour deux entrees « la couleur et la ductilite », on obtient une sortie « le degre de la temperature » qu'on va se servir pour le reglage definitif du systeme plus tard dans la conclusion. xuOn continue â 1' etude par 1' amelioration de la qualite quantitative, qu'on peut nommer aussi la deuxieme partie du travail. Cette qualite etant mieux d&erminable, dans cette partie on se sert de la demarche M.S. P. La demarche M.S. P. vise â maîtriser le processus comme un conducteur cherche a maîtriser un vehicule. Lorsqu'un conducteur maîtrise son vehicule, son principal souci est que l'engin se comporte comme il le desire, et qu'aucune embardee ne se produise. Pour un processus, il en est de mâme. Maîtriser un processus ne necessite pas de garder son regard fixe sur les tolerances (les bas-cötes de la route), mais de chercher â le piloter en connaissant et eliminant les causes d'embardee (suivre une trajectoire). Le processus doit etre previsible. Une fois qu'il est maîtris6, si le moyen et la specification sont compatibles (une route suffisamment large pour la voiture), les pieces seront conformes. La M.S. P. va done avoir pour but de passer d'un processus non previsible â un processus maîtrise. On continue ensuite en rappelant aux lecteurs quelques definitions statistiques, â la suite du quel on passe â definition de la notion de capability. Le lien de la conformite avec la statistique reside evidemment dans la notion de dispersion. Sous la rubrique suivante on parlera de la notion de dispersion ; de la dispersion intrinseque, de production et de mesure. Pour pouvoir faire une analyse rigoureuse de ces donnees, on va se servir des indicateurs de capability qui sont : « Coefficient d'aptitude des moyens (CAM), coefficient de position et de dispersion de la production (CPK), coefficient d'aptitude du moyen de controle (CMC) ». Les etudes de capability concerne Pestimation des parametres statistiques, et surtout 1' estimation des limites de tolerance. En construisant un modele statistique on essaiera de faire une estimation plus exacte de la dispersion de production, qui nous aidera beaucoup a maîtriser le processus, qui est le but essentiel de cette etude. Finalement, on essaiera de produire une sortie de commande â propos de la vitesse angulaire du systeme. Et on va finir 1'etude en presentant les sorties de commande. xm 92

For several years, the context of globalization and increased competition have defined a new economic and industrial companies for production of goods. Indeed, these companies are confronted daily with the control and performance enhancement of all their processes to ensure their sustainability and competitiveness. Due to the opening of markets and increased competition, several concurrent phenomena occur. Firstly, the phenomenon most notable clients' expectations more and more strong, not only regarding the price and quality, but also on innovation of products and their availability. In such situations we propose to follow the variability of the process through the integration of Six Sigma, to detect evidence of significant change in variability. The main objective of Six Sigma is to increase profitability by reducing waste, while having the client's interest at heart. It is a statistical measure of process performance that can determine with precision the quality of products or services. Six Sigma is a management system that grows the fastest in the industry today. Centered on a powerful problem solving methodology and process optimization. The Power of Six Sigma is the application of statistical tools in the context of a structured and easy to implement. These tools, used most often in an operational environment of production, also apply to all processes, including administrative. The aim of our research is to provide an operational vision, structured through the integration of Six Sigma tools based multicriteria decision support to improve a production system, this translates to understand and know how to optimize production processes in order to reduce the number of defects and process variability. The proposed methodology is applied to society SIDILEC International specializes in the manufacture of electrical wiring harnesses for the manufacturers of cars with and without a license. The automotive industry is changing at a speed of more and more important. Indeed, the rapidly changing techniques and technologies along with an explosion of information technology, has put companies face fierce competition. Faced with this situation, the company must strive to turn the search for a better approach to enable it to achieve the desired level of competitiveness and customer satisfaction. The work takes place in a production facility that specializes in the design and manufacture of electric wiring harnesses for automotive and railway industries. Upon completion of this work, we consider that our objectives identified in the theoretical support are well made and justified under this chapter practice. The integration of Six Sigma tools based on multicriteria decision support to improve a production process is completely accomplished and that means understanding and knowing how to improve a production process in order to reduce the number of defects and process variability., Depuis plusieurs années, le contexte de mondialisation et l'accroissement de la concurrence ont défini un nouvel ordre économique et industriel pour les entreprises de production de biens. En effet, ces entreprises sont quotidiennement confrontées à la maîtrise et à l'amélioration des performances de l'ensemble de leurs processus afin de garantir leur pérennité et leur compétitivité. En raison de l'ouverture des marchés et de la concurrence accrue, plusieurs phénomènes concourants ont lieu. Tout d'abord, le phénomène le plus notable concerne l'attente des clients de plus en plus forte, non seulement en ce qui concerne le prix et la qualité, mais également sur l'innovation des produits ainsi que sur leur disponibilité. Dans de telles situations nous proposons de suivre la variabilité du processus par l'intégration de la méthode Six Sigma, afin de détecter toute preuve de changement significatif de la variabilité. L'objectif principal de Six Sigma est d'augmenter la rentabilité de l'entreprise en réduisant le gaspillage, tout en ayant l'intérêt du client à coeur. Elle est aussi une mesure statistique de la performance des processus qui permet de déterminer avec une grande précision la qualité des produits ou services. Six Sigma est le système de management qui se développe le plus vite aujourd'hui dans l'industrie. Centré sur une puissante méthodologie de résolution de problème et d'optimisation des processus. La puissance de Six Sigma vient de l'application d'outils statistiques dans le contexte d'une méthodologie structurée et facile à mettre en oeuvre. Ces outils, utilisés le plus souvent dans un environnement opérationnel de production, s'appliquent égalemen t à tous les processus, y compris administratifs. L'objectif de notre travail de recherche, est de fournir une vision opérationnelle, structurée à travers l'intégration de la méthodologie Six Sigma basée sur les outils multicritères d'aide à la décision afin d'améliorer un système de production, cela se traduit par comprendre et savoir comment optimiser les processus de production dans le but de réduire le nombre de défauts et la variabilité des processus. La méthodologie proposé est appliqué au sein de la société SIDILEC international spécialisée dans la fabrication des faisceaux de câbles électriques pour les constructeurs des voitures avec et sans permis. Le secteur automobile évolue à une vitesse de plus en plus importante. En effet, l'évolution rapide des techniques et des technologies accompagnée d'une explosion de l'informatique, a mis les entreprises face à une concurrence acharnée. Face à cette situation, l'entreprise doit tourner son souci vers la recherche d'une meilleure démarche lui permettant d'atteindre le niveau de compétitivité recherché et de satisfaire les clients. Les travaux se déroulent dans une usine de production spécialisée dans l'étude et la réalisation de faisceaux de câbles électriques pour les secteurs industriels automobiles et ferroviaires. Au terme de ce travail, nous considérons que nos objectifs identifiés dans le support théorique sont bien réalisés et justifiés dans le cadre de ce chapitre pratique. L'intégration de la méthode Six Sigma basée sur les outils multicritères d'aide à la décision pour améliorer un processus de production est parfaitement accomplie et cela se traduit par comprendre et savoir comment améliorer un processus de production dans le but de réduire le nombre de défauts et la variabilité des processus.

L'invention concerne un procédé de fixation de CO2 et de traitement de déchets organiques, dans lequel on traite des microorganismes (105) issus d'une culture phytoplanctonique et des déchets organiques (104) dans un réacteur d'hydrolyse (101); on traite au moins une partie d'un effluent liquide (109) sortant du réacteur d'hydrolyse dans un réacteur de méthanisation (102); on traite une phase liquide (127) et du biogaz à épurer (110) sortant de l'étape (a") dans une unité de culture de microorganismes phytoplanctoniques (103); on injecte un effluent gazeux (113) contenant du CO2 dans l'unité de culture de microorganismes phytoplanctoniques; on maintient une concentration en NH3 inférieure à 0,5 g/L dans le réacteur de méthanisation; et on récupère un biogaz enrichi en méthane au sortir de l'unité de culture de microorganismes phytoplanctoniques. L'invention concerne également un système pour mettre en œuvre ce procédé.

Özet Günümüzde küreselleşmeyle birlikte artan rekabet, üretim sektöründe faliyet gösteren firmaları ürün çeşitlerini artırmaya ve talepteki değişimlere zamanında cevap verebilecek ve yüksek kalitede ürün elde edecek şekilde imalat yapmaya zorlamıştır. Esnek İmalat Sistemleri (EİS) üreticilerin bu ölçütleri yakalamasını sağlayan sistemlerdir. Bu tür sistemler robotlar, bilgisayar kontrollü tezgahlar, otomatik malzeme taşıma sistemleri, yönetici bilgisayarlar gibi yüksek teknoloji bileşenlerinden oluşur. EİS sayesinde ürün çeşitliliği, yüksek kalite, hazırlık maliyetlerinde azalma ve yan mamul stok seviyesinin düşmesi sağlanır. Ancak ileri teknoloji yatırımlarının yüksek maliyetli olması sebebiyle yatırım karan verilirken elde edilen faydalann tamamının dikkate alınması ve değerlendirilmesi gerekir. Son yıllarda EİS'lerin değerlendirilmesi ve seçilmesi ile ilgili çok sayıda bilimsel makale hazırlanmıştır. Literatürde ileri teknoloji yatınmlannı değerlendirmek için önerilen yöntemler ekonomik, stratejik ve analitik yöntemler olmak üzere üç ana grupta toplanabilir. Geri ödeme süresi, iskontolanmış nakit akışı analizi, fayda/maliyet analizi ve yatınmın getirişi (ROI) gibi teknikleri içeren ekonomik yöntemler ileri imalat teknolojilerinin değerlendirilmesinde yaygın kullanım görmektedir. Pratikte bu tekniklerin kullanılmasının temel nedeni veri toplamanın ve uygulamanın kolay ve herkes tarafından rahatça anlaşılabilir olmasıdır. Ancak bu tür yaklaşımlann, ekonomik olmayan ve stratejik etmenleri değerlendirme dışında tutması gibi önemli bir dezavantajı mevcuttur. Bu yöntemlerin bir diğer olumsuzluğu da böylesine önemli yatırımları tek bir açıdan değerlendirmesi ve ileri imalat sistemlerinin birden fazla olan faydalanm göz ardı etmesidir. Son yıllarda ekonomik yöntemlerde stratejik faydalan da ölçülebilir nakit akışına dönüştürme çalışmalan yapılmıştır. Bulamk kümeler teorisi bu vıııçalışmaların yapılmasında kullanılan önemli araçlardan biridir. Bu tür güncel yöntemlere literatürde modifiye edilmiş iskontolu nakit akış analizi adı verilmektedir. Stratejik değerlendirme yöntemleri, ekonomik ve analitik yöntemlere göre daha az teknik veri içerir ve daha çok bu yöntemlerle beraber kullanılır. Stratejik yaklaşımın avantajı, analizin işletmenin direkt olarak hedeflerine göre yapılmasıdır. Sadece uzun vadeli hedeflere göre değerlendirilme yapılması stratejik yaklaşımların en önemli dezavantajıdır; bu nedenle stratejik yaklaşımla değerlendirilme yapıldığında beraberinde analitik veya ekonomik değerlendirme de uygulanmalıdır. Analitik yaklaşım, ağırlıklı olarak kantitatif bir yapıya sahip olmakla birlikte ekonomik yöntemlerden daha karmaşıktır ve daha fazla veriye gereksinim gösterir. Ayrıca belirsizlik ve birden çok ölçüt analitik yöntemler kullanıldığında modele dahil edilebilir. Analitik yöntemlerin avantajı daha gerçekçi, birçok etmeni dikkate alan ve aym zamanda sübjektif ölçütleri de içeren modellerin kurulabilmesidir. Analitik yöntemlere örnek olarak risk analizi, değer analizi, derecelendirme yöntemleri ve matematik programlama yöntemleri verilebilir. 1980'li yıllarda tek hedef fonksiyonlu matematik modelleme çalışmaları ve çeşitli derecelendirme yöntemleri uygulamaları literatürde yer almıştır. Derecelendirme yöntemi olarak en çok kullanılan yöntemlerden biri Analitik Hiyerarşi Sürecidir (AHP). Analitik hiyerarşi sürecinde ileri imalat sistemi alternatifleri, belli bir hiyerarşi ile düzenlenen ölçütlere göre yapılan ikili karşılaştırmalarla aralarında değerlendirilerek sıralandırılır. Analitik yöntemlerin bir diğer uygulaması da matematik programlama yöntemleridir. EİS'lerin değerlendirilmesinde matematik programlama uygulamalarının ilk örneklerinden birinde, üretim sistemindeki her faaliyet ve ileri teknoloji avantajları nakit akışına çevrilerek, bir sermaye bütçeleme modeliyle tek amaç fonksiyonu olan kâr fonksiyonu maksimize edilmiştir. Sonraki yıllarda tek amaç fonksiyonlu modeller yerine çok amaçlı karar verme modelleriyle oluşturulan ileri imalat sistemi alternatifleri seçimi çalışmaları literatürde görülmektedir. Yine çok amaçlı karar verme ıxmodellerinden biri olan hedef programlama ve AHP'nin birlikte kullanılmasıyla EİS sistem seçimine bir yaklaşım geliştirilmiştir. Son yıllarda yaygın kullanım gören veri zarflama analizi (VZA) yöntemi de EİS alternatifleri seçiminde kullanmıştır. Yukarıda bahsedilen matematik programlama çalışmalarının getirmek istediği yenilik genelde ileri imalat teknolojilerinin, kalitatif veya kantitatif tüm faydalarını değerlendirmeye almaktır. Ancak bu çalışmalardaki en önemli eksiklik, küreselleşmenin de etkisiyle artan rekabet sonucunda oluşan fiyat ve talep belirsizliklerinin modellere yansıtılamamış olmasıdır. Literatürde gelecek yatırımların belirsizliği, talep dalgalanmaları ve fiyatların değişkenliğini yansıtan modeller sayıca oldukça azdır. Bu tür belirsizlikleri matematik modellemede kullanabilmek için genelde bulamk kümeler teorisinden faydalanılmıştır. Bu çalışmada, çok amaçlı 0-1 bulanık programlama yaklaşımı kullanılarak, EİS alternatiflerinin stratejik ve ekonomik faydaları verilerin içerdiği belirsizlik de dikkate alınarak değerlendirilmiştir. Bulanık doğrusal modelleme ilk olarak Zimmermann (1978) tarafından ortaya atılmıştır. Bulanık doğrusal programlama bulanık bir ortamda kararın özel bir halidir; buna temel oluşturan tanım Bellman ve Zadeh (1970) tarafından yapılmıştır. Klasik bir doğrusal programlama formülasyonu aşağıdaki şekilde ifade edilir: Min z = c'x Kısıtlar: Ax0.Bu modelin bulanık formülasyonu ise aşağıda verilmiştir: x'i bul öyle ki: c'x < z0 Ax0 Burada z0 amaç fonksiyonu için belirlenen hedefi ifade etmekte, < işareti de eşitsizliğin bulamk olduğunu göstermektedir. Bir başka deyişle amaç fonksiyonu için bir hedef belirlenmiş olup, karar verici bu hedeften belli oranda sapmaları kabul etmektedir. Bunun için bu fonksiyonlar bulamk kümeler teorisinde kullanılan üyelik fonksiyonları ile aşağıdaki şekilde ifade edilir. A:R`^(0,ı] 1 eğer c^x^z,, ise 1 - (C; x - z0 ) / di eğer z0 z0 + di ise Bellman ve Zadeh'in kararın maksimize edilmesi ilkesine dayanarak: juD (x*) = max min /j^ (x),...,jum (x)] (4) X I Buradan hareketle, model klasik doğrusal programlama formülasyonuna aşağıdaki şekilde dönüştürülür: Max X Kısıtlar: Â0 xıBu çalışmada, EİS alternatifleri çok amaçlı 0-1 bulanık programlama yaklaşımı kullanılarak değerlendirilmiştir. Modelde hedefler arasında önem derecesi belirlenmiş ve stratejik hedefler de göz önüne alınarak en uygun alternatifin seçilmesi sağlanmıştır. Sunulan modelden sonra sayısal bir uygulama gerçekleştirilmiştir. EİS alternatifleri Xt, bu alternatiflerin değerlendirileceği ölçüt kümesi de C ile ifade edilsin. C kümesinde bulunan Zi maksimize edilecek, Wi de minimize edilecek ölçütler olsun. [/, eğer /'. alternatif seçilirse i == 1 0, aksi halde Bu ölçütler EİS alternatiflerinin seçiminde dikkate alınacaktır. Her ölçütün önem derecesini belirlemek için `yüksek`, `orta`, `düşük` gibi sözel değişkenlerden yararlanılmıştır. Model formülasyonu aşağıdaki gibidir: Max Z{x) = (c/x, c2x,..`, c,x)r, Min W(x) = (c/x, c2'x,, cr'x)r, (6) Kısıtlar: xeX={re(0,l)/Âx*b,x>o} Cb (Âr = l,....,/), C's (s = l,....,r) n boyutlu vektörler, b m boyutlu vektör, A m*n matris ve A, b, C,, C* nın elemanları bulamk sayılardır. `*` işareti, ve -i ifade eder. xııYukarıda gösterilen model çok amaçlı bulanık tam sayı 0-1 programlama modelidir. Burada amaç fonksiyonundaki ve kısıtlardaki katsayılar bulanık sayılarla ifade edilmekle birlikte kısıtlar da bulanık kısıtlardır. (x)^ yukarıdaki problemin bir çözümü olduğunu varsayalım. Burada ae[ö,l] tüm bulanık katsayıların geçerli olduğu bir seviye ve fi e [o,l] de katsayıların a seviyesinde geçerli olduğu anda bütün hedefleri sağlayan çözümün uygunluk derecesi olsun. Bellman ve Zadeh'in (1970) birleşme kuralıyla a parametreleri aşağıdaki gibi tanımlanabilir: a = mitıj^,//^,//-,juSı Ik = l,...,/;s = /,...,r;i = /...,m;j = l,...,wj (7) Bu da sistemin yapılabilirliğinin, sistemdeki en az geçerli olabilecek elemamn geçerliliğine eşit olması demektir. (7) ifadesi, a katsayısının değeri ne kadar yüksekse üzerindeki sınırlama da o kadar güçlü olduğunu belirtmektedir. Verilen bir a değeri için optimal çözüm aşağıdaki koşul sağlandığında gerçekleşir: Modeldeki tüm bulamk sayılar (P)£ ve (P)va, a kesmenin alt ve üst sınırları olsun ((P)£ ,P3-(P3~P2)Cc] (9) Modeldeki bulanık sayılan, klasik doğrusal programlamayla çözebilmek amacıyla yapılan bu dönüşüm sayesinde, ayrıca bulanık doğrusal programlama modelini klasik doğrusal modele çevirmemize olanak tanıyan yöntemi kullanarak (6) ifadesi aşağıdaki modele dönüşür : ı[(zk)l-(zkra/k = /,..j (10) jcgZ^ kısıt denklem kümesini ifade etmekte; (Z*)*, (H^)* ve (Z4)a, (^)a sırasıyla ideal ve anti-ideal sonuçlan ifade etmektedir. İdeal ve anti-ideal değerler hedefler tek başlanna sistem kısıtlan altında maksimize ve minimize edilerek bulunur. Yukanda elde edilen çok amaçlı 0-1 bulanık programlama modelinde hedefler eşit derecede önemlidirler. Hedeflerin önem derecesini modele katmak amacıyla bulamk derecelendirme yöntemi kullanılmıştır. Bu yöntemde, her ölçütün önem derecesi, o ölçütün üyelik fonksiyonuyla `yüksek`, `orta`, `düşük` gibi önem derecelerinin üyelik fonksiyonunun bileşke fonksiyonlarının alınmasıyla değerlendirilir. (10) ifadesinde, önem dereceleri katıldıktan sonra aşağıdaki ifade elde edilir ; XIVMax fi Kısıtlar: fi* Zks `(% -S>k ~&X -mX -(zkya) fe>: -VXXh -*,)] J-1 ^ WX -Zk +«2 -<>k -'*fe -&X) %^x -(wX/h -h)/, s = l,...,r Ki +K2 -^^k ^ *« -(*« -*«)« » ' =l,...,w`«, +V..,w (1 1) K3 ~K3 -fl?2^k -*'i +^2 -ft*i)«» * =wi +/~,m2,m2 +1,...,/ xye(0,l) j = W,m,« (11) ifadesinde de görüldüğü gibi, çok amaçlı 0-1 bulanık tamsayı modeli, klasik doğrusal modele dönüştürüldüğünde doğrusal olmayan bir model elde edilmektedir. Elde edilen bu model bir algoritma yardımıyla çözülmüştür. Bu algoritmada amaç a değerini parametre olarak alıp fi 'ya en yakın halini bulmaktır ; bu noktada optimal a ve fi değerleri elde edilmektedir. Bu çalışmada önerilen model, en uygun esnek imalat sistemi (EİS) alternatifinin seçildiği bir uygulamada kullanılmıştır. Uygulamada, hipotetik sekiz farklı EİS alternatifinin değerlendirilmesinde sekiz farklı ölçüt kullanılmıştır. Bunlar sırasıyla: W1 : ilk yatırım maliyetini düşürmek, W2 : kullanılan alam minimize etmek, Zx : işçilik maliyetleri indiriminde belli bir yüzdeyi yakalamak, Z2 : karda tatmin edici bir artış sağlamak, Z3 : yan mamul stoklarında azalma sağlamak, Z4 : hazırlık maliyetinde azalma sağlamak, Z3 : piyasadaki talebe daha hızlı cevap verebilmek, xvZ6 : kalitede gelişme sağlamak. Çalışmada geliştirilen çözüm yöntemi kullanılarak, ölçütleri sağlayan en iyi EİS alternatifi seçilmiştir. Bu yöntemin EİS alternatiflerinin seçilmesinde kullanılmasının sebebi, EİS yatırımlarının niteliğinde var olan gelecek yatırımların belirsizliği ve ayrıca sayısallaştırılması güç olan sözel etkenlerin de modele dahil edebilme olanağını sağlamasıdır. Çok amaçlı bulanık programlama yaklaşımı bu tür zorlukları aşmak amacıyla kullanılabilir. Oluşturulan karar modeli herhangi bir yatırım alternatifi değerlendirme problemine de uyarlanabilir. XVI Resume Recemment, la croissance de la competitivite en production â cause de la globalisation, a force les societes de production a augmenter leurs types de produits et â repondre aux demandes du marche dans le court terme. Les Ateliers Flexibles (AF) assure les moyens pour atteindre ces objectifs. Les robots, les machines â CN, les vehicules de manutention automatisees sont des composants principaux de ces systemes. Grace aux AF, on atteint â une augmentation de nombre de produits, diminution des coûts de preparation et diminution de stock des demi produits. Mais, dû au necessite d'investir une grande quantite de capital pour installer ces systemes, il faut envisager tous ses avantages afin de decider l'investissement. II existe plusieurs methodes afin d'evaluer les alternatives d'AF. On peut grouper les methodes de justification en trois groupes: methodes economiques, strategiques et analytiques. Les methodes d'analyse economique sont des methodes classiques de l'economie d'ingenierie comme la valeur actuelle nette (VAN), le taux de rentabilite interne. Ces methodes sont populaires depuis longtemps dans le sujet de justification des investissements car il est relativement plus facile d'obtenir des donnees et la demarche de ces methodes est facilement comprehensible par tout le monde. Les methodes de justification strategique sont utilises avec les methodes economiques ou analytiques et moins de donnee est necessaire pour ces methodes. L'avantage principal de ces methodes est d'utiliser les objectifs generates de l'entreprise. Les methodes analytiques exigent plus de donnees et ils sont plus complexes que les methodes economiques. L'incertitude de l'avenir et la multiobjectivite peuvent etre introduites dans ces methodes. Un autre avantage de ces methodes est de pouvoir VIintroduire des criteres subjectives au modele. Analyse de valeur, les analyses devaluation par points et la modelisation mathematique sont des applications principaux des methodes analytiques. Toutes ces travaux faites introduisent les profits qualitatifs et quantitatifs des AF lors du process de justification. Malgre les contributions subies par ces articles, il n'est pas possible d'introduire la nature incertain des investissements futurs et les fluctuations de la demande. La theorie des sous-ensembles flous est un des outils efficaces afin d'introduire rincertitude dans ces modeles. Dans cette these, les alternatives de AF se sont evaluees en integrant leurs profits economiques et strategiques en utilisant la programmation floue booleenne lineaire â plusieurs objectifs. A la suite d'une algorithme de resolution presentee, une application numerique a ete realisee pour illustrer le procedure. Grace au modele presente dans cette recherche, il est possible d'introduire la nature incertain des investissements füturs par des nombres floues, y integrer les profits quantitatifs et en meme temps strategiques par des variables floues linguistiques et augmenter le role du decideur dans le process en lui donnant la possibility de donner les degres d'importance des objectifs. Vll 49

National audience

Le present memoire de recherche s'intitule "elaboration d'un systeme de production de mecanismes de controle". Il comprend deux principales etapes. La premiere est un diagnostic-intervention, suivi d'une seconde, composee d'une reflexion methodologique sur la recherche. Au premier chapitre, le mandat est defini. Le diagnostic se retrouve au deuxieme chapitre alors que les chapitres trois, quatre et cinq touchent davantage le cote intervention. Enfin, le memoire se termine par la reflexion au chapitre six. Le service de l'expropriation du ministere des Transports a connu depuis les dernieres annees, une decentralisation du volet administratif de son processus d'acquisition d'immeubles, en faveur de ses bureaux regionaux. Ce phenomene a entraine la creation d'un nouveau poste d'adjoint administratif. Entre autres tâches, l'adjoint se devait de se doter de moyens afin de verifier la qualite et la quantite de travail realise par son equipe. De plus, le bureau de Jonquiere voyait arriver une nouvelle personne occupant ce poste. Le defi etait tentant de modeler le volet controle a son image. Le chercheur etant a la fois l'adjoint, desirait d'une part relever ce defi et par la meme occasion produire son memoire de recherche pour l'obtention de sa maitrise. Le mandat de recherche a donc ete mis en branle, debutant par une analyse du milieu a l'etude. Cette exploration nous a permis de degager une problematique relevant certains points sur lesquels une amelioration etait souhaitable. La preoccupation du client face au controle ajoute a sa philosophie de gestionnaire a demontre l'importance de choisir d'elaborer des mecanismes de controle comme point d'ancrage. A partir d'un point de vue qu'il a defini, le chercheur a donc elabore un modele conceptuel ideal pour faire avancer la situation problematique. Ce nouveau systeme, une fois mis en application, devait repondre aux attentes du client. Ce systeme de conception d'outils de controle a ete valide dans le milieu et suite a une premiere iteration, le chercheur a produit les resultats escomptes au client que vous trouverez listes en annexe. La finalite de cette recherche etant d'ameliorer la qualite de l'information qui circule au sujet des dossiers, le chercheur propose la mise en place de ce systeme de controle pour le benefice du service de l'expropriation. La faisabilite d'un tel projet est realisable par une collaboration de tous les acteurs impliques. C'est un travail d'equipe et tous et chacun doivent mettre la main a la pâte. Il est important de rappeler que le modele propose de par sa forme, permet en tout temps de modifier les mecanismes deja en vigueur si ceux-ci s'averent desuets. Le projet ne demande aucun investissement si ce n'est que du temps et de la bonne volonte de chacun de l'equipe administrative. Les avantages qu'il apportera par son application seront benefiques, sans aucun doute, par rapport a son investissement. La deuxieme etape du memoire nous permet une reflexion d'ordre methodologique concernant le modele de recherche-action. Son application dans le milieu et le degre d'atteinte des objectifs vises par la methode ont ete analyses. Cette recherche nous a permis de constater qu'il n'y a pas de problemes majeurs au service de l'expropriation a Jonquiere. Toutefois le modele serait une plus value pour le milieu.

National audience

National audience

Avec tableaux cartes et graphiques*Commission des Communautes Europeennes, Bruxelles - INRA, Centre de Rennes Diffusion du document : Commission des Communautes Europeennes, Bruxelles - INRA, Centre de Rennes

Revenus agricoles: systemes cerealiers, systemes laitiers; Texte deja publie par l'INRA-ESR en fevrier 1984, sous le titre: Intensification et systemes de production de lait en France: une premiere exploitation de donnees du RICA 1979 cf. bulletin No. 10 reference 56.

ISBN 2-85340-664-4 * ref. * tables; National audience; La programmation lineaire reste un excellent outil pour organiser les donnees collectees sur une exploitation suivie. Ce qui permet de comprendre le fonctionnement de l'exploitation et ses modifications eventuelles dues a des changements de l'environnement economique. L'originalite de ce modele a ete de prendre en compte de facon fine le parcellaire divise suivant les types d'utilisation et les niveaux de production. De nombreuses simulations ont ete realisees avec la participation active de l'agriculteur pour tester ses projets. Il apparait que le modele decrit assez bien le comportement de l'agriculteur. Il a ete regionalise pour etudier l'interet economique d'autres systemes de production (grandes cultures, vaches allaitantes...) dans ce type d'exploitation. Durant l'ete 1984, le modele a ete actualise pour tenir compte des quotas laitiers. Les simulations realisees montrent que la reduction de la production laitiere se fait en diminuant le nombre de vaches les plus productives et non en diminuant la production par vache. Des susbtitutions (culture de vente, production de viande bovine) permettent de limiter la chute du revenu.

Il n’y a aucun doute que le robot sera tres largement utilise dans l’industrie. Il sera surtout utilise pour les tâches repetitives que l’on trouve dans les chaines de fabrication en grande serie, mais en meme temps on voit que sous ses diverses formes, il sera bien adapte a des tâches comportant des variantes et meme des indeterminations. Remarquons au passage que le retard de l’Europe sur les U.S.A. dans le domaine des robots n’est pas aussi inquietant qu’on veut bien le dire. Les 2000 robots que l’on attribue aux U.S.A. remplacent environ 6000 ouvriers sur une population active de plusieurs dizaines de millions. Quant a leur technique, nous verrons plus loin qu’elle est extremement mal adaptee aux tâches futures. Presque tout reste donc a faire dans ce domaine. Tous les augures s’accordent donc pour predire au robot un brillant avenir. Je ne vois pas tres bien ce que je pourrais apporter de nouveau dans ce sens. Par contre, ce que l’on nous dit beaucoup moins est ce que les robots devront reellement faire et consequence des tâches qu’ils feront, quelle devra etre leur morphologie. Quand on le fait en general, on suppose que les pieces et ensembles a fabriquer resteront ceux que nous connaissons aujourd’hui alors qu’ils n’ont ete concus, a l’evidence, qu’en vue de leur fabrication par des etres humains. Ce sont donc ces deux points, qui me paraissent essentiels, que j’aimerais tenter de documenter quelque peu. Ils me paraissent d’autant plus importants que tout le monde se lance en ce moment dans l’etude et la realisation de robots et laisse au client potentiel la tâche guere commode et encore moins agreable d’essayer de se debrouiller avec un robot qui n’a ete concu en vue d’aucune tâche specifique et est donc mal adapte a toutes.

National audience; Realites economiques des systemes de production viticole.

International audience; Highlights:• A participatory approach was used to study farm resilience after a shock.• Shocks differed according to farm type, but were all related to water.• Mental models were used with local actors to design future farming systems.• Performance was assessed according to eight complementary indicators.• According to local actors, all farm types would adapt, suggesting a good resilience.Abstract:The Mediterranean region is expected to be a hotspot for climate change, making the resilience of farming systems a major challenge. Some studies have used quantitative models at the farm scale to analyze the resilience of farming systems but with little involvement of stakeholders. We used a participatory approach with local actors on the Saïs plain of Morocco to design possible future states and qualitatively assess the resilience of typical farm types (FTs) experiencing major change. Our approach combined individual interviews of farmers and local actors, mainly public, with participatory collective meetings to identify representative FTs and their performance, project their evolutions and future performance in the face of change, and evaluate their resilience. Performance, defined according to literature, interviews and meetings, included different types of capital, income, yields, markets, support of public policies, and water access. Four FTs were considered: highly irrigated horticulture (FT1), rainfed cereals (FT2), partly irrigated cereal-legumes (FT3), and mostly irrigated fruit-tree/horticulture (FT4). The primary driver for FT2 and FT3 was climate change; for FT1 and FT4, it was limiting access to water resources. Participants designed more diversified systems for all FTs in relation to those changes. Rankings of FT performance did not change between current and future states. Performance did not evolve significantly, but FT4 was seen as the most resilient and FT2 the least. These qualitative results differ somewhat from other studies mobilizing quantitative approaches, but they highlight the potential of local adaptation to limit the impacts of global change on vulnerable agriculture.

International audience; For small farms across Europe, connecting to small food businesses offers a significant route to market. We analyse survey data from 85 small food businesses in nine European regions and explore the enabling and limiting conditions around this connectivity. We show how connectivity depends on context-based interrelationships among food system actors and consider the effects of these relations on small farm integration. Results show stronger connections when small food businesses are themselves farm-based. Weaker linkages are also apparent in the absence of public and social support. We argue that regional food systems can be enhanced by increasing small food businesses’ capacity to source from small farms, with the added benefit of increasing the viability of these small businesses.

International audience; A lot of national and international effort has been made to promote sustainable agricultural production systems in drylands. However, success has been seriously limited due to lack of thorough characterization of the impact of the diversity of farm household types on productivity, resource-use efficiency and economic and nutritional status. This study applied hierarchical ascendant classification to a random sample of 286 cereal-producing farm households in Morocco and identified distinct household typologies. It also carried out an analysis of trade-offs between economic, nutritional and environmental factors induced by the production decisions of the different farm household typologies. Our analysis identified three dominant farm household typologies in the production system, namely: (i) intensive predominantly-vegetable farming households with high input intensities, (ii) semi-intensive cereal mono-crop farming households with moderate input intensities and (iii) extensive mixed cereal-legume farming households with low input intensities. Extensive mixed cereal-legume farming households exhibited the highest resource-use efficiency and high biodiversity. These benefits, however, came at the expense of a much lower farm income and limited food supplies relative to the other two systems. These results show that, as is the case for many dryland regions, all three farm types showed precarious conditions for one or more of the sustainability-related indicators.

En Tunisie, la culture de blé dur en irrigué est pratiquée sur une superficie moyenne annuelle de 48 700 ha, soit environ les deux tiers des superficies céréalières conduites en irrigué. Elle produit en moyenne 180 000 t, soit 20 % de la production nationale de blé dur. Cependant, les rendements réalisés restent toujours en dessous des attentes avec une faible productivité, particulièrement celle de la ressource en eau. Dans ce contexte, l’objectif de ce travail est d’élaborer un diagnostic opérationnel de fonctionnement des exploitations céréalières irriguées et de mettre en exergue les principaux leviers d’amélioration des performances de la culture du blé dur. Pour ce faire, des enquêtes de terrain ont été menées auprès d’un échantillon de 698 céréaliculteurs. Les données recueillies ont permis d’élaborer une typologie de fonctionnement et d’analyser les performances de la culture du blé dur. Trois systèmes de production types ont été identifiés : un système monocultural basé sur la culture du blé dur, un système diversifié à orientation céréalière et un système diversifié à orientation maraîchère. L’analyse des performances a révélé une disparité nette entre deux niveaux de performance distincts pour chaque système de production. In Tunisia, irrigated durum wheat is grown on an average annual area of 48 700 ha, which represents two-thirds of the irrigated cereal area. It produces an average of 180 000 t, or 20% of national durum wheat production. However, the yields achieved are still below expectations with low productivity, particularly of water resources. In this context, this work aims to draw up an operational diagnosis of the irrigated cereal farms and to highlight the main levers for improving the performance of the durum wheat crop. To this end, field surveys were conducted with a sample of 698 grain farmers. The data collected made it possible to develop a typology of farming systems and to analyze the performance of the durum wheat cultivation activity. Three types of farming systems were identified: A monocultural system based on durum wheat cropping, a diversified cereal-oriented system and a diversified horticulture-oriented system. Performance analysis revealed a clear disparity between two distinct performance levels for each farming system.

International audience; Although Sierra Leone aims to improve the livelihoods of its rice-farming households, the effect of specific policy changes on diverse households remains an open question. This study presents a household model that simulates strategies of production and consumption for rice-farming households in Sierra Leone. It accounts for non-separability between household production and consumption decisions, accounts for resource constraints, and uses a risk-adjusted measure of welfare. The model simulated the effects of three policy scenarios seeking to improve food consumption and calculated production, consumption and socio-economic indicators. The scenarios included: 1) subsidizing rice seed costs, 2) subsidizing palm oil production costs, and 3) subsidizing the conversion of lowlands into land suitable for rice production. The model was applied to four representative rice-farming households in northern Sierra Leone that differed in their land resources and rice consumption. The four household types included: 1) Upland_intensive, 2) Lowland_intensive, 3) Upland_extensive, and 4) Lowland_extensive. Results show that extensive lowland-based households had the lowest rice consumption (54 kg capita−1 year-1) and caloric intake (843 Kcal capita−1 day−1) in comparison with the other household types. Subsidizing rice seed costs in the lowlands, compared to the baseline scenario, improved rice consumption across the households by 15–34%, and farm income by 12–57%. Regardless of the scenario, differences in caloric intake, in comparison to the baseline scenario, were less than differences in rice consumption, thus indicating substitution effects between the different foods (vegetables, cereals, oils, and sweet potatoes). A maximum caloric increase of 16% was achieved by subsidizing palm oil production costs. Subsidizing lowland conversion for rice cultivation improved rice consumption mainly through the subsidy’s positive effect on rice production, which in turn effected self-consumption. Depending on the scenario, the increase in household income was mainly because of an increase in upland rice area, an increase in rice sowing rates, an increase in cash, or a specialization in lowland rice combined with planting a cash crop.

As a response to the worldwide challenge raised by soil degradation, Conservation Agriculture (CA) was proposed to help restoring the three main soil functions, i.e. carbon transformation, nutrient cycling and structure maintenance. However, there is still a lack of integrative studies that assess the overall impact of CA on soil health. To fill the gap, Biofunctooll (R), a set of in-field indicators, was developed to monitor changes in soil biological functioning. In this study, Biofunctool (R) was used to assess the impact of a conventional tillage (CT) and three CA annual-based cropping systems on soil health on a Cambodian Oxisol. Eight indicators related to the three soil functions were monitored and integrated into a Soil Quality index (SQI), i.e. the Biofunctool (R) Index. Overall, we found that soil health was twice higher under the CA treatments than under CT treatment. Although it was similar in the three CA treatments, the contribution of each soil function to the soil health diverged. An analysis of soil carbon dynamics also showed that CA support short-term soil organic carbon stabilization compared to CT. This study demonstrates that Biofunctool (R) is a robust, relevant, time-and cost-effective in-field assessment tool that can be used in multiple ways including cropping system management, capacity building of local stakeholders, and policy dialogue.

International audience