Search

Meer dan de helft van Ierland is in gebruik voor blijvend grasland. Het land is daarmee kampioen grasland in Europa. In absolute cijfers is buurland Groot-Brittannië een grasgrootheid met ruim 12 miljoen hectare gras. Met 23 procent blijvend grasland behoort ook Nederland tot de kopgroep, terwijl België 16 procent noteert.

Een kruidenrijk grasland ziet er prachtig uit, maar kun je er ook goed van melken? Pedro Jansen van het Louis Bolk Instituut vertelt in Boerderij Uitgelicht hoe je een divers grasland combineert met een goede melkopbrengst. Ook geeft hij tips over het bemesten en maaien van kruidenrijk grasland.

Meer extensief beheerd kruidenrijk grasland: dat kan een sleutel zijn voor herstel van biodiversiteit in het veenweidegebied. In de regio Alblasserwaard-Vijfheerenlanden liggen kansen om het areaal aan kruidenrijk grasland te vergroten. Dat is een van de conclusies van een meerjarig en veelzijdig onderzoek in dit veenweidegebied. Extensief beheerd kruidenrijk grasland heeft een grote diversiteit aan inheemse planten, en is een belangrijk leefgebied voor onder andere insecten en vogels. Maar het wordt steeds zeldzamer. In het veenweidegebied zijn veel percelen ingericht op productie van gras met een hoge voedingswaarde, met het oog op een hoge melkproductie.

In peat grassland landscapes, extensive species-rich grassland is important for biodiversity. Vegetation, environmental conditions, management and production of 29 fields of 29 farmers have been analysed and related. In addition, integration in the farming system, farm economy and other factors were studied that have a role in the decisions of farmers in relation to species-rich grasslands. The report presents a typology of species-rich grassland and identifies opportunities for stimulating species-rich grasslands in peat meadow areas., In het veenweidegebied is extensief kruidenrijk grasland belangrijk voor de biodiversiteit. Van 29 percelen van evenzoveel boeren in de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden zijn vegetatiesamenstelling, milieucondities, beheer en productie met elkaar in verband gebracht. Daarnaast is gekeken naar inpassing in de bedrijfsvoering, bedrijfseconomie en andere factoren die een rol spelen bij beslissingen van boeren ten aanzien van kruidenrijk grasland. Het rapport presenteert een typologie van kruidenrijk grasland en brengt kansen in beeld voor het stimuleren van kruidenrijk grasland in veenweidegebieden.

In een interdisciplinair onderzoek zijn productief en extensief kruidenrijk grasland vergeleken met blijvend grasland voor hun meerwaarde voor productie, bodem en biodiversiteit. In het onderzoek werden in 2021 en 2022 in de Achterhoek uitgebreide metingen verricht aan productie, voederwaarde, bodemkwaliteit en biodiversiteit van bodemleven, planten, insecten en vogels. In dit synthese-document worden de resultaten samengevat en vindt u de conclusies van het onderzoek. De uitgebreide resultaten van dit onderzoek worden in de loop van 2024 gepubliceerd in vier wetenschappelijke artikelen.

Recent zijn de resultaten gepresenteerd van een onderzoek naar kruidenrijk grasland. De conclusie is dat productief kruidenrijk grasland een betere basis vormt voor het behoud van bovengrondse biodiversiteit in het agrarisch gebied dan blijvend grasland, maar geen alternatief is voor extensief kruidenrijk grasland. Voor behoud van biodiversiteit is extensief kruidenrijk grasland onmisbaar.

Kruidenrijk grasland geeft onder dezelfde omstandigheden meer opbrengst, terwijl op kunstmest wordt bespaard. Binnenkort start de campagne 1001 hectare kruidenrijk grasland (1001ha), voor het vierde jaar. Om ervaring op te doen, is graszaad tegen een gereduceerd tarief te bestellen. Al meer dan duizend veehouders hebben meegedaan.

De interesse voor kruidenrijk grasland neemt toe. In een tweejarig onderzoek werden twee typen kruidenrijk grasland – ‘productief’ en ‘extensief kruidenrijk’ – vergeleken met blijvend grasland. Hoe verschillen hun productie, hun bodemkwaliteit en de biodiversiteit van de flora en fauna? Het onderzoek werd uitgevoerd door het Louis Bolk Instituut, Wageningen Environmental Research, Wageningen Plant Research en De Vlinderstichting.

ZuivelNL heeft een inventarisatie gedaan naar de kennisbehoefte onder melkveehouders. Hieruit kwam naar voren dat het onderwerp kruidenrijk grasland erg leeft en met name hoe dit te combineren met melkproductie. Productief kruidenrijk grasland is een relatief nieuwe vorm van grasland die nog lang niet bij alle veehouders bekend is. Het is in tegenstelling tot extensief kruidenrijk grasland gericht op een goede productie van melkvee die samengaat met een verbeterde biodiversiteit van het melkveebedrijf. Het biedt mogelijkheden op het gebied van grasproductie, droogtetolerantie, voederwaarde, diergezondheid, biodiversiteit, bodemkwaliteit, milieu en sectorimago. Kruidenrijk grasland kan naast functionele voordelen ook een meerwaarde betekenen voor de melkprijs in diverse trajecten van zuivelverwerkers en binnen het GLB. Voor de praktijk ontbrak het echter aan een handzaam overzichtswerk met handreikingen, terwijl er inmiddels veel bekend is over het onderwerp. In diverse PPS’en (Publiek-Private Samenwerking) is onderzoek gedaan naar mengsels, management en de waarde van productief kruidenrijk grasland. Het betreft dan met name PPS DZK C2 Living lab, PPS Ruwvoer, Bodem en Kringlooplandbouw, PPS KLIMAP en PPS Met precisie naar meer biodiversiteit. Daarnaast is er veel praktijkervaring opgenomen. Deze direct toepasbare kennis is hier samengebracht. De informatie is actueel en onderbouwd met onderzoeksresultaten.

Kruidenrijk grasland staat de laatste jaren volop in de belangstelling als onderdeel van een natuurinclusieve (melk)veehouderij. Goed ingepast in de bedrijfsvoering biedt een kruidenrijk grasland vele voordelen. Maar kruidenrijk grasland is een breed begrip met verschillende definities en verschijningsvormen. Grofweg kun je onderscheid maken in twee hoofdtypen kruidenrijk grasland: productief (ingezaaid) kruidenrijk grasland en extensief ‘natuurlijk’ kruidenrijk grasland. Deze factsheet gaat in op het laatstgenoemde hoofdtype met inheemse, streekeigen, grassen en kruiden.

Productief kruidenrijk grasland is populair. Derhalve is er veel aandacht voor onderzoek ernaar. Ook is er veel ervaring opgedaan door veehouders. Hieruit blijkt dat het managen van productief kruidenrijk grasland meer vakmanschap vraagt dan regulier grasland. In opdracht van ZuivelNL heeft het Louis Bolk instituut een handleiding productief kruidenrijk grasland geschreven om de praktijk handvatten te geven.

De interesse voor kruidenrijk grasland neemt toe. In een tweejarig onderzoek werden twee typen kruidenrijk grasland – ‘productief’ en ‘extensief kruidenrijk’ – vergeleken met blijvend grasland. Hoe verschillen hun productie, hun bodemkwaliteit en de biodiversiteit van de flora en fauna? Het onderzoek werd uitgevoerd door het Louis Bolk Instituut, Wageningen Environmental Research, Wageningen Plant Research en De Vlinderstichting.

In Nederland is het gebruik van dierlijke mest in plaats van kunstmest op grasland en de gevolgen daarvan voor de nitraatuitspoeling regelmatig onderwerp van discussie. Daarom zijn in de periode 2018-2021 een veldproef en ondersteunende pot- en incubatieproeven uitgevoerd, waarbij gebruik van kunstmest en dierlijke mest is vergeleken bij maaigrasland. De resultaten lieten zien dat de gewasstikstofbenutting bij kunstmest hoger was dan bij dierlijke mest ook als de recente nawerking uit toegediende mestgiften in het verleden werd meegenomen. In het algemeen werden geen duidelijke verschillen in nitraatuitspoeling tussen kunstmest en dierlijke mest gevonden.

Derogatie of niet, gras blijft ook in de toekomst het hoofdgewas voor veehouders, denkt Zwier van der Vegte. Vooral voor tijdelijk grasland voorziet de projectmanager van De Marke een grote rol. ‘Als je klavers en kruiden volop aandacht geeft, is er geen gewas dat beter scoort in eiwit.

Niet te diep zaaien en maaien vergroot het succes van graspercelen met functionele kruiden. Vooral de inzet van kruiden bij tijdelijk grasland biedt kansen qua opbrengst, stelt Luuk Maas van DSV zaden.

Derogatie of niet, gras blijft ook in de toekomst het hoofdgewas voor melkveehouders, denkt Zwier van der Vegte. Vooral voor tijdelijk grasland voorziet de projectmanager van De Marke een grote rol. ‘Als je klavers en kruiden volop aandacht geeft, is er geen gewas dat beter scoort in eiwit.’

Droogte blijft een reëel probleem in de landbouw. Dieren kunnen niet leven van dorre weides, en dus doet proefboerderij Hooibeekhoeve onderzoek naar de klimaatrobuustheid van kruidenrijk grasland. De resultaten tonen dat zulke graslanden niet moeten onderdoen voor de gangbare grasklavervelden.

Het bemesten van grasland is volop aan de gang. Nu is dus ook de tijd om nieuwe innovaties in de praktijk te testen. In hoeverre kunnen zij de ammoniakemissies verlagen? En kan de kwaliteit en de opbrengst van het gras nog verbeterd worden?

In deze aflevering zijn we te gast bij melkveehouder Peter Oosterhof. Hij heeft 115 koeien en 60 hectare cultuurgrond. De onderlaag van zijn bodem is een dikke, ondoordringbare laag potklei met een humeuze zandlaag. In deze video vertelt Peter over de voordelen van kruiden en klavers in zijn grasland voor de bodem en hoe dit past in zijn bedrijfsvoering.

Landbouwers hebben tegenwoordig met heel wat uitdagingen te maken. Veranderende, en vooral onvoorspelbare, weersomstandigheden zijn daar alvast ééntje van. In het verleden kregen we al te maken met periodes van extreme droogte waarin klassieke gewassen zoals gras-klaver het moeilijk hebben. Het is ook tijdens die periode dat Inagro een project opstartte rond droogteresistente maaimengsels.

Kruidenrijk grasland kan veel waarde opleveren voor boeren. Denk aan een verbeterde gezondheid van koeien en meer bodemleven in je grasland. Maar welke kruiden kun je het beste kiezen, welke voorbereiding is nodig voordat je gaat zaaien en hoe behoud je de kruiden in je gras door middel van goed onderhoud? We lieten het zien tijdens de velddemo georganiseerd door het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer (DAW).

In Nederland ligt een groot areaal kruiden- en faunarijk grasland (N12.02). Het overgrote deel heeft een slechte natuurkwaliteit. Er komen te weinig doelsoorten voor en ze worden gedomineerd door witbol of pitrus. Vanwege het grote areaal heeft het beheertype echter veel potentie voor verbetering van de biodiversiteit. Maar hoe beoordeel je eigenlijk de kwaliteit van kruiden- en faunarijk grasland en hoe kan die beoordeling in dienst staan van een goed beheer? Deze vragen proberen we aan de hand van een praktijkcasus te beantwoorden.

De meeste percelen met de doelstelling kruiden- en faunarijk grasland waren eerder voor landbouw in gebruik. De bodem kan daardoor een grote nutriëntenvoorraad bevatten, die een snelle overgang naar kruiden- en faunarijk grasland belemmert. Er zijn dan jaren nodig om de juiste condities te ontwikkelen. In deze periode is het belangrijk het beheer aan te passen aan de veldsituatie, zodat de ontwikkeling niet stagneert. Deze handreiking beschrijft welke beheermaatregelen er in de gereedschapskist van beheerders zitten en welke strategie het beste past bij vier veldsituaties.

In Nederland ligt ruim 81.000 ha kruiden- en faunarijk grasland, meestal beheerd door terreinbeherende organisaties samen met boeren. De variatie is groot: ze liggen in natte en droge gebieden, en op klei-, leem-, zand- en veengrond. Maar allemaal hebben ze een historie van agrarisch gebruik met bemesting, pesticidengebruik en bodembewerkingen. Dit grote areaal kan de biodiversiteit in potentie enorm vergroten. Deze serie handreikingen is opgesteld om natuurbeheerders en boeren te helpen bij het vergroten van de kruidenbedekking en -diversiteit en ondersteunt boswachters en boeren bij het verbeteren van kruiden- en faunarijk grasland. Handreiking 1 gaat in op de achtergrond van kruiden- en faunarijk graslanden en de uitdaging waar beheerders en boeren voor staan.

Onkruid in grasland komt vaak voor. Vooral bij droge periodes staan graspercelen er al snel vol mee. Veelvoorkomende onkruiden als zuring en paardenbloem wortelen dieper dan het gras en kunnen zich sterk uitbreiden. In Boerderij Uitgelicht geeft Allard Jukema van Corteva tips over hoe je onkruid kan bestrijding in je grasland.

Kruidenrijk grasland komt steeds vaker voor op Nederlandse melkveebedrijven. Het weiden van koeien op een stuk bloemrijk grasland zou de gezondheid van de koeien bevorderen en het zorgt voor meer biodiversiteit. Maar, met welke punten moet je rekening houden als je koeien grazen op kruidenrijk grasland en hoe ga je om met het maaien ervan? In Boerderij Uitgelicht vertelt Niek Bloemendal van Pure Graze er meer over.

In Nederland ligt een groot areaal kruiden- en faunarijk grasland (N12.02). Het overgrote deel heeft een slechte natuurkwaliteit. Er komen te weinig doelsoorten voor en ze worden gedomineerd door witbol of pitrus. Vanwege het grote areaal heeft het beheertype echter veel potentie voor verbetering van de biodiversiteit. Maar hoe beoordeel je eigenlijk de kwaliteit van kruiden- en faunarijk grasland en hoe kan die beoordeling in dienst staan van een goed beheer? Deze vragen proberen we aan de hand van een praktijkcasus te beantwoorden., In Nederland ligt een groot areaal kruiden- en faunarijk grasland (N12.02).Het overgrote deel heeft een slechte natuurkwaliteit. Er komen te weinigdoelsoorten voor en ze worden gedomineerd door witbol of pitrus. Vanwegehet grote areaal heeft het beheertype echter veel potentie voor verbetering vande biodiversiteit. Maar hoe beoordeel je eigenlijk de kwaliteit van kruiden- enfaunarijk grasland en hoe kan die beoordeling in dienst staan van een goed beheer?Deze vragen proberen we aan de hand van een praktijkcasus te beantwoorden.

Kruidenrijk grasland raakt steeds meer ingeburgerd. Met initiatieven als 1001ha doen agrarisch ondernemers ervaring op als het gaat om de teelt van dit grasland, samen met teeltbegeleiding. Het vraagt een andere manier van werken, maar kan zeker veel opleveren.

Om te komen tot meer vraag gestuurd onderzoek en een grotere, directe betrokkenheid van melkveehouders heeft ZuivelNL in 2022 melkveehouders opgeroepen hun ideeën voor onderzoek aan te dragen. Op basis van de door melkveehouders ingediende kenniswensen heeft ZuivelNL (kennis)instellingen uitgedaagd om projectideeën in te dienen. Het Louis Bolk Instituut heeft op basis van deze kenniswensen het project “Grasland maakt het verschil” ingediend en is door ZuivelNL gehonoreerd. In lopende discussies over de positie van de melkveehouderij, sluipt een eenzijdige focus op stikstof/ammoniakreductie, waarmee het kind met het badwater dreigt te worden weggegooid: positieve aspecten van de melkveehouderij op landgebruik worden in de huidige discussie nauwelijks betrokken. Als de consequentie van de discussie (incl. een aflopende derogatie) is, dat grasland zal worden omgezet in bouwland, wordt wellicht op één dossier iets gewonnen, maar op andere dossiers ingeleverd. Denk aan biodiversiteit (habitatrichtlijn etc.), waterkwaliteit (kaderrichtlijn water), CO 2-emissie (Parijs-akkoorden) en ook waterregulatie (klimaatadaptatie), laat staan bodemkwaliteit en landschap. Het is daarom van belang om de maatschappelijke waarde van grasland naast productie expliciet te maken. In deze brochure zijn deze waarde / het leveren van ecosysteemdiensten van grasland op een rij gezet.

Het belang van een goed functionerend bodemleven wordt steeds meer erkend. Wormen zijn hierbij een belangrijke indicator van de bodemkwaliteit en daarnaast een belangrijke voedselbron voor weidevogels. In het project ‘Optimalisatie Kruidenrijk Grasland’ is door Hogeschool Van Hall Larenstein en het Louis Bolk Instituut onderzoek gedaan naar regenwormen in extensief beheerd kruidenrijk grasland en regulier grasland op kleigrond in Friesland.

Deze studie onderzoekt welke methoden voor graslandverjonging momenteel beschikbaar zijn voor ecologisch kwetsbaar blijvend grasland en grasland dat is aangemeld voor de eco-activiteit ‘langjarig grasland’. Op beide soorten grasland is alleen lichte grondbewerking toegestaan. De conventionele manier van graslandvernieuwing middels ploegen of andere kerende en niet-kerende grondbewerkingen en herinzaai is niet toegestaan. In de studie worden grofweg vier methoden van graslandverjonging onderscheiden: i) Stroken grondbewerking, zaaistrook maken en zaaien; ii) Mechanisch wieden in combinatie met (vastegrond)zaaien; iii) Vastegrondzaaien (eventueel in combinatie met een wiedeg); en iv) Het uitstrooien van zaad(bolletjes) over de aanwezige graszode. Deze vier methoden voor doorzaaien van grasland voldoen aan de definitie van een lichte grondbewerking, namelijk technieken voor graslandverjonging waarbij de ondergrond vrijwel onberoerd blijft en er altijd een dekkende vegetatie zichtbaar blijft. Bij de vier doorzaai methoden zal er altijd een dekkende vegetatie zichtbaar blijven, hetgeen duidelijk onderscheidend is van grasland dat is geploegd of niet-kerend gescheurd. Wanneer de doorzaai methoden correct worden toegepast met goed afgestelde en geteste machines, zullen de blijvend graslandpercelen nimmer een fase kennen met een zwart bewerkte (kale) bovengrond. In het geval van strokengrondbewerking, de meest intensieve vorm van de vier beschreven doorzaai-methoden, zal maximaal 20% van een perceel een bewerkte (kale) bovengrond hebben. n het rapport worden verder een aantal richtlijnen gepresenteerd voor het doorzaaien van ecologisch kwetsbaar blijvend grasland en grasland dat is aangemeld voor de eco-activiteit ‘langjarig grasland’. Deze richtlijnen bieden geen garantie op een succesvolle doorzaai van blijvend grasland maar zijn wel belangrijke voorwaarden voor een succesvolle doorzaai. Met name de vochtvoorziening is cruciaal voor een goede kieming en groei van het gras

Het grasland staat mooi dankzij de warme temperaturen en de vele regenbuien. Waar vorig jaar een langdurige hittegolf en droogte tot open plekken leidde in de graszode, is dit nu niet het geval. Gras- en weiland ontwikkelden sterk, maar ook onkruid krijgt de kans om op open plekken te groeien en de concurrentie met gras aan te gaan. Het gras krijgt daar zelf niet meer de mogelijkheid om te ontwikkelen. Daarnaast kunnen tal van insecten waaronder larven van de langpootmug (emelten), de fritvlieg, kniptorlarven (ritnaalden) en larven van de rouwvlieg ondergronds vraatschade aan de wortels van grasland aanrichten. Hierdoor sterven grasplantjes af, drogen ze uit of komt de graszode los te liggen. Het gebruik van bodeminsecten is echter niet meer toegelaten in grasland, waardoor de onkruidbestrijding nog belangrijker wordt.

Kruidenrijk grasland heeft een divers wortelprofiel wat nutriëntenbenutting en droogtebestendigheid bevordert. Bovengronds verrijkt het de biodiversiteit. Door het gebruik van vlinderbloemigen zoals klaver kan de stikstofgift worden verminderd.

Glyfosaat is een toegestaan onkruidbestrijdingsmiddel maar rond dit middel bestaat maatschappelijke en politieke onrust. Als agrarisch ondernemer wil je laten zien dat je zorgvuldig omgaat met glyfosaat. Daarom zoeken we naar haalbare en betaalbare alternatieven. Boeren, adviseurs en experts stelden onderstaand stroomschema op om in de praktijk aan de slag te gaan met de IPM strategie. Deze strategie focust op het verminderen van glyfosaatgebruik door met name preventie, monitoring en niet-chemische methoden. Met de factsheets kun je vooraf een analyse maken en een weloverwogen keuze maken over hoe je grasland kunt vernietigen.

Grasland krijgt voor de eerste snedes vaak alleen zwavel uit drijfmest. Dat leidt tot een tekort en gaat ten koste van de eiwitkwaliteit en -hoeveelheid, de grasopbrengst en de stikstofbenutting. Een juiste aanvulling is komend seizoen nodig.

In de melkveehouderij is er een toenemende belangstelling voor kruiden. Kruiden spelen een mogelijke rol in een natuurlijker en biodiverser grasland en bieden een bredere kijk op productie, voederwaarde en diergezondheid.

Steeds meer melkveehouders omarmen kruidenrijk grasland. De opbrengsten van het land en de melkgiften in de stal zijn vaak goed. Het management lijkt wat ingewikkelder. Zeker als het om bemesting en onkruidbestrijding gaat.

Druppelirrigatie en fertigatie nemen een hoge vlucht in de akkerbouw. In de melkveehouderij zijn de resultaten in mais positief. De inzet in grasland staat in de kinderschoenen. 'De potentie is er', concludeert teeltspecialist Kees de Groot.

Steeds meer boeren nemen kruidenrijk grasland op in hun bouwplan of denken hierover na. De grootste uitdaging is het managen en behouden van de verschillende soorten. Kruiden en vlinderbloemigen hebben andere zorg nodig dan gras.

Het verbeteren van de kwaliteit van kruiden- en faunarijk grasland (N12.02) is maatwerk. Sommige percelen hebben een gunstige uitgangssituatie. Voor beheerders is het nuttig deze situatie te herkennen, zodat middelen gericht worden ingezet op percelen met een grotere natuurkwaliteit. In gebieden helpt dit bij prioritering en differentiatie in beheer en het verbeteren van de biodiversiteit. Deze handreiking gaat over het inschatten van de natuurpotentie van percelen en het differentiatie van het beheer van kruiden- en faunarijke graslanden op gebiedsniveau.

Het beoordelen van de veldsituatie een belangrijke tussenstap om te komen tot het juiste (herstel)beheer van flora- en faunarijk grasland. De beoordeling kan op verschillende manieren: door de bodemomstandigheden, gewasopbrengst of vegetatie in kaart te brengen. Het beste is om een combinatie van methodes in te zetten. Deze handreiking gaat over het beoordelen van de veldsituatie op basis van grasproductie, bodemchemie, een profielkuil en de aanwezige vegetatie

Melkveehouders kunnen ridderzuring in grasland aanpakken met spotspraying. Allgäu ontwikkelde voor de plaatsgerichte bestrijding een spuit die middel en kosten bespaart. Vanaf 25 euro per hectare is 5 tot 7 hectare per uur te spuiten. Loonbedrijf J.P. van Toor uit Waardhuizen rijdt met de eerste machine in Nederland.

Na het meten en beoordelen van de veldsituatie is de volgende stap om de juiste (herstel)beheermaatregelen te kiezen. Hiervoor is een tabel ontwikkeld. Voor ieder knelpunt zijn beheeropties weergegeven die de ontwikkeling van kruiden- en faunarijk grasland bevorderen. Uiteraard moeten knelpunten in samenhang worden bekeken. Wanneer in de beoordeling geen knelpunten worden gesignaleerd, dan is geen herstelbeheer nodig. Deze handreiking bevat een adviezen ter bevordering van de kruidendiversiteit bij verschillende knelpunten.

Bodemverdichting in grasland wordt met name veroorzaakt door de berijding met zware landbouwmachines onder veelal te natte omstandigheden. Beweiding veroorzaakt relatief weinig bodemverdichting en heeft vooral gevolgen voor de kwaliteit van de zode. Bodemverdichting leidt tot 5 tot 30 % lagere grasopbrengst en tot versnelde achteruitgang van de botanische kwaliteit van de zode. De belangrijkste maatregel om bodemverdichting te voorkomen is het beperken van het gewicht van de machines. Daarnaast is belangrijk een lage bandenspanning te gebruiken en niet onder natte omstandigheden te bereiden. Tenslotte zijn vaste rijpaden, sleepslangbemesting en lichtere autonome machines ontwikkelingen die bodemverdichting verder kunnen beperken. Een eenmaal verdichte bodem kan het beste worden hersteld door het gebruik van diepwortelende gewassen al dan niet in combinatie met woelen. Mechanische methoden als diepspitten en diepwoelen worden afgeraden omdat er een gevaar is voor permanent structuurbederf en versnelde herverdichting. Dit project is gefinancierd door Deltaplan Agrarisch Waterbeheer. Zie voor meer info het dossier over bodemverdichting van Groen Kennisnet. De presentatie mag gebruikt worden voor voorlichtings- en onderwijsdoeleinden.

Wie nu over de dijk van Culemborg langs de Lek oostwaarts rijdt, ziet grasland zo ver het oog reikt. Over tien jaar is het uitzicht vanaf dit punt heel anders. Een slingerende nevengeul, riviermoeras, ruigtes en zachthoutooibos bepalen dan het beeld; robuuste en gevarieerde riviernatuur. Hiervoor wordt zo’n 460.000 kuub klei afgegraven, dat per schip naar baksteenfabrieken gaat.

Acht jaar is Agnes van den Pol nu lector Grasland en beweiding. In die tijd is het kennisniveau van studenten over beweiding flink toegenomen, constateert ze. ‘Ik moet nu niet aankomen met de stof die ik acht jaar geleden behandelde.’ Veel kennis haalt ze uit Europees onderzoek.

Het verdwijnen van de derogatie betekent voor veel melkveehouders een kleinere beschikbaarheid van dierlijke mest. De derogatie wordt afgebouwd tot de deze stopt in 2026. Wim Bussink van de Commissie Bemesting Grasland en Voedergewassen adviseert de mest vooral in het voorjaar toe te dienen. Weten wat je doet en secuur werken is zijn devies.

Een grasland aan de Gulp bovenstrooms van Slenaken, werd door prikkeldraden van het riviertje afgesneden. Onlangs is het van deze onnatuurlijke afscheiding bevrijd. Wat tevoorschijn kwam, is een beeldschoon beekdal gevormd door gronden van ARK, Staatsbosbeheer en Waterschap Limburg.