Search

ÖZETSömürgeci ülkelerin, yeraltı ve yerüstü zenginlikkaynaklarına göz diktikleri ülkeleri ele geçirmek ve sömürüyü uzun bir süredevam ettirmek üzere kullandıkları birçok argüman vardır. Zaman zaman askerigüçlerle bunu gerçekleştirmeleri hem çok can kaybına hem de ciddi maliyükümlülüklere sebebiyet vermektedir. Bu sebeple daha az masraflı ve kalıcı birsömürge sistemi kurmak için eğitim sistem ve kurumlarını devreye sokmuşlardır. Sömürgecilerin kolonilerde gerçekleştirdikleri eğitimsistem ve kurumları ile rengi ve dili yerli, fakat kalbi, zihni ve aklısömrgeciden yana olan nesiller yetiştirmeyi başarmışlardır. Böylece merkezdenuzak ülkeleri bu tür devşirme koloni nesilleriyle idare etmeyi başarmışlardır.Kitap, sömürgecilerin kolonilerde uyguladıklarıeğitim sistemini, esaslarını, metotları ve programlarını ortaya koymayaçalışmaktadır. Bu yönüyle bu eser, bir ilk olmayı başarmıştır.

In this study, we tried to examine the freedom of thought of the scholars in the Islamic world and the power of the scholars to criticize each other. The sources of free thought in the Islamic world and the possibilities to reveal this are the issues we are more interested in. Of course, where there is freedom, all kinds of ideas can be put forward, and in situations where ideas are expressed in a comfortable way, there is the possibility of making criticism freely. In addition, some thinkers have emphasized why and how they criticize those who think differently or do not approve of their ideas, and what they pay attention to when making criticism. In the meantime, criticism methods and criticism approaches of Islamic scholars have been tried to be discussed extensively. In our study, the possibility of this was investigated in the Islamic world. On the other hand, we are also interested in the reasons why criticisms and criticisms are based. When criticizing, it is emphasized that the individual is not independent from the influence of the period and culture in which he / she lived, therefore the period of criticism and the structure of the society constituting the culture of criticism are also important. A general assessment was made at the end of the topic., Bu çalışmamızda, İslâm dünyasındaki düşünürlerin özgür düşünme ortamını ve düşünceleri ifade etme özgürlükleri ile birlikte âlimlerin birbirlerini eleştirme gücünü ele almaya çalıştık. İslâm âleminde özgür düşüncenin kaynakları ile bunu ortaya koyabilme imkânları daha çok ilgilendiğimiz konulardır. Elbette özgürlüğün olduğu yerde, her türlü fikir ortaya konulabilmekte ve fikirlerin rahatça ifade edildiği ortamlarda da buna bağlı olarak serbestçe eleştiri yapma imkânı bulunmaktadır. Çalışmamızda, İslâm dünyasında bunun imkânı araştırılmıştır. Ayrıca bazı düşünürlerin, kendilerinden farklı düşünen veya fikirlerini tasvip etmedikleri kimseleri niçin ve nasıl eleştirdikleri, eleştiri veya tenkit yapılırken nelere dikkat ettikleri üzerinde de durulmuştur. Burada İslâm âlimlerinin, eleştiri metotları ile eleştiri anlayışları geniş bir şekilde ele alınmaya çalışılmıştır. Bütün bunlarla birlikte, yapılan eleştiri ve tenkitlerin hangi sebeplere dayandığı konusu da ilgi alanımızdadır. Eleştiri yapılırken kişinin, mutlak surette içinde yaşadığı dönem ve kültürün etkisinden bağımsız olmadığı, bu sebeple eleştiri yapılan dönem ve eleştiri kültürünü oluşturan toplumun yapısının da önemli olduğuna vurgu yapılmıştır. Konunun sonunda genel bir değerlendirme yapılmıştır.

İslam âleminde müzik eğitiminingerçekleşebilmesi için öncelikle dinî açıdan meşru yani helal olması gerekir.İslam dünyasında müzik ve aletleri ile ilgili tartışma öteden beri varolagelmiştir. Tartışılan bu konunun taraftarları, savundukları fikirlerinmeşruiyetini elbette Kur’an ve Resulullah’ın söz ve uygulamalarındaaramaktadırlar. Tartışmanın temel sebebi, Kur’an’da bu konuda çok açıkifadelerin bulunmamasıdır. Hadislerdeki deliller ise, bazılarınca kabulgörmesine karşılık, karşı tarafça tevil edilerek yorumlanmaya çalışılmıştır. Çalışmamızda,müzik dinlemeye ve müzik aletlerinin çalınmasına olumlu bakanlar ile buna karşıolanların delilleri gözden geçirilmeye çalışılmıştır. Bu açıdan meseleyebakıldığında, müziğe olumlu yaklaşanların dinî temelli delillerinin daha sağlamolduğu ortaya çıkmaktadır. Zira müziğin Resulullah zamanında dinlendiği,seslendirildiği ve müzik aletlerinin kullanıldığında dair çokça örnekbulunmaktadır. Müziğin İslam’a uygun olduğunu düşünenler, Resulullah’ın buuygulamalarından hareketle, müziğin insanı İslam’a göre haram olan hususlarasürüklemediği müddetçe şarkı söylemenin, dinlemenin ve müzik aletleriniçalmanın bir mahsurunun olmadığını söylemektedirler. Müziğe olumlu yaklaşanlaragöre, insan daima güzel olan şeyleridinlemeye meyillidir. O halde içinde kötü şeyler barındırmadıkça, güzel sesleridinlemenin de bir sakıncası olmamalıdır. Kaldı ki şarkı ve türküler, şiirlerinmelodi halindeki seslendirilmelerinden ibarettir. O halde şiir için söyleneceksözler, aynı zamanda müzik için de geçerlidir. Bu konuda söylenecek söz,Resulullah’ın buyurduğu gibidir: “Şiir, söz mesabesindedir; güzeli güzel,çirkini ise çirkindir.” Müziğin degüzeli ve harama sevk etmeyeni, güzeldir; çirkini ve harama götüreni ise,haramdır.Müziğe olumsuz yaklaşanların ise, delilolarak getirdikleri ayetlerden bazı kavramları tevil ederek, ayetlerde yerilenbu terimlerin aslında müziğe işaret ettiğini iddia etmektedirler. Keza delilolarak öne sürdükleri hadislerin neredeyse hiç biri, sahih hadis değildir. Buiddialarda bulunanlar, çoğunlukla zayıf hadisleri delil getirerek iddialarınıispat etmeye çalışmaktadırlar. Müziği söylemenin, dinlemenin ve müzikaletlerinin çalmanın haram olduğunu savunanlar, genellikle müziğin boş işlere,eğlenceye sevk ettiği ve ayrıca şehveti tahrik ettiği, şehvetin tahrik olmanınolumsuz sonuçlar doğurduğu, yanlışa götüren her şeyin yanlış olduğu fikrindenhareketle, müziğin de haram olması gerektiği kanaatine varırlar. Onlara göre,bu sayıların hususların dinen doğru şeyler olmadığından hareketle, bunlarlauğraşmak da doğru değildir. Bunu yaparken İslam hukukunun genel bir kaidesiniişletirler: Sedd-i Zerâi; yani olumsuz şeyleri engelleme kuralı.Genel olarak İslam dünyasındamüziğe olumsuz yaklaşan bir hava hâkim olsa bile, müzik eğitiminin kesintisizolarak yapıldığı ortaya çıkmaktadır. Çalışmamızda buna dair bazı örneklersunulmuştur.

Öz: Çağdaş kriminolojinin gündeme taşıdığı Özdenetim/Self-Control kavramı, asrımızda gittikçe yükselen suç oranlarının toplumun huzurunu kaçırmasına karşılık, suçları önlemede ve öfke kontrolünü önceleyen bir işlev görmek üzere ortaya konulmuştur. Bu alanda yapılan çalışmalar da, genelde suçu önlemek için bir nevi eğitim alanında erken alınması gereken tedbirleri ihtivaya yöneliktir. Bazı ülkelerde Sosyal ve Duygusal Öğrenme (Social and Emotional Learning) programlarının, karakter eğitimi, şiddeti önleme, uyuşturucuya karşı önlem alma ve okul disiplini gibi alanlarda kullanıldığını görmekteyiz. İslam âleminde, ilk dönemlerden itibaren kişinin kendini kontrol etmesi, imanî bir mesele olarak ele alınmış ve işlenmiştir. Birçok ayet ve Resulullah’ın sözleri, kişinin kendini kontrol etmesine, duygularını ve öfkesini yönetmesine yöneliktir. Allah’ın sevgisini ve rızasını kazanmanın bir yolunun, nefis kontrolünden geçtiği inananlara bildirilmiştir. İslam tasavvufunun ana temalarından biri, nefis kontrolü meselesidir. Dolayısıyla İslam eğitim anlayışında kendini kontrol ana konulardan birini teşkil etmektedir.Özet: Özdenetim, 1990'lı yılların başlarında, Michael R. Gottfredson ve Travis Hirschi'nin "Suç Genel Teorisi", kontrol teorisi geleneğinde önemli ilerlemeler sağlamış ve deneylere dayalı dikkat çekici sonuçlar ortaya konulmuştur. Bunlarla birlikte, bazı ülkelerde Sosyal ve Duygusal Öğrenme (Social and Emotional Learning) programlarının, karakter eğitimi, şiddeti önleme, uyuşturucuya karşı önlem alma ve okul disiplini gibi alanlarda kullanıldığını görmekteyiz. Unesco, 2002 yılında yukarıdaki amaçlara hizmet verebilmek için bu programın tanıtımını üstlenip yaklaşık 140 ülkenin eğitim bakanlıklarına mektup göndermiştir. Günümüzde, eğitmek için duyguyu kullanmak yerine bizzat duygunun kendisini eğitmeyi hedef alan çalışmalar da mevcuttur.Özdenetim, duygularımızı kontrol edebilme ve onları yönetebilmeyi ifade eder. Bazı duygular, çocuğun beyin ve biyolojik gelişimi esnasında zamanla ortaya çıkar ve sinir sisteminin gelişimi tamamlandığında olgunluk seviyesine ulaşır. Pratt ve diğer bazı araştırmacılar, ebeveynlerle birlikte toplumsallaşmanın ve mahalle koşullarının, benlik denetimindeki çeşitliliği öngördüğünü bulmuştur. Onlar, topluluk düzeyinde kontrol ve sosyalleşmenin kendini kontrolün geliştirilmesine katkıda bulunan eşit derecede önemli faktörler olduğunu savunuyorlar. İnsanın nefsinin ve arzularının kontrolünden kurtulması bir erdem olarak görülmüştür. Bu erdem eski Yunancada Sophrosyne ile karşılanırdı, bu da “kişinin hayatını özenle ve akıllıca yaşaması; ahenkli bir denge ve bilgelik” anlamlarına geliyordu. Romalılar ve eski Hıristiyan kilisesi ise, bunu Temperentia yani dengeleme, duygusal aşırılıkları sınırlama olarak isimlendirmiştir. Kişinin kendini kontrol etmesi ve duygularını dengelemesi konusu, İslam dininde de, “Nefis Mücadelesi” adı altında ele alınıp etraflıca işlenmiştir.Aslında inançlar, duygu kalıplarıdır. İnsanın, düşünce ve inanç biçimlerinin yerli yerine oturtabilmesi için bunların duygu kalıbına dönüşmesi lazımdır. Mesela “iyilik yapmak güzeldir” cümlesi, bir düşünceyi ifade eder. Buna duygu boyutunun eklenmesi için, insanlara iyilik yapmanın güzel olduğunun onaylanarak pekiştirilmesi gerekir. İnsanın davranışları yönlendirmeye başlayan duygular, muhakkak ki bir referans değere göre kendisini şekillendirir. Bu referans değerler veya diğer bir ifade ile standart değerler ya dinler tarafından belirlenip empoze edilir veya toplumun ahlâkî kurallarından çıkarılır. Bazı bilim adamlarınca din, gruba fayda sağlayan eylemler ödüllendirerek ve ortak iyiye aykırı olanları cezalandırarak psikolojik ve davranış eğilimlerini düzenleyen ahlâkî alan olarak da tanımlanmıştır. Dolayısıyla din, ahlâk kavramlarını da kapsar; aynı zamanda doğaüstü düşünceleri de etkiler. Dinin, sırayla kişisel şiddeti, hırsızlığı ve sahtekârlığı engelleyen inanç ve tutumları uyandırdığı düşünülmektedir.Aslında vicdan dediğimiz şey, dış kontrol gücünün (Allah, anne-baba, öğretmen, toplum vs.) bir iç kontrol mekanizmasına dönüşmesi demektir. Daha doğru bir ifade ile, bize dışarıdan kontrol edici düşünce ve duyguları empoze eden otoriteyi temsil eden güçlerin bu değerlerini içselleştirmek demektir. Dolayısıyla sosyal ve fiziki çevrede otoriter bildiğimiz şeylerin, geliştirdiği kaidelerin içimizde kabul görmüş hali vicdanımızı oluşturur. Bir kişide, vicdan duygusunun gelişmiş olması, onun aldığı eğitime ve sorumluluk duygusunun gelişmesiyle de bağlantılıdır.Din eğitiminin asıl gayesi, Allah inancını yerleştirmek ve bununla birlikte Allah’ın varlığını temel alan bir değerler bütününü benimsetmek ve yaşatmaktır. Zira kişinin, kendisini daima gören ve kontrol eden bir zatın varlığını bilmesi ve hissetmesi, onu her zaman daha kontrollü ve denetimli bir hayat yaşamaya sevk edecektir. Allah’ın insanları gördüğü ve işittiğini bilmek ve iyi davranışların karşılığında mükâfat ve olumsuz davranışların karşılığında da ceza alacağını düşünen kimse, elbette kendini kontrol etmeye çalışacaktır. Zira ödül ve ceza yönteminde amaç, bir şeyi özendirerek ve sevdirerek ona yönelik zihinsel şartlanma oluşturmaktır. Ayrıca bu işleyiş sonucunda beyin, davranışlara sınır koymayı öğrenir. Biz buna şuurlu davranış deriz. Şuur kendi benliğimiz hakkında bir anda edindiğimiz bilgi olduğuna göre, şuurlu halimizde kendi kendimizi gözlüyor ve inceleyebiliyoruz. İnsanı diğer varlıklardan üstün kılan şey, kendi kendinin farkında olan ve bunu fark edişi de fark etmesidir. Eğer böyle bir özelliğimiz olmasaydı, ahlâklı davranış olmazdı ve kendimizi kontrol edemezdik.Kendimiz sadece kendi içimizde ve hiçbir harici aracın aracılığı olmaksızın bilebiliriz. Bu araçlara sadece bilimsel edevat değil, nefsin araçları olan beş duyu, muhayyile ve düşünce de dâhildir. Bütün bunlarla insanın kendini dışarıdan bir obje gibi değerlendirme ve gözlemleme yeteneğini eklediğimizde, Allah’ın bizim kendi nefsimiz hakkında düşünmemizi tavsiye etmesinde hikmet anlaşılabilir. Kendisi hakkında düşünen şuurlu insan, kendisini hesaba çekip nefsini muhasebe eden kimsedir. Buna işaret etmek üzere Resulullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: “Akıllı kimse, (bu dünyada) nefsini hesaba çekip ölüm sonrası için çalışandır; aciz ise, nefsinin hevasına uyup Allah’tan temennide bulunandır.” Resulullah (s.a.v.), kişinin kendi içine kıvrılarak nefsi hakkında düşünmesi ve murakabe etmesini şu sözlerle tavsiye etmektedir: “Kalbinize rikkatle dönünüz, tefekkürü ve ağlamayı çoğaltınız.” Elbette dini hayatta kişinin özdenetimini sağlaması için pek çok argüman devreye sokulmaktadır. Bunlardan birisi de hayâ duygusudur. Zira hayâ duygusu, başka insanlardan utanmayı ve bu sebeple kendine çeki-düzen vermeyi gerektirir. Resulullah (s.a.v.), kardeşine hayâ ile ilgili nasihatte bulunan bir Ensar’ı görünce, “muhakkak ki hayâ, imandandır” buyurmuştur. Çünkü utanma duygusu, toplumsal onaydan mahrumiyetin insana yaşattığı korkuyla beslenir. Kişisel ilişkilerde, insanın ar etmesi, karşısındakini kırmamak için davranışlarına sınır koyması demektir. Ar duygusu, beynin ön bölgesinde, sosyal becerileri kapsayan alana kaydedilmiş bir duygudur. Utanmanın tersi, duyarsızlık, yüzsüzlük ve sorumsuzluktur., Theconcept of Self-Control carried by contemporary criminology has been putforward in order to catch up with increasing crime rates in society, to preventcrime, and to function in anger control. Works done in this area also includemeasures that must be taken early in the course of a kind of education toprevent crime in general. we see that in some countries Social and EmotionalLearning programs are used in areas such as character education, prevention ofviolence, anti-drug measures and school discipline. In the Islamic world, theself-control from the earliest times has been dealt with and dealt with as areligious matter. Many of the verses of God and the words of the Prophet aredirected at controlling one's self, controlling one's emotions and anger. Ithas been reported to believers that a way of earning God's love and compassionis self-control. Despite being encouraged by various Islamic sciences, one ofthe main themes of Islamic mysticism is self-control. Therefore, Islam is oneof the main subjects of self-control in education understanding.Summary: In the early 1990s, Michael R. Gottfredsonand Travis Hirschi's "General Theory of Crime" made considerableprogress in the theory of control theory and demonstrated remarkable resultsbased on experiments. Along with these, we see that in some countries Socialand Emotional Learning programs are used in areas such as character education,prevention of violence, anti-drug measures and school discipline. In 2002 UNESCOundertook the introduction of this program in order to serve the above purposesand sent letters to the education ministries of approximately 140 countries.Today, there are studies aiming to educate the sensation itself instead ofusing emotion to train.Self-regulation refers to being able tocontrol our emotions and manage them. Some emotions develop over time duringthe child's brain and biological development and reach maturity level when thedevelopment of the nervous system is complete. Pratt and some other researchersfound that communalization with parents and neighbourhood conditions predictedthe diversity of self-control. They argue that community-level control andsocialization are equally important factors contributing to the development ofself-control. It has been seen as a virtue for the liberation of man's self andhis desires. This virtue was met with the term Sophrosyne in ancient Greek, which means that "one lives hislife diligently and intelligently; harmonious balance and wisdom." TheRomans and the old Christian church have called it Temperantia, restricting emotional excesses. The subject ofself-control and balancing of emotions is also studied in Islamic religionunder the name of "Nafs Struggle".In fact, beliefs are emotional patterns. Inorder for human beings to be able to place their thoughts and beliefs in theirnative place, they have to be transformed into emotional patterns. For example,"goodness is good to do" expresses a thought. To add the emotionaldimension to it, it must be reinforced by confirming that it is nice to do goodto people. Emotions that begin to direct man's behaviours certainly shape himaccording to a reference value. These reference values or, in other words,standard values are determined and imposed by religions or are derived from themoral code of the community. Some scholars have also defined religion as amoral field that regulates psychological and behavioural tendencies byrewarding grieving actions and punishing those who are contrary to common good.Therefore, religion also includes moral concepts; it also affects supernaturalthoughts. It is thought that religion, in turn, arouses beliefs and attitudesthat prevent personal violence, impiety and dishonesty.In fact, what we call conscience is thatthe external control power (God, parents, teachers, society, etc.) becomes aninternal control mechanism. To put it more precisely, it means internalizingthese values of powers that represent authority that imposes externalcontrolling thoughts and emotions. Therefore, our conscience in the social andphysical environment constitutes the conscience of the things we have developedand the accusations that we have developed. The development of conscience in aperson is also linked to the development of education and responsibility he hasreceived.The main goal of religious education is toplace the belief in God and to adopt and sustain a whole of values based onGod's existence. For a person to know and feel the presence of a person whoalways sees and controls him will always lead him to a more controlled andsupervised life. He who believes that God sees and hears people and that hewill be punished or rewarded according to his bad and good behaviours, ofcourse, seeks to control himself. Because in the method of reward andpunishment, the aim is to create a mental condition for him by encouraging andloving something. Also, as a result of this operation, the brain learns to setlimits on behaviour. This is conscious behaviour. Since consciousness is theinformation we have about ourselves, we are consciously observing and studyingourselves. The thing that distinguishes human beings from other beings is thatthey are aware of what they are aware of and that they realize it. If we didnot have such a property, it would not be moral and we could not controlourselves.We can only find ourselves in ourselves andwithout any intermediary. These tools are not only scientific instruments, butalso five senses, imaginations and thoughts, which are tools of the mind.Besides, when we add the ability of a person to evaluate and observe himself asan external object, wisdom can be understood when God suggests that we shouldthink about our own nafs. The conscious person who thinks about himself is theone who takes charge of himself and accounts for his soul. To address this, theMessenger of God said: "The wise man, (in this world), draws his soul intoaccount and works for the post-mortem; and if he is weak, he will obey God'swill and ask for God." The Messenger recommends that a person be curledinto himself and think and perceive about the soul, with the following words:"Do not go round with your heart, multiply your condolences and cry."Of course, many arguments have been put in place to ensure that self-control ofthe person in religious life is ensured. One of these is a feeling. Because thesense of shame requires to be embarrassed by other people, and to behaveoneself. The Messenger, when he saw someone among ansar counselling to his brother about the modesty, said,"Certainly, it is by faith." Because the feeling of embarrassment isfed by the fear that the deprivation of social good will live on man. Inpersonal relationships, a person is bound to put a limit on his behaviour inorder not to offend others. The sensation of emotion is a feeling of emotionrecorded in the frontal area of the brain, covering the social skills. Theopposite of shame is insensitivity, impudence and irresponsibility.

Bu çalışma, hem Batı dünyasında hem de İslam âlemindeki bilginlerin karma eğitime yaklaşımlarının teorik yapısını ve aynı zamanda bu teorik çerçevenin nasıl gelişip dönüştüğünü kısaca ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bununla birlikte çalışmamızda batı ve İslam dünyasında karma eğitimin tarihsel sürecine ve uygulamalarına da örnekler verilerek genel yapı gösterilmeye çalışılmıştır. Özellikle İslam dünyasındaki karma eğitim ile ilgili uygulamaların, Resulullah (s.a) dönemindeki uygulamalara uygun olup olmadığı da tartışılmıştır.Co-Education in the West and Islamic WorldThis study aims at briefly pointing out the theoretical approaches of the scholars both in the western world and in the islamic world on coeducation together with the development and transformation of this theoratical framework. In addition, a general overview of the structure of coeducation in the western and Islamic world together with its historical background and applications has been given through examples. A particular stress has been made on the question of whether the coeducational applications are in agreement with those in the period of the holy prophet (peace be upon him).https://www.marife.org/marife/article/view/631, Atıf / Cite as: Gözütok, Şakir. "Batı ve İslâm Dünyasında Karma Eğitim". Marife 12/2 (2012): 93-112. https://doi.org/10.5281/zenodo.3344342., {"references":["Abdullah Nasıh Ulvan, İslam'da Aile Eğitimi, çev. Celal Yıldırım, Uysal Yay., Konya, ts.","Ahmed b. Hanbel (ö. 241/855), el-Müsned, Daru İhyai't-Turasi'l-Arabî, 2. bs., Beyrut, 1993. I-XVIII.","Ahmed b. Hanbel (ö. 241/855), Ahkâmu'n-Nisâ, thk. Amr Abdulmun'im Selim, Müessesetu'r-Riyad, 1. bs., Beyrut, 2002.","Anthony L. Brown,\"Examining The Orher: The Other in Education\", Encyclopedia of Education and Human Development, Ed: Stephen J. Farenga and Danile Ness, M. E. Sharpe Press, USA, 2005, V. 1, p. 289-292.","Avrupa Komisyonu, Eğitim Çıktılarında Cinsiyet farklılıkları: Avarupa'da Alınan Tedbirler ve Mevcut Durum, EURYDICE Yay., 2010.","Bağdadî, Hafız Ebubekir Ahmed b. Ali el-Hatib (ö. 463/1071), Tarihu Bağdat ve Medinetu's-Selam, Daru'l-Kutubi'l-İlmiye, Beyrut, ts. I-XVIII.","Bedruddin Muhammed b. Abdullah ez-Zerkeşî, Burhan fî Ulumi'l-Kur'ân, thk. Muhammed Ebu'l-Fadl İbrahim, Mektebetu Daru't-Turas, Kahire, Ts. I-IV.","Belazurî, Ebul'l-Abbas Ahmed b. Yahya b. Cebbar, Futuhu'l-Buldan, thk. Abdullah Uneys et-Tabba' ve Ömer Uneys et-Tabba', Müessesetu'l-Mearif, Beyrut, 1987.","Beyhakî, Hafız Ebu Bekir Ahmed b. Hüseyin el-Beyhakî (öl.458/1066), es-Sünenü'l-Kübrâ, thk. Muhammed Abdulkadir Ata, Mektebetu Daru'l-Baz, Mekke,1994. I-XI.","Bracey, Gerald W. Bracey, \"Separate But Superior? A Review Of Issues And Data Bearing On Single-Sex Education\", The Great Lakes Center for Education Research & Practice, November 2006.","Buharî, Ebu Abdullah Muhammed b. İsmail el-Buharî (ö. 256/870), Sahihu'l-Buharî, thk. Muhibuddin el-Hatib, Mektebetu's-Selefeiyye, 1. Tab, Kahire, 1400. I-IV.","Burke Miller, \"Introduction\", Inequity in Education A Historical Perspective, ed. Debra Meyers and Burke Miller, Lexington Books Press, United Kingdom, 2009.","Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet'te İslâm, ed. Doç. Dr. Vecdi Akyüz, Beyan Yay., İstanbul, 1995. I-IV.","Cassas, Ebu Bekir Ahmed b. Ali er-Razî (ö.370/980), Ahkâmu'l-Kur'ân, thk. Muhammed Sadık Kamhâvî, Daru İhyai't-Turasi'l-Arabî, Beyrut, 1996. I-V.","Charles, Maria and Karen Bradley, \"Equal but Separate? A Cross-National Study of Sex Segregation in Higher Education\", American Sociological Review, Vol. 67, No. 4 (Aug.,2002), pp. 573-599.","Christina de Bellaigue, Educating Women Schooling and Identity in England and France 1800-1867, Oxford University Press, 2007.","Dabbî, Buğyetu'l-Multemis fî Tarihi Ricali Ehli'l-Endelus, thk. İbrahim el-Ebyarî, Daru'l-Kitabi'l-Lubnanî, 1. bs., Beyrut, 1989. I-II.","E Ann Matter, \"Church\", Women and Gender in Medieval Europe an Encyclopedia, Ed: Margaret Schaus, Routledge Press, USA, 2006, p. 136-140.","Ebu Abdullah el-Hakim en-Neysaburî , el-Müstedrek Alâ's-Sahihayn, (Zeylinde Zehebî 'nin et-Telhis adlı kitabıyla birlikte), thk. Yusuf Abdurrahman el-Mer'aşlî, Daru'l-Ma'rife, Beyrut, Ts. I-IV.","Ebu Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Ebubekir Şemsuddin el-Kurtubî (ö.671/1272), el-Cami' li'l-Ahkâmi'l-Kur'ân, thk. Hişam Sümeyr el-Buharî, Daru Alemi'l-Kutub, Riyad, 2003. I-XXIV.","Ebu Davud, Süleyman b. Eş'as es-Sicistanî (ö. 275/888), Sünenu Ebi Davud, thk. Kemal Yusuf Hut, Daru'l-Cinan, Beyrut, 1988. I-VII.","Ebu Fadl Şemsuddin Mahmud el-Alusî (ö. 1270/1854), Ruhu'l-Me'ânî fî Tefsiri'l-Kur'âni'l-Azim ve's-Seb'i'l-Mesanî, İhyau't-Turasi'l-Arabî, Beyrut, ts. I-XXX.","Ebu Hasan Ali b. Muhammed el-Amedî, el-İhkâm fî Usuli'l-Ahkâm, thk. Seyyid el-Cumeylî, Daru'l-Kitabi'l-Arabî, Beyrut, 1404.","Ebu Tayyib Muhammed Şemsulhakk Azimabadî (ö.1329/1911), Avnu'l-Ma'bûd Şerhu Süneni Ebi Davud, thk. Abdurrahman Muhammed Osman, Mektebetu's-Selefiyye, 2. bs., Medine, 1968. I-XIV.","Ebu'l-Abbas Şemsuddin Ahmed b. Muhammed b. Ebibekir b. Hallikan (ö. 681/1282), Vefayatu'l-A'yan ve Enbau Ebnai'z-Zaman, thk. İhsan Abbas, Daru Sadr, 4. bs., Beyrut, 2005. I-VIII.","Ebu'l-Ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed b. Cafer İbni Cevzî (ö. 597/1201), Kitabu'l-Mevduat Mine'l-Ehadisi'l-Mefu'at, thk. Nuruddin b. Şükri Buyaceylar, Edavu's-Selef, 1. bs., Riyad, 1997. I-III.","Ebu'l-Ferec Ali b. Hüseyin el-İsfehanî (ö. 356/976), Kitabu'l-Eğanî, thk. Abdullah Ali Maha, Daru'l-Kutubi'l-İlmiyye, Beyrut, ts. I-XXV.","EFA Global Monitoring Report 2003/4, Gender and Education for All The Leap To Equality, Unesco Publishing, France, 2003.","Elizabeth Teresa Howe, Education and Women in the Early Modern Hispanic World and Gender in the Modern World, Ashgate Press, USA, 2008.","El-Karî el-Herevî el-Hanefî (ö.1014/1605), Şerhu'ş-Şifâ li'l-Kâdî İyaz, thk. Abdullah Muhammed el-Halilî, Daru'l-Kutubi'l-İlmiyye, 1. bs., Beyrut, 2001. I-II.","Eva Van de Gaer, Heidi Pustjens, Jan Van Damme, Agnes De Munter, \"Effects of Single-Sex versus Co-Educational Classes and Schools on Gender Differences in Progress in Language and Mathematics Achievement\", British Journal of Sociology of Education, Vol. 25, No. 3 (Jul., 2004), pp. 307-322.","Gözütok, Şakir, \"İslam Tarihinde Kadın Öğretimi İle İlgili Bazı Yaklaşımlar\", Y.Y.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Van, 2001, S. 2, s. 269-301.","Gözütok, Şakir, İlk Dönem İslam Eğitim Tarihi, Fecr Yay. Ankara, 2002.","Gözütok, Şakir, Kadına da Farzdır-İslam'da Kadın eğitim ve Öğretimi, Nesil Yayınları, İstanbul, 2012.","Gözütok, Şakir, Sûfî Pedagojisi, Nesil Yayınları, İstanbul, 2012.","Hakim et-Tirmizî, Ebu Abdullah Muhammed b. Ali b. Hasan (ö. 320/932), Nevadiru'l-Usul fî Ehadisi'r-Resul, thk. Abdurrahman Umeyre, Daru'l-Ceyl, 1 bs., Beyrut, 1992. I-II.","Hakim, Ebu Abdullah Muhammed b. Abdullah, Müstedrek alâ Sahihayn, thk. Mustafa Abdulkadir Ata, Daru'l-Kutubi'l-İlmiye,1. bs., 1990. I-IV.","Halil Ahmed Seharenfûrî (ö. 1346/1927), Bezlu'l-Meşhud fî Halli Ebi Davud, thk. Muhammed Yahya Zekeriya el-Kandehlevî, Daru'l-Kutubi'l-İlmiyye, Beyrut, Ts. I-XX.","Hattabî, Ebu Süleyman Ahmed b. Muhammed (ö. 388/998), Meâlimu's-Sünen Şerhu Süneni Ebi Davud, thk. Abdusselam Abduşşafî Muhammed, Daru'l-Kutubi'l-İlmiyye, 1. bs., Beyrut, 1991. I-IV.","İbn Abdilberr, Ebu Ömer Yusuf b. Abdullah en-Nemerî, el-İsti'ab fî Ma'rifeti'l-Ashab, thk. Ali Mürşid, Daru'l-A'lam, 1. bs., Amman, 2002.","İbn Mace, Ebu Abdillah Muhammed b. Yezid el-Kazvinî, Sünenu İbni Mace, thk. Ebu Ubeyde Meşhur b. Hasa Âl Selman, Mektebetu'l-Me'arif, Riyad, ts.","İbn Asakir, Ebu kasım Ali b. Hasan b. Hibetullah eş-Şafiî (ö. 571/1175), Tarihu Medineti Dımaşk, thk. Muhibuddin Ebu Said Ömer b. Garame el-Amrevî, Daru'l-Fikr, Beyrut, 1995. I-LXXX.","İbn Hacer el-Askalanî, Şihabuddin Ahmed b. Ali (ö. 852/1448), ed-Dürerü'l-Kâmine fî A'yani'l-Mieti's-Samine, Daru İhyai't-Turasi'l-Arabî, Beyrut, ts. I-IV.","İbn Hacer el-Heysemî, Ahmed Şihabuddin b. Hacer (ö. 973/1565), Fetevayı Hadisiyye, Halebi Neşri, 3. bs., Mısır, 1989.","İbn Kesir, Ebu'l-Fida İmaduddin İsmail b. Ömer ed-Dımaşkî (ö. 774/1372), el-Bidaye ve'n-Nihaye, thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî, Daru'l-Hicr, 1. bs., Beyrut, 1998. I-XXI.","İbn Sa'd, Muhammed, Tabakatu'l-Kübrâ, Daru İhyai't-Turasi'l-Arabî, Beyrut, 1992. I-VIII.","İbnu'l-Cevzî, Ebu'l-Ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed (ö. 597/1200), el-Muntazam fî Tarihi'l-Muluk ve'l-Umem, thk. Muhammed Abdulkadir Ata, Mustafa Abdulkadir Ata, 1. Tab., Daru'l-Kutubi'l-İlmiye, Beyrut, 1992. I-XIX.","İbnu'l-Cezerî, Şemsuddin Ebu'l-Hayr Muhammed b. Muhammed (ö. 833/1430), Gayetu'n-Nihaye fî Tabakati'l-Kurrâ, Nşr: G. Bergstraesser, Daru'l-Kutubi'l-İlmiye, 3. bs., Beyrut, 1982. I-II.","İbnu'l-Esir, İbnu'l-Esir, İzzu'd-Din Ebu'l-Hasan Ali b. Muhammed el-Cezerî, Usdu'l-Ğabe fî Ma'rifeti's-Sahabe, Daru'l-Fikr, Beyrut, 1989. I-VIII.","İbnu'l-İmad Şihabuddin Ebu Ferec Abdulhayy b. Ahmed b. Muhammed el-Akrî ed-Dımaşkî (ö. 1089/1676), Şezeratu'z-Zeheb fî Ahbari Men Zeheb, thk. Abdulkadir el-Arnaut, Mahmud el-Arnaut, Daru İbni Kesir, 1. bs., Beyrut, 1986. I-XI.","İbnu'l-Esir, İzzu'd-Din Ebu'l-Hasan Ali b. Muhammed el-Cezerî, Usdu'l-Ğabe fî Ma'rifeti's-Sahabe, Daru'l-Fikr, Beyrut, 1989. I-VIII.","İshak b. İbrahim b. Muhalled b. Raheveyh el-Hanzelî el-Mervezî (ö. 238/852), Müsnedu İshak b. Raheveyh (Ahkamu'l-Muhakkik Alâ Ba'di'l-Ehadis kitabıyla birlikte), thk. Abdulğafur b. Abdulhak el-Belûşî, Mektebetu'l-İman, Medine, 1991. I-V.","Jo Ann Hoeppner Moran Cruz, \"Education Lay\", Women and Gender in Medieval Europe an Encyclopedia, Ed: Margaret Schaus, Routledge Press, USA, 2006, p. 240-241.","John W. Collins, Nancy Patricia O'Brien, The Greenwood Dictionary of Education, The Greenwood Press, USA, 2003.","Keda'î, Ebu Abdullah Muhammed b. Abdullah, Tekmiletu li Kitabi's-Sılâ, thk. Abdusselam el-Heras, Daru'l-Fikr, Beyrut, 1995.","Kalkaşandî, Subhu'l-A'şâ, Ahmed b. Ali el-Kalkaşandî (ö. 821/1418), Subhu'l-A'şâ fî Sınaati'l-İnşâ, thk. Muhammed Hüseyin Şemsuddin, Daru'l-Fikr, 1. bs., Beyrut, 1987. I-XIV:.","Kehhale, Ömer Rıza, A'lamu'n-Nisa fî Alemi'l-Arab ve'l-İslam, Müessesetu'r-Risale, Beyrut, Ts. I-V.","Lindy Moore, \"Education and Learning\", Gender in Scottish History Since 1700, Ed: Lynn Abrams, Eleanor Gordon, Deborah Simonton and Eileen Janes Yeo, Edinburgh University Press, Edinburgh, 2006, p. 111-139.","Mineke Van Essen, \"No Issue, No Problem? Co-education in Dutch Secondary Physical Education During the Twentieth Century\", Gender and Education, Vol. 15, No. 1, 2003, p. 59-74.","Muhammed Abdulhamid İsa, Tarihu't-Ta'lim fî'l-Endelüs, Daru'l-Fikri'l-Arabî, 1. bs., 1982.","Muhammed Abdurrauf el-Münavî, Feydu'l-Kadir Şerhu el-Cami'i's-Sağir min Ahâdisi'l-Beşîri'n-Nezîr, thk. Ahmed Abdusselam, Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, Beyrut, 1994. I-VI.","Muhammed b. Ali b. Muhammed eş-Şevkânî (ö. 1255/1839), Neylu'l-Etvar min Ehadisi Seyyidi'l-Ahyar Şerhu Muhtekâ'l-Ahbar, thk. Ebu Muaz Tarık b. Avdullah Muhammed, Daru İbni Affan, 1. bs., Kahire, 2005, ts. I-XII.","Muhammed b. Hasan b. Ukeyl Musa, el- Muhtaru'l-Masun min A'lami'l-Kurûn, Daru'l-Endelus, Cidde, ts.","Muhammed b. Salih b. Muhammed el-Useymîn, Likau'l-Bâbi'l-Meftûh, eş-Şebeketu'l-İslamiyye, C. 49, s. 17.","Muhammed et-Tuncî, Mu'cemu A'lami'n-Nisa, Daru'l-İlmi'l-Malayîn, 1. bs., Beyrut, 2001.","Muhammed Nasıruddin ibni Hac Nuh el-Elbanî (ö. 1420/1999), Silsiletu'l-Ehadisi'd-Daife ve'l-Mevdua ve Araruha es-Seyyie fî'l-Umme, Daru'l-Me'arife, 1. bs., Riyad, 1992. I-XIV.","Müslim, Ebu Hüseyin b. Haccac el-Kuşeyrî en-Neysaburî (ö. 261/875), Sahihu'l-Müslim, Daru İhyai't-Turasi'l-Arabî, 2. bs., Beyrut, 1972. I-II.","Pathan, Swaleha S., \"A Conparative Study of Students' Attıdute Toward Co-Education From Single-Sex and Co-Educational Junior College From Pune City\", Journal of Arts Science & Commerce, Vol. II, Issue.1, January 2011, p. 103-109.","Russell, J., \"Co-Education\", The Encyclopaedia and Dictionary of Education, Edited by: Foster Watson, Printed by Sir Isaac Pitman & Sons, Ltd., Bath, EngLand, 1921, p. 357-358.","Sabûnî, Muhammed Ali, Revai'u'l-Beyan Tefsiru Ayati'l-Ahkâm mine'l-Kur'ân, Mektebetu'l-Gazalî, 3. bs., Dımaşk, 1980. I-II.","Sehavî, Şemsuddin Muhammed b. Abdirrahman b. Muhammed (ö.902/1496), ed-Dev'u'l-Lami' lî Ehli'l-Karni't-Tasi', thk. Abdullatif Hasan Abdurrahman, Daru'l-Kutubi'l-İlmiye, 1. bs., Beyrut, 2003. I-XII.","Department of Education, Office of Planning, Evaluation and Policy Development, Policy and Program Studies Service, Single-Sex Versus Secondary Schooling: A Systematic Review, Washington, D.C., 2005.","Smith, Merril D., Women's roles in eighteenth-century America, Greenwood Press, USA, 2011.","Smithers, Alan and John Collings, \"Co-Educaitonal and Science Choice\", British Journal of Educational Studies, Vol. 30, No. 3 (Oct., 1982), pp. 313-328.","Suyutî, Celaluddin Abdurrahman b. Ebu Bekr (ö. 911/1505), el-Havî lî'l-Fetvâ, Daru'l-Kutubi'l-İlmiyye, Beyrut, 1982. I-II.","Suyutî, Celaluddin Abdurrahman b. Ebu Bekr (ö. 911/1505), Buğyetu'l-Vuhat fî Tabakati'l-Luğaviyye ve'n-Nuhat, thk. Muhammed Ebu'l-Fadl İbrahim, Mektebetu'l-Asriyye, Beyrut, ts. I-II.","Suyutî, Celaluddin Abdurrahman b. Ebu Bekr (ö. 911/1505), el-İtkan fî Ulumi'l-Kur'ân, thk. Merkezu'd-Dırasati'l-Kur'âniyye, Mecmu'u'l-Melik Fahd, 1. bs., Suudi Arabistan, ts. I-II.","Suyutî, Celaluddin Abdurrahman b. Ebu Bekr (ö. 911/1505), Hüsnü'l-Muhadara fî Tarihi Mısır ve Kahire, thk. Muhammed Ebu'l-Fadl İbrahim, Daru İhyai'l-Kutubi'l-Arabî, 1. bs., Kahire, 1967. I-II.","Taberanî, Ebu'l-Kasım Süleyman b. Ahmed, el-Mu'cemu'l-Evsat, Dâru'l-Harameyn, thk. Tarık b. İvadullah b. Muhammed, Kahîre, h. 1415. I-X.","Taberanî, Ebu'l-Kasım Süleyman b. Ahmed, el-Mu'cemu'l-Kebir, thk. Hamdi Abdulmecid, Daru İhyai't-Turasi'l-Arabî, 2. bs., Beyrut, 1985. I-XXV.","Tirmizî, Ebu İsa, Sünenü't-Tirmizî, thk. Ahmed Muhammed Şakir, Daru't-Turasi'l-İlmiye, Beyrut, ts. I-VI.","Unesco, Single-Sex School for Girls and Gender Equality in Education - Advocacy Brief, Bangkok, 2007.","Walter Simons, \"Education Beguine\", Women and Gender in Medieval Europe an Encyclopedia, Ed: Margaret Schaus, Routledge Press, USA, 2006, p. 239-240.","Zehebî, Şemsuddin Ebu Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Osman (ö. 748/1347), Siyeru A'lami'n-Nubelâ, thk. Şuayb Arnaut, Müessesetu'r-Risale, 1. bs., Beyrut, 1984. I-XXV.","Zehebî, Şemsuddin Ebu Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Osman (ö. 748/1347), Telhisu Kitabi'l-Mevduat li'l-İbni'-Cevzî, thk. Ebu Tumeym Yasir b. İbrahim b. Muhammed, Mektebetu'r-Rüşd, 1. bs., Riyad, 1998."]}

Women are being abused and humiliatedthe most in history.. Since Ancient Greek thought, it was generally understoodthat woman is a creature that inferior, worthless, and a disgrace in manysocieties.Women in the period beforeIslam, it is treated like a normal shop, it was bought and sold. Itseems that this situation also continued through the Arabian society in whichthe Prophet Muhammad lived. When we consider the position of woman in societyit is an indicationof woman’s value andwe must determine the general position of woman in society in order to show howIslam cherishes woman. Education appears to be one of these fields. How woman played a role in the field of training and education in thetime of Prophet Muhammad is mentioned as a main topic in this study. The underlyingattitude and viewpoint of Islam regarding woman is presented by examples fromverses, hadiths, and application of Prophet Muhammad. Islam has started tobuild a new world sense that presents woman as valued humans. Reflection ofthis sense is seen in the education field. The period of the Prophet, women found its placein all areas of society, espeically in education and training field began totake place. No distinction was made with regard to training and educationbetween women and men and it’s benefit. The Prophet allocated special areas forwomen's education at the same time on special occasions he would give themundivided attention. The Prophet Muhammad (Peace Be Upon Him), appointededucated women in various places and gave them social roles., Kadın, tarih boyunca en çokistismar edilen ve horlanan varlık olmuştur. Antik Yunan düşüncesindenitibaren, genel olarak çoğu toplumlarda kadınların düşük, aşağılık ve utançverici bir varlık olduğu düşünülmüştür. İslam’dan önceki dönemde kadın, normal bir eşya gibi muamele görmüş,alınıp satılmıştır. Hz. Muhammed (SAV)’in yaşadığı dönemdeki Arap toplumunda dabu durumun devam ettiği görülmektedir. Kadının toplumdaki konumunun, onun aynızamanda değerinin de bir ifadesi olduğu göz önüne alındığında, İslam’ın kadınaverdiği değeri ortaya koyabilmek için, onun toplumdaki genel yerini belirlemekgerekmektedir. Eğitim de bu alanlardan biri olarak karşımıza çıkmaktadır.Bu çalışmada, Resulullah (S.A.V)döneminde kadının eğitim ve öğretim alanında nasıl yer aldığı temel meseleolarak ele alınmaktadır. İslam’ın kadına yaklaşımının temelini oluşturan bakışaçısı, ayet, hadis ve peygamberin uygulamalarından örneklerle ortayakonulmuştur. İslam kadının bir insan olarak değerli olduğunuortaya koyan yeni bir dünya anlayışını inşa etmeye başlamıştır. Bu anlayışınbir yansıması da, eğitim alanında görülmektedir. Resulullah (S.A.V) dönemindekadın, toplumunun her alanında kendine yer bulduğu gibi, eğitim ve öğretimsahasında da yer almaya başlamıştır. Eğitim ve öğretimden istifade etmek adınakadın ve erkek ayırımı gözetilmemiştir. Resulullah (S.A.V), kadınların eğitimiiçin özel alanlar tahsis ettiği gibi, onların eğitimi için özel günlerde zamanda ayırmıştır. Hz. Peygamber, eğitimli kadınları çeşitli yerlerdegörevlendirmiş ve onlara sosyal roller vermiştir.

This article includes the establishment period of general Muslim educational institutions from the beginning of hijri century (7th A.D.). As it is known, mosques were the main educational institutions in Islamic world till the latter part of 5th century (hijri), and after this time they are gradually replaced by the madrasahs. In the less than a hundred and fifty years after the establishment of the first madrasah in Khurasan, they spread all over the Islamic world and constituted the most widespread educational system of this period. In fact, they were not the only institutions in Islamic educational system. Meanwhile other remarkable Islamic educational institutions, e.g. kuttabs, which were also known in the pre-Islamic Arabia, Dar al-Qurans, Dar al-Hadiths, Khanaqahs, Ribats and Zawiyays were also established or developed. And all of them provided accommodation facilities and salaries for professors, sheiks and students though some special financial arrangements. With these entire institutions Islamic social, cultural and educational milieu is created

Today, many civilizations are being mentioned. One of these civilizations is Islamic civilization. Islamic civilization is based on Quran and the Prophet’s approach to science. Islam contributed enormously to the development of science by removing religious, lingual, racial and geographical barriers at time when tribal apprehension was dominate. Another important contributions of Islam to science is the initation of writing rxtradition in addition to oral tradition. The main emphasis of Islam to universal sciesce had been gained the undertanding of science by whole mankind

İslâm dünyasında, sahip oldukları ilmî kurumlarla veya âlimlerle şöhret bulmuş pek çok yerleşim merkezi bulunmaktadır. Her ne kadar tarihte kendilerinden sıkça söz edilen şehirler kadar olmasa da, bulunduğu bölge itibariyle kendisinden beklenenden daha çok ilme hizmet vermiş ve âlim yetiştirmiş şehirlerden biri Hakkâri’dir. Burada söz konusu ettiğimiz âlimler Hakkârili olmakla beraber, bunların çoğu değişik şehirlerde ilim tahsil etmişlerdir. Bu çalışmamızda, Hakkârili kadın ve erkek âlimler ve onların ortaya koydukları ilmî eserler hakkında bilgi verilmeye çalışılacaktır.

206

119