Cahiliye Şiirlerinden Kur’an Metnine ‘Şehit’ Teriminin İçerdiği Anlamlar

Anlam değişimi, anlam değişimine yol açan faktörler ve anlam değişiminin mahiyeti anlambili-min konuları arasındadır. Anlam değişiminin ele alındığı çalışmalar artsüremli/ diakronik nitelik-tedir ve bu tarz çalışmalarda bir sözcüğün anlamsal gelişimi belli bir zaman aralığında ele alınır. Bir sözcüğün, kavramın anlamsal serüveni bir nevi onu kullanan topluluğun fikirsel dönüşümüne ışık tutar, bu nedenle bu tür anlambilim çalışmaları birçok sosyal bilim dalı için de önem arz etmektedir ve bu çalışmalarda çeşitli bilim dallarının içiçeliği ve iş birliği görülür.Bir sözcüğün terim olma süreci, özel bir alanın literatürüne girmesiyle sözlük anlamının yanı sıra o alana has anlam veya anlamlar kazanmasını ifade eder. İslami terminolojide yer alan sözcükler de artık sözlük anlamlarının yanı sıra İslam literatürüyle bağlantılı anlamlar kazanmıştır ve bu anlamlarla o fikir dünyasının bir parçası haline gelmişlerdir. Sözcük, İslam öncesi dönemdeki içerdiği anlamlardan biriyle İslami bir terim haline gelse de hiçbir anlamsal değişim yaşamadığını söylemek güçtür. Zira artık yeni bir kavramlar dünyasının yani İslam olgusunun gölgesine girmiş-tir ve ondan etkilenmiştir. İslam dini ortaya çıkışının ardından kendi terminolojisini oluşturmuş ve bu sürece en yardımcı olan kaynak kutsal kitabı Kur’an olmuştur. Bu çalışmada İslami bir terim olan “şehit” kelimesi anlamsal açıdan incelenmiştir. “Şehit” kelimesi anlamsal olarak itikadi, askeri, hukuki ve siyasi çağrışımlar içeren bir terimdir. Bu çalışmada bu anlamların hangisinin önceden var olduğu hangisinin daha sonra kazanıldığı üzerinde durulmuştur.Bir İslami terimin anlamsal dönüşümünü izleyebilmek için onu İslam öncesi yani Cahiliye dönemi ve İslam sonrası dönemde ele almak gerekmektedir. Tabi ki daha sonraki dönemlerde Kur’an’la birlikte edindiği anlamlarda da dönüşüm yaşamış olma ihtimali vardır. Nitekim yaşanan her türlü gelişme bu terimin anlamsal dönüşümüne neden olabilir. Fakat bu çalışmada şehit teriminin Cahiliye Şiirleri i
A number of Arabic words that were in use beforethe advent of Islam and entered into the text of the Qur’ān became “Islamic”terms. These words underwent semantic transformations throughout the process ofconstruction of a Qur’ānic worldview. This article aims to explain and throwinto relief what meanings the word “shahīd” had had in the Jāhilīyah period andwhat meanings it had in the Qur’ān, tracing the semantic transformation betweentwo periods, namely the Jāhilīyah and the period after the advent of Islam. Inthis study, first, I havescanned, to make an etymological observation, various classical dictionariesauthored in various historical periods of the Arabic language to collect theinstances of the word “shahīd” derived from the root “sh-h-d” using the form of “fa’īl”. Thus, the generalsemantic content of the word is canvassed. Then, I scanned the sources from theJāhilīyah period to identify the places where the word occurs. Later, I scannedseveral exegeses (tafsirs) from different periods of the history of Islamicthought to identify the meaning of the word as an Islamic term. Lastly, Iinterpret the findings at the end.