DEDE İBN RÜŞD'ÜN EL-BEYAN VE'T-TAHSÎL ADLI ESERİNDE 'TAHSÎL' VE TEVCÎH' KAVRAMLARININ İNCELENMESİ

Tahsîl kelimesi, h-s-l ( حصل ) kökünden türemiş olup hâsıl olan şeyin temyiz edilmesi anlamına gelmektedir. Söze izafet edildiğinde (Tahsîlü’l-kelâm), bir sözü mahsûlüne (o sözle elde edilmek istenen maksada) ulaştırmak anlamına gelmektedir. Bu anlamdan hareketle, sözü fazlalıklarından arındırarak elde edilmek istenen asıl sonuca götüren eserlere “Muhassal” denmiş, İslam ilim geleneğinde bir telif türüne de bu şekliyle ad olmuştur. v-c-h ( وجه ) kökünden türemiş olan “Tevcih” kelimesi ise, bir şeyi bir yere yöneltmek, bir yöne doğru döndürmek gibi anlamlara gelmektedir. Endülüs’lü Mâlikîler’in önde gelenlerinden Dede İbn Rüşd, mezheb fürûuna dair kaleme aldığı hacimli eserine bu iki kavramı da kullanarak el-Beyân ve’t-tahsîl ve’ş-şerh ve’t-tevcîh ve’t-ta‘lîl fî mesâili’l-Müstahrece şeklinde uzunca bir isim vermiştir. Aslında o, bu isimlendirmeyle mezheb müntesibi olarak gerçekleştirdiği fıkhî faaliyetler hakkında bazı işaretler de vermektedir. Bu çalışmada öncelikle el-Beyan ve’t-tahsîl hakkında kısa bir bilgi verilecektir. Daha sonrasında bu eserde “tahsîl” ve “tevcih” kavramlarının hangi anlamlarda kullanıldığı bazı fürû fıkıh örnekleriyle gösterilecektir.