Tümörogenezisde endoplazmik retikulum stres cevabının rolü

Endoplazmik Retikulum (ER) ökaryotik hücrelerde bulunan, hücre içi kalsiyum homoastasizi, lipid sentezi, proteinlerin işlenmesi ve katlanmasından sorumlu olan bir organeldir. Hatalı katlanmış veya katlanmamış proteinlerin artması durumunda ortaya çıkan hücresel cevap endoplazmik retikulum stresi olarak adlandırılır. Değişen çevre koşullarına adaptasyonu sağlamak amacıyla evrimsel süreçte korunmuş bir mekanizma olan Katlanmamış Protein Cevabı (UPR) ile uyum sağlanmaya çalışılmaktadır. Ancak endoplazmik retikulum stresi ile başa çıkılamadığı durumlarda apopitoz tetiği çekilerek hücre ölümü meydana gelmektedir. Endoplazmik retikulum stresinin indüklediği apopitoz yolağında; CCAAT/enhance binding protein (C/EBP) homolog protein (CHOP), Mitojen tarafından aktive edilmiş protein kinaz (MAP kinaz) kaskadı, Bcl-2-ilişkili X protein (Bax/Bak), İnozitol Gerektiren Kinaz 1 (IRE1) ve kaspaz-12 gibi birçok molekül görev almaktadır. Endoplazmik retikulum stresinin kanser hücresi proliferasyonu ve sağkalımı üzerinde büyük bir etkisi vardır. Son yapılan araştırmalar endoplazmik retikulum stresi ve katlanmamış protein cevabının, kanserde önemli rol oynadığını göstermiştir. Nitekim, tümör hücrelerinin büyümesinde ve çevresel değişikliklere adaptasyonda rol oynayan katlanmamış protein cevabının, genellikle kanser hücrelerinin lehine çalışan bir süreç olarak kullanıldığı bulunmuştur. Endoplazmik retikulum stresinin tetiklediği katlanmamış protein cevabında tam olarak aydınlatılamamış bazı mekanizmaların varlığı, tedaviye giden süreci olumsuz yönde etkilemekte olduğundan bu mekanizmaların tam olarak aydınlatılmasıyla birlikte; hastalıkların daha iyi anlaşılması ve yeni tedavi stratejilerinin geliştirilmesinin de önü açılacaktır. Bu derlemede; kanser hücrelerinin endoplazmik retikulum stres cevabı ile proliferasyonlarını nasıl sürdürebildikleri, katlanmamış protein cevabı ekseninde ele alınacak ve bunun altında yatan moleküler mekanizmalara genel bir bakış yapılacaktır.