EVRAK-I SAHİHA İDARESİ: OSMANLI İMPARATORLUĞUNDA RESMİ EVRAKLARIN TEKELLEŞMESİ

Bu makalenin konusu Osmanlı Devleti’nde 1845 yılında ihdas edilmiş olan damgalı kâğıt yani evrak-ı sahiha uygulamasıdır. Makale, Osmanlı İmparatorluğu’nda evrak-ı sahiha uygulamasının tedavüldeki resmi evrakların tekelleşmesi şekli olduğunu savunmaktadır. Evrak-ı sahihanın neden ve nasıl ihdas edildiğini arşiv dokümanları ışığında incelemeye çalışacaktır. Bu noktada mali ihtiyacın nasıl kurum ihdasına yol açtığı betimlenecektir. Makale bu kurumun nasıl tekel karakteri kazandığını ve düşük gelirler nedeniyle 1882 yılında lağvedildiğini açıklamaya çabalayacaktır. Tanzimat dönemi bütçe açıkları Osmanlı mali bürokrasisini yeni gelir kaynakları bulmaya sevk etmiştir. Mali bürokrasi bütçe açıklarını kapatmak için tedavüldeki resmi evrakların yayım, satım ve hatta basımını tek elde toplamış, damgalı kâğıt kullanımını tebaa için zorunlu kılmıştır. İlk evrak-ı sahiha nizamnamesinin ilan edildiği 1861 yılından önceki kurumsallaşma sürecinde damgalı kâğıt gelirleri beklenilen seviyenin altında kalmıştır. Düşük seviyedeki gelirleri yükseltmek için 1861 evrak-ı sahiha nizamnamesi ilan edilmiştir. Fakat bu nizamnameden sonra da nakliye vasıtalarının yokluğu dolayısıyla taşrada evrak arzı talebi karşılayamamıştır. Bu durum da evrak-ı sahiha gelirlerinin dramatik bir şekilde düşüşüne neden olmuştur. Nihayetinde, evrak-ı sahiha tekeli 1882 yılında lağvedilmiştir. Sonuçta, bu makale evrak-ı sahiha tekelinin tedavüldeki adi kâğıdın yerine damgalı kağıt ikame etmede başarısız olduğunu ortaya koyacaktır.