Risâle fî-Takrîr Enne’l-Kur’âne’l-Azîm Kelâmullâhi’l-Kadîm Bağlamında Kemâlpaşazâde’nin İ’câzü’l-Kur’ân Yaklaşımı

İ'câzu'l-Kur'ân, "mu'cize" ile aynı kökten türemiş olan "i'caz" kavramının, "Kur'ân" kelimesiyle oluşturduğu bir terkiptir. Kavram, ilâhî kelâmın sahip olduğu lafzındaki edebî üstünlük ve manasındaki zenginlik dolayısıyla benzerinin meydana getirilemeyeceğini ifade etmek için kullanılmaktadır. Birçok ilmi disiplin tarafından kullanılan İ’câzü’l-Kur’ân, kelâmda Kur’ân’ın, Allah kelâmı olduğunu tasdik etmek, onu getiren peygamberin nübüvvetinin gerçek olduğunu ispat etmek gayesine matuf olarak mûcize kapsamında ele alınmaktadır. Nübüvvetin ispatı genel olarak mûcizeler üzerinden yapılmıştır. Kur’ân, kelâmcılar tarafından aklî mûcize kabul edilerek Hz. Muhammed’in nübüvvetini ispat etme noktasında başat rol oynamıştır. Bu nedenle her ne kadar i’câzın vecihleri konusunda ihtilaf vâki olsa da Kur’ân’ın mûciz bir kitap olduğu ittifaklakabul görmüştür.Bir Osmanlı kelâmcısı olan Kemâlpaşazâde, İ’câzü’l-Kur’ân meselesini, İ’câzü’l-Kur’ân ve Kelâmullâhi’l-kadîm isimli eserleriyle doğrudan değerlendirmeye tabi tutmuş,diğer risâleleriyle dekonuya dolaylı olarak atıfta bulunmuştur. Yaptığımız bu çalışmaya esas olan Kelâmullâhi’l-kadîm risalesinde i’câzın çeşitli meseleleri anlatılmış; bu minvalde Kur’ân’ın tehaddî yönü öne çıkarılmış, tehaddîye insanlar ve cinlerin yanında meleklerin de dâhil olduğu ifade edilmiştir. Risâlede müellifin en çok atıfta bulunduğu kelâmcılar Seyyid Şerif Cürcânî ve Sa’düddîn Teftazânî olmuştur.