ارزیابی اثرگذاری عوامل اقتصادی، اجتماعی، جمعیت‏‌شناختی و اقلیمی بر ظرفیت زیستی در ایران

بخش عمدة منابع طبیعی کره زمین را منابعی با ویژگی تجدیدپذیری محدود تشکیل می‌دهند. از این‌رو، ظرفیت منابع زیستی و زیست‌‏بوم‌های موجود برای حمایت و پشتیبانی از حیات انسان‌ها محدود است. در پژوهش حاضر، به ارزیابی اثرگذاری عوامل اقتصادی، اجتماعی، جمعیت‌شناختی و اقلیمی بر ظرفیت زیستی در ایران پرداخته شد. بدین منظور، از روش خودتوضیح با وقفه‌های گسترده (ARDL) و داده‌های سری زمانی سالانه 2020-1990 استفاده شد. نتایج نشان داد که در کوتاه‌مدت، با افزایش تولید ناخالص داخلی سرانه، بر میزان ظرفیت زیستی سرانه در ایران افزوده می‌شود و اما در بلندمدت، افزایش تولید ناخالص داخلی تأثیر معنی‌دار بر ظرفیت زیستی ندارد؛ همچنین، با افزایش تراکم جمعیت، در کوتاه‌مدت، بر میزان ظرفیت زیستی سرانه در کشور افزوده و در بلندمدت، از میزان آن کاسته می‌شود. با این همه، بر اساس نتایج به‌دست‌آمده، مشخص شد که برخلاف دوره‌های کوتاه‌مدت، در بلندمدت، با افزایش شاخص توسعه انسانی، بر میزان ظرفیت زیستی در ایران افزوده می‌شود. افزون بر این، کاهش درجه خشکی هوا و بهبود شرایط اقلیمی، در کوتاه‌مدت و بلندمدت، به ارتقای ظرفیت زیستی در کشور می‌انجامد. بنابراین، تداوم اقدامات مختلف پیشین در راستای افزایش ظرفیت زیستی در کشور از جمله افزایش سهم انرژی‌های تجدیدپذیر، افزایش تعداد تصفیه‌خانه‌های آب شهری، احیای جنگل‌ها و رشد کشاورزی ارگانیک در بلندمدت و همچنین، بهره‌گیری روزافزون از ظرفیت‌های آموزشی در کشور به‏منظور توسعه دانش‌های عمومی در زمینه مدیریت هرچه مطلوب‌تر شرایط زیستی از جمله پیشنهادهای پژوهش حاضر است.