Türkiye'deki Çerkesler ve Kaybolmakta Olan Dilleri: Ertuğrul Mahallesi Örneği

Kafkasya, tarih boyunca stratejik konumu nedeniyle emperyalist güçlerin sahip olmak istediği bir coğrafya olmuştur. Kafkas halkları, Kafkasya’yı hedef alan ve yayılmacı politika izleyen Çarlık Rusyası’na karşı özgürlükleri ve bağımsızlıkları için uzun bir süre mücadele etmişlerdir. Bu mücadele, 19. yüzyılda Rusların Kuzey Kafkasya’yı kontrol altına almasıyla sona ermiştir. Rusların elde ettikleri toprakları Ruslaştırmak istemesi, bunun için Kafkas halklarına baskı ve zulüm uygulaması kitlesel zorunlu göçlerin yaşanmasına sebep olmuştur. Kuzey Kafkasya’dan sürgün edilen ve Osmanlı topraklarının çeşitli bölgelerine iskân edilen Kafkas halklarından biri de Çerkeslerdir. Çerkesler, Konya iline, yoğun olarak 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan sonra iskân edilmişlerdir. Çerkeslerin Konya’daki yerleşim yerlerinden biri de bugün Sarayönü ilçesine bağlı Ertuğrul Mahallesi’dir. Bu çalışmada, Çerkes (Adige) dilinin Ertuğrul Mahallesi’ndeki durumu ele alınacaktır. UNESCO’nun Tehlikedeki Dünya Dilleri Atlası’nda, dünyada konuşulan dillerin en az %43’ünün tehlikede olduğu ve Kafkas dillerinden Abhaz-Adige dillerinin de tehlikeli diller arasında yer aldığı belirtilmiştir. Bu doğrultuda çalışmadaki temel amaç, Ertuğrul Mahallesi’nde Çerkes dilinin bilinme oranını tespit etmek, hangi sebep veya sebeplerle tehlikeye düştüğünü ortaya çıkarmak ve günümüzde dil ölümü boyutuna ulaşıp ulaşmadığını göstermektir.