17. yüzyıl Kıbrıs’ında hürriyetin tescili: ʿıtḳnāmeler (azatlık belgeleri)

The religion of Islam did not directly abolish the institution of slavery but brought some arrangements which enable its suppression gradually. Such kind of arragements include freeing slaves as an expiation of certain grave sins and promising the emancipator wit etheral rewards. Throughout the history, Muslims have acted with regard to these regulations and have given importance to emancipation of slaves. ʿItqnāmas (emancipation documents) found in the qadi registers of the 17th century Ottoman Cyprus constitute legal records of some good examples of this practice. In fact, though it was not legally obligatory, the emancipation processes were recorded before the court in order to protect the interest of slaves and the documents were prepared for use in case of need. In this article, the manumission of slaves that took place in 17th century Cyprus have been examined with reference to the nineteen surviving emancipation documents in qadi registers
İslâm dini, kölelik müessesesini doğrudan ilga etmemiş, tedricî olarak ortadan kalkmasına imkan verecek bazı düzenlemeler getirmiştir. Köle âzadının bazı büyük günahlar için keffāret olarak konumlandırılması ve âzat edenin uhrevî bazı mükâfatlarla müjdelenmesi bu türden düzenlemelerdir. Tarih boyunca Müslümanlar, bu düzenlemeler doğrultusunda hareket etmiş ve köle âzadına önem vermişlerdir. 17. yüzyıl Osmanlı Kıbrısı’na ait kadı sicillerinde yer alan ʿıtḳnāmeler (âzatlık belgeleri) bu önemin hukukî olarak kayda geçirilmiş önemli bir örneğini oluşturmaktadır. Öyle ki âzat işlemleri, hukuken zorunlu olmamasına karşın, kölelerin maslahatları göz önünde bulundurularak mahkeme huzurunda kayıt altına alınmış ve bu amaçla belgeler düzenlenmiştir. Bu makalede söz konusu kadı sicillerinden hareketle 17. yüzyıl Kıbrıs’ında gerçekleşen köle âzatları incelenmiş ve bu kapsamda oluşturulmuş on dokuz ʿıtḳnāme belgesi tahlil edilmiştir