Eski Türk Edebiyatı Araştırmalarında Bir Kaynak Olarak İki Dilli Latin Harfli Tarihî Sözlükler

Dictionaries are among the most important resources in classical Turkish literature studies. In the Turkish literature, dictionaries in Turkish as well as foreign language dictionaries, primarily those in Arabic and Farsi are accepted as indispensable references to be used in studies related with texts in Ottoman Turkish. Bilingual dictionaries written in Latin alphabet are among the least used dictionaries. Actually, issues related with pronunciation can be understood much more clearly when using these dictionaries which provide the lexical entries in today’s alphabet. In this regard, it is possible to make use of other dictionaries even though Redhouse dictionaries are among the most frequently used dictionaries. The use of Latin letter spellings of the Turkish word entries in pre-1928 Turkish to foreign language dictionaries may help us today read the texts written in Ottoman Turkish. Thus, Turkish into foreign language dictionaries printed prior to the alphabet reform have been scanned, those that are suitable for such studies have been determined and detailed information on these texts and their authors have been provided. In addition, various factors related with the pronunciation of Turkish prior to the alphabet reform have also been determined in the scanned dictionaries, and the opinions of local and foreign dictionary writers on this issue shall be set forth.
Sözlükler, eski Türk edebiyatı araştırmalarında en önemli kaynaklardan biridir. Gerek Türkçe telif veya tercüme gerekse Arapça ve Farsça başta olmak üzere yabancı dillerde hazırlanan sözlükler, Türk edebiyatında Osmanlı Türkçesi ile oluşturulan metinlerle ilgili çalışmaların vazgeçilmez kaynakları olarak kabul edilmektedir. Bu sözlükler içinde belki de en az kullanılanları Latin harfli iki dilli sözlüklerdir. Madde başlarının bugünkü alfabe ile verildiği bu tür sözlüklerde aslında telaffuz ile ilgili hususlar çok daha net olarak anlaşılmaktadır. Bu minvalde en çok kullanılan sözlükler Redhouse’un eserleri olmasına rağmen bunun haricinde başka sözlüklerden de yararlanmak mümkündür.1928 öncesi Türkçeden yabancı dile sözlüklerde, madde başı Türkçe kelimelerin Latin harfli imlalarının kullanılması, bugün itibarıyla Osmanlı Türkçesi metinlerinin okunmasında yardımcı olabilmektedir. Bu nedenle harf inkılâbı öncesi basılan Türkçeden yabancı dile sözlükler taranmış, bu tür araştırmalara uygun olanlar tespit edilerek yazarlar ve eserler hakkında detaylı bilgi verilmiştir. Ayrıca taranan sözlüklerde Türkçenin harf inkılâbı öncesi söyleyiş özellikleriyle ilgili bazı hususlar da belirlenerek yerli ve yabancı sözlük yazarlarının eserlerinde bu hususa bakış gösterilmeye çalışılacaktır.