48-72 aylık çocuklara yönelik sosyal problem çözme becerileri ölçeği'nin geliştirilmesi

Araştırmanın amacı, 48-72 aylık çocukların sosyal problem çözme becerilerinin belirlenebilmesi için geçerli ve güvenilir bir ölçme aracının geliştirilmesidir. Ayrıca çocukların sosyal problem çözme becerilerinin, çocuklara (yaş, cinsiyet, okul öncesi eğitime devam süresi ve kardeş sayısı) ve ebeveynlerine (anne-baba öğrenim durumu, gelir düzeyi) ilişkin değişkenler açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Karma araştırma modellerinden biri olan `Sıralı Dönüşümsel Tasarım`a uygun olarak planlanan araştırmada, 48-72 aylık çocukların yaşadıkları sosyal problem durumlarını belirlemeye yönelik nitel veriler toplanmış, ardından geliştirilen Sosyal Problem Çözme Becerileri Ölçeği'nin geçerlik-güvenirlik çalışması ve çocukların sosyal problem çözme becerilerinin çeşitli değişkenlere göre incelenebilmesi için nicel veriler toplanmıştır. Nitel araştırma verileri, tanımlayıcı fenomeloji yaklaşımıyla, nicel araştırma verileri ise genel tarama modelinde tasarlanmıştır. Araştırmada 2014-2015 eğitim öğretim yılında İstanbul Anadolu yakasındaki okul öncesi eğitim kurumları arasından belirlenen iki farklı çalışma grubu mevcuttur. Nitel verilerin elde edildiği Çalışma Grubu-I, 48-72 aylık 168 çocuğun anne-babasından oluşmaktadır. Nicel verilerin elde edildiği Çalışma Grubu-II ise `Sosyal Problem Çözme Becerileri Ölçeği`nin geçerlik ve güvenirlik analizlerinin ve sosyal problem çözme becerilerinin demografik değişkenler açısından incelenmesinin amaçlandığı 48-72 aylık toplam 257 çocuktan oluşmaktadır. Araştırma kapsamında beş veri toplama aracı kullanılmıştır. Bunlar; araştırmacı tarafından geliştirilen `Kişisel Bilgi Formu`, `Sosyal Problem Çözme Becerileri Aile Görüşme Formu` ve 48-72 aylık çocuklara yönelik `Sosyal Problem Çözme Becerileri Ölçeği`dir. Geliştirilen `Sosyal Problem Çözme Becerileri Ölçeği`nin kriter geçerliğini test etmek amacıyla `Wally Sosyal Problem Çözme Testi` ve `Sosyal Yetkinlik ve Davranış Değerlendirme-30 Ölçeği` kullanılmıştır. Araştırmanın nitel boyutunda elde edilen sonuçlara göre çocukların okulda, evde ve ev dışında yaşadıkları 546 sosyal problem durumu saptanmış ve bu problem durumları 10 kategori altında toplanmıştır. Anne-babalar, çocuklarının en çok `Israr etmek`, en az ise `Sorumluluk almamak` sosyal problem durumları ile karşılaştıklarını ifade etmişlerdir. Çocukların yaşadığı sosyal problem durumlarına yönelik anne-babalar 157 çözüm yolu üretmiş ve bu çözümler 13 tema altında toplanmıştır. Buna göre anne-babalar en çok `Konuşarak ikna etmek` temasını tercih ettikleri belirtmişlerdir. Anne-babaların sosyal problem durumlarında ürettikleri çözüm yollarına, çocukların gösterdiği 124 tepki davranışı 7 tema altında toplanmıştır. Buna göre çocukların en çok gösterdikleri tepki `Uyum göstermek` iken en az gösterdikleri tepkinin ise `Bir başkasına şikâyet etmek` olduğu belirlenmiştir.Çalışmada geliştirilen `Sosyal Problem Çözme Becerileri Ölçeği` öyküleme tekniğinde tasarlanmıştır. Ölçeğin temalarını oluşturan öyküler, çalışmanın ilk aşaması olan nitel araştırma sonucunda elde edilen bulgular neticesinde belirlenen çocukların en çok karşılaştıkları sosyal problemler durumları seçilmiştir. Çocuklardan günlük yaşantılarında karşılaştıkları problem durumları ile ilgili anlatılan hikâyelerle, canlandırdığı karakterin gösterdiği davranışı belirlemek ve aktarılan hikâyelerdeki ilişkilerle ilgili sorulara yanıt vermeleri beklenmektedir. Sosyal Problem Çözme Becerileri Ölçeği, puanlamaya dahil edilmeyen ilki örnek hikaye olmak üzere toplam yedi hikâyeden oluşmaktadır. Hikâyelerin temaları `Alay Etme`, `Kurallara Uyma`, `Israr`, `Şiddet`, `Paylaşma`, `İletişim Kurma` ve `Dışlanma`dır. Araştırmada elde edilen bulgular incelendiğinde Sosyal Problem Çözme Becerileri Ölçeği'nin Kapsam Geçerlik İndeksi .809, toplam güvenirlik katsayısı için KR20 değeri .680 olarak bulunmuştur. Ölçeğin tüm maddeleri için alt ve üst gruplar arasında anlamlı farklılık olduğu ve madde ayırt ediciliğini sağladığı belirlenmiştir. Ölçüt geçerliğini belirlemek amacıyla yapılan analiz sonucunda ölçeğin kriter geçerliğini sağladığı tespit edilmiştir. Hotelling's T-Squared Test sonuçlarına göre Sosyal Problem Çözme Becerileri Ölçeği'nin uygun yapıda tasarlandığı saptanmıştır. Ölçeğin test-tekrar test sonuçları Pearson Korelasyon katsayısı için .532'dir. Bu bulgular ışığında geliştirilen Sosyal Problem Çözme Becerileri Ölçeği'nin geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğu belirlenmiştir. Geliştirilen Sosyal Problem Çözme Becerileri Ölçeği'nin tüm maddeleri için çocukların verdikleri cevaplar incelendiğinde, problem durumu karşısında çocukların 817'si (%53) olumlu ve 723'ü (%47) olumsuz sosyal davranış sergilemeyi tercih ettikleri saptanmıştır. Araştırmaya katılan çocukların, 16 farklı olumlu sosyal davranış stratejisi geliştirdikleri ve bu stratejiler arasından en çok tercih edilenler `Kabul etmek, oyuna katılmak ve yetişkinden yardım istemek`, en az tercih edilen stratejiler ise `Farklı bir kişi bulmak, beklemek ve kendini savunmak` olarak belirlenmiştir. Çocukların tercih ettiği saptanan 21 farklı olumsuz sosyal davranış stratejisi arasından, çocuklar tarafından en çok tercih edilenler `Fiziksel olumsuz tepkiler vermek, ağlamak ve yetişkine karşı gelmek (otoritesini reddetmek)` olarak belirlenirken, çocuklar tarafından en az tercih edilen olumsuz sosyal davranışların ise `Küsmek, kurallara uymamak ve bağırmak` olduğu bulunmuştur. Araştırma sonucunda çocukların sosyal problem çözme becerilerinin çocukların yaşına, anne-baba öğrenim durumu ve ailenin gelir düzeyi değişkenlerine göre farklılık gösterdiği belirlenmiştir. Çocukların yaşı ve ailenin sosyo-ekonomik düzeyi yükseldikçe çocukların sosyal problem çözme becerilerinin de arttığı görülmüştür. Çocukların cinsiyet, kardeş sayısı ve okul öncesi eğitime devam süresi değişkenlerinin ise sosyal problem çözme becerileri üzerinde anlamlı farklılık oluşturmadığı tespit edilmiştir.Anahtar Kelimeler: Okul öncesi dönem, Sosyal Problem Çözme Becerileri Ölçeği, olumlu/olumsuz sosyal davranış The aim of this study is to develop a reliable and valid scale in order to determine problem solving skills of 48-72 months old children. In addition, it aims to investigate the problem solving skills of children in terms of some variables related to children (age, gender, duration of preschool education and number of siblings) and their parents (educational status and income level). In the study that was planned in line with `Sequential Transformative Design`- one of mixed research methods-, qualitative data was collected to determine social problem situations of 48-72 months old children and then quantitative data was collected to conduct validity and reliability study of Social Problem Skills Scale and to examine social problem skills of children according to some variables. The qualitative data were designed in descriptive phenomenology approach and quantitative data were designed in general survey model. The study has two different study groups chosen from among preschool education institutions in Anatolian side of Istanbul during academic year of 2014-2015. Study Group-I includes the parents of 168 children 48-72 months of age, and Study Group-II includes 257 children 48-72 months of age and it aims to investigate validity and reliability analysis of `Social Problem Solving Skills Scale` and social problem-solving skills in terms of demographic variables.Five data collection tools were used in the study. These are; `Personal Information Form`, `Social Problem Solving Skills Parent Interview Form`, and `Social Problem Solving Skills Scale` developed by researcher for 48-72 months old children. `Wally Social Problem Solving Test` and 'Social Competence and Behavior Evaluation-30 Scale (SCBE-30)` were utilized to test the criterion validity of 'Social Problem-Solving Skills Scale' which was developed.According to the qualitative results of the study, 546 social problem situations that children encounter at school, home and outside were determined and these problem situations were gathered under ten categories. Parents stated that they encounter social problem situation of `Insistence` the most and `Avoiding Responsibilities` the least. Parent suggested 153 solutions in relation to social problem situations experienced by their children and these solutions were gathered under 13 themes. As a result, parents expressed that they preferred 'Persuading by talking' theme the most. 124 response behaviors exhibited by children towards the solutions found by their parents were gathered under 7 themes. Accordingly, the most common response by children was found to be `Conformity` whereas the least one was found to be `Complaining to Other People`.`Social Problem Solving Skills Scale` in the study was designed in narrative technique. The stories that make up themes of the scale were chosen from social problem situations that experienced by children the most according to the findings obtained from qualitative research which is the first part of the study. Through the stories that children are told related to problem situations they encounter in their daily life, they are expected to identify the behavior of the character which they act out and respond to the questions about the relationships in the stories they are told. Social Problem Solving Skills Scale consists of seven stories, the first of which is an example story which is not included in scoring. The themes of the stories are `Mocking`, `Observance`, `Insistence`, `Violence`, `Sharing`, `Communication` and `Social Exclusion`. According to the findings of the study, the content validity index of Social Problem-Solving Skills Scale was found to be as .809 and KR20 value for total consistency coefficient was found to be as .680. It was determined that there is a significant difference between lower and upper groups for all the items of the scale and item discrimination was provided. As a result of the analysis conducted to determine the criterion validity, it was found that the scale provided criterion validity. According to the results of Hotelling's T-Squared Test, Social Problem Solving Skills Scale was designed in appropriate structure. Test-retest result of the scale was found to be .532 for Pearson Correlation coefficient. In light with all these findings, Social Problem Solving Skills Scale was determined as a valid and reliable instrument.According to the children's responses for all items of the Social Problem Solving Skills Scale, it was determined that 817 of the children (53%) preferred positive social behaviors and 723 of the children (47%) preferred negative social behaviors when faced with problem situations. It was also found that children developed 16 different positive social behavior strategies and among from the strategies, the most preferred ones are `Accepting, participating to play and asking an adult for help`; whereas the least preferred ones are 'Finding a different person, waiting and defending oneself`. Among from 21 different negative social behavior strategies, the most preferred ones are `Physically negative reacting, crying and opposing (rejecting authority)`; whereas the least preferred ones are 'Being Offended, breaking the rules and yelling`. As a result of the study, it was determined that children's social problem-solving skills significantly differ according to their age, educational status of their parents and family income level. It was seen that as children's age and socio-economic level of family increase, children's social problem solving skills increase as well. However, it was also found that children's social problem-solving skills do not significantly differ according to variables of gender, number of siblings and the duration of preschool education.Key Words: Preschool period, Social Problem Solving Skills Scale, Positive/Negative Social Behavior. 140